 | Tổng quan: | 3708142 |
Ngày 20/01/2021 Trump sẽ phải rời Tòa Bạch Ốc. Kỷ nguyên của Trump sẽ qua đi nhưng di sản của ông ta vẫn còn sống. Đó là một phong trào có thể trở thành cực đoan hơn nữa trong thời gian sắp tới. Và cái di sản này sẽ ảnh hưởng đến nước Mỹ trong thời gian dài.
Việc những người ủng hộ Trump xâm chiếm Quốc hội là cuộc tấn công nghiêm trọng vào các thể chế dân chủ. Tuy nhiên, tình hình đã được kiểm soát tương đối nhanh chóng. Và ngay sau đó, Quốc hội chính thức tuyên bố Joe Biden là Tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ.
Các thể chế và truyền thống dân chủ mà Hoa Kỳ đã phát triển trong 200 năm qua vẫn tồn tại dưới thời Trump. Tuy nhiên, ông ta đã phá hỏng nền dân chủ bằng những cách khác. Có 2 cách đặc biệt quan trọng. Thứ nhất, bằng cách làm cho Đảng Cộng hòa trở thành độc tài hơn. Thứ hai, bằng cách làm suy giảm niềm tin của người Mỹ vào các thể chế dân chủ và đẩy mạnh sự phân cực vốn đã âm ỉ từ lâu trong xã hội Mỹ.
Ngày nay chúng ta biết rằng sự phân cực gần như bao trùm lên mọi cuộc tranh luận xã hội trong lịch sử cận đại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, có cái mới trong cách thức phân cực hiện nay. Trong quyển sách The Gingrich Senators (2013), Sean Theriault, giáo sư khoa học chính trị tại đại học Texas, viết rằng thách thức đối với Hoa Kỳ không ở chỗ các chính trị gia Mỹ bất đồng sâu sắc – vì họ vẫn luôn làm như vậy. Vấn đề là phương cách họ không đồng ý với nhau. Theo Theriault, chính trị không chỉ để thắng đối thủ mà còn làm nhục họ. Mục đích không phải để thảo luận, nhưng để tấn công người không đồng quan điểm. Cũng không phải để đưa ra luật, nhưng để tranh cử.
Một nghiên cứu mới về các đảng phái trên thế giới của viện V-Dem tại đại học Gothenburg ở Thụy Điển cho thấy khuynh hướng độc tài trong đảng Cộng hòa đã diễn ra suốt 20 năm qua, với đỉnh điểm là việc Trump từ chối chấp nhận kết quả bầu cử và những người ủng hộ ông đã xông vào Điện Capitol. Giờ đây, đảng này giống các đảng cánh hữu độc tài ở Đông Âu hơn là các đảng anh em truyền thống của nó ở Tây Âu.
“Nghiên cứu được công bố vào thứ Hai cho thấy đảng đã theo một quỹ đạo tương tự như Fidesz, dưới thời Viktor Orbán, từ một phong trào thanh niên tự do phát triển thành một đảng độc tài, biến Hungary thành quốc gia phi dân chủ đầu tiên trong Liên minh châu Âu.”
Một trong những điểm nổi bật mà viện nghiên cứu V-Dem nêu ra là nỗ lực chụp mũ, bôi nhọ các đối thủ chính trị và khuyến khích bạo lực qua việc không giữ khoảng cách rõ ràng với các nhóm cực đoan, áp dụng thái độ và chiến thuật tương tự như các đảng dân tộc chủ nghĩa cầm quyền ở Hungary, Ấn Độ, Ba Lan và Thổ Nhĩ Kỳ.
"Các dữ liệu cho thấy trong năm 2018, so với hầu hết các đảng cầm quyền khác trong nền dân chủ, đảng Cộng Hòa bất hợp pháp hơn nhiều."
"Rất ít đảng cầm quyền trong các nền dân chủ trong thiên niên kỷ này (15%) bị coi là bất hợp pháp hơn đảng Cộng hòa ở Hoa Kỳ."
"Chúng tôi có một số trích dẫn từ Trump, cho thấy ông đã khuyến khích những người ủng hộ sử dụng bạo lực chống lại các nhà báo hoặc đối thủ chính trị như thế nào."
Viện V-Dem đã tìm thấy, lần đầu tiên trong thế kỷ này, nền dân chủ đã suy thoái trên toàn thế giới, chế độ độc tài chiếm đa số - nắm giữ quyền lực tại 92 quốc gia, nơi cư trú của 54% dân số toàn cầu.
Theo tiêu chuẩn của V-Dem, gần 35% dân số thế giới, 2,6 tỷ người, sống ở các quốc gia đang trở nên độc đoán hơn.
Câu hỏi giờ đây là liệu vở tuồng mới nhất mà Trump dựng ra sẽ kết thúc thời đại của một kẻ mị dân hay khởi đầu cho một nước Mỹ leo thang xung đột và bất ổn hơn. Chúng ta mong ước cái trước, nhưng cũng có nhiều lý do để sợ cái sau. Sự mất niềm tin vào thể chế dân chủ, bất bình đẳng xã hội, thái độ độc đoán, kỳ thị, dối trá, hệ thống bị tham nhũng, sự cân bằng quyền lực giữa lập pháp, hành pháp và tư pháp bị suy giảm và bầu không khí chính trị không thể hòa giải đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự xung đột, cực đoan và thù hằn. Và Trump là người liên tục đổ dầu vào lò lửa chính trị độc hại này bằng những lời dối trá và thuyết âm mưu.
Nhiều người ủng hộ Trump vì họ căm tức giới chóp bu ở Washington. Họ cảm thấy không được đại diện cũng như không được các cấu trúc quyền lực quan tâm. Ngoài ra, nỗi lo sợ bị mất một lãnh đạo dân túy ở Tòa Bạch Ốc cùng chuyện đảng Cộng Hòa chỉ còn là thiểu số trong cả hai viện của Quốc Hội đã khiến họ bực tức và có cảm giác bất lực.
Đảng Cộng hòa cũng chia thành hai nhóm, gồm những người ủng hộ Trump và các lực lượng ôn hòa. Trong một hệ thống đa đảng, chuyện này sẽ nhanh chóng dẫn đến sự chia rẽ. Những người cực đoan hơn sẽ thành lập một đảng mới. Nhưng việc này khó có thể xảy ra ở Hoa Kỳ. Một hệ thống lưỡng đảng với quá trình lâu dài trong lịch sử không tạo cơ hội cho việc ly khai và thành lập một đảng mới. Do đó, các trận chiến phải diễn ra trong nội bộ đảng.
Những người muốn có nền dân chủ và sự ổn định thường hy vọng phe ôn hòa chiến thắng. Tuy nhiên, vấn đề vẫn còn đó. Các lực lượng cực đoan sẽ không biến mất. Khi phong trào của Trump không đồng quan điểm, họ có thể tiếp tục sống bên ngoài các cơ cấu đảng phái chính thức.
Chuyện này tạo cơ hội cho các nhóm cực hữu có thể dễ dàng chiêu mộ những người ủng hộ Trump vốn đang tức giận và vỡ mộng. Đó là những người cảm thấy "tất cả mọi thứ đã mất" và không còn gì có thể cứu vãn thông qua các cơ chế dân chủ. Cách giải quyết duy nhất còn lại là bạo lực.
Joe Biden là một nhà lãnh đạo giàu kinh nghiệm, nhưng ông tiếp quản một đất nước hỗn loạn với những vết thương còn nặng hơn trước. Ông nói về nhu cầu "hàn gắn" và hòa giải trong bài phát biểu chiến thắng của mình. Ông hoàn toàn đúng. Nhưng làm được điều đó không dễ dàng gì khi Trump liên tục phủ nhận kết quả cuộc bầu cử, đả phá tính chính danh của vị tổng thống đắc cử trước khi buộc phải bàn giao quyền lực. Nhiều người cộng hòa tin rằng, cuộc bầu cử đã bị đánh cắp và Biden không phải là một tổng thống hợp pháp.
Khi chính quyền Biden bị coi là "cực tả", cai trị nước Mỹ theo đường lối xã hội chủ nghĩa, thì tất cả những thay đổi lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại mà Biden khởi xướng đều có thể bị diễn giải sai lệch theo chiều hướng đó.
Nói cách khác, chính quyền Biden có một nhiệm vụ vô cùng khó khăn trước mắt. Đó là đoàn kết quốc gia và chữa lành các vết thương chính trị, kinh tế và xã hội do Trump gây ra. Và nếu muốn loại bỏ di sản của Trump, ông không những cần phải có sự hùng biện hợp lý và toàn diện hơn, mà còn cần một chính sách tạo ra sự công bằng rộng lớn. Điều này sẽ mang lại cho những người từ lâu cảm thấy bị lãng quên và bị bỏ rơi niềm hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn. Đồng thời, phải có phản ứng dứt khoát với tất cả những kẻ có ý tưởng và hành vi phản dân chủ.
Nếu người Mỹ không thành công trong việc bình thường hóa các cuộc tranh luận chính trị, thì triển vọng của nền dân chủ sẽ càng lúc càng xấu đi. Hoa Kỳ từ lâu đã coi mình là thành trì bảo vệ tự do và dân chủ trên thế giới. Ngày nay, đất nước này là một bằng chứng điển hình đáng kinh hãi khi nó được dùng để chứng minh là nền dân chủ dễ bị tổn thương như thế nào.
Hoàng Thủy Ngữ
(12/01/2021)
Tham khảo :
