Thông Luận

Điều tra : Hải quân Philippines có lỗi trong vụ bắn chết 2 ngư dân Việt Nam (RFI, 30/09/2017)

Theo hãng tin ABS – CBN News của Philippines ngày 30/09/2017, nguồn tin từ các nhà điều tra cho biết Hải Quân Philippines có lỗi trong vụ bắn chết hai ngư dân Việt Nam ngày 22/09/2017 trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

Một cảnh sát biển Philippines đứng trước tàu cá của Việt Nam tại tỉnh Pangasinan ngày 02/11/2016. Ảnh minh họa. TED ALJIBE / AFP

Các nhà điều tra đã đưa ra kết luận nói trên dựa theo một phán quyết vào năm 1999 của Tòa Án Quốc Tế về Luật Biển. Phán quyết ngày ghi rằng : "Cần phải tránh việc sử dụng vũ lực quá đáng và không hợp lý khi chặn bắt một tàu, chẳng hạn như dùng súng máy tự động nòng lớn bắn đạn thật và khi mà không thể tránh việc dùng vũ lực, thì hành động này cũng không được vượt quá giới hạn hợp lý và cần thiết".

Theo lực lượng tuần duyên Philippines, bộ phận điều tra vụ bắn chết ngư dân Việt Nam, vụ này xảy ra tại một nơi cách thành phố Bolinao của tỉnh Pangasian 36 hải lý, tức là nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

Nhưng các nhà điều tra nhấn mạnh rằng, chiếu theo Công Ước về Luật Biển, trong vùng đặc quyền kinh tế, Philippines "không có chủ quyền, mà chỉ có quyền chủ quyền trong việc thăm dò và khai thác, bảo tồn và quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên được tìm thấy". Điều này có nghĩa là Philippines không thể có hành động để buộc thực thi pháp luật của họ, ngoại trừ luật về đánh cá và bảo vệ môi trường biển.

Hôm 26/09/2017, Hải Quân Philippines thông báo đã đình chỉ chức vụ các sĩ quan có liên hệ đến vụ bắn chết 2 ngư dân Việt Nam, còn bộ Ngoại Giao Philippines thì đã cam kết với Việt Nam sẽ điều tra công bằng và cặn kẽ vụ này.

Nguồn tin của ABS-CNB News dựa trên thẩm vấn thuyền trưởng của tàu cá Việt Nam theo đó, vào tối 22/09, tàu cá Việt Nam đang neo đậu thì thấy một tàu không rõ là của ai lao thẳng về phía họ. Tàu cá Việt Nam liền nhổ neo bỏ chạy về phía Việt Nam vì tưởng rằng đó là tàu của hải tặc. Chỉ đến khi tàu này đến gần, các ngư dân mới nhận ra đó là tàu của tuần duyên Philippines. Mặc dù chỉ cách 3 đến 5 mét, nhưng tàu Philippines tiếp tục nổ súng, bắn chết hai ngư dân trên tàu cá Việt Nam.

Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý được ABS-CBN News trích dẫn cho rằng Hải Quân Philippines không hẳn có lỗi và họ hoàn toàn có quyền hành động đối với những tàu bị xem là đánh cá bất hợp pháp trong vùng đặc quyền kinh tế Philippines. Như vậy, phía Việt Nam phải chứng minh rằng tàu cá Việt Nam nói trên lúc ấy không đánh cá trong vùng đặc quyền kinh tế Philippines.

Thanh Phương

*********************

Xác hai ngư dân Việt Nam bị Philippines bắn chưa ai nhận về (RFA, 30/09/2017)

Nhật báo Philippine Inquirer loan tin vào ngày 30 tháng 9 là sau khi nhận xác hai ngư dân Việt Nam Phan Ngọc Liêm và Lê Văn Reo từ hôm 24 tháng 9 đến nay, ngày nào chủ nhân Nhà quàn Bani cũng phải tiếp những viên chức từ phía quân đội, cảnh sát và truyền thông Philippines, cũng như người từ Đại Sứ Quán Việt Nam ở Philippines.

Những ngư dân Việt Nam vẫy tay trong buổi lễ tiễn của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ở thị trấn Sual, hôm 2/11/2016. AFP

Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có thân nhân nào của hai ngư dân xấu số đến tại Nhà quàn Bani.

Vào tối ngày 30 tháng 9, Đài RFA gọi điện hỏi chuyện bà Quyên, vợ của ngư dân Lê Văn Reo, thì được bà này cho biết là vẫn đang chờ đợi ; chứ chưa có cơ quan chức năng nào của phía chính quyền Việt Nam nói với gia đình là xác chồng bà sẽ được đưa về nước bằng cách gì và vào thời điểm nào.

Trong khi đó thì tin nói những người bị bắt trên chiếc tàu đánh cá gồm thuyền trưởng Phạm Tô, và 4 ngư dân khác là Phan Lâm, Nguyễn Thanh Chi, Phan Nết, Nguyễn Văn Trọng hiện đang bị giữ cùng chiếc tàu đánh cá neo tại cảng thị trấn Sual, tỉnh Pangasinan.

Cũng vào ngày 30 tháng 9, hãng tin ABS-CBN của Philippines dẫn nguồn tin thân cận cuộc điều tra vụ hai ngư dân Việt bị bắn chết trong vùng biển của Philippines hôm 23 tháng 9 vừa qua, rằng Hải Quân Philippines có lỗi về cái chết của hai người xấu số đó.

Các điều tra viên dẫn chiếu một phán quyết mà Tòa Quốc Tế về Luật Biển năm 1999 nêu rõ "Trong hành xử bắt giữ, việc sử dụng vũ lực quá mức và không hợp lý như bắn đạn thật bằng súng máy tự động nòng lớn phải được tránh ; còn trong tình huống không thể tránh sử dụng vũ lực, cũng không được vượt quá giới hạn hợp lý và cần thiết".

Nguồn tin còn cho biết thêm là Lực Lượng Tuần Duyên Philippines, hiện đang điều tra vụ bắn chết ngư dân Việt như vừa nêu, nhận thấy vụ việc xảy ra cách thị trấn Bolinao, tỉnh Pangasinan 39 hải lý ; tức nằm trong Vùng Đặc Quyền Kinh Tế của Philippines.

Và chiếu theo Công ước Luật Biển thì trong Vùng Đặc Quyền Kinh Tế, Philippines không có chủ quyền mà chỉ có Quyền Chủ Quyền đối với mục đích thăm dò, khai thác, bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên trong khu vực đó. Điều này có nghĩa là Philippines không có thể buộc thực thi luật của mình, gồm có Bộ Luật Hình sự Sửa đổi, ngoại trừ luật và qui định liên quan đến đánh bắt cá và bảo tồn môi trường biển.

Chuyên gia biển Jay Batongbacal, Giám đốc Viện Luật Biển và Hàng Hải Sự Vụ thuộc Đại học Philippines, nói với hãng tin ABS-CBN rằng vẫn còn quá sớm để có thể đi đến kết luận là Hải Quân Philippines có thể bị kỷ luật trong vụ việc này hay không.

Ông này cho rằng việc Hải quân Philippines thực thi pháp luật trong vùng đặc quyền kinh tế của nước mình là ‘hợp lý’.

Luật sư Romel Bagares, Giám đốc Điều Hành của Trung Tâm Luật Quốc Tế tại Philippines, cũng chỉ ra rằng những viên chức liên quan trong vụ việc đều là viên chức Nhà nước và họ được hưởng quyền miễn trừ.

Vụ việc chỉ có thể được một tòa hình sự Philippines thụ lý khi mà chính phủ Manila công khai bãi bỏ quyền miễn trừ như thế.

***********************

Vụ 2 ngư dân Việt bị bắn : Kết quả điều tra hai nước vênh nhau (VOA, 29/09/2017)

Ngày 29/9, Cục trưởng Cục Kiểm ngư, Tổng cục Hải sản Việt Nam, dẫn thông báo của Bộ Ngoại giao cho biết Philippines đã đình chỉ giới chức đứng đầu việc truy bắt và bắn chết 2 ngư dân Việt, đồng thời nói thêm rằng kết quả điều tra của hai nước có sự vênh nhau.

Ngư dân Việt cảm ơn Tổng thống Philippines Duterte sau khi được phóng thích vì tội đánh bắt trộm ở vùng biển Philippines ngày 8/9/2016. Philippines đang điều tra xem 2 ngư dân Việt bị bắn chết có vi phạm luật pháp nước này hay không.

Tại cuộc họp giao ban của Tổng cục Thủy sản, Cục trưởng Cục Kiểm Ngư Lưu Văn Huy cho biết Bộ Ngoại giao Việt Nam đã có thông báo vào sáng 29/9 về vụ 2 ngư dân Việt bị Cảnh sát biển Philippines bắn chết vào ngày 23/9.

Theo đó, "phía Philippines đã đình chỉ người đứng đầu lực lượng thực hiện nhiệm vụ truy bắt tàu cá Việt Nam và bắn chết 2 ngư dân để tiến hành điều tra và sẽ xử lý nghiêm vụ này", theo Dân Việt.

Vẫn theo thông báo trên, hai kết quả điều tra của hai nước về vụ này "có sự vênh nhau". Nhưng giới chức đứng đầu Cục Kiểm ngư Việt Nam không nói rõ chi tiết về sự vênh nhau này.

VOA đã liên lạc nhiều lần với Cục Kiểm ngư Việt Nam nhưng không nhận được trả lời.

Trong khi đó, Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam, TS. Nguyễn Việt Thắng, cho biết cơ quan này cũng đã có văn bản phản đối việc Philippines bắn chết ngư dân Việt vì hành động "vô nhân đạo" này.

"Chúng tôi lên án và đề nghị các cơ quan ngoại giao tìm mọi cách để đưa thi thể của hai ngư dân về nước. Thứ hai là làm việc để tìm rõ nguyên nhân tại sao có hành động vô nhân đạo như thế. Nếu vi phạm thì cũng phải có luật pháp, chứ không thể bắn bừa bãi như thế được".

Truyền thông Philippines hôm 29/9 cho hay nước này đang kiểm tra các khẩu súng trường M-16 và súng máy trên tàu hải quân Philippines đã bắn 2 ngư dân Việt.

Một lực lượng liên ngành của Philippines cũng đang tiến hành các cuộc điều tra khác nhau về vụ này, theo Inquirer News. Sở Cảnh sát Quốc gia Philippines tại Camp Crame đã xác nhận kết quả các mẫu thu của cảnh sát, trong khi cơ quan điều tra hình sự lấy lời khai của 5 ngư dân Việt sống sót trong vụ này.

Vẫn theo Inquirer, ngày 28/9, Ủy ban về Người nhập cư bất hợp pháp (PCIE) địa phương cũng đã họp để xem xét vụ ngư dân Phan Văn Liêm, 41 tuổi, và Lê Văn Reo, 41 tuổi, bị bắn chết ở vùng biển Bolinao, tỉnh Pangasinan, Philippines. Người phát ngôn của PCIE, Christopher Natnat, cho biết "mọi chuyện đang sáng tỏ hơn" nhưng ông không thể nêu chi tiết.

Thông tin ban đầu từ phía Philippines cho biết tàu cá Việt Nam PY 96173 đã đánh bắt trái phép tại vùng biển Bolinao và có hành vi cố ý ngăn cản, tấn công tàu PS19 của cảnh sát biển Philippines trong lúc bị truy đuổi. Cảnh sát biển Philippines đã bắn vào tàu cá của ngư dân tỉnh Phú Yên vì cho rằng tàu này có ý định đâm vào tàu của họ.

Ngày 24/9, Phó thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh đã trao đổi về vụ này với Ngoại trưởng Philippines Alen Peter Cayetano bên lề phiên họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York. Phía Philippines hứa sẽ thực hiện một cuộc "điều tra thấu đáo và công bằng".

Hiện 5 ngư dân Việt Nam có mặt trên tàu cá Phú Yên đang bị giam giữ tại Philippines, bao gồm cả thuyền trưởng. Các ngư dân này được lấy lời khai với sự có mặt của đại diện Đại sứ quán Việt Nam và thông dịch viên, theo Inquirer News.

Truyền thông Philippines nói mỗi năm có hàng chục ngư dân Việt Nam bị bắt vì đánh bắt trộm trong vùng biển của họ. Các ngư dân này thường bị buộc tội nhập cảnh và đánh bắt bất hợp pháp, bị giam giữ trong nhiều tháng trước khi được đưa ra xét xử và bị phạt tiền.