Thông Luận

1. Căn cứ Ream của Campuchia thay đổi như thế nào từ năm 2019 đến nay ?

Mối quan hệ quốc phòng ngày càng gắn kết giữa Campuchia và Trung Quốc đang đặt ra những báo động cho Việt Nam, đặc biệt liên quan đến căn cứ quân sự Ream.

Đồ họa do Aghnia Adzkia, Andro Saini, Arvin Supriyadi, Ayu Idjaja từ East Asia Visual Journalism của BBC thực hiện.

Việc hai tàu hải quân Trung Quốc hiện diện tại Ream trong một thời gian dài càng làm xuất hiện những quan ngại về một hợp tác quân sự bí mật giữa Bắc Kinh và Phnom Penh.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), có hai tàu Trung Quốc đã "thường trú" tại căn cứ Ream hơn 4 tháng (12/2023 - 4/2024).

Những hình ảnh của BlackSky, một công ty theo dõi và phân tích hình ảnh vệ tinh theo thời gian thực, cung cấp độc quyền cho BBC News tiếng Việt thậm chí còn cho thấy hai tàu chiến này vẫn hiện diện tại Ream vào những tháng sau đó từ tháng 5 đến tháng 6/2024.

Chuyến đi của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đến Campuchia hôm 4/6, và thông tin từ cựu Thủ tướng Hun Sen rằng ông đã gặp Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) William Burns tại Phnom Penh trong khoảng thời gian này, càng cho thấy mối quan tâm đặc biệt của Washington đến quan hệ giữa Campuchia và Trung Quốc.

Trong tất cả những chuyển động ấy, căn cứ quân sự Ream luôn là một chủ đề trọng tâm.

Nằm ngay cửa ngỏ Vịnh Thái Lan, căn cứ Ream của Campuchia chỉ cách đảo Phú Quốc của Việt Nam khoảng 30 km về hướng tây bắc.

BBC News tiếng Việt đã email đến Bộ Quốc phòng Campuchia để có tuyên bố chính thức về Ream từ ngày 1/4 nhưng cho đến nay chưa nhận được câu trả lời.

Diễn biến chính tại Ream từ năm 2019 đến nay

Mỹ trước đây từng giúp phát triển căn cứ Ream. Tuy nhiên, vào năm 2020, Campuchia đã phá dỡ một tòa nhà an ninh hàng hải do Mỹ xây ở căn cứ này để dọn đường cho Trung Quốc xây dựng.

Vào thời điểm đó, giới chức Mỹ trả lời trên báo Wall Street Journal rằng họ đã có được một bản thảo về thỏa thuận giữa Campuchia và Trung Quốc liên quan đến việc sử dụng căn cứ này trong tương lai.

Thỏa thuận có nội dung cho phép lực lượng Trung Quốc sử dụng một nửa phía bắc của căn cứ Ream trong thời gian 30 năm và được tự động gia hạn sau thời gian này.

Đáp lại, ông Hun Sen khi còn làm thủ tướng vào tháng 10/2022 khẳng định :

"Về việc tiếp cận căn cứ Ream, tôi muốn tuyên bố là chúng tôi chào đón tàu từ tất cả các nước cập cảng hoặc đến tham gia thập trận chung với Campuchia, gồm Mỹ, Pháp, Canada, Ấn Độ, Anh, Nhật Bản, Úc, chứ không riêng gì Trung Quốc. Việc cho rằng Campuchia đã trao cho Trung Quốc 50 đến 90 năm độc quyền tiếp cận căn cứ này là không có cơ sở".

Tháng 6/2021, Đại tá Marcus M. Ferrara, Tùy viên quân sự Mỹ, đã đến căn cứ Ream. Chuyến đi này được thực hiện theo sau cuộc gặp giữa Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman với ông Hun Sen, thủ tướng của Campuchia vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, Đại sứ quán Mỹ tại Phnom Penh sau đó thông báo rằng quân đội Campuchia đã không cho Đại tá Ferrara tiếp cận đầy đủ.

Lúc bấy giờ, người phát ngôn chính phủ Campuchia Phay Siphan đã trả lời rằng quân đội Campuchia có quyền không cho phép việc tiếp cận bất kỳ khu vực nào để không gây tổn hại đến an ninh quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ.

"Tại các khu vực quân sự ở các quốc gia, người ta sẽ không cho phép bất kỳ ai xem xét từ đầu tới cuối như xem phim được", ông nói.

Vào ngày 8/6/2022, Campuchia đã động thổ cải tạo căn cứ Ream với sự trợ giúp từ Trung Quốc.

Phát biểu tại lễ động thổ, Đại sứ Trung Quốc tại Campuchia Vương Văn Thiên tuyên bố dự án này là một minh chứng về sự tôn trọng lẫn nhau và tham vấn công bằng giữa Trung Quốc và Campuchia, tuân theo luật pháp của hai nước, luật pháp quốc tế và không nhằm đến bất kỳ bên thứ ba nào.

Dự án này khi đó được ông Vương khẳng định sẽ tăng cường đáng kể mức độ hiện đại hóa và tăng cường năng lực quân sự của Campuchia để đảm bảo chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ.

Đồng thời, ông Vương lưu ý quân đội Trung Quốc sẽ tiếp tục hỗ trợ quân đội Campuchia và thúc đẩy hợp tác quân sự của hai phía lên các tầm cao hơn.

Vào tháng 7/2022, tướng Chhum Socheat, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Campuchia, phát biểu :

"Căn cứ đã gần hoàn tất. Chúng tôi sẽ sớm công bố. Chúng tôi đã tuyên bố là không có căn cứ quân sự gì của Trung Quốc tại đây – chúng tôi chỉ đang hiện đại hóa căn cứ này".

Thời gian gần đây (năm 2023 và 2024), đã có ít nhất hai tàu chiến Trung Quốc xuất hiện tại căn cứ quân sự Ream của Campuchia.

Báo Nikkei Asia vào ngày 20/3 cho biết hai tàu Trung Quốc đã neo đậu trong thời gian dài tại Ream. Theo hình ảnh mà Nikkei Asia có được thì con tàu cập cảng ở Ream có thể là tàu hộ vệ lớp Giang Đảo Type 056, mang quốc kỳ Trung Quốc và cờ của Quân Giải phóng nhân dân Trung Hoa (PLA).

Trước đó, vào ngày 3/12/2023, trên Facebook, Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha, cùng với cha mình là cựu Bộ trưởng Quốc phòng Tea Banh, đã chia sẻ thông tin và hình ảnh chuyến thăm của họ tới các tàu chiến của Trung Quốc neo tại căn cứ Ream.

Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Kritenbrink vào ngày 7/3 đã bày tỏ quan ngại về quân cảng Ream.

"Mỹ và một số quốc gia trong khu vực đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về mục đích, tính chất và phạm vi xây dựng xung quanh căn cứ hải quân [Ream], cũng như vai trò của quân đội Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trong quá trình này và trong việc sử dụng cơ sở này trong tương lai", ông Kritenbrink nói.

Tàu chiến neo đậu tại Ream vào ngày 12/6/2024

Một báo cáo ngày 18/4/2024 của CSIS có ảnh vệ tinh cho thấy hai tàu hải quân Trung Quốc đã neo đậu tại căn cứ Ream trong hơn 4 tháng (tháng 12/2023 đến tháng 4/2024), tại một bến tàu mới do Trung Quốc tài trợ và được hoàn tất vào năm 2023.

Gregory B Poling, Giám đốc chương trình Đông Nam Á từ CSIS, giải thích trên báo Nikkei Asia :

"Nếu ghé thăm hoặc tập trận thì sẽ không lưu lại trong 5 tháng. Vậy nên đây có thể là việc triển khai luân phiên hoặc lâu dài.

"Điều này có nghĩa là có thể có quân nhân Trung Quốc trú đóng tại căn cứ này trong 5 tháng qua. Đây là điều đáng chú ý vì Campuchia luôn nhấn mạnh Ream không phải là một căn cứ của Trung Quốc và bất kỳ ai cũng có thể sử dụng. Ấy thế mà, đến nay có thể nói là chỉ có một bên được sử dụng".

Có một chi tiết đáng lưu ý là hồi tháng 2/2024, hai tàu khu trục của Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản đã cập cảng tự trị Sihanoukville thay vì Ream trong 2 ngày, theo báo Khmer Times.

Một tàu chiến Trung Quốc trong cuộc tập trận chung Rồng Vàng với Campuchia ngoài khơi tỉnh Preah Sihanouk vào ngày 24/5/2024

Mới đây, cuộc tập trận Rồng Vàng lần thứ 6  kéo dài 15 ngày (16 - 30/5) đã diễn ra tại Trung tâm Huấn luyện Cảnh sát Quân sự tại tỉnh Kampong Chhnang và Căn cứ Hải quân Ream Preah ở tỉnh Sihanoukville (Campuchia) với sự tham gia của hơn 2.000 quân nhân.

Trung Quốc cho biết hải quân hai nước đã cùng tiến hành diễn tập bắn đạn thật trên vùng biển gần cảng tự trị Sihanoukville.

Theo AP News thì hai nước đã có những hoạt động hàng hải gần căn cứ Ream.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã đến Campuchia vào ngày 4/6 và giới quan sát nhận định Ream chắc chắn nằm trong chương trình nghị sự.

Cũng trong khoảng thời gian này, cựu Thủ tướng Hun Sen nói rằng Giám đốc CIA William Burns đã đến Campuchia ngày 2/6. Phía Mỹ đến nay chưa xác nhận. Nhưng nếu chuyến đi đã diễn ra thì, theo ông David Hutt từ Viện Trung Âu về Nghiên cứu Châu Á (CEIAS), căn cứ Ream chắc chắn đã được bàn đến.

Thay đổi nhanh chóng

Ảnh vệ tinh căn cứ Ream vào ngày 11/6/2024

BBC News tiếng Việt cùng nhóm phân tích hình ảnh East Asia Visual Journalism đã tiến hành phân tích quá trình phát triển và hoạt động trong khu vực này từ tháng 6/2022 đến tháng 6/2024 thông qua hình ảnh vệ tinh từ công ty BlackSky.

Một điều mà chúng tôi nhận thấy là trong 2 năm qua, căn cứ hải quân Ream đã được mở rộng nhanh chóng.

Theo phân tích của BBC dựa trên hình ảnh từ BlackSky, có hơn 14 tòa nhà lớn và một cầu tàu đã được xây dựng trong 2 năm qua ở quân cảng này.

Gần như toàn bộ khu vực có diện tích 0,76 km2 hiện có nhà cửa, đường sá và các khối bê tông, chỉ còn khoảng 8% khu vực do cây cỏ bao phủ.

Xem xét kỹ 5 khu vực gồm bắc, trung, đông, đông nam và đông, có thể thấy mỗi phần đều có bằng chứng của sự mở rộng nhanh chóng.

Ông Thomas H. Shugart III, cựu sĩ quan Hải quân Mỹ, nhà nghiên cứu cấp cao từ Trung tâm An ninh Tân Hoa Kỳ, nhận định cùng BBC News tiếng Việt rằng, với tốc độ và quy mô xây dựng hiện tại thì Campuchia không có đủ sức để làm.

Tuy nhiên, ông lưu ý là ông không đủ bằng chứng để khẳng định điều này vì chỉ thông qua hình ảnh vệ tinh.

Ngoài ra, theo ông, mục đích xây dựng vẫn là bí mật giữa hai nước và công năng của các tòa nhà mới được xây vẫn là câu hỏi chưa có lời giải đáp.

Ông đánh giá : "Tôi nghĩ rất có thể Trung Quốc đã xây bởi những tòa nhà này làm tôi liên tưởng tới những tòa nhà tôi đã thấy ở các căn cứ nước ngoài của Trung Quốc tại Djibouti và các đảo nhân tạo ở Đông Nam Á. Với quy mô xây dựng như vậy, sẽ là rất đáng ngạc nhiên nếu các công ty Campuchia thực hiện".

Phía nam và đông nam căn cứ có gì ?

Việc san ủi đất đã được thực hiện ở phần phía nam của căn cứ.

Vào tháng 10/2023, Campuchia đã dọn dẹp mặt bằng ở phía nam và một năm sau đã dựng lên các trụ bê tông.

Một số xà lan xuất hiện ở đây, dường như đang thực hiện nạo vét tại cầu cảng mới xây.

Nhà nghiên cứu Thomas cho rằng "những xà lan này có thể chở vật liệu xây dựng hay vật liệu gì đấy". Vào tháng 6/2024, các hình ảnh vệ tinh cho thấy một cầu cảng hình chữ U.

Ở phần phía đông nam, có tổng cộng 6 tòa nhà đã được dựng lên trên mặt bằng đã được dọn dẹp.

Cùng với các tòa nhà là sự xuất hiện những con đường rõ ràng và thêm các trụ bê tông bên con đường chính.

Phần phía bắc có gì ?

Ở phần phía bắc, việc dọn đất đã được thực hiện. Chỉ trong khoảng 2 năm kể từ tháng 6/2022, Campuchia đã bắt đầu xây 4 tòa nhà lớn, ít nhất 4 tòa nhà nhỏ và một số cấu trúc không rõ.

Từ tháng 2/2024 đến nay, dường như Campuchia đã đập bỏ một số tòa nhà cũ ở phía ven biển để xây dựng thêm một số thứ khác.

Campuchia cũng mở đường mới.

Phía đông căn cứ có gì ?

Ở phần phía đông, chỉ trong 6 tháng, từ tháng 6 đến tháng 12/2022, theo phân tích của BBC, Campuchia đã san phẳng diện tích khoảng khoảng 9ha và bắt đầu dựng lên các trụ bê tông.

Một năm sau, bốn tòa nhà lớn đã được dựng lên.

Trong cùng khu vực, họ đã xây dường như là bốn kho chứa nhiên liệu từ tháng 8 đến tháng 12/2023, sau đó sơn phủ xanh vào cuối tháng 4/2024.

Trả lời BBC News Tiếng Việt, ông Thomas H. Shugart III cho rằng đây có thể là doanh trại (hai tòa nhà bên phải) hay tòa nhà hành chính (hai tòa nhà bên trái) và sân thể thao ở giữa.

Về các kho nhiên liệu, qua hình ảnh vệ tinh, chuyên gia Thomas đánh giá đây có thể là kho nhiên liệu cho tàu chiến hoạt động.

Hai khối nhà nằm gần đó dường như là bãi đậu xe hoặc nơi chứa xe, ông cho biết.

Phần trung tâm căn cứ có gì ?

Ở phần trung tâm của căn cứ, người ta đã bắt đầu xây cầu cảng mới hồi tháng 5/2023 và sau đó tăng tốc phát triển căn cứ trong khoảng từ tháng 11 đến 12/2023.

Vào tháng 12/2023, các tàu chiến của Trung Quốc đã cập cầu tàu này trong ít nhất một tháng. Hồi tháng 4/2024, những chiếc tàu giống như vậy lại xuất hiện.

Hình ảnh từ BlacSky cho thấy những con tàu chiến Trung Quốc này đã đậu tại cảng ít nhất trong 7 tháng, tính đến tháng 6/2024.

Tàu hộ vệ lớp Giang Đảo

Hai tàu hộ vệ lớp Giang Đảo (Type 056) được phát hiện ở cầu tàu mới được xây trong khu vực này từ tháng 12/2023 đến tháng 6/2024, theo những hình ảnh từ công ty BlackSky.

Một chuyên gia về phân tích ảnh vệ tinh nói với BBC News tiếng Việt trong điều kiện ẩn danh rằng đây là các tàu hộ vệ lớp Giang Đảo đã cập cảng Ream vào ngày 1/12/2023, sớm hơn thông tin ban đầu là ngày 3/12/2023 mà Radio Free Asia đưa.

Theo chuyên gia này thì các con tàu nói trên chỉ rời Ream có ba lần trong khoảng từ ngày 1/12/2023 đến 19/5/2024 và di chuyển cùng nhau, không riêng rẽ từng tàu.

"Đây là những tàu hộ vệ lớp Giang Đảo với chiều dài 90 mét và chiều rộng tối đa là 11,14 mét", chuyên gia này cho biết.

****************************

Trung Quốc đang làm gì tại căn cứ quân sự Ream của Campuchia ?

Trung Quốc có quyền tiếp cận độc quyền với căn cứ quân sự Ream hay có thể lập một tiền đồn nước ngoài thứ hai sau Djibouti ở Châu Phi, với hiện diện quân sự lâu dài ?

Đồ họa do Aghnia Adzkia, Andro Saini, Arvin Supriyadi, Ayu Idjaja từ East Asia Visual Journalism của BBC thực hiện.

Đây là thắc mắc mà giới chức lẫn chuyên gia từ Mỹ, các quốc gia lân cận với Campuchia gồm Việt Nam muốn được giải đáp trong những năm qua.

Cho đến nay, những thỏa thuận nếu có giữa Trung Quốc và Campuchia vẫn nằm trong vòng bí mật.

Căn cứ quân sự Ream của Campuchia nằm cách đảo Phú Quốc của Việt Nam khoảng 30 km về hướng tây bắc.

Căn cứ này nằm cạnh cảng biển nước sâu Sihanoukville thuộc đặc khu kinh tế Sihanoukville, nơi được ví như "Thâm Quyến của Trung Quốc".

Căn cứ Ream trong chiến lược 'hải quân nước xanh' của Trung Quốc

Nếu so với Mỹ, Trung Quốc hiện đang thiếu một mạng lưới căn cứ và cơ sở hạ tầng hậu cần rộng khắp cần có để trở thành một lực lượng "hải quân nước xanh" hoạt động khắp thế giới.

"Hải quân nước xanh" được định nghĩa là hải quân có khả năng huy động lực lượng tàu đặc nhiệm trên đại dương và hỗ trợ những tàu này ở khoảng cách xa các căn cứ hiện có. Sở hữu "hải quân nước xanh" giúp tăng cường vị thế một quốc gia trên trường quốc tế.

Hiện Bắc Kinh đang nhắm đến mục tiêu gia tăng đội tàu trên đại dương và một số nhà phân tích dự báo quốc gia này sẽ có lực lượng hải quân hùng mạnh nhất thế giới trước năm 2035, theo Reuters.

Các chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ngày 5/6 đã so sánh sức mạnh hải quân Trung Quốc và Mỹ, cho rằng Trung Quốc hiện có lực lượng chiến đấu trên biển lớn nhất thế giới với 234 tàu chiến so với 219 tàu của Mỹ.

Con số này của Trung Quốc bao gồm tất cả các loại tàu đang được biên chế, có người điều khiển, tàu trang bị tên lửa hoặc ngư lôi hoặc tàu ngầm với lượng giãn nước trên 1.000 tấn, bao gồm 22 tàu hộ tống trang bị tên lửa được chuyển cho Hải cảnh Trung Quốc, nhưng không bao gồm khoảng 80 tàu tên lửa tuần tra nhỏ do Hải quân vận hành.

Chủ tịch Tận Cận Bình đã thường xuyên kêu gọi thiết lập một lực lượng quân đội "đẳng cấp thế giới" trước năm 2027, nhân kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa.

Căn cứ Ream còn được xem là một phần trong chiến lược "Chuỗi đảo Ngọc trai" của Trung Quốc nhằm xây dựng lực lượng "hải quân nước xanh".

Trước đó, Trung Quốc đã giúp nâng cấp các cảng như Gwadar ở Pakistan, Hambantota ở Sri Lanka. Hai cảng này đều chủ yếu do các công ty nhà nước của Trung Quốc sở hữu và/hoặc kiểm soát.

Thời gian gần đây, Trung Quốc cũng đã có những bước tiến mạnh mẽ trong quan hệ với Maldives, bước đi được đánh giá là nhằm tăng cường sự hiện diện của Bắc Kinh tại Ấn Độ dương.

Khả năng tiếp cận một căn cứ tại Vịnh Thái Lan sẽ mang lại một lợi thế chiến lược cho Trung Quốc khi xảy ra xung đột quân sự trên Biển Đông.

Eo biển Malacca dài 900 km là một tuyến hàng hải quan trọng nối Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương trong hải trình Á-Âu. Đây được xem có một "điểm nghẽn" với chiều rộng chỗ hẹp nhất là 2,7 km, khiến tàu chiến qua đây phải cảnh giác cao độ. Việc có một căn cứ quân sự tại Ream, cách không xa eo biển Malacca, để tiếp tế nhiên liệu, đạn dược sẽ mang lại lợi thế chiến lược quan trọng.

Trung Quốc chỉ tuyên bố giúp Campuchia cải tạo căn cứ Ream. Trong khi đó, các lãnh đạo Campuchia như cựu Thủ tướng Hun Sen, con trai cả của ông là Thủ tướng Hun Manet trong những năm qua luôn bác bỏ việc cho phép nước ngoài lập căn cứ trên lãnh thổ của mình, nói rằng điều đó đi ngược với Điều 53 của Hiến pháp.

Cùng lúc, Campuchia khẳng định có quyền nhận viện trợ nước ngoài dưới dạng vũ khí quân sự, đạn được, huấn luyện lực lượng vũ trang, để tăng cường năng lực tự vệ.

'Trong vòng bí mật'

Cuộc tập trận chung Rồng Vàng năm 2024 giữa Trung Quốc và Campuchia kéo dài 15 ngày (16 - 30/5) với sự tham gia của hơn 2.000 quân nhân, 69 xe tăng, 14 tàu chiến và 2 trực thăng.

Campuchia và Trung Quốc đã có thỏa thuận nào liên quan tới Ream là câu hỏi chính từ giới chuyên gia và giới chức Mỹ lẫn các quốc gia lân cận với Campuchia, bao gồm Việt Nam, từ năm 2019 đến nay.

Ngoài ra còn có một câu hỏi khác : Căn cứ Ream có thể mang lại lợi thế chiến lược nào cho Trung Quốc nếu so với một căn cứ quân sự ở Biển Đông hoặc căn cứ Du Lâm nằm ở cực nam đảo Hải Nam ?

Giáo sư Alexander L Vuving từ trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá với BBC :

"Câu chuyện căn cứ quân sự Ream và vai trò của Trung Quốc ra sao, Trung Quốc được gì thì, thứ nhất là, chúng ta không biết được. Chỉ có họ biết với nhau và họ không cho chúng ta biết.

"Campuchia phá dỡ một số những tòa nhà trước đây họ đã xây dựng với sự trợ giúp của Mỹ và sau đó họ dành cho Trung Quốc một khu vực trong căn cứ quân sự đó để Trung Quốc xây một số cơ sở.

"Vấn đề nằm ở chỗ, những việc làm đó của Campuchia là không minh bạch. Đã có thời gian chính phủ Campuchia cho một số quan chức quốc phòng, ngoại giao của Mỹ tới thăm căn cứ quân sự để cho thấy là không có giấu diếm. Thế nhưng, trên thực tế, các quan chức Mỹ đã không được nhìn mọi thứ. Thứ hai, những câu hỏi phía Mỹ đưa ra thì phía Campuchia không trả lời rõ ràng".

"Bằng vệ tinh, người ta có thể nhìn thấy sự thay đổi của hạ tầng kỹ thuật trong căn cứ quân sự đó của Campuchia, thấy rõ hạ tầng được Mỹ hỗ trợ xây dựng trước đây đã bị phá dỡ và xây dựng lên một loạt hạng mục mới, được cho là dành cho Trung Quốc".

Điều 53 Hiến pháp Campuchia cấm cho phép nước ngoài lập căn cứ quân sự trên lãnh thổ Campuchia.

Điều 55 của Hiến pháp nêu sẽ không có bất kỳ hiệp ước và thỏa thuận nào mà không bảo đảm độc lập, chủ quyền, tính toàn vẹn lãnh thổ, tính trung lập và thống nhất quốc gia của Vương quốc Campuchia.

Giáo sư Alexander L Vuving đánh giá thêm :

"Những khu vực dành cho Trung Quốc theo chế độ gì, như thế nào thì không ai được biết vì phía Campuchia và Trung Quốc không công bố".

"Tuy rằng phía Campuchia luôn nói là họ không bao giờ để cho nước ngoài xây dựng căn cứ quân sự trên nước họ, nhưng sự thật về điều đó thì không biết được".

Trung Quốc khánh thành căn cứ quân sự mới ở quốc gia Đông Phi Djibouti vào ngày 1/8/2017

Giáo sư Dennis Wilder từ Đại học Georgetown, cựu quan chức CIA đặc trách Đông Á và Thái Bình Dương từ năm 2015 đến 2016, đề cập với BBC News tiếng Việt về quyền neo tàu mà Trung Quốc có thể có được tại Ream.

"Ở Djibouti là một căn cứ quân sự. Trung Quốc đã thuê cơ sở ở đó. Họ cho xây tường bao quanh, triển khai thủy quân lục chiến, binh sĩ ở căn cứ này. Căn cứ ở Djibouti thì hầu như là do Trung Quốc sở hữu và vận hành".

"Còn ở Campuchia thì có thể Trung Quốc có quyền neo tàu, điều này rất phổ biến ở các nước. Điều này rất khác so với sở hữu luôn căn cứ đó. Trong trường hợp này, không nhất thiết là Trung Quốc có một căn cứ, nắm độc quyền sử dụng, mà thay vào đó là vận hành chung với Campuchia".

"Dù như vậy thì cũng rất hữu ích. Họ sẽ có quyền sử dụng khi muốn, dù không sở hữu hoàn toàn và vận hành căn cứ này.

"Tuy nhiên, tôi không có thông tin xác nhận về điều đó".

Bản đánh giá thường niên mang tên Phát triển quân sự và An ninh liên quan đến Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 2023 của Bộ Quốc phòng Mỹ đã đề cập căn cứ Ream như sau :

"Vào tháng 6/2022, một quan chức Trung Quốc đã xác nhận Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa có thể tiếp cận các phần trong căn cứ Ream của Campuchia. Trung Quốc có thể cũng cân nhắc chọn các quốc gia khác làm địa điểm cho cơ sở hậu cần quân sự, bao gồm Myanmar, Thái Lan, Indonesia, Pakistan, Sri Lanka, UAE, Kenya, Guinea Xích Đạo, Seychelles, Tanzania, Angola, Nigeria, Namibia, Mozambique, Bangladesh, Papua New Guinea, Quần đảo Solomon và Tajikistan".

Ông Tea Banh khi giữ chức bộ trưởng Quốc phòng Campuchia và ông Vương Văn Thiên khi là đại sứ Trung Quốc tại Campuchia trong buổi động thổ cải tạo căn cứ Ream ở tỉnh Preah Sihanouk vào ngày 8/6/2022

Trước câu hỏi của BBC News tiếng Việt về khả năng đây chỉ là quyền neo đậu của Trung Quốc tại Ream, Giáo sư Vuving đề cập đến khả năng ngụy trang để không khiến phương Tây và Mỹ cảm thấy khó chịu, đồng thời nhấn mạnh về mối quan hệ ngoại giao sắt son của Campuchia và Trung Quốc.

"Các nước cũng có những cách để ngụy trang. Chẳng hạn người ta không xây dựng những căn cứ quân sự vĩnh viễn, lâu dài, mà chỉ chuyển sang quyền tiếp cận mà thôi".

"Có nhiều cách để ngụy trang, nếu mà mình cứ đi vào những đường đó thì rõ ràng mình bị sa lầy vào cái bẫy người ta giăng ra, tưởng nhầm cái nọ hóa thành cái kia".

"Quyền tiếp cận dễ dàng hơn vì đỡ chịu những sự phản đối của nước sở tại. Rồi khi nước sở tại thay đổi chính quyền thì quyền tiếp cận không quá lớn để bị chính quyền mới tước đoạt".

"Khi tiếp cận căn cứ mà không ở đó lâu dài thì bản thân một nước cũng có sự linh hoạt trong chuyện đưa trang bị, đưa quân vào. Tóm lại là có rất nhiều sự linh hoạt trong chuyện này".

Quân nhân Campuchia tại căn cứ Ream vào ngày 26/7/2019, thời điểm chính phủ Campuchia tổ chức một chuyến tham quan dành cho báo chí

Ông Gregory B Poling, Giám đốc chương trình Đông Nam Á từ CSIS, nói với BBC News tiếng Việt :

"Những gì đang xây dựng cho chúng ta thấy sự tương đồng với biên bản ghi nhớ (MOU) rò rỉ đến báo giới hồi năm 2019. Biên bản có nội dung 1/3 diện tích căn cứ sẽ vẫn là của Campuchia, còn Trung Quốc thì sẽ xây dựng hạ tầng kỹ thuật tại căn cứ này để hải quân Campuchia sử dụng. Và 2/3 căn cứ ở phía bắc thì sẽ cho Trung Quốc độc quyền sử dụng.

"Từ đó chúng ta thấy chính xác là như vậy, khi phần hạ tầng của phía bắc do Mỹ và Úc tài trợ xây dựng đã bị phá sập. Không có nhiều công trường xây dựng tại đây.

"Vì họ tập trung ở phía nam. Và chúng ta thấy có cầu cảng mới. Rồi bộ trưởng Quốc phòng Campuchia và Trung Quốc đến thăm".

"Tất cả những gì họ muốn là chúng ta tập trung vào phần phía nam của căn cứ, cái phần 1/3 đó, và bỏ qua 2/3 phần phía bắc còn lại kia vẫn dành cho Trung Quốc sử dụng độc quyền vào một ngày nào đó".

Chuyên gia Campuchia nói gì ?

Chhengpor Aun, nhà nghiên cứu từ cơ quan Future Forum của Campuchia, đánh giá với BBC News tiếng Việt :

"Có một chữ ‘nếu’ lớn. Kịch bản này sẽ yêu cầu phải có thay đổi hiến pháp tại Campuchia, có thể gây phản ứng trong nước và quốc tế. Tôi không nghĩ chính phủ Campuchia sẽ chấp nhận rủi ro này nhưng tôi cũng không thể đưa ra suy đoán về sự dàn xếp nào khác trong bí mật nếu có.

Chính bản thân căn cứ hải quân Ream có tầm quan trọng về mặt chiến lược không chỉ đối với hải quân Campuchia mà còn đối với an ninh hàng hải trong khu vực, xét cự ly gần với các tuyến đường thủy chiến lược như eo biển Malacca và Biển Đông.

Nếu được nâng cấp thành công và có thể sử dụng đúng cách, Ream sẽ đóng vai trò trung tâm trong phòng vệ hải quân của Campuchia để thực thi chủ quyền hàng hải ở Vịnh Thái Lan và sự đóng góp ngày càng mang tính chủ động của hải quân nước này đối với an ninh hàng hải".

Nhà nghiên cứu độc lập Rim Sokvy từ Campuchia không cho rằng đây là căn cứ của Trung Quốc hay Trung Quốc được độc quyền sử dụng.

"Căn cứ Ream đóng vai trò quan trọng cho Campuchia để bảo vệ lợi ích và an ninh hàng hải. Việc cho phép Trung Quốc sở hữu và sử dụng căn cứ này có thể có nguy cơ kéo Campuchia vào đối đầu Mỹ-Trung ở Biển Đông và đặc biệt mối quan hệ của Campuchia với các quốc gia láng giềng".

Hồi giữa tháng 4, ông Gregory B Poling từ CSIS đã trả lời Nikkei Asia về thông tin hai tàu hải quân Trung Quốc đã neo đậu tại căn cứ Ream trong hơn 4 tháng.

"Nếu chỉ ghé thăm hoặc tập trận thì tàu sẽ không lưu lại trong 5 tháng. Nên đây có thể là công tác triển khai luân phiên hoặc lâu dài".

"Điều này có nghĩa là có thể có quân nhân Trung Quốc trú đóng tại căn cứ này trong 5 tháng qua. Đây là điều đáng chú ý vì Campuchia luôn nhấn mạnh Ream không phải là một căn cứ của Trung Quốc và bất kỳ ai cũng có thể sử dụng. Ấy thế mà, đến nay có thể nói là chỉ có một bên có thể sử dụng".

Một bài viết trên báo Khmer Times thân chính phủ Campuchia ngày 8/5 đã mỉa mai sự chú ý của quốc tế đổ dồn vào căn cứ Ream :

"Những nhà nghiên cứu từ CSIS và các nhà tư vấn truyền thông như Nikkei, vốn bị người Mỹ mua chuộc, chắc hẳn đã hưởng lợi từ việc tấn công một nhà nước yếu thế như Campuchia".

"Nếu ai cũng quan tâm quá mức đến căn cứ hải quân Ream và ai cũng đòi tiếp cận, như kiểu vào công viên Disneyland ở Tokyo, thì có lẽ Campuchia nên tính phí vào cổng để trả tiền ngoài giờ cho số nhân viên làm ở đó, những người phải làm việc cật lực để tiếp khách nước ngoài ghé thăm".

"Campuchia nên lập các tiêu chuẩn và yêu cầu đối với khách tham quan ngoại quốc để tránh những vị khách không mời mà đến. Nếu họ đến và lặp đi lặp lại lại những quan ngại như nhau, vậy thì việc gì binh sĩ chúng ta phải nhọc công, mất thời gian để cố làm hài lòng những người không muốn lắng nghe ?"

*******************************

Căn cứ quân sự Ream của Campuchia quan trọng thế nào nếu Việt Nam rơi vào xung đột quân sự ?

Vai trò của căn cứ quân sự Ream sẽ quan trọng như thế nào trong trường hợp Việt Nam rơi vào một cuộc xung đột quân sự trên biển hoặc trên đất liền ?

Đồ họa do Aghnia Adzkia, Andro Saini, Arvin Supriyadi, Ayu Idjaja từ East Asia Visual Journalism của BBC thực hiện.

Vùng biển Tây Nam của Việt Nam có hơn 150 đảo, nằm trong Vịnh Thái Lan.

Trong hơn 150 đảo này có các đảo, quần đảo lớn có cư dân như Phú Quốc, Bà Lụa, Nam Du, Thổ Châu...

Vùng biển này có vị trí quan trọng trong chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia của Việt Nam, bao gồm bờ biển dài khoảng 450 km, diện tích khoảng 150.000 km², giáp ranh với vùng biển của các nước Campuchia, Thái Lan và Malaysia.

Bộ tư lệnh Vùng 5 Hải quân Việt Nam đang quản lý vùng biển đặc biệt quan trọng về chiến lược an ninh - quốc phòng này.

Bình luận về các kịch bản xung đột có khả năng xảy ra, ba chuyên gia về an ninh quốc phòng đề cập với BBC về xung đột trên Biển Đông và xung đột Việt Nam - Campuchia.

Khi đó căn cứ Ream sẽ đóng vai trò như thế nào nếu Bắc Kinh kiểm soát ?

Xung đột trên Biển Đông

Nhà nghiên cứu Gregory B Poling, Giám đốc chương trình Đông Nam Á từ CSIS, cho rằng căn cứ Ream giúp Trung Quốc trong việc liên lạc vệ tinh vì Trung Quốc không có gì nằm gần với đường xích đạo để liên lạc và theo dõi vệ tinh.

"Hệ thống theo dõi radar từ căn cứ Ream có thể giúp Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) trong các hoạt động xung quanh eo biển Malacca và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương", ông Poling nói với BBC News tiếng Việt.

Giáo sư Alexander L Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá xung đột ở Biển Đông không nằm trong lợi ích của Trung Quốc, do đó Bắc Kinh sẽ tiếp tục duy trì chiến thuật vùng xám.

"Tôi nghĩ có rất nhiều khả năng, không chỉ đơn thuần là xung đột trên Biển Đông. Khả năng xung đột trên Biển Đông thật ra là nhỏ, Trung Quốc sẽ tiếp tục dùng chiến thuật vùng xám để lấn lướt ở Biển Đông, không để dẫn đến xung đột".

Bản đồ Ream so với Hải Nam

Chiến thuật vùng xám nghĩa là các hoạt động trong "khoảng tối" giữa hòa bình và chiến tranh. Những hành động như vậy có nguy cơ làm xói mòn quyền tự do hàng hải, một khái niệm giữ vai trò trung tâm trong việc củng cố sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu.

Trong thời kỳ chứng kiến một số biến động trên biển, các chiến thuật vùng xám đã trở thành một công cụ ưu tiên cho các bên nhằm thúc đẩy lợi ích của họ mà không phải tìm tới xung đột quân sự.

"Xung đột Biển Đông không nằm trong lợi ích của Trung Quốc. Nếu xung đột ở Biển Đông xảy ra thì có rủi ro với Trung Quốc, ở chỗ là Mỹ có thể tham gia với tư cách là đồng minh của Philippines. Và khi Mỹ mà tham gia rồi thì chuyện sẽ trở nên hết sức khó khăn với Trung Quốc", Giáo sư Vuving nói.

Đường băng, nhà cửa... trên đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng tại đá Vành Khăn ở quần đảo Trường Sa, ảnh được chụp vào ngày 25/10/2022

Giáo sư Vuving đánh giá trong trường hợp xảy ra xung đột ở Biển Đông thì các đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ bị vô hiệu hóa rất đơn giản.

"Mấy trăm tên lửa, rồi thì máy bay không người lái (drone) đem chất nổ đến là tiêu diệt, không có gì che chở, hoàn toàn chơ vơ ở đại dương".

Do đó, có cùng quan điểm với nhà nghiên cứu Gregory B Poling, Giáo sư Vuving đánh giá nếu Trung Quốc nắm quyền kiểm soát căn cứ Ream, với hệ thống radar có ở những đảo nhân tạo, ở quần đảo Trường Sa thì Trung Quốc hoàn toàn có thể nắm quyền kiểm soát bao phủ một vùng rất rộng lớn, đối với Việt Nam, cụ thể là toàn bộ vùng biển phía nam Việt Nam, rộng hơn là toàn bộ trung tâm khu vực Đông Nam Á.

"Đây chỉ mới là vấn đề radar để nghe, nhìn tất cả những gì diễn ra, chưa nói đến chuyện căn cứ mà từ đó người ta có thể xuất phát đưa tàu, phương tiện để làm chủ vùng trời, vùng biển, hoặc những khu vực gần đó. Đây cũng là một điều có thể xảy ra", ông nhận định thêm.

Trả lời BBC News tiếng Việt, ông Thomas H. Shugart III, cựu sĩ quan Hải quân Mỹ, nhà nghiên cứu cấp cao từ Trung tâm An ninh Tân Hoa Kỳ (Center for a New American Security), cho rằng phía Trung Quốc cũng đã có sự chuẩn bị trong trường hợp rơi vào thế kẹt tại eo biển Malacca và có hướng dẫn phòng vệ trong trường hợp đó.

"Giống như căn cứ Djibouti, nếu tôi là Trung Quốc thì sẽ xây dựng một hệ thống để đảm bảo liên lạc thông suốt trên biển trong trường hợp xảy ra xung đột không chỉ là trên Biển Đông mà còn là chiến tranh Đài Loan. Tôi chắc rằng Trung Quốc cũng lo ngại trong tình huống đó Mỹ sẽ đánh chặn bằng cách cắt đường tiếp cận năng lượng và cơ sở hạ tầng của quân đội nước này".

"Trong tình huống xung đột trên Biển Đông, tôi nghĩ căn cứ này sẽ giúp bổ trợ cho những căn cứ trên các đảo nhân tạo của Trung Quốc ở giữa Biển Đông và ngoài ra còn có lực lượng hỗ trợ từ miền nam Trung Quốc và đảo Hải Nam nữa".

"Căn cứ này cũng có thể là nơi tiếp cận để Trung Quốc cử lực lượng từ phía tây xuống Biển Đông trong tình huống nổ ra xung đột", ông đánh giá.

Thế gọng kìm

Phúc Kiến, tàu sân bay thứ ba của Trung Quốc, khi bắt đầu quá trình chạy thử kéo dài 8 ngày vào ngày 8/5/2024 trước khi quay trở lại xưởng đóng tàu ở Thượng Hải

Hai chuyên gia đánh giá, Việt Nam sẽ bị vây thế ba gọng kìm từ ba hướng, trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc, nếu Ream nằm trong tay Bắc Kinh.

Giáo sư Alexander L Vuving nhận định trong kịch bản này, căn cứ quân sự Ream hoàn toàn có thể trở thành hậu phương, bị biến thành gọng kìm thứ hai đối với Việt Nam.

"Trung Quốc từ đó sẽ tạo sức ép cho Việt Nam, thêm hai mặt trận nữa là biên giới phía bắc và biên giới phía tây, đặc biệt với Campuchia, không kể thêm Lào nữa. Lúc đó là toàn bộ nước Việt Nam sẽ bị bao bọc", ông nhận định.

Nhà nghiên cứu Gregory B Poling nhắc đến cuộc chiến tranh biên giới năm 1979, cuộc xung đột đẫm máu nhất giữa hai quốc gia trong thế kỷ 20.

Cũng theo ông Gregory B Poling, trong kịch bản xung đột Việt - Trung xảy ra thì Việt Nam sẽ bị gọng kìm bao vây từ ba hướng.

"Tôi nghĩ cả Việt Nam và Thái Lan đều ngày càng lo ngại về việc Trung Quốc tiến hành do thám từ căn cứ này. Điều này mang tính chất nghiêm trọng hơn đối với Việt Nam, vì Việt Nam đã phải đối mặt với các mối đe dọa của Trung Quốc từ hai mặt trận, từ biên giới trên bộ và từ Biển Đông, chẳng hạn tại quần đảo Hoàng Sa".

"Có một mặt trận thứ ba, bị Trung Quốc do thám từ phía nam, là một vấn đề cho Việt Nam khi lực lượng quân sự Việt Nam cảm thấy bị bao vây".

Xung đột Việt Nam - Campuchia ?

Trong thời gian qua, Việt Nam luôn ra sức gìn giữ mối quan hệ "láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài" với Campuchia.

Cựu Thủ tướng Hun Sen và con trai mình, Thủ tướng đương nhiệm Hun Manet, luôn gọi Việt Nam là "láng giềng tốt".

Rõ ràng, lợi ích của cả hai quốc gia là duy trì hòa bình, hợp tác cùng phát triển.

Tuy nhiên, Việt Nam và Campuchia vẫn trầm tích nhiều mâu thuẫn ngầm, từ lịch sử xa xưa cho tới thời kỳ Việt Nam đóng quân tại Campuchia trong cuộc chiến với Khmer Đỏ.

Gần đây, căng thẳng lại dâng cao liên quan siêu dự án kênh đào Phù Nam Techo, mà Campuchia tuyên bố là sẽ khởi công vào ngày 5/8.

Theo website của Ủy ban Biên giới quốc gia thuộc Bộ Ngoại giao Việt Nam, Việt Nam và Campuchia có đường biên giới chung trên đất liền dài khoảng 1.255 km, kéo dài từ cặp tỉnh Kon Tum - Rattanakiri đến cặp tỉnh Kiên Giang - Kampot.

Đường biên giới này đi qua 10 tỉnh của Việt Nam là Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang và 9 tỉnh của Campuchia là Rattanakiri, Mondulkiri, Kratié, Tboung Khmum, Svay Rieng, Prey Veng, Kandal, Takéo và Kampot.

Trên tuyến biên giới này, 1.045 km đã được cắm mốc, theo số liệu từ Việt Nam tính đến tháng 11/2023.

Cho đến nay, phân định ranh giới cho vùng biển chồng lấn giữa Việt Nam và Campuchia vẫn còn là một vấn đề nhạy cảm giữa hai nước.

Binh sĩ Campuchia tại thủ đô Phnom Penh vào ngày 24/1/2024, nhân sự kiện kỷ niệm 25 năm ngày thành lập lực lượng quân đội Hoàng gia Campuchia

Xung đột giữa Việt Nam và Campuchia cũng là một khả năng được Giáo sư Vuving nhắc đến. Ông nhấn mạnh khả năng này còn "cao hơn" là một cuộc xung đột trên Biển Đông.

Ông đánh giá một cuộc xung đột quân sự giữa Campuchia và Việt Nam "sẽ nằm trong lợi ích của Bắc Kinh" với hai lý do sau đây :

"Thứ nhất, khi đó Campuchia sẽ ngả hoàn toàn vào Trung Quốc, phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc và Trung Quốc cung cấp quân sự, vũ khí, lương thực… Đây không phải là gánh nặng quá lớn vì nước Campuchia chỉ khoảng bằng một tỉnh của Trung Quốc".

"Thứ hai là Trung Quốc sẽ không bị cấm vận vì Trung Quốc không phải là bên tham gia".

"Trung Quốc sẽ nói là tôi không tham gia, tôi chỉ giúp đỡ thôi, như phương Tây giúp đỡ Ukraine hiện nay. Khi đó thì hai anh sứt đầu mẻ trán là anh Việt Nam và Campuchia. Và Trung Quốc rất vui khi Việt Nam bị sứt đầu, mẻ trán, chảy máu".

Hiện nay, chủ nghĩa dân tộc vẫn âm ỉ tại Campuchia, trong đó có một lập luận nổi bật là Kampuchea Krom (Kampuchea Hạ) từng thuộc Vương quốc Kampuchea và đã bị thực dân Pháp cắt khỏi quốc gia này rồi cho sáp nhập vào Việt Nam. Lập luận này dẫn đến việc chứng minh chủ quyền của người Khmer trên lãnh thổ miền Nam Việt Nam.

Trong chính trị, những tuyên bố rằng đảo Phú Quốc, mà người Khmer gọi là Koh Tral, thuộc về Campuchia luôn tạo sức hấp dẫn đối với lòng tự hào dân tộc của không ít dân chúng xứ sở chùa tháp.

Căn cứ quân sự Ream của Campuchia thay đổi như thế nào từ năm 2022 đến nay ?

Phái đoàn quân đội Việt Nam đến thăm căn cứ hải quân Ream của Campuchia vào ngày 11/1/2006

Giáo sư Vuving đánh giá : "Mục đích biện minh cho phương tiện. Đối với những phe phái chính trị Campuchia thì một cuộc xung đột với Việt Nam, tuy rằng là điều mà họ muốn tránh, nhưng nếu cần thì họ không tránh làm gì".

Giáo sư Alexander L Vuving nhắc đến làn sóng dân tộc chủ nghĩa, bài Việt Nam ở Campuchia góp phần kéo quốc gia này ngày càng xa rời tầm ảnh hưởng của Việt Nam và đã được giới chính trị gia tận dụng để khuếch trương tầm ảnh hưởng và lôi kéo sự ủng hộ.

"Những người có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa thì họ sẽ có mối thù, là Việt Nam và Thái Lan chiếm đất của họ, rồi biến nước họ từ nước lớn thành nước nhỏ".

"Với các nhà lãnh đạo của Campuchia cưỡi lên được làn sóng của chủ nghĩa dân túy, rồi chủ nghĩa dân tộc, thì rất có lợi cho họ trong vấn đề bầu cử".

"Họ thường xuyên đưa vấn đề người Việt Nam ra làm con dê tế thần. Tất cả các cuộc bầu cử của Campuchia, kể cả phe đối lập, phe cầm quyền của ông Hun Sen, đều muốn chứng tỏ cho dân chúng Campuchia rằng họ là người bảo vệ quyền lợi của Campuchia trước sự chèn ép, bắt nạt, bành trướng của Việt Nam và Thái Lan".

"Tôi sợ là vì việc các phe đấu nhau thế nào đó, mà họ mang Việt Nam ra làm con dê tế thần và dẫn đến gây ra xung đột với Việt Nam, có thể là một sự khiêu khích nào đó của họ đối với Việt Nam dẫn đến xung đột", ông đánh giá.

'Con ngựa thành Troy' của Trung Quốc ?

Ông Hun Sen khi đương chức thủ tướng Campuchia gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 29/4/2019.

Giới quan sát cho rằng mối quan hệ giữa Campuchia và Trung Quốc đã ấm lên nhanh chóng từ năm 2015.

Cả Lào và Campuchia đều đang rất cần nguồn vốn từ Trung Quốc để phát triển đất nước, và Bắc Kinh không thể bỏ qua cơ hội này để kéo hai quốc gia "anh em, đồng chí" với Việt Nam về dưới tầm ảnh hưởng của mình.

Hiện Lào và Campuchia đã trở thành những mắt xích quan trọng trong Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Bắc Kinh là nhà đầu tư FDI số một tại Campuchia, hậu thuẫn mạnh mẽ cho Đảng Nhân dân (CPP) của cựu Thủ tướng Hun Sen và người kế nhiệm ông là con trai cả Hun Manet.

Theo Ngân hàng Quốc gia Campuchia, FDI từ Trung Quốc đạt 45,86 tỷ USD và chiếm 45% tổng FDI tại Campuchia tính tới thời điểm hết quý 1/2023, tiếp theo lần lượt là Hàn Quốc, Singapore, Nhật Bản, Việt Nam, Malaysia và Thái Lan.

Nhà nghiên cứu Gregory B Poling đánh giá "rõ ràng" Campuchia đang ngày càng ngả về phía Trung Quốc.

"Chuyện Campuchia đang ngày càng ngả về phía Trung Quốc là từ chế độ do CPP lãnh đạo và hiện nay thì Hun Manet căn bản là theo chế độ đạo tặc trị [kleptoracy]".

"Đó là một mạng lưới đi tìm kiếm nhà bảo trợ và cần tiền để nuôi hệ thống này. Nếu cạn tiền, CPP sẽ sụp đổ.

"Trung Quốc là nơi duy nhất mà họ có thể kiếm tiền. Và miễn là Trung Quốc còn bơm tiền cho Campuchia thì dù là Hun Sen hay Hun Manet có thích hay không, họ cũng không có lựa chọn nào khác, ngoài việc ngày càng tiếp tục là một khách hàng của Bắc Kinh".

"Điều này không có nghĩa Campuchia sẽ bị Trung Quốc dồn vào chân tường vĩnh viễn. Nhân dân Campuchia thì tôi nghĩ là họ ngày càng ngờ vực Trung Quốc, xem Trung Quốc là tha hóa".

"Do đó, mạng lưới này chỉ có thể sống được khi Hun Sen và Hun Manet còn nắm quyền".

Giáo sư Vuving đánh giá về sự chọn lựa địa chính trị của Campuchia hiện nay :

"Từ góc độ địa chính trị của một nước như Campuchia thì họ có xu hướng dựa vào một anh to ở xa một chút, đó là Trung Quốc".

"Trên thực tế thì Trung Quốc cũng rất muốn đóng vai trò là người bảo trợ cho Campuchia trước sự chèn ép của Việt Nam và Thái Lan".

Ông đánh giá Campuchia đang quay trở lại "vai trò con ngựa thành Troy" của Trung Quốc ở Đông Nam Á.

"Tiếp theo là sự trở lại của Trung Quốc với vai trò là người bảo trợ cho Campuchia, và dùng Campuchia như là chiến binh hàng đầu cho họ. Chiến lược để khống chế ba nước Đông Dương và sau đó là đến Đông Nam Á".

"Sự trở lại của Campuchia với vai trò là con dao găm mà Trung Quốc thủ vào đấy, để cần thì dí vào sườn Việt Nam, dí vào sườn Thái Lan", chuyên gia quan hệ quốc tế Vuving nhận định.

Huyền trân

Nguồn : BBC, 05/07/2024