Thông Luận

Công du Châu Á, Donald Trump thờ ơ với về an ninh (RFI, 14/11/2017)

Vắng mặt tại thượng đỉnh Đông Á ở Philippines, một dấu hiệu cho thấy tổng thống Trump chỉ chú trọng vào vế thương mại mà lơ là về an ninh. Kỳ, ông Trump muốn tránh làm phật lòng Bắc Kinh, theo phân tích của giáo sư Ngô Vĩnh Long, đại học Maine- Hoa Kỳ, ông Trump muốn tránh làm phật lòng Bắc Kinh.

Tổng thống Donald Trump và chủ tịch Tập Cận Bình dự cuộc gặp lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ -Trung tại Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh ngày 9/11/2017.  Reuters/Jonathan Ernst

Ngày 14/11/2017 tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump kết thúc vòng câu du Châu Á trong 12 ngày, với các chặng dừng tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Việt Nam và Philippines, dự thượng đỉnh APEC và ASEAN. Các đối tác Châu Á của Mỹ chờ đợi nhiều về những phát biểu của chủ nhân Nhà Trắng về Biển Đông, về chính sách "xoay trục" của Mỹ dưới thời Trump và câu hỏi được chú ý đến nhiều là liệu Mỹ có đang để chỗ trống cho Trung Quốc mở rộng thêm ảnh hưởng với khu vực ?

Phân tích của giáo sư Ngô Vĩnh Long, chuyên gia về Châu Á, Biển Đông, đại học Maine, Hoa Kỳ :

Giáo sư Ngô Vĩnh Long : "Tuy trong suốt chuyến đi tổng thống Donald Trump không nói gì quá khích như nhiều người đã lo, nhưng thật ra ông ta không có thông điệp gì rõ ràng đối với Châu Á Thái Bình Dương, nói chung và Biển Đông nói riêng. Tuy có đưa ra khẩu hiệu gọi là "Ấn Độ-Thái Bình Dương" làm như là chính phủ ông có một chính sách rộng lớn hơn các chính sách của các đời tổng thống trước, ông Donald Trump chẳng lý giải gì thêm một các cụ thể.

Ngược lại ông có thể đã để lại cho giới quan sát cái cảm tưởng rằng ông đã coi trọng Trung Quốc vì tại Bắc Kinh, tổng thống Trump đã khen Tập Cập Bình là một "nhà lãnh đạo tài ba" cũng như đã tuyên bố là ông không những không trách Trung Quốc trong việc cạnh tranh với Mỹ nhưng còn khâm phục là nước này giỏi trong việc bảo vệ quyền lợi của mình.

Nhưng khi đến Việt Nam để dự hội nghị APEC tại Đà Nẵng, tổng thống Mỹ lại lên tiếng cảnh cáo tất cả các thành viên đến dự rằng ông sẽ không tha thứ những nước Châu Á đã "kinh niên lạm dụng mậu dịch" (nguyên văn : chronic trade abuses) đối với Mỹ. Có người nói rằng đây là ngụ ý cho Trung Quốc. Và có người lại cho rằng đây là để chứng tỏ với dân Mỹ trong nước là ông luôn luôn bảo vệ quyền lợi của Mỹ trên hết theo khẩu hiệu quen thuộc là "America First".

Nhưng tại sao không tuyên bố như thế trước đó trong khi đang ở Hàn Quốc hay Trung Quốc mà lại tuyên bố trước các đại biểu của 21 nước APEC, đặc biệt là trong khi 11 nước còn lại của hiệp định Đối tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP, Trans-Pacific Partnership) đang họp bên lề hội nghị APEC tổ chức lại hiệp định này sau khi ông Trump đã rút Mỹ ra khỏi hiệp định đó ?

Rất may là 11 nước thành viên còn lại có những nước rất quyết tâm như Nhật Bản và Việt Nam đã đóng những vai trò rất tích cực trong việc thúc đẩy thành lập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Những nước muốn chứng tỏ quyết tâm của họ một thoả thuận chung về CPTPP có ảnh hưởng rất lớn trong vấn đề an ninh, đặc biệt là trong khu vực Tây Thái Bình Dương nói chung và Biển Đông nói riêng.

Hiện nay các tổ chức khu vực như APEC hay ASEAN không phải là những nơi để có thể dễ dàng đem những vấn đề an ninh ra bàn để đi đến những quyết định chung. Đối với APEC thì đây là một tổ chức quá rộng và có quá nhiều lợi ích khác nhau để có thể làm việc đó.

Còn ASEAN với phương thức "đồng thuận" thì khó có thể đi đến việc đồng thuận, đặc biệt là nếu một vài nước thành viên bị nước ngoài làm áp lực hay bị mua chuộc. Một tổ chức như CPTPP với 11 nước thành viên có những lợi ích chung trên bình diện kinh tế và an ninh thì có thể đàm phán và quyết định các vấn đề dễ dàng hơn. Nhật là nước đồng minh lớn nhất và mạnh nhất trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Còn Việt Nam là nước có lãnh thổ và lãnh hải dài nhất trong khu vực Biển Đông. Cho nên hai nước này có vai trò nhất định trong các lãnh vực kinh tế và an ninh đối với tất cả các nước cần có trao đổi kinh tế và lưu thông hàng hải trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương".

Thanh Hà

********************

Chuyến công du Châu Á của TT Trump không có nhiều thách thức (RFI, 14/11/2017)

Hôm 14/11, tổng thống Mỹ Donald Trump rời Philippines kết thúc chuyến công du Châu Á kéo dài 12 ngày qua 5 nước. Chuyến công du quan trọng nhất từ khi ông Trump bước vào Nhà Trắng lần này đã diễn ra êm đẹp tuy không có sự đột phá nào, không thể hiện được gì nhiều về chính sách chiến lược của Hoa Kỳ ở khu vực.

Tổng thống Donald Trump phát biểu nhiều nhưng không có mấy nội dung về chính sách Châu Á của Mỹ. Reuters

Chuyến công du dài ngày lần này của ông Trump được giới quan đặc biệt quan tâm theo dõi bởi nhiều lý do liên quan đến tính khí cá nhân của tổng thống cũng như chiến lược ngoại giao của chính quyền Trump với một khu vực tầm quan trọng về địa chính trị và kinh tế như Châu Á Thái Bình Dương.

Trước khi tổng thống Mỹ lên đường, giới quan sát đã đánh giá vòng công du Châu Á này như là một phép thử cho phong cách ngoại giao của Trump cũng như là chính sách đối ngoại của Mỹ trong khu vực từng được chính quyền tiền nhiệm Obama đặt vào trọng tâm của chính sách đối ngoại.

Cuối cùng thì vị tổng thống tỷ phú của Mỹ đã hoàn thành chuyến công du dài ngày không một sơ xuất gì về lời ăn tiếng nói hay phong cách ngoại giao. Nhưng từ ToKyo, Seoul, Bắc Kinh và Hà Nội rồi qua đến Manila, ngoài những cái bắt tay, những lời tán dương khen ngợi nhau rất xã giao, tổng thống Mỹ không thể hiện được sự đột phá nào ở tầm chiến lược như dư luận mong đợi.

Qua các bài diễn văn chính thức, những cuộc tiếp tân với lãnh đạo các nước, tổng thống Trump nhiều lần nhắc lại hai ưu tiên của chính sách Mỹ là : Gia tăng áp lực với mối đe dọa hạt nhân Bắc Triều Tiên và kêu gọi các đối tác để các doanh nghiệp Mỹ được tiếp cận tốt nhất vào thị trường Châu Á.

Các nhà phân tích chính trị tại những nơi ông Trump qua đều nhận thấy kết quả chuyến đi 12 ngày vừa qua có phần nghèo nàn để có thể phác họa ra được một chiến lược dài hạn của Mỹ ở khu vực.

Chuyên gia Go Myong-hyun, thuộc Viện nghiên cứu chính trị Asan tại Seoul nhận xét với AFP rằng : "Nếu so sánh trước và sau chuyến vòng công du Châu Á của ông Trump, thực sự không có gì thay đổi" về về hồ sơ Bắc Triều Tiên. Ở Nhật Bản hay Hàn Quốc vẫn chỉ là những tuyên bố vỗ về khẳng định lại quyết tâm bảo vệ các đồng minh, cảnh cáo Bình Nhưỡng.

Tổng thống Mỹ vẫn hy vọng sẽ buộc Trung Quốc gây sức ép mạnh hơn với chế độ Bình Nhưỡng, nhưng Bắc Kinh "không hứa hẹn gì mới", chuyên gia này nói thêm. Hồ sơ Bắc Triều Tiên tại Bắc Kinh dường như đã bị các hợp đồng kinh tế xếp lên trên.

Về hồ sơ thương mại, tưởng như tổng thống Mỹ sẽ phải rất cứng rắn, nhưng tại Bắc Kinh ông Donald Trump quay ngoắt sang đổ lỗi cho nhiều đời tổng thống tiền nhiệm đã làm cho thâm hụt cán cân buôn bán với Trung Quốc và ông không trách cứ gì ông Tập Cận Bình.

Theo nhà nghiên cứu Thành Hiểu Hoa, thuộc Đại học Nhân dân Bắc Kinh thì trong số hợp đồng trị giá 300 tỷ đô la được thông báo, có rất nhiều văn kiện chỉ là thư ngỏ ý và việc ký kết cũng được cố dàn cảnh cho hoành tráng. Không có gì thay đổi về lâu về dài cho thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc.

Nếu đánh giá về tầm nhìn dài hạn cho các mối quan hệ địa chiến lược trong khu vực trọng yếu đối với Hoa Kỳ, có thể nói chuyến công du này của ông Trump là thất vọng.

Một điểm nhấn khác trong chuyến công du Châu Á của ông Trump là Việt Nam, tham dự diễn đàn kinh tế khu vực Châu Á Thái Bình Dương APEC. Tại đây tổng thống Mỹ cũng không thể hiện được gì hơn ngoài lập trường tâm đắc từ khi còn tranh cử tổng thống : "Nước Mỹ trước tiên" để cố vẽ bức tranh một nước Mỹ là nạn nhân bị các đối tác thương mại lạm dụng triền miên. Tầm nhìn của tổng thống Mỹ về một vùng "Ấn Độ- Thái Bình Dương tự do, rộng mở" vẫn chỉ là phác họa, "còn phải xem khái niệm này được thể hiện cụ thể ra sao", giáo sư Yochinobu Yamamoto, giáo sư đại học Niigata nhấn mạnh.

Còn theo ông Ryan Hass, cựu cố vấn về Châu Á của ông Barack Obama thì, chuyến đi Châu Á của tổng thống Trump càng củng cố thêm cảm nhận rằng "khu vực này đang tiến lên và tăng tốc, trong khi Hoa Kỳ lại nhìn về phía sau".

Chuyến công du kéo dài nhất từ khi bước vào Nhà Trắng cách đây một năm đã đưa ông Trump qua 5 quốc gia. Về mặt nghi thức lễ tân, tổng thống Mỹ đến nơi nào cũng được lãnh đạo các nước đón tiếp nồng hậu với những nghi thức ngoại giao trang trọng và hoành tráng nhất. Ở đâu cũng "thảm đỏ như chưa ai được thấy bao giờ", theo mô tả của ông Trump. Ở đâu ông cũng không quên đánh giá ca tụng mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với lãnh đạo các nước.

Cuối cùng, có thể nói chuyến công du Châu Á 12 ngày của ông Doanld Trump là một chuyến đi thuận buồn xuôi gió từ đầu đến cuối, đâu có gì nhiều "thách thức" như giới quan sát đã dự báo hay trông đợi trước đó.

Anh Vũ

********************

Họp thượng đỉnh ASEAN+3 quan tâm an ninh, kinh tế (BBC, 14/11/2017)

Tầm quan trọng của hợp tác kinh tế được nhấn mạnh trong kỳ họp thượng đỉnh ASEAN+3, bên cạnh các vấn đề về an ninh và chuyện Bắc Hàn.

Thượng đỉnh ASEAN+3 quan tâm an ninh, kinh tế - BULLIT MARQUEZ/AFP/GETTY IMAGES

Lãnh đạo các nước trong khối ASEAN hôm 14/11 họp cùng lãnh đạo các nước Nhật Bản, Nam Hàn, Trung Quốc, và Tổng thống Donald Trump của Hoa Kỳ, người đang trong ngày cuối cùng chuyến công du Châu Á của mình.

Trong các bài phát biểu mở đầu, các nhà lãnh đạo Châu Á nhìn lại cuộc khủng hoảng tiền tệ hồi 1997 ở Châu Á vốn đã dẫn tới việc khởi đầu hình thành thỏa thuận đối thoại khung kéo dài 20 năm giữa khối ASEAN với ba nước trên.

"Hợp tác tài chính giữa khối ASEAN+3 nhằm thúc đẩy khả năng nhận biết trước được vấn đề có thể phát sinh trong các nền kinh tế khu vực và thế giới, giảm bớt độ rủi ro và duy trì, củng cố hệ thống tự do thương mại là điều quan trọng hơn bao giờ hết giữa lúc có những quan ngại về sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ và bế quan tỏa cảng", Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe được hãng tin Kyodo dẫn lời.

Giữ vai trò chủ tịch kỳ họp thượng đỉnh, Tổng thống Philippines kêu gọi các nhà lãnh đạo khác hãy "tiếp tục nuôi dưỡng sự cùng tồn tại một cách hòa bình, cụ thể là trong khối ASEAN-cộng-ba, nơi chúng ta coi mình như một khối thống nhất và là một gia đình".

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nói rằng những bước cải thiện gần đây trong quan hệ giữa Trung Quốc với Nhật Bản và Nam Hàn cho thấy có những cơ hội mới cho khối ASEAN-cộng-ba.

Trung Quốc sẽ là 'láng giềng tốt' với ASEAN

Tổng thống Nam Hàn Moon Jae-in kêu gọi tiếp tục đoàn kết để chống lại những thách thức trong lĩnh vực dân số già đi, và thay đổi khí hậu.

Các vấn đề về an ninh chiếm phần lớn nghị trình ngày làm việc cuối cùng của kỳ họp.

Tổng thống Philippines chủ nhà, ông Rodrigo Duterte nhắc đến tầm quan trọng của cuộc chiến chống khủng bố.

Các vụ thử tên lửa của Bắc Hàn và các tuyên bố chủ quyền của các nước đối với từng phần ở Biển Đông cũng là những nội dung được bàn thảo.

Sáng kiến 'Một vành đai một con đường

'Một vành đai, một con đường'

Hôm 14/11, người phát ngôn Trung Quốc Cảnh Sảng nói Trung Quốc cùng Việt Nam và Lào đạt tới nhận thức chung quan trọng về xây dựng "Một vành đai, một con đường" trong chuyến thăm Việt Nam và Lào của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Việt Nam và Trung Quốc đã ký bản ghi nhớ hợp tác về cùng xây dựng "Một vành đai, một con đường" và "Hai hành lang, một vành đai".

********************

ASEAN ‘không bỏ mặc’ tình hình Biển Đông (VOA, 14/11/2017)

Các quốc gia Đông Nam Á sẽ không bỏ mặc tình hình Biển Đông tương đối lắng dịu như hiện nay, Reuters đưa tin hôm 13/11, trích một bản dự thảo tuyên bố chung.

Các nhà lãnh đạo từ Trung Quốc, Hoa Kỳ và bảy quốc gia khác đang cùng Hiệp hội ASEAN họp hội nghị thượng đỉnh hàng năm tại Manila, Philippines, 12/11/2017.

Bản tuyên bố này sẽ được công bố sau cuộc gặp giữa Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) gồm 10 thành viên, tại thủ đô của Philippines, Reuters dẫn một nguồn tin ngoại giao cho biết.

Một bản dự thảo, mà Reuters có được, viết : "Trong khi tình hình hiện nay đang trở nên lắng dịu hơn, chúng tôi không thể bỏ mặc với những tiến bộ hiện tại".

"Điều quan trọng là chúng tôi hợp tác để duy trì hòa bình, ổn định, tự do hàng hải và tự do trên không theo luật pháp quốc tế đối với khu vực Biển Đông. Mối quan tâm chung của chúng tôi là để tránh tình trạng sai lầm có thể dẫn tới tình trạng leo thang căng thẳng".

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền hầu hết toàn bộ khu vực Biển Đông, một trong những tuyến hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới. Đài Loan và bốn nước ASEAN gồm Malaysia, Việt Nam, Philippines và Brunei cũng có tuyên bố chủ quyền khu vực này.

Các nhà lãnh đạo từ Trung Quốc, Hoa Kỳ và bảy quốc gia khác đang cùng Hiệp hội ASEAN họp hội nghị thượng đỉnh hàng năm.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump hôm 12/11 nói rằng ông sẵn sàng làm trung gian hòa giải cho những nước đang tranh chấp Biển Đông.

Khi được hỏi về đề xuất này, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng cho biết rằng Trung Quốc ủng hộ việc giải quyết vấn đề Biển Đông thông qua đàm phán với các nước trực tiếp tham gia và duy trì hoà bình và ổn định trong khu vực.

Ông Cảnh Sảng nói tình hình Biển Đông nói chung ổn định và đi đúng hướng với sự nỗ lực chung của Trung Quốc và các nước ASEAN.

Hôm 12/11, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte gợi ý rằng mặc dù có những khác biệt, các nhà lãnh đạo không nên thảo luận vấn đề Biển Đông.

Ông Duterte phát biểu tại một cuộc họp về thương mại :"Chúng ta phải là bạn. Những người nóng vội khác muốn chúng tôi đối đầu với Trung Quốc và phần còn lại của thế giới về nhiều vấn đề. Vấn đề Biển Đông nên được để yên như vậy. Không ai muốn chiến tranh. Nó sẽ dẫn đến một cuộc đối đầu bạo lực".

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, phát biểu tại Manila trong một hội nghị thượng đỉnh với các quốc gia thành viên ASEAN, cho biết Bắc Kinh "cam kết làm việc với ASEAN để trở thành những nước láng giềng tốt, bạn bè tốt, đối tác tốt và luôn bên cạnh nhau trong mọi hoàn cảnh".

Tại lễ khai mạc chính thức hội nghị vào ngày 13/11, ông Duterte không hề đề cập đến vấn đề Biển Đông.

Ông Duterte tiến gần với Trung Quốc hơn kể từ khi ông nhậm chức vào năm ngoái và Việt Nam đã nổi lên là đối thủ chính của Bắc Kinh trong tranh chấp lãnh hải ở khu vực, theo Reuters. Động thái của Trung Quốc nhằm gây áp lực cho Việt Nam ngừng khoan dầu trong một khu vực tranh chấp vào tháng 7 đã gây nên sự rạn nứt trong mối quan hệ giữa Hà Nội vá Bắc Kinh.

Nhưng vào hôm 12/11, truyền hình quốc gia của Việt Nam cho biết Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói với Tổng bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng rằng ông muốn làm việc với các quốc gia Đông Nam Á về một quy tắc ứng xử Biển Đông (COC). Tân Hoa Xã cho biết Trung Quốc và Việt Nam đã đồng ý giải quyết đúng đắn các vấn đề hàng hải và phấn đấu duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực.

******************

ASEAN không là nơi thích hợp để giải quyết tranh chấp trên biển (RFI, 14/11/2017)

Báo chí Philippines ngày 14/11/2017 tiết lộ : Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh đã cho rằng Hiệp Hội các Quốc Gia Đông Nam Á không phải là nơi để giải quyết các tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông.

Thượng đỉnh ASEAN 31, tại Manila. Ảnh ngày 13/11/2017. Reuters

Theo nhật báo Philippines The Manila Times, tổng thư ký ASEAN đã nhắc lại ý kiến trên nhân một cuộc phỏng vấn thực hiện hôm 12/01/2017. Tuy nhiên, ông Lê Lương Minh cũng xác định rằng ASEAN là nơi để điều hòa cách ứng xử của tất cả các bên tranh chấp.

Tổng thư ký ASEAN đã giải thích rằng chỉ có 4 nước ASEAN có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông với Trung Quốc, bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei, do đó các nước ASEAN khác không cần phải có quan điểm về vấn đề này.

Nhận xét của ông Lê Lương Minh được đưa ra vào lúc có tin cho biết trong bản dự thảo ban đầu của bản Tuyên Bố của Chủ Tịch ASEAN dự trù công bố khi hội nghị kết thúc, đã bỏ trống phần nói về Biển Đông, với ghi chú trong ngoặc là "để chờ chủ tịch" - tức là Philippines - bổ sung.

Câu hỏi đặt ra là phải chăng các lãnh đạo còn lại để cho tổng thống Philippines quyền nêu lên quan điểm của cả ASEAN về Biển Đông ? Quan điểm của ông Duterte đã từng được ông phát biểu hôm 12/11 vừa qua : Đó là các lãnh đạo ASEAN không nên đề cập đến hồ sơ này.

Mai Vân