Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Bầu cử Quốc hội lần thứ 7 ở Campuchia ngày 23/7 là màn trình diễn về "cuộc bắt cóc quyền lực" của Thủ tướng Hun Sen nhằm phục vụ cho quyền lợi gia đình ông và một phe nhóm nhất định, loại trừ tất cả các lực lượng không nằm trong CPP.

baucu1

Độc đáo của Hun Sen ở chỗ, ông ta đã dám "chia tay ý thức hệ" và con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, chọn một mô thức quản trị đất nước theo kiểu "độc tài thông minh" (thành công hay thất bại là chuyện khác).

"Ngày trắng" le lói niềm hy vọng

Nhiều người dân Campuchia gọi 22/7/2023 là "ngày trắng", vì mọi hoạt động đều chậm lại, một số hàng quán đóng cửa và đặc biệt người dân không được uống bia rượu cũng như không bàn về chính trị. Theo các hãng tin, nếu ngày 21/7 sôi động và náo nhiệt bao nhiêu thì ngày 22/7 lại im ắng bấy nhiêu. Người dân thường dành thời gian đó ở nhà để "bình tâm" trước cuộc bỏ phiếu được cho là "trọng đại" (1).

Còn theo Khmer Times, các quan sát viên của "Hội nghị quốc tế các đảng chính trị Châu Á" (ICAPP) trong cuộc họp báo sáng 24/7/2023 tại khách sạn Sokha cho biết, tiến trình bầu cử Quốc hội khóa 7 năm 2023 là minh bạch, công bằng, tự do, dân chủ và bất bạo động. Những người này đến thăm các điểm bỏ phiếu ở một số thủ đô và các tỉnh của Campuchia và nhận thấy quá trình bỏ phiếu diễn ra vào lúc 7 giờ sáng. Tại điểm bỏ phiếu, hàng dài người đều chờ đợi để vào phòng bỏ phiếu với nét mặt hân hoan để tiếp tục cuộc bầu cử cho đến 3 giờ chiều (2). Ngoài ICAAP, Nga và Trung Quốc, không có quan sát viên từ Mỹ và các nước phương Tây.

Kết quả cuộc bầu cử hầu như đã được báo trước. Khoảng 9,7 triệu cử tri đã đi bỏ phiếu trong tổng số 16 triệu dân của Campuchia, được kêu gọi bầu lại 125 đại biểu Quốc hội cho nhiệm kỳ 5 năm. Trước đó, tất cả các đảng đối lập tiềm năng đã bị loại khỏi cuộc đua. Đảng Nhân dân Campuchia (Cambodian People's Party -CPP) trong tay Thủ tướng Hun Sen đã tuyên bố chiếm được hầu như toàn bộ số ghế. Sau gần 39 năm điều hành đất nước, ông Hun Sen, 70 tuổi, về mặt chính thức sẽ lùi vào hậu trường để nhường quyền lại cho người con trai cả là Đại tướng Hun Manet, 45 tuổi. Khi ông Manet cất tiếng giữa đám đông, từ già đến trẻ đều im lặng lắng nghe diễn văn của vị lãnh đạo tương lai. Hun Manet nói về việc giữ vững nền hòa bình của đất nước bị ám ảnh bởi bóng ma nội chiến. Rồi ông chuyển qua các vấn đề xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy kinh tế, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo... Tất cả không có gì mới so với những gì cha ông từng tuyên bố. Hun Manet kết thúc bài nói, tiếng nhạc cùng với điệp khúc "Hun Sen ! Hun Manet !" quyện vào nhau, kèm theo hy vọng le lói trong lòng một số cử tri về một đất nước sẽ sớm chuyển mình (3).

Với sự vắng bóng của đảng đối lập sừng sỏ như Đảng Ánh nến (Candlelight Party), thì chiến thắng của CPP là tất yếu, giống như kết quả bầu cử năm 2018. Thủ lĩnh phe đối lập Campuchia Kem Sokha đã bị kết án 27 năm. Trước khi bỏ phiếu, Liên đoàn Nhân quyền Quốc tế (FIDH) cho biết, kết quả có thể dự đoán này là nhờ ở quy trình bất hợp pháp từ cuộc bầu cử. Theo FIDH, cuộc bỏ phiếu lần này khiến giới quan sát nhớ lại cuộc bầu cử quốc gia cuối cùng của đất nước này vào năm 2018 khi Đảng Cứu quốc Campuchia (Cambodia National Rescue Party - CNRP) nổi tiếng lúc bấy giờ bị cấm tham gia chính trị. Nhờ vậy mà Hun Sen mới có thể giành được tất cả các ghế trong Quốc hội. CNRP "vang bóng một thời" đã suýt đánh bại Hun Sen trong cuộc bầu cử quốc gia cách đây một thập kỷ. Nhưng rồi đảng này phải chịu nhiều áp lực từ Hun Sen cũng như các tòa án, và cuối cùng đã bị cấm hoạt động sau những thắng lợi áp đảo của họ trong các cuộc bầu cử tại địa phương (4). Mặc dầu vậy, niềm tin của một số người dân Campuchia vẫn muốn thay đổi nhiều hơn nữa. Và niềm tin ấy giờ đây vẫn mạnh mẽ và chưa bao giờ nguôi ngoai.

So với "đảng cử dân bầu" ở Việt Nam

Hiếm có hai nước Đông Nam Á nào có các cuộc bầu cử vừa giống nhau vừa khác nhau như bầu cử Quốc hội ở Campuchia ngày 23/7 vừa qua và cuộc bầu cử Quốc hội ở Việt Nam cách đây hai năm, ngày 23/5/2021. Hai cuộc bầu cử này giống nhau là căn bản, tuy cũng có những điểm khác nhau đáng bàn. Nhưng dẫu giống hay khác, thì các cuộc bầu cử ấy vẫn có thể liệt kê như là những sự kiện chính trị "ngoài hành tinh". Và tuy hai sự kiện diễn ra cách nhau khá lâu, nhưng vì cả hai đều hiếm hoi, nên giới phân tích chính trị quốc tế vừa qua quan sát Campuchia cũng như trước đó quan sát Việt Nam khá kỹ để chiêm nghiệm, so sánh hai trường hợp điển hình, nhằm hiểu thêm về hai hệ thống bầu cử - Tuy hai mà một, tuy một nhưng vẫn là hai.

Giống nhau căn bản nhất, dễ nhìn thấy nhất : Hai cuộc bầu cử chỉ là để "trình diễn" màn "bắt cóc quyền lực" (hijacker of power) của các đảng chính trị nhằm phục vụ cho lợi ích cá nhân và một phe nhóm nhất định, loại trừ tất cả mọi lực lượng không nằm trong các đảng chính trị ấy. Ở Việt Nam "đảng cử dân bầu" (5) là cơ chế hiệp thương nhằm phục vụ cho quyền lợi của Đảng cộng sản Việt Nam (Communist Party of Vietnam - CPV), đứng đầu là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, người đã "ngồi xổm" lên cả Hiến pháp lẫn Điều lệ Đảng (6).

Ở Campuchia là phục vụ cho Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), đứng đầu là Đảng trưởng kiêm Thủ tướng Hun Sen, người đang cố bám giữ chiếc ghế quyền lực suốt 39 năm trời. Điều trớ trêu và nghịch lý khi nhìn màn "trình diễn" của CPP và CPV, vẫn không ít người xót xa vì một hoài niệm (nostalgia) giống như trong câu ca dao nọ : "Công anh bắt tép nuôi cò…". Ở đây, "con cò" CPP không chỉ "dò lên cây", mà nó còn "bay lượn" và diễn xuất trong cái không gian độc tài toàn trị, lừa bịp được một số lớn cộng đồng dân cư Campuchia và có khi còn định bắt Hà Nội làm con tin cho nó nữa (7).

Ở Việt Nam, không riêng gì cuộc bầu cử Quốc hội khóa 14 (23/5/2021), mà hầu như tất cả các cuộc bầu cử khác trước đó, theo những người trong nước kể lại, các tổ trưởng dân phố, cảnh sát khu vực trong mỗi phường, mỗi xã đều trực tiếp gọi điện, đến gõ cửa từng nhà để thúc giục cử tri đi bầu, nếu không đi thì sẽ bị liệt vào "danh sách đen" của địa phương, sau này khi "đến cửa quan" cần xác nhận giấy tờ, dù là chuyện hôn nhân hay chứng nhận hộ khẩu cho con cái đi học, sẽ bị làm khó dễ. Truyền thông nhà nước thì ra rả suốt trong tuần bầu cử, mạnh mẽ tố cáo "các thế lực thù địch đã xuyên tạc" rằng, bầu cử ở Việt Nam không có dân chủ, thậm chí bầu cử chỉ là quyền, không phải nghĩa vụ, nên công dân Việt Nam có thể đi bầu hoặc không đi bầu… Quốc hội Campuchia đã sửa đổi luật bầu cử để trừng phạt bất kỳ ai tẩy chay tham gia bỏ phiếu. Trong khi đó, khi bầu cử Quốc hội khóa 14, một số người dân tại Việt Nam đã lên tiếng kêu gọi tẩy chay cuộc bầu cử này và thể hiện quan điểm trên mạng xã hội rằng "tôi không đi bỏ phiếu" (8).

Một nhóm nghị sĩ từ Đông Nam Á đánh giá cuộc bầu cử là "lễ đăng quang của Hun Sen và những người thân cận của ông ta"; và kêu gọi tiếp : "Cộng đồng quốc tế đừng rơi vào cái bẫy hợp pháp hóa vở kịch câm này" (9).

Dẫu sao, không chỉ hệ thống bầu cử, mà bản thân sự "độc tài và độc đảng" giữa Campuchia và Việt Nam vẫn có sự khác nhau nhất định. Độc đáo của Hun Sen ở chỗ, ông ta đã dám "chia tay ý thức hệ" và con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, chọn một mô thức quản trị đất nước theo kiểu "độc tài thông minh" (thành công hay thất bại là câu chuyện khác). Hun Sen không nêu khẩu hiệu học tập tư tưởng ai cả, nhưng rõ ràng vẫn giữ hơi hướng từ chính sách trung lập nổi tiếng một thời của Sihanouk. Ông tuyên bố : "Không dựa vào Trung Quốc thì dựa vào ai ?" nhưng ở Liên Hiệp Quốc, lá phiếu của Campuchia vẫn được tôn trọng. Không đại ngôn kiểu "thùng rỗng kêu to", nhưng đúng là ông chọn công lý và lẽ phải khi bỏ phiếu ủng hộ sự nghiệp chính nghĩa của quân và dân Ukraine (10).

Hoàng Trường

Nguồn : VOA, 25/07/2023

(1) https://www.bbc.com/vietnamese/media-66281520

(2) https://www.khmertimeskh.com/501330059/international-observer-the-electoral-process-in-cambodia-citizens-willing-to-strongly-support-their-favourite-party/

(3) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/crgr2r00z26o

(4) https://www.aljazeera.com/news/2023/7/23/cambodia-votes-in-one-sided-election-with-pm-hun-sen-win-expected

(5) https://www.qdnd.vn/phong-chong-dien-bien-hoa-binh/mui-cong-kich-nguy-hiem-vao-nguyen-tac-dang-lanh-dao-bau-cu-472643

(6) http://www.viettin.de/content/nguy%E1%BB%85n-ph%C3%BA-tr%E1%BB%8Dng-l%E1%BA%A1i-ng%E1%BB%93i-x%E1%BB%95m-tr%C3%AAn-hi%E1%BA%BFn-ph%C3%A1p-2013

(7) https://www.facebook.com/Osinhuyduc/posts/pfbid02ZAbZ5bcw37yr4Xjx44C9AAtqZwjdRoFMJVV863YBXQZVYNoPW3uyqvcRu9TnDVE9l

(8) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cy9qkvp30v3o

(9) https://www.reuters.com/world/us-pauses-some-aid-imposes-visa-bans-after-neither-free-nor-fair-cambodia-2023-07-24/

(10) https://www.voatiengviet.com/a/la-phieu-la-cua-viet-nam-o-lhq-noi-len-dieu-gi-/7078687.html

Additional Info

  • Author Hoàng Trường
Published in Diễn đàn

Nỗi e ngi lâu năm ca Campuchia đi vi Vit Nam dường như vn là chuyn đường biên gii không hp lý, các cáo buộc tranh chp đt đai, gây hn, thm chí thc phm xut khu b ô nhim cùng nhng li ph báng. Nhng điu này thường b người láng ging phía Đông phn đi. Nay e ngi này càng tăng thêm khi Campuchia tiến gn đến cuc bu c cp phường, trong năm nay.

kampu1

Thủ tướng Campuchia Hun Sen (bên phi), và Th tướng Vit Nam Nguyn Xuân Phúc. Phe đi lp cáo buc rng chính ph ca ông Hun Sen là con ri ca Vit Nam.

Nhà lãnh đạo phe đi lp va hi hưu, Sam Rainsy, và người kế nhim Kem Sokha, là nhng người đang hưởng li chính tr bng cách khơi thêm thù hn kéo dài by lâu nay. Theo đó, h đ li Vit Nam gây ra tình trng gn như là kích đng.

Cao điểm là vào năm 2013, khi Đảng Cu Quc Campuchia (CNRP-Cambodia National escue Party) tri lên trong cuc tng tuyn c, làm gim mnh s ghế do Đng Nhân dân Campuchia (CPP-Cambodian People's Party) cm quyn trong Quc Hi. Không đng nào phn hi yêu cu bình lun ca VOA v vn đ này.

Ông Muoy Piseth, phát ngôn viên Liên Đoàn Học Gi và Sinh Viên Campuchia, nói : "Chiến lược mà các chính tr gia s dng đ dành phiếu bu là lên án Vit Nam v nhng v xâm lược đây và s dng li xúc phm. [Hành đng] như vy không đúng đn".

Ông nói thêm, như thế, rt cuc thì s hn thù buồn cười này li truyn t thế h này sang thế h khác.

Sự s hãi và ghê tm

Đúng hay sai, những ni s hãi đó li là nhân t trong qun Chbar Ampov, mt qun Phnom Penh nơi tp trung người gc Vit đông nht th đô.

đây rt khó đ phân bit người Khmer và người Vit vì hu hết mi người nói lưu loát tiếng Khmer, mc đ kiu Khmer và hi nhp văn hóa Khmer.

Mặc dù đã đng hóa, bà Chea Ny, mt người trung niên bán thc ung trên đường ph, nói rng, mt cách tng quát, bà không thích Việt Nam, và cho rng hu hết người Vit sng đây là người nhp cư bt hp pháp ; trn qua biên gii bng thuyn và đi lên Phnom Penh bng đường sông Mekong đ kiếm vic làm.

Thỉnh thong chêm vào mt tiếng Khmer có tính mit th dùng đ mô tả người Vit, bà nói : "Tôi ghét h. Tôi ghét h vì h đã gây ln xn trên đt nước chúng tôi, h cướp đi công ăn vic làm ca chúng tôi, và chính ph không làm gì c".

Nỗi s lên đến đnh đim khi Vit Nam xâm chiếm Campuchia vào cui năm 1978 và Hà Nội chiếm đóng đó c thp niên.

Đối vi mt s người, đó là đnh cao tham vng ca lãnh t cng sn Vit Nam H Chí Minh, người mun cai tr tt c các thuc đa ca Pháp như là mt liên bang Đông Dương, bao gm Campuchia, Lào, Bc Vit Nam và Nam Vit Nam.

Nhưng đi vi nhng người khác, chính Hà Ni đã chm dt thi kỳ khng b ca Pol Pot và sau đó cài đt Hun Sen làm th tướng, mt điu mà phe đi lp cáo buc rng chính ph ca ông là con ri ca Vit Nam.

Mạng xã hi cũng có tác đng trong vic này khi các đoạn video quay cnh rau ci người Vit trng s dng hóa cht và thuc tr sâu đc hi ri đem sn phm ra bán th trường Campuchia, cùng vi cáo buc sai lm rng người dân nước láng ging mun đu đc người Khmer.

Những lá phiếu đang đếm

Đây là cơ hi tt đ đng CNRP khai thác ti các cuc bu c cp phường xã, s được t chc vào ngày 4/6. Đây cũng s là tin đ cho cuc thăm dò ý kiến quc gia s được t chc vào tháng 7 năm sau. Khi y có l ông Hun Sen s phi bn rn nhm xoa du các cáo buc do Vit Nam can thip.

Trong cuộc bu c năm 2013, nhng người ng h đng CNRP đã tn công nhng c tri gc Vit. T gi h là "nhng nhà quan sát cho cuc bu c t do và công bng", ng h viên đng CNRP b phát hin có hành vi ngăn chn người gc Vit đi b phiếu.

Một đim nóng khác là đường biên gii, ông Sam Rainsy cáo buc Hà Ni xâm nhp vào lãnh th Campuchia. Các công ty Vit Nam chiếm đot đt đai là mt vn đ đã được các t chc phi chính ph, như t chc Global Witness, phn ánh.

Các nhà phân tích cho rằng s thù ghét Vit Nam cũng cho thy khá rõ qua lá phiếu ca c tri tr, nhng người được kỳ vng s chiếm đa s các cuc thăm dò bu c. Hai thp niên hòa bình sn sinh ra mt thế h tr mi, vi 70% dân s dưới 30 tui và h ng h đng CNRP từ bn năm trước đây.

Nhưng ông Muoy Piseth nghĩ rng ông Kem Sokha không th đi phó vi Hà Ni nếu đng ca ông thng c trong cuc bu c sang năm.

Ông Mory Sar, Phó Chủ Tch Mng Lưới Thanh Niên Campuchia, nói rng đng CNRP tp trung lòng thù ghét Việt Nam vào chương trình ngh s nhưng điu này đã không dành được s ng h ca công chúng và đã b cng đng quc tế ch trích gay gt vì nhng thông đip chính tr c súy cho ch nghĩa phân bit chng tc.

Published in Châu Á