Thông Luận

2018 là năm đầy ắp sự kiện về Biển Đông đối với Việt Nam với các chuyến cập cảng dồn dập của chiến hạm các nước Mỹ, Anh, Pháp, Ấn, Úc, Nhật, Canada, New Zealand và Hàn Quốc. Cũng trong năm 2018, Mỹ liên tục thực thi các chiến dịch tự do hàng hải (FRONOP) ở Biển Đông dẫn đến những vụ chạm trán chưa từng thấy với hải quân Trung Quốc như chuyến đi của tàu khu trục Decatur đến Trường Sa vào tháng 9. Về phía mình, Trung Quốc cũng có những bước leo thang lớn như lần đầu tiên triển khai tên lửa, máy bay ném bom ra các thực thể mà họ chiếm đóng ở Trường Sa. Tuy nhiên, cũng có những dấu hiệu đấu dịu, là khi Bắc Kinh và Manila tuyên bố cùng hợp tác khai thác dầu khí trên Biển Đông hay Trung Quốc đặt ra thời hạn ba năm để hoàn tất Bộ Quy tắc Ứng xử (COC).

Tàu sân bay Mỹ USS Carl Vinson cập cảng Đà Nẵng hồi tháng Ba

Hãy cùng VOA Việt ngữ nhìn lại những diễn biến quan trọng trong năm qua trên Biển Đông :

Tháng 1

Tàu khu trục mang tên lửa USS Hopper của Mỹ di chuyển trong phạm vi 12 hải lý gần bãi cạn Scarborough. Trung Quốc yêu cầu Mỹ ‘dừng tiến hành các động thái khiêu khích, tránh làm tổn hại tới quan hệ Trung - Mỹ’.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis thăm Việt Nam, tăng cường hợp tác quốc phòng giữa hai nước và chia sẻ những ‘quan ngại về tự do hàng hải’ và kêu gọi các bên tranh chấp tôn trọng luật pháp quốc tế.

Tháng 2

Chiến đấu cơ Su-35 được Trung Quốc điều tới Biển Đông ‘tuần tra tăng cường khả năng chiến đấu’ nhưng không rõ thời gian, địa điểm cụ thể và số lượng tham gia. Lần đầu tiên Bắc Kinh công khai thông báo đưa máy bay chiến đấu đến Biển Đông.

Trung Quốc và Philippines đồng ý thiết lập một ủy ban đặc biệt để bàn về hợp tác cùng khai thác dầu khí tại khu vực có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông

Tháng 3

Tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhận USS Carl Vinson cập cảng Tiên Sa, Đà Nẵng – lần đầu tiên một hàng không mẫu hạm Mỹ đến Việt Nam trong vòng 60 năm. Sự kiện gửi tín hiệu đến Bắc Kinh về cam kết mạnh mẽ của Mỹ đối với an ninh trên Biển Đông.

Tàu khu trục USS Mustin đi vào phạm vi 12 hải lý của Đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa, nơi Trung Quốc có các hoạt động bồi đắp, trong một chiến dịch ủng hộ quyền tự do hàng hải.

Hải quân Trung Quốc thông báo tiến hành tập trận trên Biển Đông với sự tham gia của hàng không mẫu hạm duy nhất của nước này nhưng không cho biết chi tiết về thời gian, địa điểm.

Không quân Trung Quốc tiến hành các cuộc tuần tra sẵn sàng oanh kích trên Biển Đông với sự tham gia của chiến đấu cơ Su-30 và Su-35 ‘nhằm chuẩn bị tốt nhất cho chiến tranh’.

Việt Nam buộc phải tạm ngừng dự án khoan dầu ở lô Cá Rồng Đỏ với tập đoàn Repsol, Tây Ban Nha dưới áp lực của Trung Quốc

Tháng 4

Trung Quốc lắp đặt các thiết bị phá sóng vô tuyến viễn thông và sóng radar trên hai hòn đảo nhân tạo mà họ bồi đắp ở quần đảo Trường Sa.

Tàu sân bay Mỹ USS Roosevelt đi qua Biển Đông trên đường đến Philippines.

Trung Quốc tập trận ngoài khơi phía nam đảo Hải Nam với sự tham gia của 43 tàu chiến và hàng không mẫu hạm Liêu Ninh

Ba chiến hạm của Úc, bao gồm HMAS Anzac, HMAS Toowoomba và HMAS Success, bị Trung Quốc thách thức trên Biển Đông khi đang trên đường đến Thành phố Hồ Chí Minh trong chuyến thăm thiện chí.

Đô đốc Philip Davidson, người được đề cử làm Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương, điều trần với Thượng viện Mỹ rằng ‘Trung Quốc đã có khả năng kiểm soát Biển Đông trong mọi trường hợp chỉ trừ trường hợp có chiến tranh với Mỹ’.

Tháng 5

Chiến hạm Tonnerre của Hải quân Pháp cập cảng Cam Ranh trong chuyến thăm kéo dài 4 ngày.

Úc và Nhật cùng tham gia cuộc tập trận Balikatan thường niên giữa Mỹ và Philippines trên Biển Đông.

Trung Quốc lần đầu tiên lắp đặt tên lửa hành trình chống hạm và hệ thống tên lửa đất đối không trên các thực thể Đá Chữ Thập, Đá Subi và Đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa.

Trung Quốc đáp máy bay quân sự Shannxi Y-8 xuống đường băng mà họ xây dựng ở bãi đá Subi thuộc Trường Sa, đánh dấu khả năng có thể đưa máy bay quân sự ra tất cả ba đường băng mà họ xây dựng ở Trường Sa.

Máy bay ném bom của Trung Quốc H-6K vốn có khả năng mang tên lửa hành trình siêu âm lần đầu tiên đáp xuống Biển Đông trong khuôn khổ diễn tập tại khu vực tranh chấp nhằm ‘cải thiện khả năng vươn ra mọi vùng lãnh thổ và thực hiện các cuộc tấn công vào bất cứ lúc nào’.

Ba chiến hạm Ấn Độ, do khu trục hạm INS Sahyadri dẫn đầu, cập cảng Tiên Sa, Đà Nẵng trong chuyến thăm bốn ngày do Tư lệnh Hạm đội miền đông Ấn chỉ huy.

Mỹ rút lại lời mời Trung Quốc tham gia cuộc tập trận Vành đai Thái Bình Dương RIMPAC ở Hawaii để đáp trả việc Bắc Kinh quân sự hóa Biển Đông.

Mỹ đưa hai chiến hạm được trang bị tên lửa là Higgins và Antietam tiến vào phạm vi 12 hải lý của các đảo Tri Tôn và Phú Lâm của Quần đảo Hoàng Sa để thể hiện quyền tự do hàng hải.

Philippines nêu ba ‘lằn ranh đỏ’ đối với hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông, trong đó có việc xây dựng trên bãi cạn Scarborough, dỡ bỏ tàu hải quân của Philippines ở Bãi Cỏ Mây và không được tự tiện khai thác tài nguyên ở những khu vực này.

Trung Quốc hòa lưới điện trên đảo Phú Lâm thuộc Hoàng Sa, dọn đường cho việc cung cấp điện cho các cơ sở quân sự mà họ xây dựng trên Biển Đông.

Mỹ mời Việt Nam tham gia tập trận RIMPAC lần đầu tiên.

Tháng 6

Hai tàu chiến lớp La Fayette Surcouf của Pháp cập cảng Sài Gòn trong năm thứ ba liên tiếp.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis chỉ trích mạnh mẽ Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông và nêu ra chiến lược của Mỹ về ‘Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mở và tự do’ tại Đối thoại Shangri-la.

Anh, Pháp tuyên bố tại Đối thoại Shangri-la sẽ đưa tàu chiến vào Biển Đông, thách thức sự hiện diện quân sự của Trung Quốc.

Mỹ đưa hai máy bay ném bom B-52 bay gần bãi cạn Scarborough do Trung Quốc kiểm soát.

Tân Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad phản đối các hành động tăng cường sự hiện diện quân sự trên Biển Đông.

Hàng không mẫu hạm Ronald Reagan của Mỹ cập cảng trong Vịnh Manila của Philippines.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis ở Bắc Kinh rằng ‘Trung Quốc sẽ không nhượng bộ một tấc đất nào của tổ tiên để lại’, trong đó có Biển Đông.

Tháng 7

Trung Quốc lần đầu tiên đưa tàu tìm kiếm cứu hộ Nan Hai Jiu 115 neo đậu lâu dài ở Đá Subi thuộc Trường Sa.

Tháng 8

ASEAN và Trung Quốc đạt được bản dự thảo về Quy tắc ứng xử trên Biển Đông ở Singapore.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói nước này quân sự hóa Biển Đông là ‘để tự vệ’ trước sức ép quân sự từ Mỹ.

Tháng 9

Tàu tấn công đổ bộ HMS Albion của Hải quân Hoàng gia Anh ghé thăm Thành phố Hồ Chí Minh.

Tàu HMS Albion của Anh tiến gần đến quần đảo Hoàng Sa và bị hải quân Trung Quốc cảnh báo phải rời đi.

Nhật triển khai tàu chở sân bay trực thăng Kaga tới Biển Đông năm thứ hai liên tiếp.

Tàu ngầm Nhật Kuroshio cập cảng Cam Ranh sau khi lần đầu tiên tham gia diễn tập quân sự của Hải quân Nhật trên Biển Đông.

Mỹ tiếp tục cho B-52 bay ngang qua Biển Đông.

Tàu khu trục Decatur của Mỹ thực hiện chiến dịch tự do hàng hải trong phạm vi 12 hải lý của bãi đá Gạc Ma và Ga ven thuộc quần đảo Trường Sa. Trung Quốc điều tàu hải quân Luyang ra xua đuổi và tàu Trung Quốc đã áp sát tàu Mỹ trong khoảng cách 40 mét.

Tàu hải quân The Mana F77 của New Zealand cập cảng Sài Gòn.

Tháng 10

Chiến hạm HMCS Calgary của Canada cập cảng Đà Nẵng.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis trở lại thăm Việt Nam.

Trung Quốc tập trận ở Eo biển Malacca với Malaysia và Thái Lan để ‘xây dựng lòng tin’.

Lần đầu tiên ASEAN và Trung Quốc diễn tập hải quân chung (ACMEX) ngoài khơi quân cảng Trạm Giang, Quảng Đông, Trung Quốc, với sự tham gia của 8 tàu chiến, trong đó có tàu hộ vệ tên lửa 015 Trần Hưng Đạo của Hải quân Việt Nam.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình yêu cầu Bộ Chỉ huy Nam Hải ‘tăng khả năng chiến đấu để đối phó với mọi tình huống khẩn cấp, trong đó có chiến tranh’.

Tháng 11

Trung Quốc đưa vào hoạt động các trạm quan trắc khí tượng trên quần đảo Trường Sa nhằm dự báo thời tiết cho ngư dân đánh bắt trên Biển Đông.

Đài Loan diễn tập bắn đạn thật trong ba ngày trên đảo lớn nhất thuộc quần đảo Trường Sa là Ba Bình.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nói với các nước ASEAN rằng nước này muốn hoàn tất COC trong vòng ba năm.

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence kêu gọi các bên đẩy nhanh tiến độ đàm phán để cho ra đời bộ COC mang tính ràng buộc về pháp lý.

Trung Quốc bị phát hiện xây dựng cấu trúc có gắn thiết bị radar và các tấm pin năng lượng mặt trời trên đá Bông Bay của Hoàng Sa.

Trung Quốc và Philippines ký biên bản ghi nhớ về hợp tác khai thác dầu khí ở Biển Đông, mở đường cho hợp tác cùng khai thác.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Quốc vương Brunei Haji Hassanal Bolkiah đồng ý ‘hợp tác trong lĩnh vực tài nguyên dầu khí trên biển’.

Tháng 12

Tàu tuần dương USS Chancellorsville đi gần quần đảo Hoàng Sa để thách thức tuyên bố chủ quyền quá đáng của Trung Quốc. Trung Quốc điều tàu và máy bay ra để yêu cầu tàu Mỹ rời đi.