Chủ tịch Đảng Quốc Gia (National Party) của Nam Phi đã từng nói : "Bạn có thể đưa một con khỉ ra khỏi rừng và vào thị trấn nhưng không thể lấy một khu rừng ra khỏi đầu óc của con khỉ được" (You can take a monkey out of the forest & into the town but can’t take a forest out of the monkey's thinking). Câu nói này đang được áp dụng cho những người như Donald Trump.
Mặc dầu đã có nhiều nỗ lực đưa ông ta dần vào chiến lược toàn cầu mà Mỹ đã áp dụng qua nhiều đời Tổng thống để củng cố vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ, nhưng mọi nỗ lực đều trở thành vô ích, vì Trump thiếu kiến thức, khả năng và tư cách căn bản về lãnh đạo, không có tầm nhìn chiến lược, chỉ thích làm những chuyện lặt vặn để "biểu dương khí thế"…, nên gây rối loạn từ trong ra ngoài nước. Do đó, có nhiều dầu hiệu cho thấy các nhà chiến lược Mỹ đang tiến tới một giải pháp khác. Vụ điều trần công khai của James Comey, cựu giám đốc FBI tại Ủy ban Tình báo Thượng viện ngày 8/6/2017 có thể được coi như là một bước khởi đầu.
James Comey và Donald Trump
Không nắm vững luật pháp
Sau cuộc điều trần của James Comey, có người đã phê phán rằng "phiên điều trần của Comey hoàn toàn không đưa ra một bằng chứng cụ thể nào chống lại Trump và có khá nhiều bằng chứng rằng việc Trump cách chức ông ta là đúng". Còn Trump viết trên Twitter lúc 9 giờ 10 sáng ngày 9/6/2017 : "Bất kể các man khai và lừa dối, tôi vô can hoàn toàn, và wow… Comey là kẻ rò rỉ thông tin"... Những phê phán như thế chứng tỏ người phê phán thiếu hiểu biết về pháp luật và mục tiêu của Ủy ban Tình báo Thượng viện khi đưa James Comey ra điều trần công khai.
Trước hết James Comey đã được Ủy Ban Giám Sát Hạ Viện yêu cầu ra điều trần công khai ngày 24/5/2017, nhưng ngày 22/5/2017, Chủ tịch Ủy Ban Giám sát là Dân biểu Jason Chaffetz cho biết cuộc điều trần được hoãn lại vì ông Comey muốn bàn luận với Công tố viên đặc biệt Robert Mueller trước khi ra nói chuyện trước quần chúng. Sau đó, Ủy ban Tình báo Thượng viện lại mời ông Comey ra điều trần công khai ngày 8/6/2017.
Ông Comey đã ra điều trần nhiều lần mà có phải xin phép hay hỏi ai đâu, tại sao lần này phải đi hỏi ý kiến của Công tố viên đặc biệt ?
Những luật pháp rắc rối
1. Những văn kiện cần biết
Ngày 31/10/1951, Chính phủ Hoa Kỳ đã ban hàng luật ấn dịnh tội phạm về "tiết lộ thông tin bí mật" (disclosure of classified information) và được ghi vào mục 18 § 798 của Luật Liên bang Hoa Kỳ. Đại khái, điều luật này cấm cung cấp cho những người không được phép các thông tin mật (classified information) gây phương hại cho sự an toàn hay lợi ích của Hoa Kỳ hoặc vì lợi ích của bất kỳ chính phủ ngoại quốc nào gây thiệt hại cho nước Mỹ.
Để thi hành điều luật này, ngày 8/3/1972, Tổng thống Nixon đã ban hành Sắc lệnh số 11652 quy định về những thông tin được coi là MẬT và quyền giải mật (declassify) các thông tin đó. Đây là một sự quy định rất phức tạp, chúng tôi chỉ có thể nói một cách đại cương rằng những thông tin nào có dấu MẬT đóng trên đó hay phát xuất từ các cuộc họp mật đều không được tiết lộ.
Vì thế, khi điều trần KÍN ông Comey có quyền khai thoải mái, trái lại khi điều trần công khai, ông ta chỉ được nói vể các tin không được xếp vào loại MẬT mà thôi. Nếu tiết lộ các thông tin mật, ông ta có thể bị truy tố về hình sự. Do đó, trước khi ra điều trần công khai, ông phải bàn với Công tố viên đặc biệt vể những thông tin nào ông ta có thể nói và những thông tin nào không được nói. Trump không biết gì về luật nên cãi chày cãi cối.
Trước khi ông Comey điều trần, ngày 7/6/2017, Thượng viện cũng đã mời nhóm chính quyền của Trump ra điều trần công khai gồm các ông Rod Rosenstein, Thứ trưởng Tư pháp ; Mike Rogers, Giám đốc An ninh quốc gia (NSA) ; Andrew McCabe, Quyền Giám đốc FBI và Dan Coats, Giám đốc Tình báo quốc gia (DNI). Các ông này đều từ chối trả lời viện lý do luật không cho phép trình bày công khai. Ông Dan Coats nói : "Tôi thấy không thích hợp để trả lời trước một phiên nhóm công khai, nhưng sẽ trả lời trong một phiên họp kín".
2. Donald Trump lại loạn ngôn
Hôm 3/6/2017, ông Kellyanne Conway, Cố vấn cao cấp của Tòa Bạch Ốc, nói rằng Tổng thống Trump đang cân nhắc việc ngăn cản phiên điều trần trước Thượng viện của ông Comey. Đến hôm 6/6/2017, phát ngôn viên Sarah Sanders lại nói rằng Tổng thống Trump sẽ không dùng đến đặc quyền hành pháp để ngăn ông Comey điều trần.
Nói như vậy là loạn ngôn. Tổng thống Trump không có quyền cấm ông Comey ra điều trần trước Quốc hội vì làm như vậy là cản trở công lý. Với quyền hành pháp, ông ta chỉ có thể giải mật (declassify) một số thông tin để ông Comey có thể cho quần chúng biết, đó là những thông tin về những cuộc nói chuyện giữa ông ta với Comey liên quan đến cuộc điều tra tướng Flynn đang được tiến hành.
Dựa vào thông báo của phát ngôn viên Sarah Sanders, ông Comey đã viết một bản tường trình dài 7 trang về chuyện này gởi cho Ủy ban Tình báo Thượng viện và cho các cơ quan truyền thông.
3. Dốt luật nhưng thích dọa luật
Sau khi nghe Comey điều trần, lúc 9 giờ 10 sáng ngày 9/6/2017, Trump viết trên Twitter : "Bất kể các man khai và lừa dối, tôi vô can hoàn toàn, và wow… Comey là kẻ rò rỉ thông tin". Nói rõ hơn, Trump tố cáo Comey tiết lộ các thông tin mật.
Nhưng ông Comey là một luật sư, từng làm công tố viên ở New York rồi Thứ trưởng Tư pháp, ông ta đâu có sơ hở như vậy. Đọc bản tường trình của ông Comey, chúng ta thấy có 4 lần Trump nói chuyện riêng với Comey về tướng Flynn đáng lưu ý : Ăn tối tại Tòa Bạch ốc ngày 27/1/2017, gặp gỡ tại phòng Bầu dục vào ngày 14/2, cuộc điện đàm vào ngày 30/3 và cuộc điện đàm vào ngày 11/4. Trong 4 lần này, chỉ có cuộc họp tại Phòng Bầu dục ngày 14/2 có thể được coi là MẬT, vì lúc đó có cuộc họp của nhiều viên chức Tòa Bạch ốc, rồi sau đó Trump đuổi các người khác ra và nói chuyện riêng với Comey về tướng Flynn. Cuộc họp này có thể đã được ghi âm. Ba lần khác chỉ là chuyện xã giao giữa hai cá nhân và không phải là "thông tin mật", nên ông Comey đã kể lại cho Giáo sư Daniel Richman thuộc Trường Đại học Luật khoa Columbia, và giáo sư này đã tiết lộ cho tờ New York Times. Nếu căn cứ vào đó để tố là "rò rỉ thông tin mật" (disclosure of classified information) là sai lầm.
4. Việc giao nạp các cuốn băng
Hôm 12/5/2017, ông Trump phóng twitter một câu mập mờ để dọa ông Comey : "Ông Comey có thể hy vọng không có ghi âm trước khi ông Comey bắt đầu rò rỉ thông tin cho phóng viên". Sau đó ông nói với các ký giả : "Tôi sẽ cho quý vị hay vào một lúc nào đó gần đây thôi". Ông nói thêm : "Các anh sẽ thất vọng khi nghe câu trả lời, đừng lo !".
Trong cuộc điều trần ngày 8/6/2017, sau khi kể lại chuyện ông Trump bảo ông đừng điều tra vụ tướng Flynn nữa, ông Comey có nói : "Tôi đã thấy những dòng tweet về các cuốn băng. Chúa ơi, tôi hy vọng có những cuốn băng ghi âm như vậy".
Người Việt có câu "thần khẩu buộc xác phàm". Chính những lời tuyên bố của Trump đang gây nguy hại cho Trump. Các nhà lập pháp đã yêu Tổng thống Trump cung cấp các đoạn ghi âm ghi các cuộc đối thoại với giám đốc James Comey. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham nói rằng Tòa Bạch ốc cần "làm sáng tỏ" về sự tồn tại của các đoạn ghi âm. Thượng nghị sĩ Charles Schumer cảnh cáo việc hủy hoại các đoạn ghi âm là vi phạm pháp luật. Nếu không giao nạp các cuốn băng, các viên chức Tòa Bạch ốc có thể bị truy tố về tội cản trở công lý.
Mục tiêu của cuộc điều trần công khai
Thượng viện đã mở một phiên điều trần công khai cho James Comey ra điều trần về những vấn đề của Tổng thống Trump không phải là để làm rõ sự thật, mà nhắm hai mục tiêu : Trước hết là thăm dò xem thái độ của quần chúng cũng như dư luận đối với Trump hiện nay như thế nào, sau đó là đẩy Donald Trump đi dần vào bóng tối, vì những phá hoại nước Mỹ và các liên minh của Mỹ do Trump gây ra đã đến giai đoạn không thể chấp nhận được. Nếu không có giải pháp nào khác, Đảng Cộng Hòa sẽ thất bại nặng trong cuộc bầu cử năm tới.
1. Phản ứng của đa số quần chúng
CNN cho biết có khoảng 3,05 triệu người dân Hoa Kỳ đã theo dõi cuộc điều trần của ông James Comey trên truyền hình từ 10 giờ sáng đến 1 giờ chiều, có người bỏ cả công ăn việc làm để xem. NBC nói khoảng 2,7 triệu, ABC nói 3,3 triệu.
Theo cuộc thăm dò của Washington Post-ABC News, có 22% dân chúng nói họ vẫn ủng hộ Trump, còn 49% nói họ bất tín nhiệm. Có 56% cho rằng Trump sa thải Comey là vì muốn bảo vệ cá nhân ông ta hơn là vì quyền lợi quốc gia. Theo cuộc thăm dò toàn quốc của Quinnipiac University, có 57% không chấp nhận Trump và 34% vẫn còn chấp nhận, 51% nói họ cực lực chống Trump và 25% cương quyết ủng hộ Trump. 56% nói Trump không đáng kính trọng và 68% nói Trump không có trình độ lãnh đạo.
2. Dư luận quốc nội và quốc tế về Trump
Đa số các cơ quan truyền thông cũng như các chuyên gia quốc nội và quốc tế đều coi Trump thuộc loại "hết thuốc chửa", người Việt thường gọi là "docteur run" (thầy chạy) ! Những bài viết như thế này quá nhiều, chúng tôi chỉ xin trích lại một số đoạn tiêu biểu.
Về bản chất con người của Donald Trump, trên tờ The Washington Post, nhà báo Eugene Robinson đã quan ngại về bản chất điên rồ của Trump : "Ông ta rõ ràng là điên – Tôi nói nghiêm túc về điều đó" (He’s just plain crazy - I’m serious about that). Tư duy chính trị của Trump vừa phản lại Hiến pháp vừa không mang sắc thái truyền thống của người Mỹ, điều này dễ dàng khiến Trump trở thành một tai họa của đất nước.
Còn nhà báo David Brooks của New York Times nói : "Ông ta là một người vô luân, tâm hồn trống rổng xem ra bị ám ảnh bởi nhiều chứng rối loạn nhân cách" (He is a morally un-tethered, spiritually vacuous man who appears haunted by multiple personality disorders).
Trong bài "Đôi điều về Donald Trump", ông Đào Như phát giác ra rằng Donald Trump là nạn nhân của nhiều hội chứng tâm thần. Nổi cộm hơn hết là Donald Trump tự suy tôn mình một cách thái quá - narcissictic disorder syndromes. Donald Trump cũng là nạn nhân của hội chứng hoang tưởng - delusional disorder syndromes - khi ông tưởng tượng vẽ ra một bức tranh phong cảnh kinh tế, chính trị, văn hóa nước Mỹ suy đồi một cách tệ hại…
Tờ Le Courrier International của Pháp trích dẫn bài "Thế giới phải tiếp tục tiến tới mà không có Trump" của Washington Post cho rằng việc rút lui khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu một cách mù quáng chứng tỏ Hoa Kỳ đã từ chối vai trò chiến lược và tầm vóc của mình. Tổng thống Trump còn gây lo ngại hơn khi đặt lại vấn đề cam kết của Hoa Kỳ trong NATO, liên minh mà trong 70 năm qua đi đầu trong việc giữ gìn hòa bình và là động cơ chính của thịnh vượng trên thế giới. Thủ tướng Đức Angela Merkel khẳng định : "Thời kỳ có thể trông cậy vào nước Mỹ đã qua rồi" !
Với đầu đề "Nước Mỹ tìm kiếm người giữ trẻ", tờ Libération của Pháp nhận định rằng khi tiết lộ các thông tin bí mật cho Nga, ông Trump lại gây ra xì-căng-đan mới, làm dấy lên lại cáo buộc về sự bất tài, ngay cả trong phe Cộng Hòa.
Theo tờ Financial Times của Anh, về mặt luật pháp, thủ tục impeachment (luận tội) đối với Trump ngày càng trở thành hiện thực. Nhưng vấn đề là về chính trị : liệu phe Cộng Hòa rốt cuộc có sẽ bỏ rơi Trump hay không ? Tờ New York Times viện đẫn Tu chính án 25 trong Hiến Pháp Hoa Kỳ nói đến trường hợp truất phế Tổng thống nếu Phó Tổng thống và đa số viên chức Tòa Bạch ốc thông báo với Hạ Viện là tổng thống "không có khả năng nắm quyền", và 2/3 Hạ Viện đồng ý với chính phủ.
Ngày 9/6/2017, dưới đầu đề "Mỹ : Phiên điều trần của cựu giám đốc FBI phủ thêm bóng đen trên Nhà Trắng", đài RFI của Pháp đã đi tới kết luận rằng mối liên hệ và sự can dự của Nga vào bầu cử Mỹ, đó sẽ là một gánh nặng chính trị đeo đẳng chủ nhân Nhà Trắng trong thời gian tới.
Tử huyệt của Trump : Đạo luật Logan
Ngày 29/12/2016, Tổng thống Obama tuyên bố tăng thêm một số biện pháp cấm vận Nga, Donald Trump đã phái tướng Flynn điện thoại cho Đại sứ Nga tại Mỹ là Sergey Kislyak 5 lần để thương lượng, yêu cầu Nga đừng đưa ra các biện pháp trả đũa và hứa sau khi nhận chức, Donald Trump sẽ phục hồi lại. Hành động này vi phạm đạo luật Logan Act cấm tư nhân không được quyền thương thuyết với các chính phủ ngoại quốc và đưa ra những lời cam kết, vi phạm sẽ bị phạt 3 năm tù. Flynn đã nhận tội. Nếu cuộc điều tra phát hiện ra các tài liệu chứng minh Trump đã ra lệnh cho Flynn thì Trump vẫn có thể bị truy tố theo đạo luận Logan Act như là chính phạm, vì lúc đó Trump chưa nhận chức, chưa được hưởng đặc quyền tài phán. Trump rất lo sợ chuyện này nên yêu cầu James Comey đừng điều tra Flynn nữa.
Đạo luật Logan Act cấm tư nhân không được quyền thương thuyết với các chính phủ ngoại quốc và đưa ra những lời cam kết
Ủy ban Tình báo Thượng viện biết rằng các bằng chứng đang nằm trong các cuốn băng ghi lại cuộc nói chuyện giữa Flynn và Đại sứ Nga cũng như các cuốn băng ghi lại các cuộc họp của chính phủ Trump ra lệnh cho Flynn từ chức, nhưng chưa ra lệnh giao nạp vì còn đợi thời gian thích hợp. Vì thế Donald Trump đứng ngồi không yên !
Ngày 15/06/2017
Lữ Giang