Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Chị tôi là mt bác sĩ gia đình. Thi trung hc ti Úc, nhng môn ch hc là toán (hai môn toán khác nhau), lý, hóa, Anh ng và Vit ng. Thi đó nó được xem là Gói Vit Nam (Vietnamese package), vì hu như đi đa s sinh viên Vit Nam thuc thế h mt rưỡi đều chn các môn này là chính. Thế h th hai và ba hin nhiên là khác đi nhiu.

hoc1

Albert Schweitzer có châm ngôn hay : Thành công không phi là chìa khóa đến hnh phúc. Hnh phúc là chìa khóa thành công. Nếu mt người thích nhng gì mình đang làm, h s thành công

Con út của ch năm nay hc lp 10. Cách đây ba năm, bé Út có v thích môn triết hc. Ch tôi lo lng không biết hc triết có làm cho bé Út suy tư, su não quá không. Nghe chị tâm sự, tôi trn an rng hãy khuyến khích bé hc nhng gì bé thích. Không thích thì không th tn ti lâu dài được. Năm năm, mười năm, hai chc năm đi na, nếu c gng thì cũng có th chu đng được. Nhưng chu đng c đi là điu không th và không nên. Nếu có thành công thì cũng s rt gii hn. Hơn na, nim đam mê ca con ch đâu phi ca mình. Ti sao bt bé hc nhng gì mình thích, hoc không hc nhng gì mình không thích. Nó không nhng vô lý mà còn phn tác dng.

Bí quyết thành công cũng đa dng, nng có nhng đim chính căn bn. Theo Carolyn Rubenstein thì ba yếu t chính quyết đnh [1]. Mt, phi biết mình mun gì trước hết, sau đó mi là làm thế nào (Albert Schweitzer có châm ngôn hay : Thành công không phi là chìa khóa đến hnh phúc. Hnh phúc là chìa khóa thành công. Nếu mt người thích nhng gì mình đang làm, h s thành công). Hai, có can đm đ xác đnh li "làm thế nào". Lng nghe, hc hi kiến thc và kinh nghim ca người khác là cn thiết, nhưng can đm vượt rào, phá b nhng khuôn kh và mô thc không còn thích hp, đ tìm cách riêng ca mình. Ba, chn tinh thn kiên trì. 

Calvin Coolidge, tổng thng th 30 ca Hoa Kỳ bin lun rng : "Không có gì trên thế gian này có th thay thế s kiên trì. Tài năng s không ; không có gì ph biến hơn nhng con người tài năng nhưng không thành công. Thiên tài s không ; thiên tài không được thưởng gn như là câu tc ng. Giáo dc s không ; thế gii này đy nhng người vô ch được giáo dc. Ch s kiên trì và quyết tâm là toàn năng. Khu hiu "Tiếp tc hành đng" đã gii quyết và luôn luôn gii quyết các vn đ ca loài người". Tóm li, ai cũng có lúc này lúc kia, lúc đy tinh thn và có lúc cn kit, lúc thành công lúc tht bi, nhưng quyết tâm và kiên trì là yếu t quyết đnh.

Paula Davis-Laack cũng có những nhn đnh tương t, nht là khi chia s kinh nghim riêng ca mình [2]. Mt, tht bi là điu bình thường, là cơ hi đ hc hi, không phi đ cm thy xu h hay đ li. Hai, phát huy não trng phát trin. Tht bi là điu không th tránh khi, nht là khi th nghim nhng điu mi, nhưng chăm ch và hc hi không ngng s giúp phát huy não phát trin. Ngoài ra, điu quan trng đphát huy não phát triển là cách đánh giá, khen thưởng hc sinh, tr con và nhân viên ca mình [3].

Carol Dweck là mt chuyên gia nghiên cu vkhoa học thn kinh và sự khám phá chân lý này đã thay đi sâu sc triết lý và phương thc giáo dc ti các quc gia văn minh tiến b, nht là qua tác phm chuyên v não trng [4]. Nhưng quan trng nht là s can đm duy trì nim đam mê và quyết tâm (tiếng Anh là grit), bi nó tiên đoán gn như chính xác các mc đ thành công nht ti hc đường và ti công s.

Qua lý thuyết tìm hiu và kinh nghim tng trãi, tôi cũng đng ý vi các ý nim trên. Nhưng tôi xin tóm gn vào bn yếu t chính sau đây. Nim đam mê (passion), chăm ch/quyết tâm (hard work/determination), có phương pháp (methodical) và kiên trì (resilience) sẽ giúp mt người đt được nhng thành công vượt bc, k c tt đnh.

Niềm đam mê ca mi người mi khác. Bé Út con ch tôi đã thi đu vào trường tuyn bn năm trước, và được hc bng toàn b bn năm qua. Năm ngoái bé Út đứng đu trường v thi hùng bin/tranh lun. Năm nay, cách đây ch mt tun, bé cho tôi hay bé đã quyết đnh chn hoàn toàn ngành nhân văn, các môn hc triết hc, xã hi hc, ngôn ng hc v.v… cho hai năm 11 và 12. Không có môn toán lý hóa nào trong này. Chị tôi gi này hết phn đi ri. Nhưng bé Út hi tôi nghĩ sao ? Tôi ch ôm cháu vào lòng và nói "Cu không ngc nhiên. Con là người hiu chuyn, và biết rõ mình mun gì. Con quyết đnh như thế thì cu rt tôn trng và hãnh din v con". Tôi tin chc rng cháu tôi sẽ tiến rt xa vi tư duy này.

Đại hc là nơi không ch truyn kiến thc mà còn là nơi đ sinh viên khám phá ra nhng chân tri mi, và thách thc nhng gi quyết sn có. Không có tư duy đó thì s không có khám phá mi và không có tiến b. Triết hc là mt trong nhng môn quan trng nht trong kinh tế hc, chính tr hc, xã hi hc, tâm lý hc, hay nói chung là nn giáo dc cp tiến (liberal arts/studies/education). Đi vi kinh nghim ca riêng tôi, khi tr li hc triết hc, nó thách thc toàn bộ suy nghĩ của mình trước đây, nhng hành trang và vn liếng mang t Vit Nam sang. Nếu có được nhng phương pháp suy nghĩ này trước khi vào đi hc my chc năm v trước, chc chn nó đã giúp tôi rt nhiu. Nhưng thôi, thà tr trong nhn thc nhưng biết thc tnh còn hơn không !

Trường MacRobertson là một trong nhng trường trung hc ni tiếng nht ti Melbourne, Úc châu, năm nào cũng chiếm v trí đu bng, nht nhì ba hoc thp nht là bn, v đim thi ph thông ca hc sinh lp 12. Các em t lp 9 đã được tiếp cn vi các môn địa lý và lch s, và có th chn môn hc kinh doanh hoc triết hc, nếu mun. Các bn có th đi chuyên và sâu hơn khi lên lp 10, 11, 12. Môn Triết hc Tây phương dạy t thi c Hy Lp cho đến thi cn đi, qua đó các hc sinh phi tp làm vic đng đi, trình bày qua đi đáp và lun văn. Triết hc cũng là môn cốt lõi của đại hc Harvard, như có trình bày trong bài trước, trong các b môn ngh thut cp tiếp.

Xã hội hc, tâm lý hc, lch s… và nht là triết hc, cũng là các môn bt buc ti Hc vin Quân s Hoa Kỳ West Point. West Point tng đào tạo những tướng lãnh thi chiến và sau đó tng thng thi bình ni tiếng như Ulysses Grant (Ni chiến Hoa Kỳ thi Abraham Lincoln) and Dwight Eisenhower (Thế Chiến II thời Franklin Delano Roosevelt), cũng như tướng Douglass MacArthur, tướng George Patton v.v… [5]. Nhưng không ch trong quân s mà còn là lãnh đo trong mi đa ht. đó, vi nn giáo dc cp tiến, nhng người tr được đào to k năng và trau di kh năng suy nghĩ tổng quát, biết v văn hóa và con người, hiu v lch s và tâm lý, không ch trong xã hi mình mà còn bao xã hi và văn hóa mà h s hot đng. Cách đào to này giúp h tr thành nhng người có suy nghĩ nhanh nhn và thích nghi, đ có th gii quyết các vn đ phc tp, đa nguyên và luôn thay đi.

Tóm lại, nn giáo dc cp tiến đào to lãnh đo, trong quân đi, chính tr và mi đa ht. Nó không phi đào to ra nhng người nghe và làm theo người khác mà là nhng người có th thuyết phc người khác nghe và làm theo mình.

Những k năng và kh năng này rt cn thiết cho thi đi thay đi nhanh chóng, phc tp và lm cm by hôm nay, vi đy nhng tin gi và nhng th thut trí trá. Nó giúp cho mọi người suy nghĩ k lưỡng, chín chn, biết gii quyết vn đ, có kh năng truyn thông bng nói và viết, và biết áp dng kiến thc vào thc tế [6].

Cách đây ba năm, tôi có viết bài "Tự do hc thut : bí quyết thành công ca giáo dc Úc" trên tạp chí Lut Khoa [7]. Sau khi tôi theo dõi mt chương trình trên đài phát thanh, tôi nhn ra rng phn ln người Úc hin nay, ln cũng như tr, có l không biết làm toán chia dài (long division). Nhưng điu đó không quan trng. Thi đi công ngh bn này, máy móc có th làm gii, nhanh và phc tp hơn các th này rt nhiu. Tuy nhiên phn ln người Úc, từ người có hc v cao đến người không có bng cp gì c mà tôi biết (k c cu th tướng Úc Paul Keating không có bng cp nào c), đu theo dõi và nm khá vng vn đ thi s và hiu rt rõ quyn li ca mình. Bi vì h đã có nn tng căn bn, ngay từ thi tiu hc và trung hc. Hc sinh được khuyến khích và đào to đ có suy nghĩ phóng khoáng và đc lp, t đó xây dng nn tng đ phân tích và xây dng các lp lun hp lý và cht ch cho mi vn đ đi din.

Nền giáo dc khai phóng cp tiến cũng là con đường tt nht đ người dân khp nơi hiu rõ bn phn, trách nhim và phương thc bo v mình và xã hi. Các chế đ và thế lc cường quyn và đc tài tt nhiên s tìm mi cách cn tr hành trình tri thc này. H hoàn toàn không mun công dân ca mình có kiến thc cao, hay s hu các kh năng và k năng này. Điu này không có gì ngc nhiên. Như trường hp Hng Kông, nhng người tr mnh dn đng lên bày t quan đim và ước mong ca mình, nhưng Bc Kinh hoàn toàn không mun thế. Nhưng nhng ai mun hc hỏi và tiến thân thì luôn luôn có cách. Vn đ còn li là cung và cu : làm sao khuyến khích càng nhiu người ti Vit Nam hc hi phương thc đúng đn đ giành ly t do cho mình và cho xã hi mình đang sng (ch khi nào toàn xã hi được bo đm thì quyn của mỗi cá nhân mi được đm bo) ; và làm sao nhng người quan tâm có sáng kiến và n lc đ to điu kin và đáp ng được nhu cu ln lao và bc thiết này.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 17/09/2019

Tài liệu tham kho :

1. Carolyn L Rubenstein, "3 Essential Ingredients for Creating Unconventional Success ", Psychology Today, 7 October 2010.

2. Paula Davis-Laack, "Grit : The Secret Ingredient to Success ", Psychology Today, 25 August 2014.

3. Xin đọc "Decades of Scientific Research that Started a Growth Mindset Revolution ", Mindset Works, accessed on 15 September 2019 ;

4. Hai tác phẩm khác ca Carol Dweck : Dweck, C. S. (2006). Mindset : The new psychology of success. New York : Random House ; và Dweck, C. S. (2012). Mindset : How you can fulfill your potential. Constable & Robinson Limited.

5. David Spungin, "10 Leadership Lessons I Learned at West Point ", Accessed on 15 September 2019.

6. Jon Marcus, "The Unexpected Schools Championing the Liberal Arts ", The Atlantic, 15 October 2015.

7. Phạm Phú Khi, "Tự do hc thut – bí quyết thành công ca giáo dc Úc ", Tạp chí Lut Khoa, 21 December 2016.

Published in Diễn đàn