Một trong những trò chơi tập thể cũ được ưa chuộng đang được bàn luận sôi nổi ở Washington D.C :
- Thế nào là một hành vi phạm pháp ?
- Donald Trump đã hành động như vậy chưa ?
Rõ ràng không ai nhận ra yếu tố phạm tội của Trump khi đóng cửa chính phủ.
Trump muốn đóng cửa một phần chính phủ hàng tháng hoặc hàng năm cho đến khi nhận được ngân sách xây dựng bức tường ở phía Nam giữa Mỹ-Mễ
Khác hẳn với những tổng thống trước đây khi chính phủ đóng cửa, Trump không phủ quyết những dự luật mà ông phản đối, một hành động rất rõ ràng trong quyền hạn của mình. Ngược lại, Trump cam đoan sẽ bác bỏ một sắc luật mà ông không hề lên tiếng phủ quyết khi Hạ viện không chuẩn chi ngân sách 5,7 triệu USD cho việc xây dựng bức tường ở phía Nam giữa Mỹ-Mễ. Trump muốn đóng cửa một phần chính phủ hàng tháng hoặc hàng năm cho đến khi nhận được ngân sách này.
Theo Hiến pháp, Trump không có quyền đòi hỏi vô lý như vậy. Tệ hại hơn nữa, Trump không có quyền nắm giữ việc điều hành đất nước như một con tin để đòi tiền chuộc. Tổng thống không có quyền lực như Quốc hội. Quyền lực dự trù, soạn thảo và chi tiêu ngân sách quốc gia nằm ở lập pháp tức là Quốc hội, không phải hành pháp.
Tổng thống James Madison đã nói rõ ràng trong đề mục số 58 trong bản dự thảo liên bang (Federalists) năm 1787-1788 phổ biến cho dân chúng biết rằng : "Chỉ có ngành lập pháp mới có quyền hạn sử dụng ngân sách quốc gia".
Donald Trump đã lạm quyền khi tuyên bố ông có quyền xây dựng bức tường mà không vi phạm Hiến pháp. Hiến pháp, điều khoản thứ nhất (Artical 1) nói rõ : "Không có ngân sách chi tiêu nào không được bàn thảo và quyết định theo luật".
Trump đòi hỏi Quốc hội chuẩn thuận ngân sách xây tường với lý do an ninh quốc gia đã bị Hạ viện cương quyết bác bỏ. Họ không chấp nhận việc kết hợp chi tiêu ngân sách với quyền lực của tư lệnh tối cao quân đội.
Hơn thế nữa, trong việc đóng cửa chính phủ, Trump không có quyền gây sức ép lên Quốc hội để quyết đòi cho bằng được ngân sách xây tường. Điều đó đã vi phạm lời tuyên thệ khi nhậm chức và phản bội một trong những nhiệm vụ chính yếu của minh.
Việc Trump đóng cửa một phần ba chính phủ vài tháng hay hàng năm rõ ràng gây ra trở ngại cho việc điều hành đất nước, nhiều cơ quan không làm việc, nhiều luật lệ không thể thi hành trong đó phải kể là Bộ Tư pháp không làm việc. Trump không thể nói rằng ông không đóng cửa Bộ Tư pháp.
Đảng Dân chủ đã thông qua một quyết định thích hợp cho Bộ Tư pháp mà Trump không hề lên tiếng phản đối. Trump chỉ sử dụng việc đóng cửa chính phủ như một phuong tiện uy hiếp Quốc hội chuẩn thuận ngân sách xây tường cho mình.
Những việc làm của Trump có thể đánh giá là vi phạm nghĩa vụ trung thành với nước Mỹ khi tuyên thệ, vi phạm Hiến pháp với các tội hình sự, những tội phạm có thể dùng làm nền tảng để truất phế Trump.
Việc khủng hoảng an ninh quốc gia tưởng tượng mà Trump luôn đề cập khi xin tiền cũng không thể là một lý do để biện minh cho việc đóng cửa chính phủ, làm sức ép lên Quốc hội. Thực trạng sẽ nguy hiểm hơn khi Trump đe dọa đóng cửa luôn Bộ An ninh nội địa (Department of Homeland Security).
Nội các của Trump nói rằng tình trạng an ninh tại biên giới đang rất nguy kịch, trong thời gian qua cơ quan di trú ở biên giới đã bắt giữ hơn 3.000 di dân bất hợp pháp có dấu hiệu khủng bố và tội phạm.
Tuy nhiên tất cả những người bị bắt này không ai là khủng bố. Trên thực tế không hề có quân khủng bố nào được nhìn thấy ở biên giới phía Nam Mỹ-Mễ. Con số 3.700 người bị tình nghi là khủng bố là do Bộ An ninh nội địa bắt giữ ở các phi trường và ở các cửa khẩu hợp pháp khác, hoàn toàn không phải ở biên giới như Trump và nội các rêu rao.
Hiện tại người dân Mỹ phải đối diện với một tổng thống đang tìm cách tước bỏ quyền quyết định chi tiêu ngân sách của Hạ viện. Để đạt được mục đích này, Trump sẽ không ngần ngại dùng quyền lực đóng cửa Bộ Tư pháp – có thể kéo dài cả năm – Trump cũng rất sẵn sàng đóng cửa luôn cả Bộ An ninh nội địa, cơ quan đã bảo vệ nước Mỹ hữu hiệu, ngăn chặn sự xâm nhập của khủng bố từ sau biến cố 9 tháng 11, 2001.
Những hành động của Donald Trump cho thấy sự lạm dụng quyền lực, vi phạm nặng nề những lời tuyên thệ trung thành với tổ quốc của ông ta với những mục đích rõ ràng là thỏa mãn lòng tự kiêu, đầu óc hoang tưởng, bệnh hoạn của một con người quá ái kỷ.
Trường hợp Hạ viện quyết định truất phế Trump vì chính phủ đóng cửa quá lâu, Trump được bảo vệ bởi một quyền lực mạnh mẽ phát sinh từ một hệ thống phân quyền rắc rối - Một sắc luật chỉ được ban hành khi có đồng thuận ở Hạ viện và Thượng viện.
Trump không hề lên tiếng phản đối dự luật mở cửa chính phủ trở lại do Hạ viện đưa ra, nhưng Trump sẽ không thể ký cũng như không có quyền mở cửa chính phủ khi Thượng viện không đệ trình dư luật này. Thượng viện cũng không cần chữ ký của Trump trong trường hợp họ quyết định bỏ phiếu mở cửa chính phủ trở lại. Chính những phức tạp này khiến cho việc đóng cửa chính phủ của Trump có thể sẽ làm hại ông.
Để giải quyết việc đóng cửa chính phủ mà không luận tội Trump cũng đơn giản, chỉ cần có đủ số thượng nghị sĩ của cả 2 đảng gây sức ép bắt Thượng nghị sĩ Mitch McConnel đưa dự luật mở cửa chính phủ ra bỏ phiếu.
Nếu sau khi Thượng viện đã thông qua việc mở cửa chính phủ trở lại nhưng Trump vẫn tiếp tục đóng cửa chính phủ thì những người muốn luận tội Trump sẽ có những lý do vững chắc để thực hiện ý định của họ.
Ngược lại, nếu McConnel gọi chuyện đóng cửa chính phủ của Trump chỉ là hành động ăn vạ thì không những việc chấm dứt đóng cửa sẽ thực hiện dễ dàng mà việc luận tội Trump được nói đến trước đây cũng sẽ qua đi.
Carl Pope
Nguyên tác : Checkmate: The shutdown is an impeachable offense if Trump vetoes a bill to reopen the government, Raw Story, Salon Commentary, 10/01/2019
Thạch Đạt Lang biên dịch
