Thông Luận

Người Campuchia suy ngẫm về ác mộng ‘Cánh đồng Chết’ sau 4 thập niên (VOA, 08/01/2019)

Vào lúc cao điểm của chế độ diệt chủng "cánh đồng chết" Khmer Đỏ của Pol Pot tàn phá Campuchia trong hơn 3 năm từ 1975 đến 1979, bà Srey Heng phải vượt qua cái đói triền miên bắng cách bắt ăn cóc nhái, ốc và côn trùng.

Sọ của những nạn nhân Khmer Đỏ dược cất giữ tại cánh đồng chết Choeung Ek ở Phnom Penh.

"Tôi chỉ còn da bọc xương", bà Srey Heng nói. Bà bị Khmer Đỏ đưa vào một đơn vị lao động di động cho trẻ em, và buộc phải đào kênh.

Hàng ngàn người Campuchia sống sót chế độ Khmer Đỏ đánh dấu 40 năm ngày tàn của chế độ trong một lễ kỷ niệm tại Phnom Penh ngày 7/1.

Khoảng 60.000 người tụ tập tại một sân vận động ở thủ đô nơi các vũ công và những người trình diễn cầm biểu ngữ và vẫy cờ giống như một buổi lễ khai mạc Thế vận hội.

Sự kiện này được đảng Nhân dân Campuchia (CPP) cầm quyền tổ chức với Thủ tướng Hun Sen cai trị quốc gia Đông Nam Á này trong hơn 33 năm qua.

Ông Hun Sen, 66 tuổi, một cựu thành viên Khmer Đỏ lên cầm quyền trong một chính phủ do Việt Nam dàn dựng. Việt Nam xâm chiếm Campuchia vào cuối năm 1978 và chiếm Phnom Penh vào ngày 7/1/1979, chấm dứt sự cai trị của Khmer Đỏ và buộc lãnh tụ của nhóm này là Pol Pot phải lẫn trốn.

Phần lớn sinh hoạt này dành vinh danh những thành tựu của ông Hun Sen, người hiện bị các tổ chức nhân quyền chỉ trích vì đe dọa các dối thủ chính trị và thắng trong cuộc tổng tuyển cử bị chỉ trích mạnh mẽ vào tháng 7 năm ngoái.

Các bài ca ca ngợi Thủ tướng như là "một chính trị gia hòa bình và trung tín" vang vọng trên sân vận động. Các vũ sinh truyền thống trình diễn để tôn vinh những chính sách của ông.

Bên ngoài, những người sống sót như bà Srey Heng, nay là một người bán nước và nước ngọt trên đường phố, tạo ra một khuôn mặt u ám hơn so với những khung cảnh xảy ra bên trong.

Bà Srey Heng nói "nhiều thân nhân của tôi chết vì đói dưới chế độ Pol Pot.

"Tôi không biết những gì xảy ra cho những người khác".

Có khoảng 1,7 triệu người chết trong tay chế độ cộng sản cực đoan.

Hầu hết những nạn nhân chết vì bị tra tấn, bỏ đói, hay kiệt sức trong các trại lao động. Những người khác bị đánh đến chết trong những vụ hành hình tập thể.

Bà Seang Tharoun, 69 tuổi, mất 11 anh chị em và cha mẹ trong những vụ tàn sát. Bà bị Khmer Đỏ buộc phải lấy chồng bà.

Như những người khác, bà Seang Tharuon bị Khmer Đỏ buộc phải rời khỏi Phnom Penh vào lúc bắt đầu của sự cai trị ác mộng này. Bà đi bộ hơn 100 kilômét từ vùng quê trở về thủ đô sau khi chế độ sụp đổ vào năm 1979.

"Chúng tôi chính yếu chỉ ăn cháo và họ cho chúng tôi ăn cơm mỗi tháng một lần", bà Seang Tharoun nói với Reuters khi bà mua nước uống tại quầy hàng của bà Srey Heng bên ngoài sân vận động.

Tại trung tâm Phnom Penh, cựu binh Khmer Đỏ Prum Punly đứng một chân cho chim ăn cạnh bờ sông.

Ông bị cụt chân vì bị mìn khi chiến đấu chống lại lực lượng chính phủ Campuchia được Mỹ ủng hộ vào năm 1975, khi Khmer Đỏ lên cầm quyền.

Cựu binh 67 tuổi nói "Tôi quá trẻ nên không hiểu gì về chính trị".

"Thật là hỗn loạn".

Reuters

********************

Làm thế nào Việt Nam để Campuchia lọt vào tay Trung Quốc ? (VOA, 07/01/2019)

Năm 2019 đánh dấu kỷ niệm 40 năm ngày Việt Nam xua quân sang Campuchia, lật đổ chế độ Khmer đỏ và đưa ông Hun Sen, một cựu chỉ huy Khmer đỏ, lên cầm quyền.

Chứng tích tội ác Khmer đỏ được lưu giữ tại Cánh đồng Chết Choeung Ek ở Pnom Penh : Sọ người chồng chất lên nhau là những gì còn lại từ các nạn nhân của chế độ diệt chủng Khmer đỏ. (Sun Narin/VOA Khmer)

Đúng bốn mươi năm sau, Campuchia giờ vẫn do Hun Sen lãnh đạo, rõ ràng đang nằm trong quỹ đạo của Bắc Kinh, tác giả David Hutt viết trong một bài báo đăng trên Asia Times, ngày 7 tháng 1 năm 2019.

Bốn mươi năm về trước khoảng 100.000 chiến binh Việt Nam tiến vào thủ đô Phnom Penh cùng với 20.000 người Campuchia để lật đổ chế độ cực đoan của Khmer đỏ theo chủ nghĩa Mao. Ngay ngày hôm sau, Hà nội đưa Hun Sen lên cầm quyền vào ngày 8 tháng 1 năm 1979. Ông Hun Sen trở thành Thủ tướng Campuchia vào năm 1985, một vị trí mà ông vẫn nắm giữ cho tới bây giờ.

Lên cầm quyền năm 1975, Khmer đỏ đã đuổi dân ra khỏi thủ đô Phnom Penh, những tội ác do tổ chức này gây ra trong thời nắm quyền sinh sát ở Campuchia, đã làm rúng động lương tâm thế giới. Uớc lượng trong thời gian cầm quyền từ 1975 tới 1979, chế độ tàn bạo này đã cướp đi sinh mạng của hơn 2,2 triệu người Campuchia.

Theo các nguồn tin từ Việt Nam, Khmer đỏ không chỉ giết hại người dân nước họ, mà còn giết rất nhiều người Việt và người thiểu số Chăm ở các vùng biên giới, dẫn tới ‘chiến tranh biên giới Tây Nam’.

Theo phim tài liệu Chạm vào Ký ức Tây Nam, một lý do khiến Việt Nam xua quân sang Campuchia là vì Khmer đỏ xâm phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, thực hiện những vụ thảm sát ở biên giới, "giết chết và thủ tiêu gần 3 vạn người Việt".

Các đại biểu tham dự Lễ Kỷ niệm 40 năm Ngày chiến thắng chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam Việt Nam và cùng quân dân Campuchia chiến thắng chế độ diệt chủng Pol Pot (7/1/1979-7/1/2019), ngày 4 tháng 1, 2018, Hà Nội

Ở Campuchia, ngày 7 tháng 1 được đánh dấu là "Ngày Giải phóng" hoặc là "Ngày Chiến thắng", đây là ngày mà hai nước Campuchia và Việt Nam ăn mừng mối quan hệ ‘vững bền’ giữa hai bên. Hôm thứ Bảy vừa rồi, giới lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đánh dấu chiến thắng trước Khmer đỏ với một buổi lễ và một loạt tượng đài.

Ước lượng 25.000 chiến binh Việt Nam đã mất mạng ở Campuchia trong thời gian từ tháng 12/1978 đến tháng 9/1989, khi quân đội Việt Nam rút khỏi Campuchia theo hiệp định hòa bình do Liên Hiệp Quốc làm trung gian.

Thủ Tướng Hun Sen đã nhiều lần bày tỏ cảm kích về vai trò của Hà nội chấm dứt chế độ cầm quyền Khmer đỏ, và năm nay, tại lễ kỷ niệm 40 năm tổ chức ở Sân vận động Olympic Phnom Penh ngày 7/1/1979, một lần nữa ông Hun Sen "bày tỏ sự biết ơn với sự hỗ trợ kịp thời và lớn lao của quân tình nguyện Việt Nam", trước một cử tọa 60.000 người, trang Zing.com cho biết.

Tuy nhiên bài báo Asia Times nêu lên rằng Việt Nam can thiệp và giải phóng Campuchia khỏi chế độ Khmer đỏ, là do bản năng tự vệ chứ không phải vì lòng vị tha, thương xót dành cho nhân dân Campuchia.

Dù thế nào đi chăng nữa, Việt Nam cũng đã trả một cái giá đắt trong những năm 1980. Trên trang Facebook của ông, nhà báo Trương Huy San nói rằng "nhà nước chưa bao giờ công bố cho dân biết, cuộc chiến ở Campuchia đã cướp đi bao nhiêu sinh mạng người Việt". Nhà báo trích thông tin trên Soha, dẫn lời Tướng Hoàng Kiền, cho biết "12 vạn bộ đội Việt Nam đã hy sinh ở CPC trong cuộc chiến (1977 - 1989) ; hàng chục vạn người khác để lại một phần thân thể ở đây, trong đó, rất nhiều chàng trai trẻ đã để lại hai chân".

Bất chấp những sự hy sinh đó, hiện đang có nhiều dấu hỏi về sự gần gũi trong mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam và Campuchia, trong bối cảnh Trung Quốc giờ đã trở thành nước viện trợ và đầu tư lớn nhất, cũng như là đồng minh thân cận nhất của Campuchia.

Quan trọng không kém, Trung Quốc là nước bảo vệ đảng Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) do ông Hun Sen, người được Hà nội đưa lên nắm quyền hồi năm 1979, trước làn sóng chỉ trích từ phương Tây và đe dọa của các nước này sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt Campuchia vì xu hướng rủ bỏ con đường "dân chủ đa đảng" của giới lãnh đạo tại Pnom Penh.

Mặc dù Việt Nam và Campuchia vẫn duy trì quan hệ lành mạnh đã xây dựng trong bốn thập kỷ qua, đặc biệt trong quan hệ giữa hai quân đội, và nhiều quan chức cấp cao CPP vẫn có cảm tình với người Việt vì đã từng học ở Việt Nam trong những năm 1980 và 1990, nhưng theo các chuyên gia, với sự ra đi của thế hệ này, những quan hệ đó ngày càng phai nhạt hơn.

Bài phân tích trên Asia Times dẫn lời Giáo sư Paul Chambers, giảng viên Đại học Nghiên cứu Cộng đồng Asean tại Đại học Naresuan, nhận định rằng sau năm 1997, ông Hun Sen đã dần dần đưa Campuchia từ cân bằng giữa Việt Nam, Trung Quốc và phương Tây đến một nước Campuchia hoàn toàn phụ thuộc vào Trung Quốc về kinh tế. Trong bối cảnh đó, theo Giáo sư Chambers, cũng là lẽ tự nhiên khi Campuchia có phần lơ là với Việt Nam vì được hưởng nhiều lợi ích hơn từ Trung Quốc.

Vẫn theo Asia Times, về mặt lý thuyết, Campuchia tuyên bố vẫn duy trì quan hệ với hai đồng minh một cách ngang hàng. Việt Nam vẫn được hoan nghênh là "đồng minh lịch sử" và là nước đã giải phóng Campuchia khỏi ách Khmer đỏ. Nhưng, trong thực tế, về mặt ngoại giao, Việt Nam bây giờ đóng vai trò thứ yếu so với Trung Quốc.

Giáo sư Sophal Ear, trợ giảng môn Ngoại giao và các Vấn đề quốc tế tại tại Trường Occidental College ở Los Angeles, Hoa Kỳ, nói thực tế là 40 năm sau khi chế độ Khmer Đỏ sụp đổ, Trung Quốc, nước từng hậu thuẫn cho Khmer đỏ, lại là nước đã "chinh phục được Campuchia và bây giờ hoàn toàn chi phối Campuchia".

******************

Bắc Kinh hậu thuẫn Khmer Đỏ : Mặt tối của một giai đoạn lịch sử (RFI, 08/01/2019)

Hôm 07/01/2019 là đúng 40 năm chế độ diệt chủng Khmer Đỏ sụp đổ, sau một cuộc can thiệp chớp nhoáng của quân đội Việt Nam. Chính quyền Cam Bốt long trọng kỷ niệm sự kiện mà thủ tướng Hun Sen gọi là "ngày đất nước Cam Bốt được khai sinh lần thứ hai". Tuy nhiên, diễn văn của lãnh đạo Cam Bốt không một lời đả động đến Trung Quốc, thế lực hậu thuẫn cho Khmer Đỏ, ngay cả sau khi chế độ này sụp đổ.

Một góc trưng bày tại "Những cánh đồng chết", nơi ghi dấu tội ác diệt chủng của Khmer Đỏ, gần Phnom Penh, 16/10/2013. Reuters/Samrang Pring

Tháng 11/2018 vừa qua, Tòa Án Quốc Tế xét xử tội ác tại Cam Bốt lần đầu tiên khép một số cựu lãnh đạo Khmer Đỏ vào tội diệt chủng, chống lại hai cộng đồng người Việt và người Chăm ở Cam Bốt. Hai cựu lãnh đạo Khieu Samphan, chủ tịch nước Campuchia Dân Chủ và Nuon Chea, nhân vật số 2, nhà tư tưởng của chế độ Khmer Đỏ, cũng bị khép tội ác "chống nhân loại" trong một phiên tòa hồi 2014. Vai trò cụ thể của Bắc Kinh trong các tội ác khủng khiếp chống lại người dân Cam Bốt, và nhiều sắc tộc khác, khiến ít nhất 2 triệu người thiệt mạng (vì bị hành quyết, bị hãm hiếp, tra tấn, bỏ đói, bệnh tật, kiệt sức…) vẫn còn là một vấn đề còn để ngỏ. RFI xin chuyển đến quý thính độc giả những ghi nhận, phân tích của một số nhà quan sát về cái phần khuất tối ấy của giai đoạn lịch sử phức tạp này.

***

Khách du lịch Trung Quốc nổi giận

Nhà báo Mỹ Dan Levin, trong một bài viết trên New York Times mang tựa đề "Trung Quốc bị hối thúc phải đối mặt với lịch sử của chính họ" (1), kể lại câu chuyện về một người hướng dẫn du lịch, khi đưa du khách tham quan các phòng học, nơi từng được sử dụng làm phòng tra tấn (thuộc bảo tàng tội ác diệt chủng Tuol Sleng), thủ đô Phnom Penh, đã đặt câu hỏi : Trong số quý vị, có ai đến từ Trung Quốc ? Không ai đáp lời, hướng dẫn viên có vẻ thoải mái hẳn ra. Anh thuật lại với du khách về vai trò chủ đạo của Trung Quốc trong cuộc diệt chủng tại Cam Bốt, khởi sự từ năm 1975.

Giải đáp về lý do vì sao anh hỏi có người Trung Quốc hay không. Hướng dẫn viên cho biết : Bởi mỗi lần nói về việc Trung Quốc đã thúc đẩy chế độ Pol Pot thảm sát dân chúng, du khách Trung Quốc thường nổi giận. Họ khẳng định đây là điều bịa đặt và nhấn mạnh là bây giờ Trung Quốc và Cam Bốt là bạn, không nên nói về quá khứ.

Bắc Kinh biện minh và giảm nhẹ

Về mặt chính thức, theo nhiều nhà quan sát, Nhà nước Trung Quốc rõ ràng có một chính sách kiểm duyệt lịch sử ngay trong các trường học. Sách giáo khoa về lịch sử tránh đề cập tới thời kỳ Khmer Đỏ, kể cả cuộc chiến tranh biên giới 1979 do Đặng Tiểu Bình phát động chống Việt Nam và để cứu chế độ Pol Pot cũng không được nhắc tới. Chính sách kiểm duyệt lịch sử khiến đa số giới sinh viên đại học ở Trung Quốc ngày nay hầu như không biết gì về cả hai sự kiện này, chưa nói đến việc Trung Quốc hậu thuẫn chế độ Khmer Đỏ.

Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc năm 2009, vào lúc Tòa Án Quốc Tế xét xử các tội ác của Khmer Đỏ vừa khai mạc phiên đầu tiên, đã thừa nhận mối quan hệ hữu nghị giữa "Nhà Nước Cam Bốt Dân Chủ", tên gọi chính thức của chế độ Khmer Đỏ, và đồng thời giải thích chính quyền Khmer Đỏ vào thời điểm đó có đại diện hợp pháp tại Liên Hiệp Quốc, và có quan hệ với không chỉ Bắc Kinh, mà hơn 70 quốc gia. Theo đại diện bộ Ngoại Giao Trung Quốc, vụ án tội ác Khmer Đỏ hoàn toàn là chuyện nội bộ của Cam Bốt.

Chính quyền Cam Bốt : Từ "lên án" đến "tảng lờ"

Một thập kỉ sau khi chế độ Khmer Đỏ sụp đổ, thủ tướng Hun Sen từng viết trong một tiểu luận rằng "Trung Quốc là gốc rễ của tất cả những tội ác (của Khmer Đỏ) ở Campuchia" (2). Cụ thể là ngay cả sau khi chế độ Pol Pot sụp đổ vào năm 1979, Trung Quốc vẫn tiếp tục yểm trợ cho tàn quân Pol Pot, cho đến đến đầu những năm 1990, và mỗi năm chi hàng trăm triệu USD nhằm chống lại Phnom Penh.

Tuy nhiên, ông Hun Sen sau này đã hoàn toàn thay đổi lập trường. Trong lời kể mới đây của Hun Sen về sự sụp đổ của Pol Pot trong một bộ phim tài liệu được chiếu trên truyền hình Campuchia đầu năm 2018, sau đó được phổ biến trên mạng, không có bất cứ một từ nào nói về Trung Quốc.

Bắc Kinh hậu thuẫn cho chế độ Pol Pot như thế nào ?

Theo nhà nghiên cứu Andrew Mertha, giáo sư đại học Mỹ Cornel "không có sự giúp đỡ của Trung Quốc, chế độ Khmer Đỏ không thể tồn tại một tuần lễ". Bắc Kinh cung cấp ít nhất 90% viện trợ nước ngoài cho chế độ Pol Pot, từ hàng nhu yếu phẩm, cho đến máy móc xây dựng, vũ khí từ xe tăng, đến phi cơ và pháo các loại (3), cũng như hỗ trợ xây dựng nhiều nhà máy vũ khí, cảng biển và kể cả sân bay.

Nhà nghiên cứu Andrew Mertha, tác giả một cuốn sách hiếm hoi về vai trò của Trung Quốc với chế độ Khmer Đỏ mang tựa đề "Các chiến hữu : Sự trợ giúp của Trung Quốc với Khmer Đỏ 1975-1979" nhấn mạnh đến việc Trung Quốc có quan hệ hết sức mật thiết với chế độ Khmer Đỏ, bởi Bắc Kinh coi chế độ này là một chỗ dựa chính để kìm hãm Hà Nội, mà Trung Quốc gọi là "tiểu bá" và coi là chư hầu của Liên Xô.

Năm 2010, đại sứ Trung Quốc tại Cam Bốt thời đó, ông Trương Kim Phong (Zhang Jinfeng), trong một phát biểu thừa nhận hiếm hoi từ phía Bắc Kinh, đã khẳng định Trung Quốc chỉ viện trợ không hoàn lại cho Khmer Đỏ thực phẩm và một số dụng cụ nông nghiệp như cuốc xẻng, nhưng bác bỏ mọi liên hệ về chính trị giữa hai bên (1).

Đầu năm 2012, trong lời khai tại Tòa Án Quốc Tế ECCC, nhân vật số hai của Khmer Đỏ Nuon Chea, tuy thừa nhận Trung Quốc viện trợ vũ khí hạng nhẹ, nhu yếu phẩm, nhưng đã nhấn mạnh vào "tính chất vô điều kiện" trong các viện trợ từ Trung Quốc. Lời khai của Nuon Chea cũng trùng với nhiều tuyên bố chính thức của Trung Quốc.

Tuy nhiên, những thừa nhận về mối quan hệ Trung Quốc – Cam Bốt hữu nghị và "vô tư" của Bắc Kinh bị ông Youk Chhang (người thoát khỏi nạn diệt chủng và hiện là giám đốc một trung tâm tư liệu về chế độ Khmer Đỏ ở Cam Bốt) bác bỏ hoàn toàn. Nhân chứng sống này cho biết các cố vấn Trung Quốc đã có mặt khắp nơi trong thời kỳ Khmer Đỏ, và cộng tác với tất cả các cấp chính quyền của chế độ anh em cộng sản này (4) (có thể đã có đến hàng chục ngàn cố vấn quân sự, cố vấn kỹ thuật, chuyên gia Trung Quốc đến Cam Bốt giúp Khmer Đỏ).

Trong một điều tra công phu khác (5), chuyên gia về chính trị và luật quốc tế John Ciorciari, Đại học Michigan, chỉ ra là có nhiều bằng chứng cho thấy Bắc Kinh đã «hỗ trợ to lớn về vật chất và kỹ thuật" cho Khmer Đỏ, như vậy có thể nói Trung Quốc đóng vai trò là "kẻ đồng lõa" với nhiều tội ác man rợ của chính quyền Pol Pot. Đặc biệt trong giai đoạn sau khi Đặng Tiểu Bình lên nắm quyền đầu năm 1978, sẵn sàng chấp nhận các chính sách cực đoan của Nhà Nước Cam Bốt Dân Chủ (cho dù có bị mất mặt trên trường quốc tế), trong bối cảnh quan hệ giữa Bắc Kinh với Hà Nội – hai đồng minh cộng sản cũ - đang ngày một tồi tệ hơn (6).

Bắc Kinh thua một trận đánh, nhưng thắng cả cuộc chiến ?

Các hậu thuẫn của Trung Quốc dành cho chế độ Khmer Đỏ là một hiện thực lịch sử, mà Bắc Kinh cũng thừa nhận phần nào, thế nhưng hậu thuẫn đến mức nào là điều cho đến nay còn gây nhiều tranh cãi. Trở lại hiện tại, có thể rút ra nhận xét chung gì về giai đoạn lịch sử bi thảm và éo le này ? (7)

Nhà nghiên cứu Ấn Độ Nayan Chanda, cũng là một nhà báo chiến tranh kỳ cựu, có mặt tại chỗ và biết rõ về giai đoạn lịch sử này, có một bài viết mới đây mang tựa đề "Xét lại cuộc xâm chiếm Cam Bốt của Việt Nam" (8), nêu ra một nhận định cô đúc như sau : "Cuối năm 1977, Việt Nam nhận ra Trung Quốc là kẻ thù truyền kiếp và kết luận rằng Bắc Kinh đang mượn tay Khmer Đỏ hung hãn để nghiền nát Việt Nam từ phía biên giới Tây Nam. Hà Nội cho rằng đánh phủ đầu là một lựa chọn khôn ngoan nhất". Cuộc tấn công vũ bão đã làm chế độ Khmer Đỏ sụp đổ, thế nhưng "chiến lược phản công kiên nhẫn của Trung Quốc" đã làm Việt Nam tuy thắng trên chiến trường, nhưng thua cả một cuộc chiến. Vào dịp thế giới tưởng nhớ 40 năm ngày lật đổ chế độ Khmer Đỏ được Trung Quốc hậu thuẫn, cũng nên nhắc tới "những quyết sách tàn nhẫn, kiên định, bền bỉ" của Bắc Kinh, rốt cục họ "đã biến một thất bại thành chiến thắng".

Rõ ràng là Trung Quốc đã thua trong các can thiệp nhằm hậu thuẫn Khmer Đỏ trong những năm 1970 - 1980. Chế độ khát máu Khmer Đỏ mà Bắc Kinh ủng hộ đã vĩnh viễn không còn nữa. Thế nhưng nhìn về dài hạn, trong 20 năm trở lại đây, ảnh hưởng của Trung Quốc gia tăng tại Cam Bốt. Ảnh hưởng lớn đến nỗi mà chính quyền Cam Bốt giờ đây dường như không còn dám nhắc đến liên minh "tội ác" giữa Bắc Kinh và Khmer Đỏ, thì phải chăng có thể nói Trung Quốc đã giành chiến thắng trong toàn bộ cuộc chiến mở rộng ảnh hưởng trên bán đảo Đông Dương, như đúc kết trên đây của nhà nghiên cứu Ắn Độ ?

Tuy nhiên, nói đến cái gọi là "thắng lợi" của Trung Quốc cũng không thể không nói đến những ủng hộ của nhiều nước phương Tây, đứng đầu là Hoa Kỳ, đối với Trung Quốc trong các hoạt động hậu thuẫn Khmer Đỏ, khiến cho lực lượng này tiếp tục có được chiếc ghế tại Liên Hiệp Quốc cho đến đầu thập niên 1990. Và một vấn đề khác cũng không thể bỏ qua là thái độ ủng hộ của khối ASEAN vào thời điểm đó đối với phương Tây và Trung Quốc, hậu thuẫn Khmer Đỏ sau khi chế độ này sụp đổ, nhằm ngăn chặn nguy cơ bành trướng của nước Việt Nam cộng sản tại vùng lục địa Đông Nam Á (9).

Trọng Thành

Ghi chú :

1. "China Is Urged to Confront Its Own History", New York Times , 30/03/2015.

2. "China : Rewriting (and Repeating) History", The Diplomat , 15/01/2018.

3. Andrew Mertha là tác giả cuốn "Brothers in Arms : Chinese Aid to the Khmer Rouge, 1975-1979", Cornell Univ. Press, 2014.

4. "How Red China Supported the Brutal Khmer Rouge", Visiontimes , 28/01/2018.

5. Bài "China and the Pol Pot Regime » trong tạp chí Cold War History, tập 14, No. 2.

6. Theo nhà nghiên cứu Ciorciarti, báo cáo của một giới chức cao cấp Trung Quốc cho thấy có thể Bắc Kinh đã ủng hộ đợt thanh trừng 100.000 người bị coi là lực lượng "thân Việt", tức "phản bội", bao gồm cán bộ và cư dân miền Đông Cam Bốt vào mùa xuân năm 1978. Đây có thể là đợt thanh trừng tàn bạo nhất thời Khmer Đỏ.

7. Giới chuyên gia cũng chú ý đến một khảo cứu khác "Why Vietnam Invaded Cambodia : Political Culture and the Causes of War" của sử gia, nhà chính trị họcStephen Morris (năm 1999, 336 trang). Cuốn sách tìm cách soi tỏ các quan hệ phức tạp giữa đảng Cộng Sản Việt Nam với các lực lượng cộng sản Cam Bốt, trong đó có Khmer Đỏ, vốn cùng xuất thân từ cái nôi chung đảng Cộng Sản Đông Dương, do người Việt lãnh đạo. Các quan hệ càng trở nên phức tạp bội phần trên cái nền mặc cảm, ngờ vực lâu đời của dân Cam Bốt với người láng giềng phía đông, trong bối cảnh bạo lực - chiến tranh tàn khốc, cũng như xung đột giằng xé trong nội bộ thế giới cộng sản, đặc biệt là thế đối đầu giữa Liên Xô và Trung Quốc.

8. "Vietnam’s Invasion of Cambodia, Revisited", The Diplomat , 01/12/2018. Nayan Chand là tác giả cuốn "Brother Enemy : The War After the War", Harcourt, 1986.

9. Bị đẩy vào chân tường đầu những năm 1980 (do bị cấm vận, bị sa lầy tại Cam Bốt, chiến tranh biên giới phía Bắc, và nhất là do hậu quả của các chính sách cực đoan trong nước), chế độ cộng sản Việt Nam phải tự cải tổ, nới lỏng kiểm soát xã hội. Cuối năm 1991, Liên Xô sụp đổ. Năm 1992, Hà Nội tham gia Hiệp Ước Thân Thiện và Hợp Tác ở Đông Nam Á và trở thành quan sát viên tại các hội nghị bộ trưởng ASEAN. Việt Nam được kết nạp vào khối ASEAN năm 1995. Xem thêm : "ASEAN sinh nhật 50 tuổi : Bài học cũ để vượt qua thách thức mới", 8/8/2017.