Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Đã hai lần thi sĩ Amanda Gorman từng được gặp cựu Đệ nhất Phu nhân Michelle Obama trước đây. Lần đầu tại một buổi lễ vinh danh những nhà thơ sinh viên học sinh vào năm 2016 ngay tại Bạch Ốc và tại sự kiện quy tụ những khuôn mặt nữ da đen trội bật trong năm 2018. Phu nhân Obama lại gặp Amanda một lần nữa sau khi cô diễn đọc bài thơ gây chú ý của mình tại lễ nhậm chức tổng thống Joe Biden. Cuộc gặp gỡ được tờ Time đăng tải dưới hình thức một cuộc phỏng vấn mà chính phu nhân Obama là người thực hiện.

amanda01

Cuộc trao đổi xoay quanh nghệ thuật, bản thể và niềm hy vọng, lạc quan thông qua câu chuyện của Amanda, cũng như những ảnh hưởng sự phục hưng nghệ thuật của người da đen, một dự án mà tạp chí Time cùng giáo sư sử học người Mỹ gốc Châu Phi Ibram X. Hendi thực hiện. Có lẽ dự án và số báo đặc biệt này nhằm chào đón tháng Hai, là Tháng lịch sử người da dden (Black History Month) tại Hoa Kỳ.

Số báo đặc biệt này đăng trang bìa là tấm ảnh toàn thân của thi sĩ trẻ Amanda Gorman, do một nghệ sĩ trẻ cũng tài ba không kém của cộng đồng người Mỹ gốc Phi thực hiện là họa sĩ kiêm nhiếp ảnh gia Awol Erizku.

Là một nghệ sĩ đa tài trong hội họa, điêu khắc và nhiếp ảnh, Awol Erizku đã tham gia thiện nguyện vào dự án này để chụp chân dung cho Amanda Gorman. Awol bảo rằng anh muốn giải thoát Amanda ra khỏi chiều kích, tranh cãi chính trị để thể hiện cô trong không gian thi ca của chính cô, qua những tấm chân dung đầy ý nghĩa mà chỉ có chiều sâu của thi ca mới có thể giải thích. Tấm ảnh anh chụp Amanda cầm cái lồng chim gợi cho độc giả về tác phẩm "I know why the caged birds sings" của nữ thi sĩ da đen Maya Angelou, người cũng từng đọc thơ tại lễ nhậm chức của tổng thống Bill Clinton.  

Bất kể những thử thách thế nào, cộng đồng người Mỹ gốc Phi đã đạt đến những tột đỉnh vinh quang và các  đóng góp to lớn trong bất cứ lãnh vực nào có thể kể tên, từ quân sự, chính trị, học thuật, khoa học, xã hội, thể thao. Và đầy độc đáo và riêng biệt trong lãnh vực nghệ thuật, như theo số báo đặc biệt của Time thực hiện. Từ trong thi ca, văn chương, hội họa cho đến âm nhạc, điện ảnh.

Tựa như lời giải thích về những tấm ảnh chân dung của họa sĩ Awol Erizku, những nghệ sĩ Mỹ gốc Phi đã diễn đạt các tác phẩm của mình đầy tinh tế và sâu sắc với các ẩn dụ ý nghĩa, những thông điệp vượt thoát và xa hơn những nhìn nhận của đời thường. Hãy nghe nữ thi sĩ trẻ Amanda Gorman giải bày đôi điều về thi phẩm "The hill we climb" của cô trong cuộc phỏng vấn.

Amanda1

Amanda kể rằng khi làm bài thơ này, cô đã đọc lại Frederick Douglass, Winston Churchill, Abraham Lincoln rất nhiều. Cô cũng đã bỏ thời gian nghe những nhà soạn nhạc mà cô cho rằng là những nhà kể chuyện tuyệt vời nhất bằng âm nhạc để hình dung, mường tượng ra câu chuyện và cách mà cô sẽ kể.

Amanda cho biết cô cũng chọn lọc ngôn từ rất cẩn trọng, đọc lại lịch sử của những chữ sử dụng vì theo lời cô nói, "chúng ta từng thấy những cách mà ngôn ngữ bị xúc phạm và để hạ nhân tính. Làm sao có thể phục hồi Anh ngữ để chúng ta có thể thấy nó là một nguồn hy vọng, sự tinh tuyền và ý thức".

Điều Amanda Gorman nói hoàn toàn chính xác. Ngôn ngữ có thể tạo ra niềm hy vọng hay hận thù, những khát vọng hay đắng cay. Nó không chỉ trong Anh ngữ mà cho bất cứ ngôn ngữ nào.

Có lẽ hơn lúc nào, điều này cũng rất cần thiết cho tiếng Việt từng được ca tụng là "giàu và đẹp". Bởi không phải đã có không ít người Việt, kể cả những người được xem trong giới trí thức, đang muốn giết chết một loại ngôn ngữ thanh tao, từng làm rung động lòng người và đưa chúng ta đến những giá trị của chân thiện mỹ hay sao ?

Nhã Duy

(05/02/2021)

Additional Info

  • Author Nhã Duy
Published in Diễn đàn

Li nhn ca cô gái M ti Đi hi 13

Nguyễn Hùng, VOA, 22/01/2021

Như mt truyn c tích đang còn tiếp din ti Hoa K, cu tng thng b lun ti, tân tng thng dn vào Tòa Bch c vi người phó là ph n da màu. Nó cho thy khi đa s người dân trong mt xã hi nói không vi cái xu, xã hi s đp hơn.

amanda1

Nhà thơ tr Amanda Gorman ti l nhm chc ca tng thng Biden.

Mt nhân vt được chn tham gia l đăng quang ca tân tng thng hôm 20/1 đã có li nhn gi ti hàng triu người M và hàng t người trên thế gii khicô đc nhng dòng thơ lúc bi tráng, lúc hào hùng và mãnh lit.

Cô gái da đen 22 tuiAmanda Gordon, nhà thơ tr nht tng th hin ti l nhm chc tng thng, nhn cho tt c, không loi tr nhng tâm hn già ci chun b bước vào Đi hi 13 :

"Ri màn đêm vào mt sm mai

Thân rc la và chng h s hãi

Ta tr t do cho tân bình minh thêm chói li.

Vì ánh sáng luôn mãi lung linh

Nếu ta đ dũng cm đ thy bóng hình

Ca ánh sáng và ta sn sàng là ánh sáng".

Nhiu người sng như bóng đêm trong cuc đi nhiu, thm chí c triu, người khác cho dù h có đ thông minh đ nhn ra điu đó hay không. Có l h hiu nhưng ma lc ca quyn hành đã làm h nhm mt.

Ch mt ngày sau khi đcbài thơNgn đi chúng ta leo, cô Amanda đã có thêm mt triu người theo dõi trên Twitter và thêm hai triu trên Instagram. Nhng li có cánh, chân thc và kêu gi đoàn kết ca cô khác hn vi nhng li l lăng, vô căn c và gây chia r khác.

Amanda cũng cnh báo mi người đng nhm tưởng v hòa bình và công lý trong nhng li thơ cô đc hôm 20/1 :

"Chúng ta hiểu sự yên tĩnh chẳng phải hòa bình

Những tập tục và cách hiểu [linh tinh]

Về thực tại chẳng phải là công lý.

Mặc dù vậy ta lại có bình minh

Còn sớm hơn lòng chúng ta mong đợi".

Đó là điu thc tế đã din ra Hoa K khi tân tng thng th trung thành vi Hiến pháp ch chng phi đng phái nào. Quân đi cũng th s bo v Hiến pháp ch không phi tng thng hay đng phái.

Có mt đon trong bài Ngn đi chúng ta leo, Amanda nói v điu đã qua Hoa K nhưng dường như vn tiếp din Vit Nam :

"Chúng ta thấy thế lực sẵn sàng phá đất nước tan hoang

Chứ không hề cùng nhau chia sẻ.

Thế lực sẵn sàng hủy hoại quốc gia

Bằng cái giá trì hoãn nn dân ch".

Amanda nói cô mong s tr thành tng thng vào năm 2036 khi cô chưa ti tui 40. Trong bài thơ ca mình cô cũng nói v thân phn cô gái da đen có xut thân t gia đình có thi là nô l và bn thân cô được m đơn thân nuôi dy Santa Monica, Los Angeles. Cô nói trong bài thơ đc ti l đăng quang rng cô mong tr thành tng thng nhưng cui cùng li đc thơ trong l ca mt người như vy.

Amanda mi 22 tui và trong các tr li phng vn cô tha nhn rt thích khi s được gi là Bà Tng thng Gordon’. Hoa Kỳ tng có chín tng thng tui ngoài 40 trong đó có Theodore Roosevelt (42), John F. Kennedy (43), Bill Clinton (46) và Barack Obama (47), nhưng chưa có tng thng nào nhm chc khi chưa ti 40.

Mong sao điu ước ca Amanda Gordon thành hin thc và cũng mong khi đó nếu còn có Đi hi 16 ca người cng sn thì đó s ch là Đại hội ca h thôi ch không phi ca mi người, k c nhng người chng ưa gì cng sn.

Nguyễn Hùng

Nguồn : VOA, 22/01/2021

********************

'Tình yêu s tr thành di sn ca chúng ta'

Phạm Phú Khải, VOA, 21/01/2021

Nếu kết hp lòng thương xót vi sc mnh,

và sc mnh vi l phi

Thì tình thương tr thành di sn

Và thay đi quyn bm sinh

Trích t bài thơ "Ngn đi chúng ta leo lên" (The hill we climb) do nhà thơ tr Amanda Gorman sáng tác và ngâm ti l nhm chc 20 tháng Giêng 2021 ca tng thng Joe Biden.

amanda2

Thi sĩ Amanda Gorman ngâm thơ ti l nhm chc ca ông Biden.

L nhm chc tân Tng thng Joe Biden và Phó Tng thng Kalama Harris là mt biến c lch s v nhiu phương din. Thay vì hàng trăm ngàn đến c triu người tham d trc tiếp, thì k này con s tht là khiêm nhường. Nó tr thành mt s kin ca truyn hình và truyn thông mng hơn là trc tiếp. Mi lo ngi an ninh và dch bnh Covid-19 là nguyên nhân chính đáng đ l nhm chc cho tng thng th 46 ca M không din ra như thông l trước nay.

Th thách đi din ca tân chính ph là vô s, nhưng ln nht là : mt, đi dch Covid-19 ; hai, suy thoái kinh tế ; ba, dân tình M phân hóa ; bn, nhng thách thc đi din vi dân ch t các chế đ chuyên chế bên ngoài M, và t các phn t cc đoan và ni lon bên trong M.

Bài din văn ca Tân Thng thng Biden có vài thông đip quan trng : dân ch ; th thách và đoàn kết ; nim tin và hy vng. Tt c các thông đip nàylin mch vi nhau.

Đu tiên là thông đip v dân ch. Dân ch là c mt quá trình, mt quá kh, và luôn đi kèm vi phn đu và hy vng. Dân ch là hiến pháp và pháp lut, mà mi người, nht là lãnh đo hàng đu ca quc gia, không ch đc li th thiêng liêng khi tuyên th, mà cn phi cam kết và quyết tâm tuân th hiến pháp đến cùng. Dân ch không ph thuc vào mt cá nhân, dù cá nhân đó có tài đc vn toàn đi na. Nó phi là công sc và n lc ca mi người, nht là nhng người lãnh đo phi làm gương và đi đu.

Thông đip tiếp theo là th thách và đoàn kết. Th thách ca nước M hin nay được so sánh vi thp niên 1930s khi c Tng thng Franklin Delano Roosevelt đi din. Công ăn vic làm, doanh nghip, đi dch, ch nghĩa cc đoan, v.v là nhng th thách ln lao. Mun vượt qua nhng th thách này đòi hi s cam kết và quyết tâm cao đ. Biden cam kết dc "toàn b tâm hn", như Abraham Lincoln tng làm trong ni chiến, đ giúp cho nước M đoàn kết. Biden ghi nhn thc tế phân hóa ca nước M, các thế lc gây chia r, phân bit chng tc, ch nghĩa dân tc, v.v Tt c đu không có gì mi. Nó kéo dài t 400 năm qua trước khi hình thành Hip Chng quc Hoa K. Biden ghi nhn "Chưa bao gi có th bo đm được chiến thng". Nhưng Biden tin rng, khi nước M cùng dân M đoàn kết, thì chưa bao gi và s không bao gi tht bi.

Thông đip sau cùng là nim tin và hy vng. Biden cm t nhng người đã bu chn ông, và kêu gi nhng người không bu chn cho ông cơ hi, bng cách lng nghe, đánh giá ông và tm lòng ca ông. Ông vn chp nhn nếu h không tán đng ông. Bi vì nói cho cùng, đó là thc tế ca dân ch : bt đng chính kiến trong hòa bình. Bt đng nhưng không dn đn bt hòa, đến mt đoàn kết. Bi vì, theo Biden, người M có nhiu đim chung : cơ hi ; an ninh ; t do ; nhân phm ; tôn trng ; danh d. Biden đ cao hy vng thay vì ni s ; đoàn kết thay vì chia r ; ánh sáng không phi bóng ti. Biden nhn mnh đến s t tế và phm giá ; tình yêu và cha lành ; s vĩ đi và lòng tt. Biden cũng hy vng rng "nn dân ch và hy vng, s tht và công lý, đã không chết trong thi gian chúng ta nm trách nhim, mà trái li, còn phát trin mnh m". Biden đt k vng vào phn thin trong con người, nó s thng thế phn ác.

Va đến Nhà Trng, tân Tng thng Biden đã ký 17 Sc lnh Tng thng (Executive Order) khác nhau trong cùng ngày, mt k lc chưa tng có, t biến đi khí hu đến Covid-19, bình đng chng tc, di dân v.v Nhng điu mà ông đã ha hn s tiến hành trước đây.

Trong bui l nhm chc này, n tượng nht là bài thơ "Ngn đi chúng ta leo lên" do thi sĩ tr Amanda Gorman sáng tác và ngâm vang. Tht hay. Tht ý nghĩa. Toàn bài thơ nói lên được s xung khc trong con người, trong lch s, trongxã hi M, và s chiến đu không ngng ngh vì không lúc nào con người hay quc gia vn toàn.

Chúng ta đã thy mt thế lc có th làm tan v đt nước ca chúng ta thay vì chia s nó,

Có th hy dit đt nước ca chúng ta nếu nó có nghĩa là trì hoãn nn dân ch.

Và n lc này gn như đã thành công.

Nhưng mc dù dân ch có th b trì hoãn theo đnh k,

Nó không bao gi có th b đánh bi vĩnh vin (1).

 

*************

 

Chúng ta sẽ không quay lưng hoặc bị gián đoạn bởi sự đe dọa

Bởi vì chúng ta biết việc không hành động và sức ù lì của chúng ta sẽ là di sản của thế hệ sau.

Sự trộn lẫn của chúng ta trở thành gánh nặng của họ.

Nhưng có một điều chắc chắn :

Nếu chúng ta kết hợp lòng thương xót với sức mạnh, và sức mạnh với lẽ phải,

Thì tình yêu sẽ trở thành di sản của chúng ta

Và thay đổi quyền bẩm sinh của con cái chúng ta (2).

Bài thơ kết thúc đy ý nghĩa :

Khi ngày đến, chúng ta bước ra khi bóng ti

Ngn la và không s hãi.

Bình minh mi n như chúng ta gii phóng nó.

Bi luôn có ánh sáng nếu chúng ta đ dũng cm đ nhìn thy nó.

Nếu chúng ta đ dũng cm đ là nó (3).

Nhìn nước M ngm nghĩ v đt nước Vit Nam. Nước M có nn dân ch lâu đi nht, và có lãnh đo và t do ngôn lun ti đa có th, nên dù sao vn có kh năng hàn gn vi nhau mt khi tìm cách đi phó vi nn tin gi, thuyết âm mưu, s bt bình đng trong xã hi v.v

Còn Vit Nam ? Qu tht là bi quan hơn nhiu. Đt nước và con người Vit Nam b phân hóa tt cùng trong sut 400 năm qua. Nhng nguyên tc và giá tr ca con người và xã hi b phá sn toàn din. Không có lãnh đo tài đc, Vit Nam li b chi phi bi ý thc h li thi và đc hi. Chế đ cng sn hin nay phi chu trách nhim phn ln các thm ha ca Vit Nam dưới bàn tay cai tr hà khc và thô bo ca h trong nhiu thp niên qua.

Vit Nam va thiếu lòng thương xót, va thiếu sc mnh và lm khi không phân bit đâu là l phi. Nên hành trình s còn dài và lm cam go.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 21/01/2021

Ghi chú :

  1. We’ve seen a force that would shatter our nation rather than share it,

Would destroy our country if it meant delaying democracy.

And this effort very nearly succeeded.

But while democracy can be periodically delayed,

It can never be permanently defeated.

  1. We will not be turned around or interrupted by intimidation,

Because we know our inaction and inertia will be the inheritance of the next generation.

Our blenders become their burdens.

But one thing is certain :

If we merge mercy with might, and might with right,

Then love becomes our legacy

And change our children's birthright.

  1. When day comes, we step out of the shade

Aflame and unafraid.

The new dawn blooms as we free it

For there is always light if only we're brave enough to see it.

If only we're brave enough to be it.

Additional Info

  • Author Nguyễn Hùng, Phạm Phú Khải
Published in Diễn đàn