Thông Luận

Châu Âu trước tham vọng bá quyền kinh tế của Trung Quốc

Chính phủ Pháp phải làm gì sau vụ biểu tình bạo động lần thứ 18 ? Quân đội Algeria chuẩn bị nắm quyền ? Vì sao nhà độc tài Kazakhstan bất ngờ từ chức ? Châu Âu có nên thụ động trước chính sách bá quyền kinh tế của Trung Quốc hay không ? Đây là một số chủ đề lớn trên báo Pháp hôm nay.

Thủ tướng Trung Quốc Lý khắc Cường (giữa) họp báo với chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Donald Tusk (trái) và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean Claude Junker tại Bắc Kinh ngày 06/07/2018. Reuters/Thomas Peter

Trước hết, chuyến công du Châu Âu của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình được các báo đưa tin với nhiều lo âu : "Bắc Kinh cái gì cũng mua", Libération lưu ý. Từ hải cảng đến nhà cửa, công ty, Trung Quốc lợi dụng lúc Hy Lạp khủng hoảng để tung tiền kiểm soát một cửa ngõ vào Châu Âu. Thế công của Trung Quốc được Hội Đồng Châu Âu thảo luận tìm đối sách trong hai ngày thứ Năm và thứ Sáu, tức lúc ông Tập Cận Bình đến Roma.

Trang quốc tế, Le Figaro loan tin : Tập Cận Bình muốn gia tăng kiểm soát tư tưởng trẻ em bằng biện pháp thêm giờ chính trị trong chương trình bậc tiểu học. Giáo chức Trung Quốc nhận được chỉ thị hồi đầu tuần, trong bối cảnh sắp đến ngày tưởng niệm nạn nhân bị chế độ thảm sát ở Thiên An Môn, tháng sáu 1989.

Tập Cận Bình thứ Năm này đến Ý để ký một loạt hợp đồng thương mại. Do thiếu phối hợp, Châu Âu đáp trả không đồng loạt. Chính sách bá quyền kinh tế của Trung Quốc chia rẽ Châu Âu. Trong bài nhận định với tựa "Mù lòa", nhật báo cánh hữu nhận định chua cay : "Đúng 18 ngày nữa, cử trị Châu Âu sẽ bỏ phiếu bầu người đại diện vào Nghị Viện. Chúng ta phải xem kỹ chương trình hành động của các ứng cử viên mà bổn phận là bảo vệ quyền lợi kinh tế cũng như công ăn việc làm của người dân. Bởi vì cứ theo đà này, không còn bao lâu nữa Châu Âu sẽ bị Trung Quốc và Mỹ bỏ lại đằng sau".

Le Figaro giải thích : Từ khi vào Nhà Trắng, Donald Trump không bỏ qua một cơ hội nào để cỗ vũ cho quyền lợi của Mỹ và thực hiện bằng mọi phương tiện. Tuy ít ồn ào hơn, Tập Cận Bình từng bước tiến hành chiến lược "con đường tơ lụa mới" với một kế hoạch đầu tư đáng ngại với 3.000 tỷ đôla mà mục tiêu là thống lĩnh thương trường thế giới. Chuyến công du Châu Âu của chủ tịch Trung Quốc chứng tỏ các tham vọng bá quyền. Từ Đông Âu cho đến Tây Âu, Trung Quốc kiên trì "tung lưới nhện". Từ nay, những đại tập đoàn công nghệ và viễn thông Trung Quốc, với phương tiện tài chính không lồ huy động mọi vũ khí phục vụ cho chính sách đế quốc kinh tế của chế độ.

Trong ván cờ này, Châu Âu đứng ở chổ nào ? Le Figaro không giấu tâm trạng bi quan. Tình trạng quan liêu và ngây thơ chính trị đã cản trở Liên Hiệp Châu Âu thành lập các đại tập đoàn công nghiệp và đã để cho người nước ngoài kiểm soát cổ phần. Bị mờ mắt vì lời hứa ngọt ngào của Trung Quốc mở cửa thị trường rộng lớn mà hàng loạt công ty Châu Âu bị rơi vào tay người Trung Quốc. Trong khi đó, những đối thủ khác ngày càng hùng mạnh trên sự mù lòa và thiếu quyền biến của Châu Âu. "Đã đến lúc Châu Âu phải thức tỉnh", Le Figaro kết luận.

Thế nào là thức tỉnh ? Câu trả lời có thể tìm thấy trên Les Echos : "Không nên sợ Trung Quốc, nếu đã không sợ Mỹ". Tổng thống De Gaulle đã tiên liệu Trung Quốc là siêu cường khi quyết định, nước Pháp tự do bang giao với chế độ phi dân chủ của Mao vào năm 1964. Thật ra, tác giả bài phân tích cảnh báo : Con đường tơ lụa của Trung Quốc mời gọi 100 quốc gia ký kết vào tháng Tư năm nay tại Bắc Kinh, phần lớn là để giúp Trung Quốc vận chuyển hàng hóa sang Châu Á, Châu Âu và Châu Phi mà không nối kết với Mỹ cũng như không sử dụng đôla. Châu Âu không chống lại nhưng tuyên bố "cần suy tính thận trọng" vì không muốn các lãnh vực kinh tế chiến lược rơi vào tay Trung Quốc.

Chính vì muốn tránh rơi vào vòng tay Trung Quốc mà tổng thống Pháp mới đây phải bay sang Djibouti. Vùng ảnh hưởng truyền thống của Pháp này, năm 2017 lại cho Trung Quốc lập căn cứ quân sự, sát bên quân cảng và nơi đóng quân của Mỹ và Pháp. Con đường tơ lụa của Trung Quốc đúng là hàm chứa dụng ý địa chiến lược. Trong thực tế này, nước Pháp phải làm sao ? Đứng ngoài hay phải tham gia ? Tham gia một mình hay với toàn Liên Hiệp ? Les Echos để giới chính trị quyết định.

Pháp : Sau bạo động, chính phủ ra tay

Le Monde, ra từ trưa thứ Ba, cũng kịp đưa độc giả đi một vòng thời sự nóng bỏng. Tại Pháp, thủ tướng Edouard Philippe cách chức giám đốc cảnh sát thủ đô Paris và trình bày những biện pháp "cứng rắn hơn, chấp nhận rủi ro hơn" để đối phó với những thành phần cực đoan cướp phá trà trộn biểu tình biến đại lộ Champs-Elysées thành chiến trường hôm thứ Bảy.

Với nhận định "bộ trưởng Nội vụ Christophe Castaner bị chỉ trích và phải ra Thượng Viện điều trần", Le Figaro cho biết thành phần cực đoan trong phong trào "Áo Vàng" bất chấp thái độ cứng rắn của chính phủ, kêu gọi tiếp tục xuống đường bạo động dữ dội hơn nữa vào thứ Bảy tới.

Nhật báo La Croix dành một trang để tóm lược tiểu sử và tài năng của tân lãnh đạo cảnh sát thủ đô nhưng không khỏi ngại cho tương lai đất nước. Theo phân tích của nhật báo Công Giáo và của nhiều trí thức tham gia thảo luận trực tiếp với tổng thống Macron hôm thứ Hai tại Điện Elysée, nền dân chủ Pháp đang bị đe dọa vì "trong giới trí thức có một bộ phận chống chế độ nổi lên". Chính thành phần này có ít nhiều trách nhiệm trong phong trào phản kháng xã hội và trong bối cảnh xã hội, kinh tế đặc biệt hiện nay, bạo lực có thể được định hướng chống lại chế độ dân chủ.

Trong không khí căng thẳng này, Les Echos thông báo tin khích lệ : kinh tế Pháp đứng vững hơn dự báo : Viện thống kê quốc gia đánh cược GDP của Pháp sẽ tăng cao hơn các thành viên khác trong vùng euro 0,4% trong hai quý liên tiếp.

Algeria : Trước phong trào phản kháng, quân đội đứng ra làm trọng tài

Tổng tham mưu trưởng Gaid Salah, cố gắng xoa dịu người biểu tình để đóng vai trò chính trị trong giải pháp thoát khủng hoảng. Lẽ ra phải về hưu từ 2003, viên tướng già 74 tuổi này vẫn bám trụ cho đến hôm nay chứng tỏ là một kẻ có bản lĩnh.

Tuy nhiên, bên cạnh bức ảnh tổng thống Algeria bệnh tật, ưu sầu, Le Monde phân tích : khi tuyên bố có dụng ý "nhân dân là niềm hãnh diện của quân đội", tổng tham mưu trưởng quân đội Algeria vừa phát họa lối thóat khủng hoảng vừa gieo rắc mầm hiểu lầm. Bởi vì với hai khẩu hiệu "chế độ cút xéo", "quân đội, nhân dân là anh em" mà người biểu tình hô to chẳng qua là nhằm tránh bị quân đội đàn áp.

Đồng điệu với đồng nghiệp Le Monde, Le Figaro nhận định là phải theo sát nhất cử nhất động của tổng tham mưu trưởng quân đội Algeria để có thể dự phóng tương lai quốc gia Bắc Phi này sẽ đi về đâu ?

Các trang quốc tế

Tiếp tục các trang quốc tế, là thông tin nhiều người Palestine bị đàn áp không nương tay tại Gaza. Thủ phạm không phải là binh lính Israel mà chính là cảnh sát của tổ chức Palestine Hamas trấn áp người dân phản đối đời sống đắt đỏ vật giá leo thang : hàng chục thanh niên sử dụng mạng xã hội bị bắt, phóng viên bị đánh để không cho tiết lộ thông tin.

Hamas rất sợ bị lên án tàn bạo đối với dân của mình không khác gì quân đội Israel bắn vào thanh niên Palestine biểu tình ở biên giới dải Gaza. Một phụ nữ Palestine, thành viên Hiệp hội Phụ nữ liên đới thuật lại : Hamas muốn kiểm soát tất cả, mặc kệ cho người dân chết đói. Cảnh sát của Hamas tràn vào nhà, đập phá bàn ghế, đánh đập mọi người, kẻ gảy tay người bầm mặt và bắt đi hàng chục người kể cả những người đang nằm bệnh viện.

Được Le Monde đặt câu hỏi, một đại diện của Hamas phủ nhận mọi cáo buộc, khẳng định có đàn áp biểu tình nhưng bắn đạn cao su, không bắn đạn thật. Hamas còn đỗ trách nhiệm cho chính phủ Palestine của ông Mahmoud Abbas "cắt lương" nhân viên tạo nên tình trạng khủng hoảng sức mua của dân.

Liên quan đến Châu Mỹ, Libération và Le Figaro gần như có cùng một tựa để mô tả chuyến công du của tổng thống Brazil tại Hoa Kỳ, quốc gia đầu tiên mà ông Bolsorano đi thăm từ khi nhậm chức : "Bolsorano đồng lõa với Trump", tựa của báo thiên tả. "Bolsorano đồng điệu với chủ nhân Nhà Trắng", tựa của nhật báo thân hữu.

Còn liên quan đến Nga, Le Figaro dành một bài điều tra về một loạt cái chết bí ẩn của những viên chức Nga một thời là cộng sự viên của tổng thống Putin. Nhiều yếu tố mới được phát hiện hay tiết lộ cho phép kết luận đó là những cái chết mờ ám chứ không phải tự nhiên hay tự tử như phía Nga cho biết. Vụ thứ nhất là Mikhail Lesin, cố vấn báo chí tổng thống, bị Putin thất sủng năm 2012, sống lưu vong tại Washington chế bất đắc kỳ tử vào ngày 05/11/2015. Điều tra sơ khởi kết luận nạn nhân say rượu, té và chết vì trụy tim. Giảo nghiệm tử thi cho biết thân thể nạn nhân có nhiều vết bầm. FBI xếp lại hồ sơ. Ba năm sau, qua nỗ lực kiên trì của thân nhân, hồ sơ được mở lại và lộ ra chi tiết : nạn nhân bị gảy xương cổ, có thể bị siết cổ hay bị treo cổ.

Vụ Mikhail Lesin xảy ra vào lúc tai tiếng "thông đồng Nga-Trump" nổ ra và tiếp theo đó, đúng vào ngày bầu cử tổng thống, một đại diện ngoại giao của Nga chế bất đắc kỳ tử, từ nóc cao ốc, nơi toạ lạc lãnh sự quán Nga ở New York rơi xuống đường. Trong lúc giới phóng viên chạy đến nơi thì lãnh sự quán Nga can thiệp : nạn nhân không rõ tông tích chết vì "trụy tim" như trường hợp cựu cố vấn báo chí. Cuối cùng, danh tính nạn nhân mới được phía Nga tiết lộ : Serguei Krivov, đặc trách an ninh chống "phá hoại" hay nói cách khác là sĩ quan phản gián.

Trong bối cảnh địa chấn chính trị, Donald Trump đắc cử bất ngờ, báo chí Mỹ quên đi hai cái chết bí ẩn. Thế rồi, đến ngày 20/07/2017, vào lúc 9 giờ sảng xảy ra vụ đại sứ Nga tại Liên Hiệp Quốc, Vitali Tchourkin, một người có tiếng tuyên bố hung hăng, bất tỉnh trong văn phòng, sau đó chết tại bệnh viện. Lại một vụ "trụy tim". Thi hài nạn nhân được chuyển khẩn cấp về Nga. Nhưng một nguồn tin từ bệnh viện cho biết, đại sứ chết trước từ buổi chiều hôm trước .

Lãnh đạo mãn đời Kazakhstan từ chức : nhường quyền cho thế hệ trẻ ?

Cuối cùng, là tin tổng thống mãn đời của Kazakhstan đột ngột lên đài truyền hình thông báo từ chức, một năm trước khi hết nhiệm kỳ thứ năm. Les Echos gọi đây là sự kiện bất ngờ và hy hữu tại các nước Trung Á thuộc Liên xô cũ. Có lẽ tổng thống Noursoultan Nazerbaiev từ chức vì bị dân chúng bất mãn sau 30 năm cầm quyền.

78 tuổi, nhà độc tài Kazakhstan lý giải là trong bối cảnh không mang lại kết quả kinh tế như mong muốn, ông nhường ghế lãnh đạo cho thế hệ trẻ. Nhưng theo Libération, nhà độc tài chỉ "về hưu có một chân" cho đến khi mãn đời. Libération dựa vào tuyên bố của đương sự : tiếp tục lãnh đạo đảng cầm quyền và đặc quyền chính thức trong vai trò "cha già dân tộc", quy chế được ghi thành luật vào năm 2018.

Tú Anh

Hai hành động của Trung Quốc trong thời gian gần đây - vụ giàn khoan Repsol ở Biển Đông và vụ Lưu Hiểu Ba - đã gióng lên hồi chuông báo động về thái độ coi thường quốc tế của Trung Quốc, nhưng chỉ gặp phản ứng yếu ớt từ phía các cường quốc, đặc biệt là Châu Âu.

Giảng sư đại học Ana Palacio, cựu phó chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới kêu gọi : "Châu Âu phải kiên quyết hơn trong việc bảo vệ luật lệ quốc tế"Ảnh chụp màn hình : onlineforex.net

Trong một bài viết đăng trên nhật báo Úc The Australian ngày hôm nay, 21/08/2017, giảng sư đại học Ana Palacio, cựu ngoại trưởng Tây Ban Nha, cựu phó chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới, đã kêu gọi Châu Âu là dù thận trọng, nhưng cũng phải mạnh dạn chống lại những hành động sai trái của Trung Quốc.

Sự kiện đầu tiên được Ana Palacio nêu bật thành ví dụ về hành động hung hăng của Trung Quốc là vụ một công ty con của tập đoàn dầu hỏa Tây Ban Nha Repsol, vào tháng 6 vừa qua, đã bắt đầu khoan một giếng dầu ngoài khơi trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam ở Biển Đông. Trung Quốc lập tức phản đối, trước hết là hủy bỏ một cuộc họp an ninh chung giữa Trung Quốc và Việt Nam, và sau đó tuyên bố đe dọa dùng hành động quân sự đánh vào các vị trí của Việt Nam trên quần đảo Trường Sa. Không thể dựa vào Hoa Kỳ, Việt Nam đã khuất phục trước sức ép của Trung Quốc, ra lệnh cho Repsol ngừng việc khoan thăm dò.

Đối với tác giả bài viết, đó là chiến thắng của quyền lực thô bạo, và là thất bại của luật lệ được mọi nước chia sẻ. Kết luận đó cũng có thể được áp dụng cho sự kiện thứ hai mang tầm vóc toàn cầu.

Vào tháng 7 vừa qua, ngay trước hội nghị thượng đỉnh nhóm G20 ở thành phố Đức Hamburg, đã rộ lên thông tin về giải Nobel Hòa Bình Lưu Hiểu Ba, bị Trung Quốc giam giữ trong gần 10 năm nay, đã bị ung thư gan giai đoạn cuối. Ông Lưu Hiểu Ba đã xin phép được ra điều trị ở nước ngoài, nhưng bị Bắc Kinh từ chối. Ông qua đời ngay sau đó.

Điều đáng nói, theo Ana Palacio, là thay vì lên án cách hành xử độc ác đó của Trung Quốc, cộng đồng quốc tế - và Châu Âu nói riêng - chỉ đưa ra một phản ứng nhẹ nhàng. Không nước nào dám nêu tên ông Lưu Hiểu Ba một cách công khai trong cuộc họp G20. Và ngay cả sau khi Giải Nobel Hòa Bình qua đời, các lãnh đạo phương Tây chỉ gởi lời chia buồn mà thôi. Không ai dám đụng đến Trung Quốc.

Đối với tác giả bài viết, cách tiếp cận đó thoạt nhìn có vẻ hợp lý, đặc biệt đối với một Châu Âu vẫn đang tìm sự hồi phục sau nhiều năm khủng hoảng kinh tế. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ hai của Liên Hiệp Châu Âu sau Mỹ, và là nguồn đầu tư trực tiếp chủ yếu, đã đầu tư hơn 35 tỷ Euro vào năm ngoái.

Tuy nhiên, chủ nghĩa thực dụng đó có nhược điểm nghiêm trọng. Hơn bất kỳ khối nước nào khác, cả Châu Âu – chứ không riêng gì Liên Hiệp Châu Âu - cần đến một trật tự được hình thành trên hợp tác hơn là cạnh tranh. Thật vậy, trật tự hiện tại, dựa trên sự tôn trọng luật lệ chung, mang lại sức mạnh cho Châu Âu, đồng thời giảm thiểu những điểm yếu.

Theo Ana Palacio, dĩ nhiên là Châu Âu không thể đứng ra kháng lại bạo quyền của Trung Quốc, nhưng có thể hỗ trợ Hoa Kỳ, nước trong một tương lai gần, vẫn là một cường quốc mà thế giới cần đến.

Có điều là nước chính quyền Mỹ của Donald Trump dường như ít quan tâm, và thậm chí không có nhiều năng lực trong vai trò lãnh đạo thế giới. Nếu Washington không thay đổi cách tiếp cận theo chủ trương "Nước Mỹ Trên Hết", thì sẽ có rất ít hy vọng về một trật tự thế giới dựa trên luật lệ. Nhưng nếu chính quyền Trump thay đổi cách nghĩ, thì tất cả vẫn chưa hoàn toàn bị mất.

Trong khi chờ đợi, Châu Âu phải kiên quyết hơn trong việc bảo vệ luật lệ quốc tế, không phải bằng cách tung ra những cuộc thập tự chinh liều mạng và vô ích, nhưng bằng cách tiếp tục thúc đẩy nhân quyền và nhà nước pháp quyền, một cách kiên quyết, nhưng có cân nhắc.

Đối với tác giả, thực tế đáng buồn hiện nay là nếu Châu Âu không lên tiếng, thì không còn ai lên tiếng, và một trật tự thế giới dựa trên sự dẫn dắt của Trung Quốc sẽ có kẻ thắng người thua, nhưng số lượng người thua sẽ vượt xa số người thắng. Châu Âu có trách nhiệm ngăn chặn kết quả đó.

Trọng Nghĩa

Nguồn : RFI, 22/08/2017