 | Tổng quan: | 3638629 |
Le Point đặt vấn đề : "Đảng cộng sản Trung Quốc liệu vẫn luôn là… cộng sản ?". Đó cũng là câu hỏi của nguyệt san Le Monde Diplomatique số tháng Bảy : Còn lại gì nơi chủ nghĩa cộng sản Trung Quốc ? Một chuyên gia khẳng định, Trung Quốc của Tập Cận Bình chẳng còn gì là mác-xít, mà ngày càng tư bản, với tầng lớp tinh hoa.
Trình diễn xếp hình nhân lễ kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng cộng sản Trung Quốc tại Bắc Kinh ngày 28/06/2021. AP - Ng Han Guan
Le Pointtuần này quan tâm đến chương trình hành động của tổng thống Pháp Emmanuel Macron khi chỉ còn 9 tháng nữa là kết thúc nhiệm kỳ, trong khiL’Obsdành chủ đề cho Yannick Jadot, ứng cử viên tổng thống 2022 của đảng Xanh.L’Expressnhìn ra thế giới, chạy tựa sốc "Loài có nguy cơ tuyệt chủng" với hình ảnh năm em bé đủ màu da, báo động về tương lai dân số địa cầu giảm.Courrier Internationallại còn nhìn xa hơn nữa, đến tận vũ trụ, với câu hỏi "Có nên sợ các vật thể bay không xác định hay không". Ở các trang trong, các tuần báo tiếp tục bàn luận về Đảng cộng sản Trung Quốc, vừa kỷ niệm 100 năm thành lập hôm 01/07/2021.
Le Pointđặt câu hỏi : "Đảng cộng sản Trung Quốc liệu vẫn luôn là… cộng sản ?". Tờ báo lưu ý, bài diễn văn của Tập Cận Bình nhân kỷ niệm 100 năm thành lập đảng đầy những từ ngữ Mác-Lê.
Mặc bộ đồ đại cán kiểu Mao, Tập Cận Bình nhấn mạnh trước 70.000 người kính cẩn lắng nghe về "chủ nghĩa xã hội theo kiểu Trung Hoa", trên chiếc bục có hình búa liềm. Ngay từ đại hội đảng 19 hồi tháng 10/2017, ông Tập đã tái khẳng định "Trung Quốc là một nhà nước xã hội chủ nghĩa do giai cấp công nhân lãnh đạo, dựa trên liên minh công nông".
Tuy vậy theo chuyên gia Antoine Bondaz, từ thập niên 80 đã thấy rõ nghịch lý giữa ý thức hệ và thực tế kinh tế của Trung Quốc, việc chỉnh đốn tư tưởng nhằm mang lại tính chính danh cho đảng. Phép lạ kinh tế Trung Quốc chủ yếu nhờ tự do hóa kinh tế thị trường, kể từ thời Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc từ một nền kinh tế kế hoạch hóa đã trở thành kinh tế thị trường. Ý thức hệ cộng sản được cho là chất keo gắn kết "Vạn lý Trường thành bằng thép do 1,4 tỉ người hợp thành" mà ông Tập nói đến, nhưng nền móng vẫn dễ vỡ.
Les Echos nhấn mạnh người dân Trung Quốc giàu lên không phải nhờ đảng mà nhờ được gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cách đây 20 năm – một dịp kỷ niệm mà đảng cố ý bỏ quên.
Trả lời câu hỏi củaLibération "Chủ nghĩa mác-xít còn lại gì trong Trung Quốc của Tập Cận Bình", giáo sư Chloé Frossart khẳng định : "Chẳng còn gì cả, mà ngược lại, xã hội mang phương diện ngày càng tư bản với lớp tinh hoa, rất xa với hệ thống mao-ít". Bảo hiểm xã hội và các phúc lợi khác tùy thuộc vào mức thu nhập, những người nghèo khổ nhất phải đứng bên lề. Nhưng bám vào chủ nghĩa xã hội vẫn quan trọng cho tính chính danh của đảng, thế nên chính quyền rất sợ phái Tân Mao – như vụ đàn áp các sinh viên ủng hộ công nhân đình công năm 2018. Việc sử dụng từ "đấu tranh giai cấp" bị cấm trong nghiên cứu.
Thế thì ý thức hệ của Tập Cận Bình là gì ? Cũng theo giáo sư Frossart, tuy ông Tập đã yêu cầu giới nghiên cứu tìm hiểu nhiều đề tài từ Con đường tơ lụa cho đến khái niệm "văn minh sinh thái", nhưng khó thể xác định tư tưởng của ông. Tham vọng quyền lực vô bờ bến của Tập cho thấy dân tộc chủ nghĩa được kỳ vọng lấp được chỗ trống ý thức hệ.
Ông Tập vừa cho ra cuốn sách thứ ba về quản trị Trung Quốc và đưa "Tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội theo kiểu Trung Hoa của kỷ nguyên mới" vào điều lệ đảng. Nhưng ông ta chỉ lên được ngang hàng với Mao một khi có thể nói về "chủ nghĩa Tập".
Còn lại gì nơi chủ nghĩa cộng sản Trung Quốc ? Đó cũng là câu hỏi của nguyệt san Le Monde Diplomatique số tháng Bảy. Xưa kia bị lên án, nay tư bản được Đảng cộng sản Trung Quốc mở rộng vòng tay - một đảng mà ngày nay giai cấp công nhân không còn được bao nhiêu.
Phải chăng vào lúc mừng 100 tuổi, Đảng cộng sản Trung Quốc đã trở thành tư bản ? Trên 800 triệu người đã thoát nghèo, Nhà nước độc đảng đứng đầu nền kinh tế thứ nhì thế giới, chiếm 18% GDP toàn cầu. Sự chuyển đổi này tạo sức bật cho khu vực tư nhân, dù Nhà nước kiểm soát trực tiếp một phần lớn nền kinh tế - quốc doanh chiếm 30% - khiến Trung Quốc trở thành trường hợp điển hình cho tư bản Nhà nước. Ngoài ra, đảng đã thành công trong việc chiêu nạp những thành phần tinh hoa từ nền kinh tế được tự do hóa.
Đảng cộng sản Trung Quốc nhanh chóng trở thành một tổ chức của giới "cổ trắng". Đầu những năm 2000, Giang Trạch Dân đã dỡ bỏ lệnh cấm kết nạp các doanh nhân ở khối tư nhân, cho đến lúc đó vẫn bị coi là kẻ thù giai cấp, để đảng không chỉ là đại diện các giai cấp "cách mạng" - nông dân, công nhân, quân nhân – mà còn của "các lực lượng sản xuất tiến bộ".
Kết quả : đảng ngày càng mang dáng dấp tầng lớp tinh hoa. Từ 2010, các đảng viên có trình độ đại học đã tương đương với công nông, và 10 năm sau đó đã chiếm đến 50%, chỉ còn 35% là nông dân và công nhân. Trong khi "vì lý tưởng cộng sản" là một trong những lý do chính gia nhập đảng thời Mao, thì động cơ bây giờ là nhằm thăng tiến trong nghề nghiệp. Tuy vậy "đảng tính" vẫn là yêu cầu đối với đảng viên, nhuốm thêm màu sắc dân tộc chủ nghĩa.
Dưới thời Tập Cận Bình, kỷ luật nội bộ được siết chặt, thông qua chiến dịch chống tham nhũng đại quy mô. Không chỉ những người chống đối tiềm năng với ông Tập bị loại ra ngoài, mà các quan chức đảng cũng bị kiểm soát qua cuộc chiến chống lại "bốn cái xấu" : chủ nghĩa hình thức, quan liêu, hưởng lạc, xa hoa.
Đảng viên phải trung thành, gương mẫu và khiêm tốn. Tấm gương của tỉ phú Mã Vân (Jack Ma), chủ tập đoàn Alibaba còn đó : sau khi thẳng thừng chỉ trích sự lũng đoạn của Nhà nước trong ngành ngân hàng, việc chi nhánh tài chính Ant Group lên sàn chứng khoán bị chặn, còn ông chủ mất tích một thời gian.
Điều lệ đảng được sửa đổi năm 2017 quy định "Đảng đứng trên tất cả". Trong doanh nghiệp, có nghĩa là gia tăng số lượng cơ sở đảng cùng khắp, nơi nào có ba đảng viên trở lê đều phải lập tổ đảng : từ 2018 số công ty niêm yết bị buộc phải có tổ chức đảng, và nay 92% trong 500 tập đoàn lớn nhất Trung Quốc có cơ sở đảng. Sự hiện diện này giúp ảnh hưởng Nhà nước thêm lớn rộng, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật có thể trừng phạt không cần đến bộ máy tư pháp.
Cho đến nay, các cơ sở đảng này chỉ đóng vai trò thứ yếu, nhưng sắp tới với mục đích phát triển "hệ thống doanh nghiệp hiện đại mang màu sắc Trung Hoa", các công ty tư sẽ phải chịu sự chỉ đạo của đảng về nhân sự. Vai trò lãnh đạo của đảng phải được đưa vào điều lệ công ty, và như vậy hoạt động của lãnh vực tư nhân ngày càng giống quốc doanh.
Le Monde Diplomatique kết luận, Đảng cộng sản Trung Quốc tập trung cho sự sống còn của mình và đầy thực dụng, thậm chí rỗng tuếch về ý thức hệ, kết nạp ngày càng nhiều nhà tư bản đồng thời hiện diện khắp các doanh nghiệp. Mối liên kết bất bình đẳng này còn vượt ra ngoài biên giới qua Con đường tơ lụa mới (BRI). Đã từ bỏ quốc tế vô sản, Đảng cộng sản Trung Quốc nay lại xuất khẩu cách tổ chức và các công cụ kỷ luật của mình qua Con đường tơ lụa mới.
Ngược dòng lịch sử, trong bài "Từ Mao Trạch Đông đến Tập Cận Bình, một đảng để đổi mới đất nước", Le Monde Diplomatiquecho rằng điểm chung giữa hai nhân vật là mục tiêu tìm lại cho được vị thế thống trị của Trung Quốc.
Với Cách mạng tháng Mười năm 1917 ở Nga, Đảng cộng sản Trung Quốc có được lợi thế so với Quốc dân đảng : dựa được vào một lý thuyết (mác-xít), một mô hình (bôn-sê-vích) và một Nhà nước (Liên Xô). Nhưng đảng không ngần ngại cắt đứt với mô hình và thậm chí cả lý thuyết, khi cần.
Ngay từ đầu, đã có những khó khăn để thích ứng với thuyết mác-xít. Trước hết, Đảng cộng sản Trung Quốc không phải là đảng của giai cấp công nhân vì kỹ nghệ hóa còn quá yếu, công nhân chỉ mới chiếm 0,5% dân số năm 1949, và chiếm 8% số đảng viên năm 1950. Hầu như tất cả các lãnh đạo đảng đều thuộc giai cấp trung lưu (trí thức tỉnh lẻ, phú nông, nhân viên).
Vấn đề thứ hai là cần phải liên kết với các lực lượng khác, chẳng hạn tư sản dân tộc. Nếu nông dân trở thành trung tâm thì đó là do thực tiễn : các tổ chức đô thị đã bị Quốc dân đảng phá hủy. Khi Mao Trạch Đông nắm quyền kiểm soát Đảng cộng sản Trung Quốc năm 1934, giai cấp vô sản được thay thế bằng "giai cấp cách mạng" là nông dân, nhưng là nông dân lớp trung bình vì dân cùng đinh không tấc đất chẳng "cách mạng" chút nào.
Cuối cùng, phải nhắm vào chính trị hay kinh tế, đấu tranh giai cấp hay thịnh vượng ? Mao chọn đấu tranh giai cấp, nhưng đến cuối thập niên 70 và nhất là từ thập niên 90 đa số các nhà lãnh đạo từng bị gạt ra ngoài lề đã quay lại nắm quyền, họ dần dà theo cơ chế tư bản. Năm 2002, với thuyết "ba đại diện", bên cạnh lực lượng lao động nhập cư đảng còn chú trọng đến trí thức, doanh nhân. Đảng cộng sản Trung Quốc vẫn giữ hai nguyên tắc : duy trì huyền thoại xã hội không giai cấp, trộn lẫn đảng và dân tộc.
The Economist nhận định trong dịp sinh nhật thứ 100, Đảng cộng sản Trung Quốc tự hào rằng chế độ độc tài tốt hơn dân chủ phương Tây, nhưng sớm muộn gì một cuộc khủng hoảng sẽ là phép thử.
Đảng ngày càng khó chấp nhận bị chỉ trích. Các lực lượng kiểm duyệt, tuyên truyền và an ninh ra tay mạnh mẽ đến nỗi những tiếng nói bất đồng đều bị dập tắt, khó thể đến tai những cấp cao nhất. Tuy nhiên theo The Economist, các chế độ rồi sẽ có ngày phạm phải những sai lầm quá lớn để có thể che giấu, như khủng hoảng tài chính hay bại trận trong chiến tranh.
Trung Quốc đã thoát được cuộc khủng hoảng trầm trọng Thiên An Môn, nhưng rồi một cuộc khủng hoảng khác sẽ xảy ra vào lúc nào đó. Ngay cả việc phục vụ lợi ích của đa số cũng đã là một vấn đề, vì chà đạp lên những nhóm thiểu số gồm đến hàng triệu người như Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương hoặc những người đấu tranh dân chủ Hồng Kông. Bách niên giai lão không phải là bữa tiệc mà tất cả mọi người đều được mời.
Về nạn nhân của cộng sản Trung Quốc là Hồng Kông, Courrier International đề cập đến sự kiện nhật báo Apple Daily của Hồng Kông đã chào vĩnh biệt bạn đọc hôm thứ Năm với số báo có tirage lên đến 1 triệu bản, điều chưa từng thấy trong 27 năm hiện diện của tờ báo. Dòng chữ lớn trên tờ báo cuối cùng "Dưới cơn mưa, người Hồng Kông đau xót chào nhau".
Sự kiện "tờ báo đối lập cuối cùng của Hồng Kông" (theo tờ The Initium) bị bức tử đã gây xúc động to lớn tại đặc khu, và cả ở Hoa lục. Những bức ảnh người Hồng Kông xếp hàng dài để mua số báo cuối đã được lan truyền trên các mạng xã hội.
Hôm trước ngày đình bản, cây bút xã luận chính có bút danh Lý Bình (Li Ping) đã bị an ninh Hồng Kông bắt giữ, với cáo buộc "thông đồng với ngoại quốc". Phó tổng biên tập Trần Phái Mẫn (Chan Pui Man) cũng bị bắt cùng với bốn đồng nghiệp cách đó một tuần, sau được tại ngoại hầu tra. Chính bà đã soạn bài xã luận cuối cùng dưới dạng "Lá thư vĩnh biệt người Hồng Kông".
Nhắc lại việc Apple Daily ra mắt ngày 20/06/1995, hai năm trước khi Hồng Kông bị trao trả cho Trung Quốc, bà viết : "Chúng tôi đã sợ hãi, nhưng không muốn bị dọa nạt bằng nỗi sợ", và tố cáo "cái chết của tự do báo chí, nạn nhân của chuyên chế". Bài viết kết luận bằng một tia hy vọng : "Tôi rất thích hình vẽ mới đây : một trái táo bị dìm xuống bùn, nhưng hạt mầm đã mọc lên thành cây, cho những quả lớn và đẹp hơn".
Cũng giống như kho lưu trữ trên mạng của tờ báo, bài viết biến mất đêm 23 rạng sáng 24/06, nhưng đã được lan truyền rộng rãi, như trên trang Lập Trường Tân Văn (Lichang Xinwen/The Stand News). Những hạt giống của Apple Daily sẽ lớn lên thành cây.
Cũng về cộng sản nhưng tại Tây Âu, bài xã luận của Le Point mang tựa đề "Trong khi chờ đợi sự sụp đổ của cộng sản Pháp" cảnh báo, tuy tỉnh Val-de-Marne, thành trì cuối cùng của đảng cộng sản sau cuộc bầu cử địa phương vừa qua đã rơi vào tay cánh hữu, nhưng chủ nghĩa cộng sản kiểu Pháp vẫn tỏ ra thu hút.
Nước Pháp là quốc gia kỹ nghệ hóa có các khoản buộc đóng góp và chi tiêu công lớn nhất thế giới. Trong đại dịch Covid, chính phủ Pháp cũng hào hiệp nhất thế giới, theo Le Point. Nhưng một số người còn muốn kéo dài vô tận "Liên bang Xô viết phúc lợi" này, lớn tiếng kêu gào nếu luồng tiền trợ cấp giảm đi chút ít, bất chấp nợ công khổng lồ. Trong khi đó với mô hình xã hội Pháp, bất bình đẳng không hề tăng lên từ nhiều thập niên qua. Hơn nữa, thực tế này cũng vừa được khẳng định trong bản báo cáo của 26 nhà kinh tế do Jean Tirole và Olivier Blanchard chủ trì.
Trong bài điều tra "Tối Chủ nhật, mặt trời đỏ đã lặn trên Val-de-Marne", Le Figaro nhấn mạnh tỉnh này nằm trong tay đảng cộng sản Pháp từ năm 1966 đến nay, trừ một khoảng thời gian ngắn chuyển sang "gaulliste". Cánh hữu và cánh trung vừa rồi đã hợp sức lật đổ. Riêng quận Valenton từng là cộng sản trước cả sự ra đời của Liên Xô, tại đây có những con đường mang tên các lãnh tụ cộng sản Pháp. Quận Champigny-sur-Marne thì có quảng trường Lênin, đường Karl Marx, đường Engels... và Fidel Castro từng đến thăm năm 1995. Tờ báo cánh hữu khuyên những ai thích "du lịch đỏ" nên sớm đến đây, khi những lá cờ đỏ vẫn đang được treo rủ trên một số tòa hành chính tỉnh này sau thất bại.
Thụy My
Hôm thứ Ba vừa rồi, có nhà kinh tế gây rắc rối cho ông Tập Cận Bình. Ông ta đặt câu hỏi : Nếu Đảng cộng sản Trung Quốc còn tin ở chủ nghĩa Mác xít thì phải tìm ra một cách giải thích tại sao họ đang dung chứa kinh tế tư nhân ?
Công ty ZTE của Trung Quốc vi phạm chính sách cấm vận Iran của chính phủ Mỹ, nên bị phạt. Các công ty Mỹ được lệnh cấm không cung cấp "chất bán dẫn" cho ZTE. (Hình : Johannes Eisele/AFP/Getty Images)
Ông Cổ Khang (贾康, Jia Kang) từng làm việc trong Bộ Tài Chính, nhắc lại bản Tuyên ngôn Cộng sản năm 1848 của Karl Marx và Frederick Engels nói rằng phải xóa bỏ quyền tư hữu các phương tiện sản xuất. Trung Quốc đang làm ngược lại chủ trương đó. Kinh tế tư nhân là động cơ chính giúp nước Tàu tăng trưởng trong gần 40 năm. Hiện nay tư doanh đóng góp 60% vào Tổng Sản Lượng Nội Địa (GDP), và cung cấp việc làm cho 80% giới lao động.
Trung Quốc tách rời Marx Engels từ thời Đặng Tiểu Bình. Khi các đồng chí hỏi tại sao cho phép sản xuất tư nhân, làm nhiều ăn nhiều, làm ít ăn ít, Đặng Tiểu Bình lý luận rất thực tế : Mèo trắng, mèo đen không quan trọng ; miễn là nó bắt chuột.
Con mèo trắng "tư bản chủ nghĩa" của Đặng Tiểu Bình chứng tỏ hữu ích. Những công ty tư như Alibaba, Tencent đang đưa kinh tế Trung Hoa vào thời kỳ tin học. Các công ty nhỏ của tư nhân cũng cho thấy người Trung Hoa được tự do đã có rất nhiều cách thích ứng rất nhanh, khi họ áp dụng kỹ thuật của phương Tây.
Trong việc mua bán và trả tiền qua mạng Internet, số người dùng ở Trung Quốc nhiều hơn ở Mỹ. Ngay một chuyện tầm thường như dùng xe đạp chung, bắt chước các thành phố ở Âu Mỹ, cũng phát triển nhanh chóng. Tất cả đều do tư nhân đóng vai chủ động, không hề có trong kế hoạch ngũ niên của nhà nước !
Tập Cận Bình vẫn vuốt ve con mèo trắng. Cuối tháng Mười, bản danh sách 100 nhà kinh doanh lớn nhất được công bố sau nửa năm sưu tầm và đánh giá, để nêu công trạng. Đứng đầu sổ là hai người sáng lập công ty Alibaba (Jack Ma) và Tencent (Pony Ma). Chủ tịch các công ty có tiếng trên thế giới như Lenovo, Evergrande, Huawei cũng được vinh danh. Một thương gia đã bị tố "tư bản phản động" trong thời cách mạng văn hóa, may thoát chết, nay được nằm trong danh bảng danh dự. Một người khác, đã được Đặng Tiểu Bình cứu sau khi bị đưa ra tòa trong thời gian đó chỉ vì đi bán hạt dưa, nay lại được hoan nghênh.
Ngày đầu tháng Mười Một, 2018, ông Tập đã mời 54 nhà kinh doanh tới để chính thức hứa sẽ hỗ trợ tư doanh. Không những thế, các ngân hàng nhà nước còn được lệnh tăng gấp rưỡi số tiền cho tư doanh vay trong ba năm tới.
Nhưng thói quen chỉ huy kinh tế của người Cộng Sản không thể nào bỏ được ! Năm 2015, Tập Cận Bình vẫn muốn sử dụng "con mèo đen", trong việc phát động chương trình "Made in China 2025". Mục tiêu là dùng tiền nhà nước làm động cơ thúc đẩy khoa học, kỹ thuật tân tiến. Trung Quốc đã liệt kê 100 ngành công nghiệp được nâng đỡ.
Bắc Kinh đã bỏ tiền trợ cấp sản xuất xe hơi chạy bằng điện, EV, với kết quả nổi bật. Trong năm 2017, chính quyền các cấp bỏ ra 7,7 tỷ USD vào vụ này để trợ cấp các nhà sản xuất và cả người mua xe ; số xe điện bán trong năm lên tới 770.000 chiếc. Trung bình mỗi chiếc xe được nhà nước bù lỗ 10.000 USD.
Hướng về tương lai, Trung Quốc đang nỗ lực giúp cho ngành Trí khôn Nhân tạo (Artificial Intelligence - AI, người Trung Hoa gọi là Nhân công Trí năng, 人工智能), với mục tiêu sẽ đứng đầu thế giới trong năm 2030. Hiện nay, AI đang được công an mật vụ Trung Quốc tận dụng trong nghề nhận mặt, điểm chỉ và bắt giữ dân. Nhưng giáo dục về AI và sử dụng AI cũng được cổ võ và trợ cấp.
Wang Yi, một nhà kinh doanh 38 tuổi, từng làm cho Google ở Mỹ, khi về nước đã thành công dùng AI lập ra một mạng xã hội dạy tiếng tiếng Anh tên là Lưu Lợi Thuyết (Liulishuo, 流利说网易). Trong sáu năm, công ty của Wang từ ba người sáng lập đã lên với 2.000 nhân viên. Vương hãnh diện nói rằng ở Trung Quốc từ trẻ em 7 tuổi đến người 70 tuổi ai cũng biết đến Nhân Công Trí Năng !
Tây phương chứng kiến chính quyền Trung Quốc bỏ tiền vào các ngành kỹ thuật tiên tiến đã phản ứng. Các nước Châu Âu và Mỹ đều lên tiếng phản đối Trung Quốc giúp các xí nghiệp của họ cạnh tranh bất bình đẳng với các xí nghiệp ngoại quốc. Cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cũng nhắm vào chuyện này
Cuộc thí nghiệm sử dụng mèo đen của Tập Cận Bình sẽ thành công hay không ?
Kinh nghiệm cho thấy kinh tế chỉ huy có thể thành công trong việc xây dựng hạ tầng cơ sở, như xa lộ, đường xe lửa cao tốc. Họ cũng thành công khi áp dụng các kỹ thuật và hiểu biết đã được người khác tìm ra, chỉ cần bắt chước làm cho nhanh, cho rẻ hơn. Nhật Bản đã dùng các phát minh từ các nước Âu Mỹ để phát triển mạnh thời 1970-1980. Các kế hoạch do hệ thống ngân hàng, các đại xí nghiệp và nhà nước hợp tác với nhau đặt ra. Nhưng từ thập niên 1990, Nhật Bản đã đứng lại.
Trong kinh tế học có một định luật là "năng suất tiệm giảm". Một đồng tiền bỏ vô đầu tư có thể đạt một lợi suất cao, những đồng tiền bỏ vô sau đó sẽ thấy lợi suất giảm dần. Cho đến khi một đồng tiền bỏ thêm không sinh lợi nữa mà có thể tác hại.
Đổ tiền giúp các kỹ thuật tiên tiến đem từ ngoài vào thì sẽ phát triển nhanh, đuổi kịp các nước đi trước. Nhưng sau đó, muốn tiên thêm, thì phải tạo được những điều kiện kích thích các phát minh mới tự động ra đời. Thị trường tự do cạnh tranh có các điều kiện như thế ; nhà nước và kế hoạch xưa nay chưa thành công.
Nước Mỹ đã đứng đầu thế giới về sáng chế, phát minh ra các kỹ thuật mới làm đảo lộn cả cuộc sống kinh tế (disruptive technologies), tất cả đều do sáng kiến tư nhân. Có khi công việc nghiên cứu của nhà nước giúp phát minh những kỹ thuật mới, như Internet, nhưng chính thị trường tư nhân đã đem các kỹ thuật đó vào đời sống tất cả mọi người. Nhờ cuộc cạnh tranh giữa các nhà kinh doanh mà những ý kiến mới, hiểu biết mới được dùng cải thiện cuộc sống.
Giáo Sư George Magnus, Đại Học Oxford, nhận xét : Theo kinh nghiệm, chưa một chế độ độc tài nào thành công, trên toàn diện và lâu dài, trong việc khai thác các phát minh kỹ thuật mới.
Một thí dụ gần đây nhất là chuyện công ty ZTE của Trung Quốc. Công ty này vi phạm chính sách cấm vận Iran của chính phủ Mỹ, nên bị phạt. Các công ty Mỹ được lệnh cấm không cung cấp "chất bán dẫn" cho ZTE. Công ty công nghiệp hàng đầu của Trung Quốc bị tê liệt, suýt nữa sập tiệm nếu không được Chủ tịch Tập Cận Bình can thiệp xin Tổng thống Donald Trump tha tội !
Vì mua chất bán dẫn (semiconductor) thì dễ, làm ra mới khó. Chính quyền Trung Quốc đã đổ ra bao nhiêu tỷ đô la vào ngành chất bán dẫn trong mấy chục năm qua. Nhưng muốn sản xuất được loại semiconductor đủ tiêu chuẩn quốc tế thì phải trải qua kinh nghiệm ba tới bốn đời thay đổi kỹ thuật trong nghề. Những kinh nghiệm đó rất phức tạp, không thể mua về, mở ra coi trong có cái gì rồi bắt chước làm giống hệt !
Nhưng Trung Quốc vẫn còn ghiền con mèo đen của kinh tế chỉ huy. Một giáo sư triết lý mác xít mới viết trên mạng của bộ thông tin tuyên truyền, nhắc nhở Đảng cộng sản phải xóa bỏ kinh tế tư nhân ! Ông Chu Hân Thành (Zhou Xincheng, 周欣诚 ), dạy môn Triết học Mác xít ở Đại học Nhân Dân, nhấn mạnh : Lý thuyết cộng sản có thể tóm tắt trong một câu : Xóa bỏ quyền tư hữu !
Một nhân viên ngân hàng trẻ tuổi, Ngô Tiểu Bình (Wu Xiaoping, 吴小平) cũng viết trên mạng một bài lý luận nói rằng kinh tế tư nhân đã "làm xong sứ mạng lịch sử" giúp kinh tế nhà nước tiến bước ; bây giờ có thể xóa đi dần dần. Các lời hai người này trích dẫn từ bản Tuyên ngôn Cộng sản khiến giới kinh doanh nghe mà lạnh xương sống.
Nhưng kinh tế tư nhân thời nay khác với thời cải cách ruộng đất và đánh tư sản ở bên Tàu hồi thập niên 1950. Con mèo trắng tư bản đã lớn khôn, lớn và khôn, khó lòng giết nó được, dù giết từ từ bằng thuốc độc ! Nếu giết con mèo trắng, kinh tế nước Tàu sẽ chết theo !
Ngô Nhân Dụng
Người Việt, 16/11/2018
