 | Tổng quan: | 3600120 |
Khủng hoảng y tế, khủng hoảng địa chính trị là hai chủ đề chính của các tạp chí cuối tuần. Trời sắp lạnh, liệu Covid-19 bùng phát mạnh song song với dịch cúm hàng năm ? Giới y tế theo dõi diễn biến của siêu vi ở nam bán cầu trước khi bắc bán cầu vào đông. Chiến tranh vùng Thượng Karabakh, Thổ Nhĩ Kỳ mới là yếu tố đáng ngại.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan tại cuộc họp qua truyền hình với tổng thống Iran Hassan Rohani, ngày 08/09/2020 tại Ankara. AP
Le Courrier International phân tích chi li những tập hồ sơ dầy cộm, đưa đến độc giả những câu trả lời chính xác nhất, những điều còn mơ hồ và những ẩn số chưa có giải đáp sau 10 tháng nhân loại sống chung với siêu vi corona tính từ khi Vũ Hán báo động.
Đây là hồ sơ thứ hai của Courrier International, sau số báo đặc biệt hồi tháng 05/2020, tổng kết kiến thức của y khoa về siêu vi gây đại dịch Covid-19. Nguy cơ phải sống chung với dịch còn dài. Tuy đạt nhiều tiến bộ trong các công trình nghiên cứu siêu vi, biết cách siêu vi lây nhiễm và xét nghiệm truy tìm, nhưng vẫn còn nhiều bí ẩn bao trùm, siêu vi còn giấu nhiều sự thật. Vào lúc bắc bán cầu sắp qua mùa đông, câu hỏi then chốt là liệu SARS-Cov-2 có thích nghi với thời tiết như siêu vi cúm lây lan qua đường khí quản, trở lại mỗi năm khi trời băng giá ?
Vấn đề là ngay trong giới khoa học cũng không đồng ý với nhau. "Người cho là siêu vi sẽ lây nhiễm dễ dàng hơn, kẻ thì nói ngược lại". Tuần báo Le Temps của Thụy Sĩ trích nguyên văn câu trả lời của bà Valéria Cagno, chuyên gia siêu vi trùng học, đại học Genève để minh họa : "Không thể xác quyết là mùa đông sẽ ảnh hưởng như thế nào trên virus corona chủng mới". Nhưng có một thực tế là SARS-Cov-2 không theo mùa như siêu vi cúm vì Covid-19 vẫn hoành hành ở Tây Ban Nha, ở miền nam nước Pháp, trong mùa hè. Một báo cáo của Trung Quốc hồi tháng 05/2020 lại cho rằng nhiệt độ lý tưởng cho siêu vi truyền nhiễm là 6,3°C. Thẩm định này không dựa trên cơ sở vững chắc do không thể biết bệnh nhân bị lây lúc nào, ở đâu để có thể liên kết nhân quả với thời tiết.
Hai thông số khác cũng ảnh hưởng lên tỷ lệ lây lan rất khó liên kết hoạt động của siêu vi với thời tiết lạnh : một là mùa đông, ít mặt trời, cơ thể giảm sinh tố D và do vậy bị giảm khả năng miễn dịch nên dễ bị bệnh truyền nhiễm. Trời mùa đông lạnh nên ai cũng thích sinh hoạt trong nhà do vậy siêu vi dễ dàng ở từ người này truyền qua người kia.
Nếu quan sát vùng nam bán cầu vừa ra khỏi mùa đông, Argentina, Chile và Úc bị thiệt hại khá nặng về nhân mạng do cúm mùa đông. Nhưng Úc ít ca lây nhiễm hơn hết và cũng giảm nhiều so với năm trước : 21.000 thay vì 247.000. Nhưng ở đây phải đặt thêm câu hỏi : Phải chăng yếu tố vệ sinh dịch tể áp dụng ở mỗi nước đưa đến kết quả khác nhau và không thể quy cho thời tiết ?
Nói tóm lại, trong lúc chưa có vắc-xin hiệu nghiệm, cách tốt nhất để phòng bệnh là đeo khẩu trang và giữ khoảng cách an toàn trong lúc giao tế. Bởi vì điều mà chúng ta có thể xác quyết là những giọt bài tiết li ti từ trong phổi thải ra là "vec-tơ" chuyên chở siêu vi. Đeo khẩu trang là bảo vệ mình và bảo vệ cho người khác.
Chân lý duy nhất sau 10 tháng sống chung với Covid-19 : Trong bối cảnh bi quan phải còn sống chung với dịch dài dài, Courrier International thấy có một lý do để hy vọng. Đó là "nhờ" đại dịch mà giới khoa học gia trên thế giới chia sẻ kết quả nghiên cứu. Tuy chưa đầy đủ nhưng rất có thể đây là bước đầu của một nền khoa học mở, chia sẻ dữ liệu, truy cập thông tin miễn phí.
Trong thời đại tràn ngập những thuyết âm mưu, bước đột phá này không làm hại ai cả.
Không đầy một tháng là đến bầu cử tổng thống Mỹ, vụ siêu vi lây nhiễm cho Donald Trump đưa siêu cường Hoa Kỳ vào bất trắc . Nhận định của L’Express.
Trong bài "Diễn biến khó tin", tuần báo Pháp cho là không một nhà viết kịch bản phim nào có thể tưởng tượng ra được những biễn biến bất ngờ trên chính trường Mỹ. Tổng thống Donald Trump, phu nhân Melania, cố vấn đặt biệt Hope Hicks và khoảng 15 nhân vật quan trọng khác kể cả phát ngôn viên Nhà Trắng Kayleigh McEnany và một số Thượng nghị sĩ bị lây nhiễm SARS-Cov-2. Sau buổi lễ chúc mừng thẩm phán Amy Coney Barrett được đề cử vào Tối cao Pháp Viên, không ai đeo khẩu trang, phủ tổng thống Mỹ biến thành ổ dịch.
Bản thân Donald Trump lo lắng sợ phải "đi theo" một người bạn thân là Stan Chera, từ trần vì Covid-19 hồi tháng 04.
Diễn biến tiếp theo cũng đáng lo ngại không kém. Nhà Trắng thiếu minh bạch trong cách thông tin về sức khỏe của tổng thống trong khi Donald Trump lên trực thăng vào bệnh viện quân y, uống một loạt thuốc còn trong giai đoạn thử nghiệm. Bốn hôm sau, chủ nhân Nhà Trắng trở về văn phòng bầu dục trong vẻ đắc thắng.
Đối với sử gia Françoise Coste, tác giả quyển sách "Reagan", thái độ thiếu minh bạch của Nhà Trắng về tình trạng sức khỏe của tổng thống là vấn đề nghiêm trọng và làm suy yếu nguyên tắc "liên tục của Nhà nước" theo nghĩa một ngày cũng không được thiếu người lãnh đạo, nhất là quốc gia đó là siêu cường thế giới. Do vậy, mọi cặp mắt đều nhìn về phó tổng thống Mike Pence. Vấn đề là nguyên tắc bảo vệ sức khỏe nhân vật số hai cũng không được tôn trọng cho dù rất giản dị. Ngay trong lúc bình thường, đừng nói chi lúc bị đại dịch, tổng thống và phó tổng thống hiếm khi có mặt cùng lúc trong một văn phòng. Nếu cả hai lâm bệnh cùng lúc, nước Mỹ sẽ lâm vào tình trạng không có lãnh đạo hành pháp.
Theo L’Express, những ngày tới, chiến dịch tranh cử có thể đem lại nhiều bất ngờ khác nữa. Donald Trump, với chiến lược tránh đề cập đến Covid-19 bằng mọi giá để định hướng công luận chú ý các hồ sơ khác, cảm thấy mưu tính của ông bị sụp đổ, theo giáo sư chính trị Ray La Raja, đại học Massachusetts. Donald Trump từ nay tự cho mình là người thoát chết. Joe Biden cũng phải thích nghi với tình huống mới. Tình huống điên cuồng vượt mọi dự kiến.
Chính phủ Pháp và các nhà khoa học Pháp có làm tròn nhiệm vụ của mình không. Le Point điều tra về cung cách quản lý chống dịch của ba nhân vật lãnh đạo.
"Địa cầu báo động đỏ. Chúng ta hãy ngưng những sai lầm", tựa trên trang bìa của L’Express giới thiệu một bài phỏng vấn dài giáo sư Eric Caume, chuyên gia về nhiễm trùng học. Vị giáo sư đại học y khoa Paris chỉ trích không chừa một ai, từ chính phủ, hội đồng khoa kọc, cũng như những người tuyên bố lạc quan là đại dịch đã qua rồi như bác sĩ Didier Raoult ở Marseille. Tất cả chúng ta, ông nói, đã chạy theo sau siêu vi thay vì có biện pháp ngăn chận trước. Mất bò mới lo làm chuồng.
Chưa kể chuyện quyết định sai : Vào đầu, chính quyền quy cho quán ba, nhà hàng, tụ điểm giải trí là nơi truyền nhiễm siêu vi nhưng không nghĩ đến các giảng đường đại học chật cứng sinh viên hay trong khuôn viên bệnh viện, xí nghiệp để truy tìm ổ dịch ở những nơi này…
Đó là chính phủ. Còn các nhà khoa học cũng có lỗi không kém. Giáo sư Eric Caume nhắc lại một câu nói của Khổng Tử "Biết thì nói là biết, không biết thì nói là không biết, như thế mới là biết". Phần đông các vị chuyên gia, khi bị ký giả đặt câu hỏi đã bình luận ra ngoài lãnh vực chuyên môn của mình. Như bác sĩ Didier Raoult, người gây nhiều tranh cãi, là một giáo sư sinh hóa phân tử giỏi nhưng không phải là một chuyên gia về mô hình thử nghiệm thuốc mới. Thế mà ông lại cỗ vũ cho việc dùng thuốc sốt rét trị Covid-19.
Nói chung, những người có thẩm quyền đã sai sót trong trách nhiệm nên gây ra khủng hoảng niềm tin. Trước câu hỏi liệu chúng ta có thể thắng được dịch hay không ? Giáo sư Eric Caume cho rằng trước mắt phải ngăn chận không để siêu vi lan nhanh quá, để cho dân chúng có thời gian miễn nhiễm và tránh cho guồng máy y tế không bị tràn ngập, không để số tử vong bùng lên, và hy vọng một loại vắc-xin hiệu nghiệm được nhanh chóng hoàn chỉnh.
Bộ trưởng Y tế Pháp Olivier Véran, người đứng mũi chịu sào ngăn dịch khó mà yên tâm. Le Point, trong loạt bài "liệu họ có xứng tầm hay không" trích nhận định của Thượng nghị sĩ đối lập Bernard Jomier : "Olivier Véran là một bộ trưởng giỏi. Có điều bộ máy hành chánh không theo".
Trong cơn đại dịch này, các nền kinh tế đang vực dậy trả giá rất đắt. Liệu có giải pháp nào, liều thuốc nào để khắc phục. "Bước nhảy ra phía sau" là tựa bài xã luận của Le Point.
Suy thoái lịch sử : Hoạt động kinh tế Ấn Độ giảm 12,5%, Brazil giảm 6,5%, Mexico 10,2%, Argentina 11,2%. Những nước từng được xem là đại chiến thắng trong thời toàn cầu hóa kinh tế.
Thế nhưng, giờ đây, ngoài Hoa Kỳ, các nước đang vươn lên là bị đại dịch tác hại nhiều nhất : 6,4 triệu ca bị lây, 100.000 tử vong tại Ấn Độ. 4,8 triệu bệnh nhân và 145.000 người chểt tại Brazil…
Vấn đề là cái khó bó cái khôn. Theo Le Point, các nước kể trên không đủ tiềm năng kinh tế để phục hồi sinh lực như các quốc gia tiên tiến như Hoa Kỳ hay Châu Âu. Để có thể cắt đứt vòng xoáy nghèo khó và bạo lực, không thể dẹp bỏ toàn cầu hóa, trở lại với xu hướng sống chết mặc bay. Trái lại phải tiếp tục con đường thương mại tự do nhưng phải điều chỉnh hợp lý cho cả nước nghèo lẫn nước giàu.
Chiến tranh vùng Thượng Karabakh, đề tài nóng thứ hai trên các tạp chí. Courrier International giới thiệu quan điểm, có cơ sở, của một nhật báo Nga : tất cả đều chống Thổ Nhĩ Kỳ.
Theo Expert từ Moskva, nhìn từ quan điểm của các nhà lãnh đạo quốc tế, Azerbaijan và Armenia không phải là hai tác nhân chính của cuộc chiến tại Thượng Karabakh. Bởi vì Washington, Moskva và Liên Hiệp Châu Âu xem xung đột tại vùng nam Kavkaz có yếu tố Thổ Nhĩ Kỳ.
Cho đến nay, Azerbaijan chỉ huy động có một phần nhỏ binh lực, chưa sử dụng hỏa lực áp đảo để xuyên thủng các phòng tuyến của Armenia. Có lẽ, Baku đang áp dụng chiến thuật của Ankara khi can thiệp đánh người Kurdistan ở miền bắc Syria và Iraq. Trước hết là làm đối phương tiêu hao lực lượng và vũ khí ít oi với những trận đánh không có kết quả quyết định. Đến lúc đó, Thổ Nhĩ Kỳ mới huy động đại binh với vũ khí mạnh để tiêu diệt đối phương.
Phản ứng của quốc tế không chậm chút nào. Ba đồng chủ tịch nhóm trung gian hòa giải Minsk gồm Nga, Mỹ, Châu Âu trong Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu đã tức tốc ra thông cáo lên án chiến sự. Tuy nhiên, chưa một tổ chức quốc tế nào lên án đích danh một phe gây chiến. Chỉ có tổng thống Pháp là người đầu tiên nói đến thông tin "có lực lượng thánh chiến Syria chiến đấu bên cạnh Azerbaijan". Nếu tin này được chính thức công nhận thì tình hình sẽ thay đổi. Iran biết đâu sẽ đóng vai trò năng nỗ hơn. Báo Nga giải thích : Khi Azerbaijan sử dụng thiết bị không người lái của Israel trong cuộc chiến thì điều đó chứng tỏ Baku (Hồi giáo) không thật là bạn của Tehran.
Tuần báo Pháp Le Point cùng nhận định : Tổng thống Erdogan lợi dụng xung khắc Armenia và Azerbaijan để củng cố quyền lực chính trị. Câu hỏi đặt ra là làm cách nào để ngăn chặn nhà lãnh đạo ôm giấc mơ tái tạo thời vàng son đế chế Ottoman đi quá xa ?
Theo các nhà bình luận trên Le Point, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Edogan chỉ lợi dụng cuộc chiến Azerbaijan-Armenia để củng cố quyền lực. Bởi vì, chất keo kết gắn nhà nước Thổ là dân tộc chủ nhĩa chứ không phải đạo Hồi. Erdogan bóp méo lịch sử để phục vụ tham vọng chính trị là một chiến thuật được thi hành từ nhiều năm nay. Nhưng liệu có cách nào ngăn chặn Erdogan đe dọa an ninh khu vực ?
Triết gia dấn thân Bernard-Henri Lévy đưa ra chiến thuật ba bước :
- Phải đình chỉ Thổ Nhĩ Kỳ trong NATO. Tuy là thành viên NATO nhưng Ankara chơi nước đôi, liên hệ với hai nhóm khác do Trung Quốc và Nga thành lập. Sử dụng phi cơ F16 của Mỹ nhưng mua tên lửa phòng không của Nga. Bạn của Châu Âu nhưng thảm sát chiến binh Kurdistan, đồng minh của Châu Âu ?
- Bước thứ hai là cô lập Qatar, nhà tài trợ của Thổ Nhĩ Kỳ và phá hoại an ninh Ai Cập, phá thỏa thuận Israel- Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.
- Và thứ ba là phải cảnh báo Erdogan, Châu Âu không phải là mảnh đất để chinh phạt như thời Soliman, Mehmed II và Enver Bacha. Một là anh tôn trọng chúng tôi, hai là anh đi chỗ khác. Không nên để chó sói thọc một chân vào cửa của ngôi nhà Châu Âu, Bernard- Henri Lévy kết luận.
Tú Anh
