Thông Luận

Một số nhà quan sát nhận định việc Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam là quyết định đột ngột đối với cả Việt Nam lẫn Lào, nhất là khi chỉ một tháng trước, Việt Nam còn nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án này.

Bộ Ngoại giao Campuchia gửi thư vào ngày 20/9 thông báo cho Lào và Việt Nam việc rời khỏi khuôn khổ hợp tác CLV-DTA - Bộ Ngoại giao Campuchia

Tiến sĩ Vũ Minh Hoàng, Giảng viên Sử học - Việt Nam học của Đại học Fulbright Việt Nam, trả lời BBC News Tiếng Việt ngày 24/9 rằng bản thân ông thấy ngạc nhiên khi Campuchia rút khỏi sáng kiến này một cách đột ngột trước khi trao đổi với Lào và Việt Nam.

"Tôi mong rằng, như ông Hun Sen có viết trên trang Facebook cá nhân, Campuchia chỉ đang rút khỏi khuôn khổ hợp tác về mặt hình thức, trong khi hợp tác xây dựng Tam giác Phát triển sẽ tiếp tục được thúc đẩy".

Campuchia tuyên bố rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam (CLV-DTA)  vào ngày 20/9, chỉ gần một tháng sau khi Việt Nam nhấn mạnh đến ý nghĩa chiến lược của khuôn khổ hợp tác này.

Thông báo đơn phương của Campuchia được đưa ra trong bối cảnh tâm lý bài Việt Nam của người Campuchia hải ngoại đang gia tăng.

Trong tháng 8, đã có nhiều cuộc biểu tình của người Campuchia hải ngoại, chủ yếu là phe đối lập, phản đối sáng kiến này nhân dịp kỷ niệm 25 năm sáng kiến được ký kết, với cáo buộc chính phủ hiện tại đang nhường đất cho Việt Nam.

Một lần nữa, Việt Nam dường như trở thành công cụ chính trị để các phe phái tận dụng và xoáy sâu.

Vào ngày 24/9, tại cuộc gặp bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Lào Saleumxay Kommasith, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Campuchia Sok Chenda Sophea khẳng định việc Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển không ảnh hưởng đến các cơ chế hợp tác khác cả về song phương và đa phương giữa ba nước.

Ông Pen Bona, người phát ngôn của chính phủ Campuchia, nói với BBC News Tiếng Việt ngày 25/9 như sau :

"Chính phủ không lo lắng về ‘một nhóm đối lập nhỏ lẻ’ nhưng chúng tôi không muốn người dân tâm tư về vấn đề này vì nó được sử dụng như một chiêu trò chính trị gây ra sự chia rẽ người Campuchia. Thỏa thuận là tốt, nhưng nó được sử dụng như một ngón đòn chính trị. Chính phủ không muốn loay hoay với đám cháy. Chúng tôi muốn dập tắt hẳn đám cháy".

"Đó chỉ là sự hợp tác được gọi là CLV-DTA. Chúng tôi chỉ ngừng nói về nó sau khi rút lui. Tuy nhiên, mọi thứ vẫn như cũ. Campuchia và các nước láng giềng có thể hợp tác trong khuôn khổ ASEAN với tư cách là thành viên của khối này và là các quốc gia láng giềng. Không có vấn đề gì cả", ông nói thêm.

'Giảm rủi ro chính trị'

Sau tuyên bố chấm dứt tham gia sáng kiến CLV-DTA, vào ngày 24/9, Thủ tướng Campuchia Hun Manet phát biểu rằng chính phủ ông đang ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng biên giới các tỉnh phía bắc.

Tuyên bố rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam được công bố trên trang Facebook chính thức của ông Hun Sen, hiện là Chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia và sau đó được báo Khmer Times đăng lại.

Một nhà báo người Campuchia giấu tên nói với BBC rằng, đây quả thật là một bước đi đột ngột gây bất ngờ cho tất cả mọi người và thông cáo cũng cho thấy tầm ảnh hưởng của ông Hun Sen trong nhiều quyết định quan trọng của đất nước, dù ông ấy không còn là thủ tướng.

Ông Hun Sen nói rằng CLV-DTA trong 25 năm qua đã mang lại nhiều thành tựu phát triển cho các tỉnh của Campuchia, gồm Kratié, Stung Treng, Mondulkiri và Ratanakkiri.

Việc Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển là để chấm dứt những cáo buộc của các phe đối lập và trấn an người dân về vấn đề lãnh thổ. Ông Hun Sen cũng nói rằng phe đối lập cáo buộc chính phủ đã nhượng đất bốn tỉnh ở miền đông bắc cho nước ngoài (điều mà ông luôn bác bỏ) nhưng không nêu tên Việt Nam.

Đảng đối lập như Cứu nguy Dân tộc Campuchia (CNRP) do ông Sam Rainsy lãnh đạo từng tố ông Hun Sen nhượng đất cho Việt Nam và gọi ông là "con rối"của Hà Nội.

Ông Rainsy cũng từng chất vấn tính minh bạch quanh việc các công ty Việt Nam được khai hoang đất tô nhượng làm kinh tế (ELC) và cho rằng những thương vụ ELC này cùng với việc phân giới cắm mốc biên giới là cách Việt Nam thể hiện mưu đồ "nuốt chửng"lãnh thổ Campuchia.

Tiến sĩ Vũ Minh Hoàng cho rằng sự chống đối như ông Hun Sen nói từ phe đối lập là điều không đáng ngạc nhiên đối với những người quan sát chính trị Campuchia lâu năm, vì phe đối lập đã nhiều lần vin vào nỗi lo sợ Việt Nam trong xã hội Campuchia vốn bắt nguồn từ nhiều yếu tố lịch sử để đả kích đảng cầm quyền.

"Tôi có thể cảm thông một phần với giải trình của ông Hun Sen : một cơ chế hợp tác đã chạy 25 năm, có một số thành quả nhưng không quá to tát, và vẫn có thể tiếp tục hợp tác dưới nhiều hình thức khác, mà lại bị sử dụng để vu khống chính phủ vì những phần tử yêu nước cực đoan".

"Trong tình huống này, hoàn toàn có thể hiểu được khi nhà nước chọn phương án rút để giảm thiểu rủi ro chính trị và làm nguôi lòng dân, vì lợi thì không nhiều mà rủi ro thì lại cao. Tuy nhiên, cách mà Campuchia rút, đưa ra quyết định đơn phương, có lẽ không phải là cách hành xử khéo léo nhất", Tiến sĩ Hoàng bình luận.

Trong tháng 8, nhiều người Campuchia sống tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, Canada đã biểu tình phản đối CLV-DTA.

Biểu tình phản đối Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam ở thủ đô Seoul (Hàn Quốc) vào ngày 11/8

Theo Khmer Times, phe đối lập ở nước ngoài bị cáo buộc đã kích động người dân biểu tình ở thủ đô Phnom Penh vào ngày 18/8 để gây sức ép buộc chính phủ Campuchia rút khỏi CLV-DTA.

Thủ tướng Hun Manet gọi đây là âm mưu lật đổ chính phủ. Hơn 1.000 nhân viên an ninh được điều động và lô cốt được dựng lên để ngăn người dân đổ về thủ đô tham dự biểu tình. Theo Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International), kể từ cuối tháng 7, có ít nhất 94 người bị bắt vì chống đối Tam giác Phát triển.

Nhà báo giấu tên người Campuchia nói với BBC rằng, thực tế những tiếng nói chống đối sáng kiến hầu hết là từ những người Campuchia hải ngoại, thuộc phe đối lập, còn trong nước thì đa phần tâm lý người dân vẫn ủng hộ chính phủ.

"Trước khi có thông báo rút nói trên, người dân vẫn bày tỏ ủng hộ, họ còn đổi ảnh đại diện trên Facebook, sáng tác bài hát ca ngợi sáng kiến này như một cách tạo sự đối trọng với những phản đối bên ngoài. Vì vậy, quyết định này của chính phủ là hoàn toàn bất ngờ với cả người Campuchia trong nước".

Ngày 14/8, Thủ tướng Hun Manet còn đăng video bài hát ca ngợi sáng kiến CLV-DTA. Bài hát có tên Ủng hộ kế hoạch hợp tác CLV.

Nhiều người dân Campuchia trong nước đổi ảnh đại diện hưởng ứng kỷ niệm 25 năm Tam giác Phát triển CLV-DTA ngay trước khi chính phủ quyết định rút khỏi sáng kiến này

Tam giác Phát triển sẽ ra sao ?

Người Việt Nam có câu "Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao" hay "vững như kiềng ba chân". Vậy với việc Campuchia rút khỏi sáng kiến Tam giác Phát triển, chỉ còn lại Việt Nam và Lào, vậy thế "kiềng hai chân" sẽ như thế nào ?

Việt Nam hiện chưa đưa ra bình luận chính thức về tuyên bố của Campuchia.

Ngày 24/9, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã chủ trì buổi ăn sáng làm việc với các phó thủ tướng, bộ trưởng ngoại giao Lào và Campuchia bên lề khóa họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.

Tại cuộc gặp, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Campuchia Sok Chenda Sophea khẳng định việc Campuchia rút khỏi CLV-DTA không ảnh hưởng đến các cơ chế hợp tác khác cả về song phương và đa phương giữa ba nước.

Báo chí Việt Nam không đưa tin về phản ứng hay bình luận của ông Bùi Thanh Sơn về việc này, nhưng viết rằng Campuchia, Lào và Việt Nam "nhất trí về tầm quan trọng của tình hữu nghị, gắn bó mật thiết giữa ba nước" đối với sự phát triển của mỗi nước ; khẳng định mối quan hệ này là sự tiếp nối truyền thống khách quan, tất yếu vốn có từ trong lịch sử quan hệ ba nước.

Trước đó, trong công thư ký ngày 20/9 gửi ông Bùi Thanh Sơn, ông Sok Chenda Sophea viết :

"Sau khi cân nhắc và đánh giá cẩn trọng về sự tiến triển, chúng tôi kết luận rằng việc hợp tác đã đạt được các mục tiêu đã đề ra... Do đó, Campuchia muốn thông báo với ngài rằng chúng tôi đã quyết định chấm dứt việc tham gia vào sáng kiến CLV-DTA…".

Theo Tiến sĩ Vũ Minh Hoàng, Việt Nam và Lào vẫn sẽ tiếp tục hợp tác phát triển khu vực biên giới, nhưng nếu có thêm Campuchia chung tay thì sẽ hiệu quả hơn nhiều. Thực tế, rất khó để đo lường được sự thành công của CLV-DTA.

"Trước khi có CLV-DTA, những tỉnh thuộc tam giác này là vùng sâu vùng xa của cả ba nước, có thu nhập dưới trung bình và nhiều hộ đói nghèo hơn các tỉnh khác, và từ đó đến nay CLV-DTA cũng chưa thay đổi được hoàn cảnh ấy".

"Có lẽ trong những năm tới, khi không còn CLV-DTA nữa, chúng ta mới có thể đo lường được ảnh hưởng của cơ cấu hợp tác này".

Theo Tiến sĩ Hoàng, CLV-DTA và những cơ chế đi kèm, ví dụ như Hiệp định CLV-DTA ký năm 2016, có vai trò tạo thêm điều kiện khuyến khích cho các doanh nghiệp và các tổ chức chính phủ đầu tư vào một khu vực chậm phát triển của cả ba nước. Và điều này là có lợi cho cả Campuchia, Lào và Việt Nam.

Do đó, nếu sáng kiến đổ vỡ, sẽ bớt đi sự quan tâm của mọi người về khu vực này, nhưng cái nhu cầu phát triển thì vẫn còn nguyên đó, kèm theo những thách thức và những hứa hẹn nếu thành công.

"Cho tới khi nổi lên mạnh mẽ phong trào biểu tình của phe đối lập Campuchia năm nay thì nói chung hợp tác quanh khu vực này không gặp vấn đề gì lớn nhưng cũng không có đột phá nào thật lớn".

Về phía Việt Nam, chắc chắn Hà Nội cũng không lường trước được bước đi này của Phnom Penh vì mới tháng trước, vào ngày 22/8, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng trả lời trong cuộc họp báo thường kỳ đã nhấn mạnh tầm quan trọng của Tam giác phát triển, trong bối cảnh có các cuộc biểu tình phản đối của người Campuchia :

"Trải qua 25 năm hình thành và phát triển, hợp tác khu vực Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam đã đóng góp cho việc phát triển kinh tế-thương mại, giao lưu nhân dân giữa ba nước, góp phần nâng cao đời sống cho nhân dân của ba nước, đặc biệt là người dân sinh sống ở khu vực này".

"Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Campuchia và Lào tổ chức tốt hội nghị cấp cao khu vực Tam giác Phát triển Campuchia - Lào - Việt Nam, dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 12 năm nay tại Campuchia".

Tiến sĩ Vũ Minh Hoàng cũng chia sẻ chỉ vài tháng trước, những đối tác Campuchia trong chính phủ đã nói với ông rằng sự hợp tác trong sáng kiến CLV-DTA là một trong những ưu tiên hàng đầu của Thủ tướng Hun Manet và Tiến sĩ Hoàng cùng các đối tác đã suy nghĩ về các ý tưởng và dự án.

Ông nói với BBC rằng Việt Nam cần phải nắm rõ thông tin và tránh để bị rơi vào thế ngỡ ngàng, bị động.

'Lại là Việt Nam'

Việt Nam có một quan hệ rất phức tạp và nhạy cảm với Campuchia. Không chỉ là câu chuyện Khmer Đỏ của quá khứ gần. Những vấn đề lịch sử xa xưa của Đế quốc Khmer, của nhà nước Châp Lạp, và cả chủ quyền của đảo Phú Quốc, cũng thường xuyên được gợi lên trong các tranh cãi chính trị tại Campuchia.

Và từ khóa "Việt Nam" được các bên khai thác triệt để vì tính chất dễ kích thích cảm xúc công chúng và chủ nghĩa dân tộc cực đoan.

Nhà báo người Campuchia nói với BBC rằng, một lần nữa, Việt Nam lại được dùng trong diễn ngôn chính của phe đối lập, của sự đấu đá chính trị và phía chính phủ của ông Hun Manet cũng nhân cơ hội này đưa ra một quyết định nhằm thể hiện họ luôn ưu tiên tâm tư của người dân, và rằng sự ổn định, hòa bình lâu dài của đất nước là do Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) của ông Hun Sen mang lại.

Một điều đáng chú ý, sáng kiến CLV-DTA ra đời vào năm 1999 là theo đề xuất của chính ông Hun Sen. Nhưng giờ đây, chính ông lại chủ động đơn phương rút Campuchia khỏi khuôn khổ hợp tác này.

"Ông Hun Sen là người rất khó đoán và thậm chí khá thất thường. Do đó, việc ông có quyết định như vậy là điều vừa đáng ngạc nhiên, vừa không đáng ngạc nhiên cho những nhà báo đưa tin về nội chính như tôi", nhà báo người Campuchia nói với BBC.

Tác giả Trương Huy San, người có thời gian phục vụ quân đội Việt Nam ở Campuchia, từng nhận định và cảnh báo rằng, Việt Nam "không nên đánh giá Hun Sen dựa trên quá khứ ‘do chúng ta dựng lên’ mà chỉ nên đánh giá Hun Sen dựa trên những gì ông ấy đang làm với đất nước Campuchia và đặc biệt, ông ấy đang đối xử như thế nào với con dân người Việt".

Sau cuộc bầu cử vào tháng 7/2023, Campuchia đã có dàn lãnh đạo mới với người đứng đầu là ông Hun Manet, con trai ông Hun Sen. Điều này nghĩa là thế hệ cầm quyền cũ vốn từng chia sẻ vận mệnh chung với Đảng cộng sản Việt Nam đã không còn nữa.

Dù những nhà lãnh đạo mới kế nhiệm cha mẹ họ nhưng thế hệ của ông Hun Manet, khác với ông Hun Sen, không có sự gắn kết mang tính đồng chí đồng đội với Việt Nam như trong suốt 30 năm qua. Mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam và Campuchia xuất phát từ nhiều ràng buộc giữa hai đảng, hai quân đội đã "chung chiến hào" trong cuộc chiến chống Khmer Đỏ. Nhưng bước vào giai đoạn mới, với những xoay chuyển khôn lường của bức tranh địa chỉnh trị toàn cầu và khu vực, ảnh hưởng của Việt Nam tại Campuchia đang dần suy giảm, song song với ảnh hưởng ngày càng sâu rộng của Trung Quốc tại đất nước chùa tháp.

Nhà quan sát Ou Virak của Future Forum, một viện nghiên cứu độc lập tại Campuchia, từng nhận định với BBC rằng mối quan hệ cá nhân giữa các lãnh đạo, tình bằng hữu, sự trung thành sẽ không còn nữa mà thay vào đó sẽ là quan hệ chuyên nghiệp giữa hai nước láng giềng khi thế hệ mới lên nắm quyền.

Việc Campuchia rút khỏi Tam giác phát triển mà không báo trước cho Việt Nam lẫn Lào, hay việc xây dựng kênh đào Phù Nam Techo mà lờ đi những thúc giục từ phía Việt Nam về chia sẻ thông tin, có thể là những điểm đổi mới trong cách ứng xử với Việt Nam dưới thế hệ lãnh đạo mới.

Nguồn : BBC, 25/09/2024

Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển với Việt Nam và Lào, tại sao ?

BBC, 21/09/2024

Cựu Thủ tướng Hun Sen tuyên bố Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển với Việt Nam và Lào. Đây là một bước đi gây bối rối cho Việt Nam khi mới chỉ gần một tháng trước, Bộ Ngoại giao Việt Nam đã ra thông điệp nhấn mạnh tầm quan trọng của sáng kiến hợp tác này.

Làn sóng phản đối Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam đã bùng lên vào tháng 7, kéo dài trong gần 3 tháng qua

Ông Hun Sen và Thủ tướng Hun Manet đã tuyên bố Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam (Cambodia–Laos–Vietnam Development Triangle Area / CLV-DTA) từ ngày thứ Sáu 20/9, theo báo Khmer Times hôm nay 21/9.

Trong thời gian qua, ngọn lửa dân tộc chủ nghĩa và chống Việt Nam ở Campuchia, vốn âm ỉ từ lâu, đã bùng lên liên quan đến Tam giác Phát triển này. Lực lượng đối lập không ngừng lặp lại cáo buộc rằng Campuchia nhượng đất cho Việt Nam khi tham gia CLV-DTA.

Campuchia tuyên bố rút khỏi khuôn khổ hợp tác này chỉ gần một tháng sau khi Việt Nam nhấn mạnh đến đến ý nghĩa chiến lược của CLV-DTA, giữa lúc làn sóng phản đối tại Campuchia đang dâng lên.

"Trải qua 25 năm hình thành và phát triển, hợp tác khu vực Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam đã đóng góp cho việc phát triển kinh tế-thương mại, giao lưu nhân dân giữa ba nước, góp phần nâng cao đời sống cho nhân dân của ba nước, đặc biệt là người dân sinh sống ở khu vực này", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng trả lời trong cuộc họp báo thường kỳ ngày 22/8.

"Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Campuchia và Lào tổ chức tốt hội nghị cấp cao khu vực Tam giác Phát triển Campuchia - Lào - Việt Nam, dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 12 năm nay tại Campuchia".

'Phải dập lửa hoàn toàn'

Tuyên bố rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam được công bố trên trang Facebook chính thức của ông Hun Sen, hiện là Chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia và sau đó được đăng tải lại trên báo Khmer Times, một tờ báo thân chính phủ.

Biểu tình phản đối Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam ở thủ đô Seoul (Hàn Quốc) vào ngày 11/8 - Kim Jae-Hwan/SOPA Images/LightRocket

Ông Hun Sen nói rằng CLV-DTA trong 25 năm qua đã mang lại nhiều thành tựu phát triển cho các tỉnh của Campuchia gồm Kratié, Stung Treng, Mondulkiri và Ratanakkiri.

Tuy nhiên, ông Hun Sen cáo buộc :

"Những kẻ cực đoan đã sử dụng tam giác phát triển này làm công cụ chính trị để vu khống và công kích chính phủ bằng cách liên tục nói dối người dân và khiến người dân bị nhầm lẫn".

Ông Hun Sen cũng nhắc lại cáo buộc của phe đối lập rằng chính phủ đã nhượng đất bốn tỉnh ở miền đông bắc cho nước ngoài.

"Gần đây, họ đã dùng luận điệu này để kích động và kêu gọi người dân tham gia triển khai Kế hoạch 18 tháng 8 nhằm gây bất ổn cho xã hội", ông Hun Sen cáo buộc.

Ông Hun Sen nói rằng mặc dù Kế hoạch 18 tháng 8 đã bị dập tan, nhưng cách làm việc của ông là "không ngồi dập khói, mà phải dập lửa hoàn toàn".

"Xét quan ngại của nhân dân về lãnh thổ và sự cần thiết phải tước vũ khí khỏi tay những kẻ cực đoan, ngăn chặn chúng sử dụng CLV-DTA để tiếp tục lừa dối nhân dân, tôi, với tư cách chủ tịch đảng (Đảng Nhân dân Campuchia), và Thủ tướng Hun Manet cùng các lãnh đạo khác đã quyết định Campuchia sẽ hoàn tất việc tham gia vào Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam (CLV-DTA) từ ngày 20/9".

Thông điệp của ông Hun Sen nhấn mạnh đến việc tước vũ khí khỏi tay lực lượng đối lập, tức là khiến họ không còn cớ để công kích chính phủ của ông.

"Những kẻ cực đoan có thể tuyên bố đã đạt được yêu sách này ; tuy nhiên, chúng sẽ mất một vũ khí quan trọng nhất được dùng để chống lại Chính phủ Hoàng gia", ông tuyên bố trên Facebook.

Bộ Ngoại giao Campuchia gửi thư vào ngày 20/9 thông báo cho Lào và Việt Nam sẽ rời khỏi khuôn khổ hợp tác này

Ngày thứ Sáu 20/9, Phó Thủ tướng, Ngoại trưởng Campuchia Sok Chenda Sophea đã gửi một lá thư để thông báo cho Ngoại trưởng Lào Saleumxay Kommasith và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn về quyết định rút khỏi CLV-DTA.

Bức thư có đoạn :

"Sau khi xem xét cẩn trọng và đánh giá về bước tiến của chúng ta, chúng tôi kết luận rằng khuôn khổ hợp tác đã đạt được các mục tiêu đề ra".

"Tại thời điểm này, chúng tôi tin rằng mỗi nước đều hoàn toàn có khả năng tiếp tục và đảm bảo sự phát triển ấy một cách độc lập theo góc độ của mình".

Lá thư cũng nhấn mạnh khuôn khổ hợp tác này đã mang lại "lợi ích vô cùng tô lớn" cho các nước tham gia.

Tình hình Campuchia thế nào ?

Kratié là một tỉnh có điều kiện kinh tế khó khăn ở Campuchia và thuộc khuôn khổ hợp tác CLV-DTA. Ảnh một xem chở dừa tại tỉnh Kratié ở Campuchia vào tháng 2/2023

Quan hệ giữa Việt Nam và Campuchia luôn tiềm ẩn những yếu tố phức tạp.

Những nghi kỵ, đặc biệt về mặt lãnh thổ, thường được giới dân tộc chủ nghĩa xếp đầu nghị trình.

Ở Campuchia từng có niềm tin rằng quốc gia này đã để mất Kampuchea Krom (tức Kampuchea Hạ) và đảo Koh Tral (tức đảo Phú Quốc hiện nay) vào tay Việt Nam trong quá khứ.

Chủ nghĩa dân tộc Campuchia cùng với quá khứ thân Việt Nam của Hun Sen đã dẫn tới sự chống đối từ các phe phái đối lập, dẫn đầu là ông Sam Rainsy, lãnh đạo Đảng Cứu nguy Dân tộc đối lập đã bị chính quyền giải tán.

Từ nhiều năm qua, ông Sam Rainsy đã dẫn dắt các hoạt động chống Việt Nam và chính quyền Hun Sen, giương cao khẩu hiệu cáo buộc Việt Nam cướp đất Campuchia.

Ông Rainsy thường xuyên cáo buộc chính phủ Campuchia đã nhượng đất cho Việt Nam, cho phép người nhập cư Việt Nam sinh sống trái phép.

Trong những tháng gần đây, chủ đề này lại được xới lên với các cuộc biểu tình phản đối CLV-DTA.

Hồi tháng 8, các cuộc biểu tình phản đối đã diễn ra ở một số nước ngoài Campuchia như Nhật Bản và Hàn Quốc.

Ông Vanna Hay, lãnh đạo Phong trào Giải cứu Quốc gia Campuchia (Cambodia National Rescue Movement) tại Nhật Bản, nói với BBC News tiếng Việt vào ngày 22/8 :

"Bốn tỉnh của chúng tôi đã có nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào rồi và nếu chính phủ không tha hóa một cách hệ thống, thay vào đó có một chính phủ tốt dẫn dắt đất nước, chúng tôi có thể biến những nguồn tài nguyên thiên nhiên đó thành tiền để có thể tự phát triển bốn tỉnh đó mà không cần phải tham gia vào CLV-DTA".

"Đối với tôi, ông Hun Sen không đang phục vụ cho lợi ích của người dân Campuchia và quốc gia, mà phục vụ các lợi ích nước ngoài", ông Vanna Hay nhấn mạnh.

Theo Khmer Times, ngày 18/8, phe đối lập ở nước ngoài bị cáo buộc đã kích động người dân biểu tình ở thủ đô Phnom Penh, kêu gọi chính phủ Campuchia rút khỏi CLV-DTA.

Hàng chục người bị cáo buộc lên kế hoạch biểu tình tại Phnom Penh đã bị bắt giữ. Truyền thông thân chính phủ nói rằng mục tiêu kích động biểu tình là để lật đổ chính phủ, tương tự những gì đã xảy ra tại Bangladesh.

Một số người bị bắt giữ đã được thả ra sau "khi được cải tạo", còn những người bị coi là chủ mưu đã bị truy tố.

Ông Kimkong Heng, nhà nghiên cứu cấp cao từ Trung tâm Phát triển Campuchia (Cambodia Development Center), vào ngày 21/8 nhận định với BBC News tiếng Việt :

"Vẫn còn tâm lý chống Việt Nam hằn sâu ở Campuchia liên quan đến lịch sử Campuchia và Việt Nam, cũng như cách mà chính phủ Campuchia xử lý những vấn đề liên quan đến Việt Nam và vấn đề người Việt Nam di cư qua Campuchia".

"Có hai diễn ngôn mang tính đối chọi nhau về Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam. Chính phủ và những người ủng hộ cố gắng cho thấy sự ủng hộ, tuyên bố Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam sẽ giúp các tỉnh của Campuchia phát triển, trong khi nhóm khác thì lo lắng và cảnh báo Campuchia sẽ bị mất bốn tỉnh vào tay Việt Nam trong tương lai".

"Họ đã kêu gọi chính phủ cân nhắc lại Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam. Vấn đề này một lần nữa làm bùng lên tâm lý dân tộc và chống Việt Nam ở Campuchia".

Tỉnh Ratanakiri của Campuchia, một trong 13 tỉnh tham gia Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam - Giovanni Mereghetti/UCG/Universal Images Group

Chính phủ Campuchia cũng tiến hành các biện pháp phổ biến thông tin cho người dân.

Đầu tháng 9, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã triển khai sáng kiến đưa hàng trăm người dân đến tham quan vùng biên giới ở đông bắc Campuchia.

Những chuyến đi miễn phí này được tổ chức với mục đích xua tan quan ngại của người dân liên quan đến Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam.

Theo Khmer Times ngày 3/9, chính phủ lên kế hoạch cứ mỗi thứ Bảy tính từ ngày 7/9 cho đến cuối năm nay, sẽ tổ chức cho người dân đi đến các tỉnh biên giới như Tboung Khmum, Kratié và Mondulkiri để "giải độc thông tin". Mỗi chuyến đi có khoảng 200 người tham gia.

Theo kế hoạch này, Campuchia cho thấy họ vẫn có ý định kiên trì phổ biến thông tin cho nhân dân về CLV-DTA.

Do đó, quyết định rút lui là một bước đi đột ngột và Campuchia có thể đã có lựa chọn khác để phát triển kinh tế cho các tỉnh biên giới giáp với Việt Nam.

Tam giác Phát triển là gì ?

Thủ tướng Campuchia Hun Sen, Thủ tướng Lào Bounahang Vorach và Thủ tướng Việt Nam Phan Văn Khải ký Tuyên bố Viêng Chăn về thành lập Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam tại thủ đô Viên Chăn vào ngày 28/11/2004, bên lề Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 10 - Raveendran/AFP

Ra đời theo đề xuất vào năm 1999 của ông Hun Sen, lúc bấy giờ là thủ tướng Campuchia, Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam là một khu vực gồm 13 tỉnh thuộc 3 nước láng giềng:

- Campuchia (đông bắc) : Ratanakiri, Stung Treng, Mondulkiri và Kratié ;

- Lào (miền nam) : Attapeu, Salavan, Sekong và Champasak;

- Việt Nam (Tây Nguyên) : Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Bình Phước.

Ban đầu Tam giác Phát triển chỉ gồm 10 tỉnh nhưng đến năm 2009, ba nước đã đồng ý bổ sung Bình Phước (Việt Nam), Kratié (Campuchia) và Champassak (Lào) vào khuôn khổ hợp tác này.

Các tỉnh Mondulkiri và Ratanakkiri không có đường bộ kết nối với nhau nên phải phụ thuộc vào Việt Nam.

Xét về điện, các tỉnh Mondulkiri, Ratanakkiri, Kratié cần điện từ Việt Nam, trong khi tỉnh Stung Treng dựa vào nguồn điện từ Lào.

Trước đây, 4 tỉnh này nhiều lần nhận được dịch vụ y tế từ Lào và Việt Nam.

Có thể thấy, CLV-DTA là sáng kiến của ông Hun Sen. Giờ đây, chính ông lại chủ động đơn phương rút Campuchia khỏi khuôn khổ hợp tác này. Điều đó cho thấy hai khả năng, một là ông bị buộc phải thực hiện bước đi này để hóa giải sự chống đối trong nước. Hai là ông Hun Sen có thể có những tính toán khác mà ông thấy có lợi hơn. Hoặc cũng có thể là cả hai.

Dù bất cứ lý do nào thì quyết định của Campuchia hẳn không phải là điều mà Việt Nam mong muốn.

Nguồn : BBC, 21/09/2024

***************************

Campuchia rút khỏi Tam giác phát triển với Việt Nam và Lào sau các cuộc biểu tình

AP, VOA, 21/09/2024

Thủ tướng Hun Manet cho biết ông sẽ rút Campuchia ra khỏi một thỏa thuận phát triển với các nước láng giềng Việt Nam và Lào sau khi có các cuộc biểu tình, vốn cho rằng thỏa thuận này có lợi cho các lợi ích nước ngoài.

Thủ tướng Campuchia Hun Manet (trái) và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tại cuộc gặp ở Hà Nội ngày 11/12/2023 trong chuyến thăm nhằm thúc đẩy quan hệ song phương giữa hai quốc gia Đông Nam Á.

Những người chỉ trích trên mạng xã hội tập trung vào các nhượng bộ đất đai ở các khu vực biên giới, đặc biệt là với Việt Nam, một vấn đề cực kỳ nhạy cảm vì mối quan hệ thù địch lâu đời của Campuchia với nước láng giềng lớn hơn ở phía đông.

Chính quyền đã bắt giữ ít nhất 66 người trước cuộc biểu tình dự kiến vào tháng 8 nhằm lên án sáng kiến khu vực Tam giác phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam – còn được gọi là CLV-DTA. Hầu hết những người này sau đó đã được thả nhưng những nhà lãnh đạo Camphuchia đang phải đối mặt với các cáo buộc.

Thỏa thuận được chính thức hóa vào năm 2004 này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác về thương mại và di cư ở bốn tỉnh đông bắc Campuchia và các khu vực biên giới ở Lào và Việt Nam.

Ông Hun Manet gọi các nhóm phản đối thỏa thuận là những kẻ cực đoan và cho biết họ đang lợi dụng vấn đề này để vu khống, tấn công chính phủ và gây hoang mang trong công chúng.

"Ví dụ, cáo buộc rằng chính phủ nhượng lại lãnh thổ của bốn tỉnh Đông Bắc cho nước ngoài, v.v"., ông viết trong một bài đăng vào cuối ngày 20/9.

Ông Hun Manet nói rằng trong 25 năm qua, Campuchia đã đạt được nhiều thành tựu phát triển tại 4 tỉnh này nhưng chính phủ của ông đã quyết định rút khỏi thỏa thuận, "khi tính đến mối quan tâm của người dân về lãnh thổ và sự cần thiết phải rút vũ khí khỏi tay những kẻ cực đoan để ngăn họ sử dụng CLV-DTA nhằm lừa đảo người dân thêm nữa".

Chính phủ Campuchia từ lâu đã bị cáo buộc là bịt miệng những người chỉ trích và đối thủ chính trị. Ông Hun Manet đã kế nhiệm cha mình vào năm ngoái sau khi ông Hun Sen cai trị trong bốn thập kỷ, nhưng có rất ít dấu hiệu tự do hóa chính trị tại Campuchia.

AP

Nguồn : VOA, 21/9/2024

***************************

Campuchia bất ngờ rút khỏi thỏa thuận kinh tế 25 năm Cam-Lào-Việt

RFA, 20/09/2024

Campuchia sẽ rút khỏi thỏa thuận hợp tác kinh tế 25 năm với Việt Nam và Lào, vốn là trọng tâm của những lời chỉ trích và phản đối trực tuyến gần đây từ các nhà hoạt động đối lập, Chủ tịch Thượng viện Hun Sen cho biết trên Facebook hôm 20/9. 

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng Campuchia Hun Sen (giữa) và Thủ tướng Lào Bouasone Bouphavanh trước cuộc họp thượng đỉnh CLV tại Hội đồng Bộ trưởng Campuchia ở Phnom Penh, ngày 16 tháng 11/2010. Reuters

Khu vực phát triển tam giác Campuchia-Lào-Việt Nam, hay CLV, đã được sử dụng như "một vũ khí chính trị để vu khống và tấn công chính phủ bằng cách liên tục nói dối người dân và khiến mọi người bối rối", Hun Sen viết.

"Xét đến mối quan tâm của người dân về lãnh thổ và nhu cầu rút vũ khí khỏi tay những kẻ cực đoan", chính phủ "đã quyết định rằng Campuchia sẽ kết thúc việc tham gia" vào CLV.

Thỏa thuận được ký kết vào năm 1999 nhằm mục đích khuyến khích phát triển kinh tế và thương mại giữa bốn tỉnh Đông Bắc của Campuchia và các tỉnh lân cận ở Lào và Việt Nam.

Nhưng gần đây, một số nhà hoạt động bắt đầu bày tỏ lo ngại rằng CLV có thể khiến Campuchia mất lãnh thổ hoặc quyền kiểm soát tài nguyên thiên nhiên vào tay Việt Nam.

Nhiều người Campuchia coi Việt Nam là kẻ thù lịch sử và thường đề cập đến việc mất lãnh thổ được gọi là Kampuchea Krom – một khu vực ở hạ lưu đồng bằng sông Cửu Long bao gồm phần lớn miền Nam Việt Nam ngày nay.

Minh họa khu vực tam giác phát triển CLV (RFA)

Tháng trước, người Campuchia sống ở hải ngoại đã tổ chức các cuộc biểu tình phản đối CLV tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Pháp, Canada và Úc. Các cuộc biểu tình được lên kế hoạch tại Campuchia vào ngày 18 tháng 8 đã không bao giờ được tổ chức sau khi chính phủ triển khai lực lượng an ninh và bắt giữ hơn 30 người.

Tuyên bố của Hun Sen vào thứ Sáu gọi các cuộc biểu tình là "một nỗ lực làm mất ổn định xã hội".

Vào thứ Sáu, Bộ trưởng Ngoại giao Sok Chenda Sophea đã thông báo cho các bộ trưởng ngoại giao Lào và Việt Nam về việc rút khỏi thỏa thuân trong một bức thư có nội dung "nhiệm vụ hợp tác đã đạt được mục tiêu".

Sáng kiến ​​nâng cao nhận thức của công chúng

Hun Sen đã từ chức thủ tướng vào năm ngoái để nhường chỗ cho con trai mình, Hun Manet, nhưng ông vẫn giữ quyền lực với tư cách là người đứng đầu Đảng Nhân dân Campuchia cầm quyền và là chủ tịch Thượng viện.

Tuyên bố của Hun Sen cho biết ông, Thủ tướng Hun Manet và các bộ trưởng khác đã đồng ý rút. Hun Manet đã đăng lại tuyên bố của cha mình trên Facebook.

Thủ tướng Campuchia Hun Sen (trái) đến Sân bay quốc tế Nội Bài tại Hà Nội vào ngày 30 tháng 3 năm 2018. (Thông tấn xã Việt Nam/AFP)

Trong bối cảnh đàn áp các cuộc biểu tình được lên kế hoạch vào tháng trước, chính phủ đã công bố một sáng kiến ​​tài trợ cho các chuyến đi giáo dục đến biên giới cho những người Campuchia lo lắng về việc mất lãnh thổ.

Nội các của Hun Manet cũng tuyên bố thành lập Quỹ Phát triển Cơ sở hạ tầng Biên giới để chi trả cho các dự án ở các vùng biên giới xa xôi.

Chính phủ đã liệt kê tên của sáu ngân hàng mà mọi người có thể gửi tiền quyên góp, mặc dù không rõ dự án cơ sở hạ tầng nào sẽ được quỹ này tài trợ.

Tuyên bố của Hun Sen cho biết chính phủ sẽ tiếp tục phát triển bốn tỉnh đông bắc – Kratie, Stung Treng, Mondulkiri và Ratakankiri – thông qua tư cách thành viên của mình trong ASEAN, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và trong Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong, một tổ chức bao gồm Thái Lan, Lào, Việt Nam, Campuchia và Myanmar.

Nhà hoạt động đối lập có trụ sở tại Hàn Quốc Sor Sokhem cho biết ông hoan nghênh thông báo hôm thứ Sáu.

"Đó là những gì chúng tôi đã yêu cầu", ông nói. "Nhưng chính phủ phải thả tất cả các nhà hoạt động đã bị bắt vì CLV. Chính phủ đã phạm nhiều sai lầm như vi phạm nhân quyền".

Nguồn : RFA, 20/09/2024