Thông Luận

Covid-19 : Dịch bệnh bớt hẳn, Trung Quốc khởi động lại cỗ máy kinh tế (RFI, 22/03/2020)

Hôm 22/03/2020, Trung Quốc cho biết là trong 24 tiếng đồng hồ vừa qua, chỉ có thêm vỏn vẹn một ca nhiễm "nội địa" trong số 46 ca nhiễm mới, chủ yếu là "ngoại nhập". Trong bối cảnh đó, Bắc Kinh bắt đầu cho khởi động lại guồng máy kinh tế, tuyên bố giảm thuế để kích thích đầu tư, thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng nhằm phục hồi nền kinh tế thứ hai thế giới thứ hai, bị ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh bùng lên tại Vũ Hán hơn hai tháng trước đây.

Khách chờ vào công viên giải trí Happy Valley tại Thượng Hải (Trung Quốc), mở cửa lại ngày 20/03/2020 sau thời gian dừng hoạt động vì dịch Covid-19, Reuters - ALY SONG

Từ Bắc Kinh, thông tín viên RFI Stéphane Lagarde phân tích :

Đây là lần thứ hai trong một tuần lễ mà cơ quan kế hoạch hóa kinh tế đầy uy lực của Trung Quốc công bố các biện pháp khởi động lại nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới. Theo Reuters, Ủy ban Cải cách và phát triển quốc gia chủ trương thúc đẩy mạnh mẽ việc xây dựng các "cơ sở hạ tầng mới", đặc biệt là các dự án "thành phố thông minh", kèm theo việc mở rộng mạng 5G.

Đây là một cách để trấn an Quỹ Tiền tệ quốc tế, đang lo ngại trước tình trạng suy thoái đang tiến lại gần với tốc độ cực cao và hôm thứ Ba vừa qua đã lên tiếng kêu gọi một chủ trương "dùng ngân sách để kích thích tăng trưởng một cách đồng bộ và có phối hợp ở cấp độ toàn cầu".

Giới hoạch định chính sách tại Trung Quốc như vậy là đã trả lời sẵn sàng. Theo họ, gần 90% các dự án cơ sở hạ tầng ở Trung Quốc đã được thực hiện trở lại, ngoại trừ tại tỉnh Hồ Bắc bị dịch bệnh tác hại nặng nề.

Trước mắt, Bắc Kinh đang chủ yếu dựa vào chính quyền các tỉnh, được yêu cầu hỗ trợ tiêu dùng thông qua việc phát hành các loại trái phiếu để "giúp người tiêu dùng tăng phần chi tiêu". Điều này rất quan trọng vì doanh số bán lẻ, động lực tăng trưởng của Trung Quốc, đã giảm hơn 20% kể từ đầu năm nay.

Câu hỏi đặt ra là liệu người tiêu dùng lo sợ trước dịch bệnh, có sẽ mua sắm trở lại hay không ? Một số người cho rằng biện pháp khuyến khích tiêu thụ phiếm diện ở cấp địa phương sẽ không đủ để khởi động lại cỗ máy kinh tế, nhưng một số người khác thì ngược lại chủ trương không cần đáp ứng ngay lập tức lời kêu gọi của quốc tế.

Theo ông Dư Vĩnh Định (Yu Yong Ding), cựu cố vấn ngân hàng trung ương Trung Quốc, thì Bắc Kinh cần kiên nhẫn, không nền dùng các biện pháp "đại pháo" để cứu nền kinh tế.

Đối với chuyên gia này, trước khi đáp ứng lời kêu gọi của quốc tế, Trung Quốc trước hết cần phải đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn dịch bệnh, khôi phục hoàn toàn các nhà máy trước khi tung ra các biện pháp ngân sách và tiền tệ.

Trọng Nghĩa

*********************

Covid-19 : Trung Quốc không có ca lây nhiễm nội địa trong ba ngày liền (RFI, 21/03/2020)

Theo số liệu chính thức của Trung Quốc công bố hôm nay, 21/03/2020, thì trong 24 giờ qua, nước này đã không ghi nhận thêm bất kỳ ca nhiễm virus corona nào trong nội địa, chỉ có 41 ca nhiễm mới, đều do những người nhập cảnh từ nước ngoài mang vào. Đây là ngày thứ ba liên tiếp mà Trung Quốc không có ca nhiễm nội địa.

Người lao động đến từ Hồ Bắc tại một nhà ga xe lửa ở Quảng Châu (tỉnh Quảng Đông - Trung Quốc) ngày 19/03/2020. Reuters - CHINA DAILY

Trong bối cảnh dịch bệnh lùi bước tại Trung Quốc, hôm 19/03 vừa qua, một ủy ban điều tra quốc gia đã chính thức khôi phục danh dự cho cố bác sĩ Lý Văn Lượng, một những người đầu tiên cảnh báo về dịch bệnh, nhưng đã bị trù dập trước khi được trả tự do rồi bị chết vì virus corona.

Từ Thượng Hải, thông tín viên RFI Simon Leplatre tường trình.

Hiếm khi thấy được những lời chỉ trích mạnh mẽ như vậy đối với chính quyền ở Trung Quốc, nhưng cái chết của bác sĩ Lý Văn Lượng đã vang vọng lên cùng với nỗi lo lắng và bực tức của người dân đối với chính quyền.

Cũng như bảy bác sĩ khác ở Vũ Hán, Lý Văn Lượng chỉ muốn cảnh báo các đồng nghiệp về sự xuất hiện của một loại virus giống như virus Sars trong bệnh viện của mình. Thế nhưng ngay hôm sau, cả tám bác sĩ đã bị công an bắt giữ, đe dọa và bị buộc phải ký tên vào một lá thư cam kết sẽ không lan truyền tin đồn.

Hôm sau đó, bác sĩ Lý Văn Lượng đã trở lại làm việc với các bệnh nhân để rồi cũng bị nhiễm virus corona. Cái chết của ông ngày mùng 7 tháng Hai vừa qua đã làm cả Trung Quốc xúc động.

Đối mặt với cơn giận dữ của người dân, chính quyền đã cho Ủy Ban Giám Sát Nhà Nước mở cuộc điều tra. Hôm thứ Năm vừa qua, ủy ban này đã kết luận rằng việc bắt giữ là một hành động không phù hợp. Ngay sau đó Công An Vũ Hán đã xin lỗi gia đình bác sĩ Lý Văn Lượng.

Đối với người Trung Quốc, những lời xin lỗi đó quá ít và quá muôn, vì lẽ trách nhiệm là của toàn bộ guồng máy. Kể từ khi bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời, một số nhà báo dám nói thật và nhiều nhà bất đồng chính kiến ​​chỉ trích cách xử lý dịch bệnh đã bị công an bắt đi và giam giữ ở một nơi bí mật.

Trọng Nghĩa

******************

Virus corona lây lan, Trung Quốc gia tăng kiểm duyệt mạng xã hội (RFI, 21/03/2020)

Khi không thể giấu được tình trạng dịch virus corona lan rộng, chính quyền Trung Quốc, một mặt tìm cách đối phó dịch bệnh, công bố thông tin dịch bệnh, dù không sát thực tế, mặt khác tăng cường kiểm duyệt thông tin trên mạng xã hội. Đây là một trong những kết luận của bản điều tra của nhóm nghiên cứu Citizen Lab, đại học Toronto, Canada, đăng trên website của nhóm ngày 03/03/2020.

Kiểm duyệt liên quan đến virus corona trên hai mạng YY (tương đương với YouTube) và WeChat (tương đương với Facebook). Ảnh minh họa

Ngày 30/12/2019, bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), cùng bẩy bác sĩ khác, cảnh báo về một loại virus gây triệu chứng hô hấp cấp tương tự như SARS sau khi ông tham khảo được bệnh án của một bệnh nhân được bác sĩ Ai Fen, trưởng khoa cấp cứu Bệnh viên Trung tâm Vũ Hán, chia sẻ. Ngày 01/01/2020, bác sĩ nhãn khoa trẻ này bị bắt vì tội "tung tin đồn thất thiệt" và "gây rối trật tự xã hội". Nhiều nghi vấn bắt đầu rộ lên trên mạng xã hội với số ca nhiễm ngày càng nhiều.

Ngày 05/02, Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC) tuyên bố sẽ trừng phạt "các trang web, các diễn đàn và tài khoản" nếu đăng những nội dụng "gây hại" và "reo rắc sợ hãi" liên quan đến virus corona mới. Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc nêu đích danh các công ty Sina Weibo, Tencent và ByteDance và cho biết sẽ tiến hành "kiểm tra chuyên đề" trong các diễn của những nhà cung cấp này.

Song song với việc cảnh báo công luận về hậu quả của việc "phát tán tin đồn", cảnh sát liên tục cảnh cáo, truy bắt tác giả những tin trên. Có ít nhất 40 người đã bị cảnh cáo, phạt và giam giữ hành chính và hình sự chỉ trong hai ngày 24 và 25/01. Một nguồn tin khác nêu lên một con số lớn hơn : 254 công dân bị trừng phạt hơn vì "truyền bá tin đồn" tại Trung Quốc từ ngày 22 đến 28/01.

Phương pháp kiểm duyệt của mạng xã hội YY và WeChat

Nhóm nghiên cứu Citizen Lab đã nghiên cứu các cách kiểm duyệt liên quan đến virus corona trên hai mạng YY (tương đương với YouTube) và WeChat (tương đương với Facebook).

Trước tiên, mạng YY kiểm duyệt theo các từ khóa, được cập nhật hày ngày, và có thể thay đổi theo "thời cuộc", để xác định xem một trong những từ khóa đó có nằm trong tin nhắn, trao đổi của người sử dụng hay không. Nếu có một từ nằm trong danh sách kiểm duyệt, tin nhắn đó sẽ không được gửi đi. Nhóm nghiên cứu Citizen Lab theo dõi được tất cả những lần cập nhật danh sách từ khóa bị kiểm duyệt của YY từ tháng 02/2015.

Thứ hai, mạng WeChat kiểm duyệt ở máy chủ, có nghĩa là tất cả các quy định để tiến hành kiểm duyệt đều nằm trên hệ thống máy chủ từ xa. Khi một người sử dụng WeChat gửi cho người khác một tin nhắn chứa một từ khóa bị kiểm duyệt, tin nhắn đó được chuyển đến máy chủ của tập đoàn Tencent (công ty mẹ của WeChat), máy chủ này phát hiện xem tin nhắn có chứa những từ nằm trong danh sách đen hay không, trước khi gửi cho người nhận.

Theo kết quả thử của nhóm Citizen Lab (tiến hành từ 01/01 đến 15/02/2020 từ mạng của đại học Toronto), WeChat kiểm duyệt một thông tin nếu tin nhắn đó chứa những cụm từ, trong đó có một hoặc nhiều từ khóa trong danh sách đen.

Từ "húy" bị kiểm duyệt

Những từ và cụm từ bị kiểm duyệt đầu tiên đều liên quan đến dịch Covid-19. Trên mạng YY, ngày 31/12/2019, một ngày sau khi bác sĩ Lỹ Văn Lượng và bẩy người khác cảnh báo về virus corona mới, mạng YY đã cập nhật thêm 45 từ khóa (tiếng Trung giản thể và phồn thể) vào danh sách đen, liên quan đến những từ miêu tả bệnh viêm phổi, địa điểm được cho là nơi virus phát tán, các cơ quan địa phương Vũ Hán hay những cuộc thảo luận về những điểm tương đồng giữa dịch ở Vũ Hán với SARS.

Theo thông tin chính thức, có 104 ca nhiễm virus corona tính đến ngày 31/12/2019. Tuy nhiên, thông tin liên quan đến nguy cơ virus lây từ người sang người chỉ được Trung Quốc công bố ngày 20/01. Thí nghiệm của Citizen Lab cho thấy mạng xã hội đã kiểm duyệt những nội dung liên quan đến Covid-19 từ ba tuần trước đó và điều này khẳng định các nhà cung cấp mạng xã hội đã phải chịu áp lực từ chính phủ để kiểm duyệt thông tin ngay từ giai đoạn đầu của dịch.

Trên mạng WeChat, nhóm nghiên cứu của Citizen Lab thử nghiệm các cuộc trao đổi kín từ ngày 01/01 đến 15/02 và phát hiện 516 cụm từ khóa liên quan trực tiếp đến dịch Covid-19 bị kiểm duyệt, trong đó số cụm từ bị kiểm duyệt tăng lên gần gấp 4 lần chỉ trong hai tuần đầu tháng Hai, từ 132 cụm từ lên thành 516.

Tương tự như trên mạng YY, những cụm từ liên quan đến dịch viêm phổi cấp do virus corona mới gây ra vẫn bị kiểm duyệt gắt gao nhất, như cách kiểm soát dịch bệnh, cách xử lý dịch Covid-19 ở Hồng Kông, Đài Loan, Macao, triệu chứng bệnh, thông tin liên quan đến bác sĩ Lý Văn Lượng...

Ngoài ra, còn có 192 cụm từ khóa bị kiểm duyệt liên quan đến các nhà lãnh đạo cấp cao, cũng như vai trò của họ trong cách quản lý dịch, trong đó 87% cụm từ liên quan đến chủ tịch Tập Cận Bình.

Nhóm Citizen Lab cũng phát hiện 138 cụm từ khóa liên quan đến các cơ quan chính phủ và hoặc chính sách của chính phủ về quản lý dịch Covid-19, trong đó 39% là những bình luận chỉ trích, lên án chính quyền trung ương và địa phương cũng như các các cơ quan chính phủ đã giấu và xử lý không tốt dịch. 

Những cách lách kiểm duyệt độc đáo của dân mạng Trung Quốc

Trang presse-citron.net, chuyên về tin học, nhận định người sử dụng internet ở Trung Quốc không ngừng có những ý tưởng độc đáo lách kiểm duyệt mạng để nói về virus corona mà không bị chính quyền phát hiện.

Họ rất chú ý đến bài trả lời phỏng vấn của bác sĩ Ai Fen, trưởng khoa cấp cứu Bệnh viện Trung tâm Vũ Hán, với báo Renwu ngày 10/03. Nữ bác sĩ này kể lại việc cô chia sẻ với những người khác trong nhóm WeChat, trong đó có bác sĩ Lý Văn Lượng, về bệnh án một bệnh nhân bị viêm phổi do một loại virus, giống virus corona từng gây dịch SARS.

Dĩ nhiên, cuộc phỏng vấn này bị chính quyền Trung Quốc kiểm duyệt vì muốn tránh phát tán trên mạng. Thế nhưng, để truyền tải bài phỏng vấn này, người sử dụng mạng WeChat đã sử dụng nhiều cách như cố tình gõ sai chính tả, hoặc thêm các hình biểu tượng cảm xúc. Thậm chí, họ viết ngược bài phòng vấn hoặc sử dụng ký hiệu morse. Những fan của phim khoa học viễn tưởng thì dịch sang ngôn ngữ của người ngoài hành tinh. Ví dụ fan của phim Star Trek "dịch" toàn bộ bài viết ra klingon, ngôn ngữ tưởng tượng của tộc người ngoài hành tinh cùng tên.

Đối với ông Henry Gao, giáo sư luật thương mại Trung Quốc tại Singapore, người sử dụng mạng internet dám đề cập nhiều hơn đến những chủ đề có nguy cơ bị kiểm duyệt. Từ tháng Giêng, rất nhiều người trong số họ sử dụng cách này để truyền tải thông tin, trong khi trước đó, chỉ có những nhà đấu tranh dân chủ mới dùng đến phương pháp này.

Thu Hằng