Thông Luận

Đó là kết luận của hai chuyên gia về Internet khi bàn về cuộc điều trần ở Quốc hội của Tổng giám đốc Mark Zuckerberg của Facebook.

Kẻ gian có thể đột nhập và chiếm đoạt một số lượng khổng lồ dữ kiện của những người sử dụng nếu không được bảo vệ

Hai chuyên gia đó là bà Renee DiResta, người đứng đầu về chính sách của tổ chức Data for Democracy và ông Jonathon Morgan, tổng giám đốc của New Knowledge, một công ty kỹ thuật mà nhiệm vụ là bảo vệ các nhãn hiệu chống lại những thông tin sai lầm ; ông cũng là sáng lập viên của tổ chức Data for Democracy.

Cuộc điều trần của ông Mark Zuckerberg ở lưỡng viện Quốc hội là cao điểm của một vụ scandal vốn bao trùm công ty kể từ khi một cựu viên chức của Cambridge Analytica, một công ty tư vấn chính trị, tiết lộ là qua Facebook, công ty này đã đột nhập và chiếm đoạt được một số lượng khổng lồ trong số các người sử dụng Facebook và từ đó sử dụng những dữ liệu này để giúp ảnh hưởng cuộc bầu cử năm 2016 ở Hoa Kỳ và cuộc trưng cầu dân ý Brexit ở Anh.

Nhưng theo hai chuyên gia của Data for Democracy, đây mới là bước khởi đầu chứ không phải là kết thúc. Trước những tiết lộ về việc lạm dụng các diễn đàn của họ, và bị đe dọa những luật lệ kiểm soát không những ở Âu Châu mà còn ngay tại Hoa Kỳ nữa, Facebook và các công ty truyền thông xã hội khác đang cố gắng chống lại những điểm yếu trong chính sách cũng như sản phẩm của họ.

Facebook, theo ông Zuckerberg giải thích trong cuộc điều trần, đang có những thay đổi về cách người ta có thể lấy dữ liệu qua API, một digital interface (một tiếp diện digital) qua đó những người thứ ba có thể giao tiếp và lấy dữ liệu từ diễn đàn : xác nhận ID của những người mua quảng cáo và xác nhận chủ nhân của những trang với nhiều độc giả. Nhưng mặc cho có những thay đổi này, không có điều gì mà một diễn đàn có thể làm để giải quyết nạn tin sai, quá khích hóa qua Internet, những lý thuyết âm mưu hay tin dỏm. Chiến tranh tin học nay là thực tế mới mà chúng ta phải đối diện.

Ông Zuckerberg đã than thở, "Không thể hoàn toàn giải quyết vấn đề an ninh. Nó là một cuộc chạy đua vũ trang. Tôi tin tưởng là chúng tôi đã có tiến bộ đối với các đối thủ đó, nhưng họ rất lão luyện".

An ninh mạng quả là một cuộc chạy đua vũ trang, nhưng là một cuộc đua mà các công ty truyền thông xã hội có vẻ đang thua. Cuộc điều tra phát xuất từ việc Nga thao túng cuộc bầu cử năm 2016 không phải là lần đầu tiên mà Facebook và những diễn đàn truyền thông xã hội đã không thấy những chỉ dấu quan trọng, hay đã phải cố gắng có những thay đổi phản ứng trễ trước sự nổi giận của quần chúng.

Hết lần này sang lần khác, những diễn đàn này đã bị sử dụng để thao túng cuộc đối thoại trong cộng đồng - từ ISIS tràn ngập Internet với tuyên truyền cho khủng bố đến những nhóm chơi game online sách nhiễu các nhà báo. Những diễn đàn laissez-faire dễ dãi này không có đủ khả năng đến đối phó với những hành vi thao túng ở một mức độ có hệ thống. Công chúng nói chung chú ý đến tin tức về một tài tử chẳng hạn trong một giây lát, nhưng chu kỳ tin tức nay di chuyển rất nhanh. Tuy tường thuật về một cuộc chạm súng được loan tải rồi quên đi, cuộc chiến này nay là thực tế của cuộc sống hiện đại. Và mọi sự bắt đầu từ cách chúng ta chia sẻ thông tin đã hoàn toàn thay đổi.

Khi Facebook chào đời năm 2004, chỉ có 63% người Mỹ thường xuyên sử dụng Internet, và những người đó thường nói là Internet giúp họ tiếp cận một số những lập trường chính trị đa dạng hơn. Hiện nay, năm 2018, gần 90% người Mỹ sử dụng Internet và đa số người Mỹ nhận được tin tức từ truyền thông xã hội. Ngày hôm nay, những feeds tin đã được cá nhân hóa, điều khiển bởi những toán thuật, sản xuất ra những "bong bóng lọc" vốn tăng cường thêm những thiên vị chính trị của người sử dụng thay vì đưa cho họ nhiều lập trường khác nhau. Một thế hệ học sinh và sinh viên đã thay thế gặp gỡ nhau bằng gặp gỡ online. Truyền thông digital đã trở thành cách chúng ta trao đổi và tìm hiểu thế giới, ngay cả khi chúng ta thấy có những sai lầm hệ thống trong môi trường thông tin của chúng ta.

Trong những câu trả lời, ông Zuckerberg đã nói với Quốc hội là công ty đang có những thay đổi để giải quyết "tin dỏm, can thiệp ngoại quốc vào bầu cử và những nội dung thù hận". Trong khi thật đáng kích lệ là Facebook sau cùng công nhận đe dọa nghiêm trọng mà diễn đàn của họ đang đối diện, vấn đề của hệ sinh thái thông tin của chúng ta vượt trên chính trị và chính sách.

Một bản phúc trình của một ủy ban Hạ Viện đã cho biết chi tiết về những nhà tuyên truyền Nga đã tìm cách làm mất niềm tin vào kỹ nghệ năng lượng Hoa Kỳ. Ba nhà kinh tế ở Anh mới đây tiết lộ phương cách mà truyền thông xã hội có thể làm giảm giá cổ phiếu, và những trolls trên Internet còn tìm cách thao túng và ảnh hưởng cả đến việc phê bình phim ảnh. Và như ông Zuckerberg chỉ ra, ngay cả khi Facebook có những bước để tự bảo vệ chống lại những loại tấn công như thế này "những người ở Nga mà công việc là tìm cách lợi dụng hệ thống của chúng ta và các hệ thống Internet khác. Họ sẽ ngày càng giỏi hơn và chúng ta cũng cần phải đầu tư để giỏi hơn họ nữa".

Tuần này là phiên của Facebook, nhưng những cuộc điều trần trước đã có sự hiện diện của Twitter và Google. Với mọi khía cạnh của cuộc đời chúng ta lên mạng, chúng ta đã nhượng cuộc sống hằng ngày của mình cho một hoàn cảnh bị chế ngự bởi một số rất nhỏ những công ty to lớn, mạnh mẽ mà lại hầu như không bị kiểm soát tí nào cả. Thông tin bịa đặt dễ dàng di chuyển từ nơi này sang nơi khác.

Như Thượng nghị sĩ John Kennedy của Louisiana đã nhận xét thật đích đáng, "Miền đất hứa tin học của chúng ta nay chúng ta mới khám phá, là một bãi mìn".

Muốn giải trừ mìn từ bãi mìn đó đòi hỏi sự đóng góp tích cực ở mọi cấp, giữa các ban ngành chính phủ, giữa chính phủ và truyền thông, giữa chính phủ và doanh nghiệp, và giữa chính phủ và nhân dân. Nhưng điều quan trọng nhất là một sự chấp nhận là trong trận chiến này, chính trị đảng phái, tự ái cá nhân và bè phái không có chỗ đứng. Nếu không chúng ta chưa đánh mà đã bại trong cuộc chiến tin học, bởi nó là cuộc chiến xảy ra ngay bên trong xã hội của chúng ta.

Riêng mỗi cá nhân, có lẽ có một điều chúng ta nên tự lưu ý, đó là trên đời này không có gì miễn phí hết, và khi một sự việc khó tin thì nó không thể nào có thực trừ phi chúng ta cố tình nhắm mắt làm ngơ tin theo.

Đại học Cambridge và một tổ hợp truyền thông Hòa Lan vừa mới tạo ra một trò chơi mang tên Bad News nhằm giúp tạo cho chúng ta một thứ chủng ngừa đối với tin dỏm. Trò chơi có mục đích cho chúng ta thấy kỹ thuật tạo tin dỏm và nó không khó gì cả.

Một phóng viên của tờ Financial Times đã thử và kể lại, "Chỉ vài phút sau khi bắt đầu trò chơi, tôi đã tạo một địa chỉ dỏm của Tổng thống Donald Trump và tweet về chiến tranh với Bắc Hàn và chọn một cái tên cho địa chỉ dỏm của tôi : Honest Truth Online. Tôi được một phần thưởng cho mạo danh - một trong sáu chiến thuật của trò chơi - nhưng tôi vẫn chưa có bao nhiêu người theo và mức tin tưởng vào địa chỉ của tôi thấp. Tiếp tục trò chơi, tôi được cho lựa chọn : lợi dụng sợ hãi hay tức giận ? Viết một tin dỏm hay tạo một meme ? Troll những tổ chức quốc tế hay chọn một cá nhân ? Tôi cũng được cho biết sức mạnh của việc dùng bots để bành trướng ảnh hưởng. Khi tôi mua 4,000 bots, thông điệp của tôi lan nhanh và mức khả tin tăng. Vào cuối cuộc chơi tôi có điểm cao".

Chúng ta không thể sống cuộc sống hiện đại mà không có Google, Facebook, Twitter và vô số những diễn đàn khác, nhưng nếu chúng ta không học cách chế ngự những phương tiện này thì những gì quan trọng nhất cho chúng ta, từ nền dân chủ đến công bằng xã hội sẽ tan vỡ.

Không thể để cho chiến bại trong cuộc chiến tin học bởi nếu thất bại là mất hết. 

Lê Phan

Nguồn : Người Việt, 14/04/2017