Thông Luận

Có phải chính quyền cộng sản Việt Nam tránh nói từ "giải phóng" trong dịp kỷ niệm 30/4 năm nay ?

Dịp lễ 30 tháng 4, ngày kỷ niệm kết thúc cuộc chiến Việt Nam mà Hà Nội gọi là ngày giải phóng Miền Nam, thường được chính quyền Việt Nam tổ chức rầm rộ với các hoạt động tuyên truyền nhiều mặt trong cả nước. Riêng năm nay thì hoạt động này có phần im ắng hơn hẳn, theo nhận xét của một số nhà quan sát.

Hình minh họa. Lễ kỷ niệm 40 năm kết thúc cuộc chiến Việt Nam ở Sài Gòn hôm 30/4/2015 - AFP

Thay biểu ngữ, ít cờ quạt

Theo Nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng - người hiện đang sống ở thành phố Hồ Chí Minh, việc tổ chức kỷ niệm ngày 30 tháng 4 của Nhà nước năm nay là một hiện tượng đặc biệt và bất thường khi liều lượng và mật độ tuyên truyền cho ngày 30 tháng 4 giảm hẳn, chỉ bằng từ một phần tư đến một phần ba so với những năm trước.

"Đặc biệt là khẩu hiệu "Giải phóng miền Nam, Thống nhất đất nước" không còn nhiều trên mặt báo mà chủ yếu chỉ còn "Thống nhất đất nước" và bỏ đi cụm từ "Giải phóng miền Nam". Các lễ hội cấp trung ương, địa phương không thấy tổ chức rình rang ở Sài Gòn, không duyệt binh, không bắn pháo hoa…liên quan đến ngày 30 tháng 4".

Theo nhận định của một số người dân trong nước thì năm nay Nhà nước không có những hoạt động mà mấy chục năm qua họ vẫn thấy như bắt treo cờ, tổ chức những chương trình tuyên truyền ca ngợi ‘lịch sử hào hùng’. Anh Hùng từ Hà Nội cho biết :

"Không biểu ngữ, không băng rôn, không loa phường tuyên truyền như mọi năm. Mọi năm rầm rộ với các khẩu hiệu treo trên cột điện dọc khu phố, chăng ngang qua các tuyến đường. Tổ dân phố họp tại các khu chung cư để ăn mừng và ôn lại "lịch sử hào hùng".

Anh cho biết, trước đây tất cả các hộ dân đều phải treo cờ tổ quốc ; loa phường hoạt động tối đa để tuyên truyền, thậm chí trong các cuộc nhậu "người ta" cũng hô khẩu hiệu ‘mừng giải phóng’... năm nay khẩu hiệu đó ít xuất hiện hẳn trong các cuộc nhậu. Ai muốn treo cờ thì treo, phía chính quyền họ chỉ đi nhắc nhở.

Anh Linh từ Sài Gòn cho biết mọi năm nhà nào cũng bị bắt phải treo cờ, thậm chí người trên phường xuống nhà dân treo rồi bắt dân phải trả tiền. Năm nay tình trạng đó không còn nữa.

"Sài Gòn chỉ khác hơn ngày thường một chút vì có vài nhà treo cờ chứ không như mọi năm. Những chương trình ăn theo lễ lạc do Nhà nước tổ chức gần như không có. TV cũng im ắng, không như mọi năm là chiếu phim lịch sử. Treo cờ cũng rất hời hợt, lác đác. Họ chỉ nhắc nhở chứ không bắt buộc phải treo".

Giáo sư Hoàng Dũng từ Huế nêu ý kiến rằng ở Việt Nam, mọi tuyên truyền đều có chỉ thị từ Ban tuyên giáo, vì vậy chuyện truyền thông mạnh hay yếu đều do một ‘đạo diễn’. Việt Nam không có báo chí tư nhân mà chỉ là tiếng nói của Nhà nước, của đảng. Ông nói :

"Năm nay có một yếu tố khách quan là không phải năm chẵn nên họ không tổ chức lễ rầm rộ, nhưng yếu tố đó cũng không đến nỗi phải tổ chức một cách lặng lẽ như năm nay".

Ảnh hưởng bởi quan hệ Việt - Mỹ

Là một người dân sống ở Sài Gòn từ trước năm 1975, chứng kiến việc tổ chức lễ kỷ niệm ngày "giải phóng đất nước" mấy chục năm qua, anh Linh cho rằng năm nay Nhà nước không tổ chức rình rang như mọi năm vì nhiều nguyên nhân. Thứ nhất là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sắp đi Mỹ ; thứ hai là chính quyền đã có một cách tiếp cận xã hội khác, có nghĩa là chính quyền hiểu tâm lý người dân nên đã hạn chế tuyên truyền.

Hình minh họa. Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trương Tấn Sang (trái) ở Nhà Trắng hôm 25/7/2013 AFP

Đánh giá về các nguyên nhân khiến chính quyền Việt Nam hạn chế tuyên truyền cho ngày 30/4 năm nay, nhà báo Phạm Chí Dũng cho rằng, đó là do quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam đã thay đổi, và điều đặc biệt quan trọng là chuyến đi của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Mỹ trong thời gian tới :

"Càng về sau này tư tưởng và quan điểm ngả về Mỹ trong giới quan chức ở Việt Nam ngày càng lộ rõ, đặc biệt là dàn quan chức cấp Bộ trưởng, Thứ trưởng và cấp Bí thư, Chủ tịch tỉnh, thành. Họ có thân nhân và tài sản ở nước ngoài, chủ yếu là ở Mỹ cho nên họ cần bảo đảm sinh mạng chính trị, sinh mạng sinh học cũng như tài sản của họ. Nhưng họ cũng rất e sợ Trung Quốc cho nên họ dựa vào quan điểm gần đây của Nguyễn Phú Trọng là giãn và ngả dần về Mỹ, do đó họ không còn hào hứng với việc tuyên tuyền cho ngày 30 tháng 4".

Ông Dũng dẫn ra một so sánh về việc tuyên truyền cho ngày 30 tháng 4 năm nay và việc tuyên truyền cho ngày Trung Quốc xâm lược biên giới phía Bắc, ngày 17 tháng 2 trong cùng năm 2019 :

"Khi mật độ và liều lượng tuyên truyền cho ngày 30 tháng 4 năm nay giảm hẳn thì việc tuyên truyền cho ngày Trung Quốc xâm lược biên giới phía Bắc, ngày 17 tháng 2 lại rộ lên. Báo chí Nhà nước đồng loạt lên tiếng tố cáo giặc Trung Quốc xâm lược Việt Nam và mô tả chi tiết một số trận đánh xâm lược của Trung Quốc. Đây là điều trước đây không có.

So sánh như vậy để thấy quan điểm đối ngoại của ĐViệt Nam đang có một sự thay đổi và tôi cho rằng đây là sự thay đổi mang tính chất bước ngoặt".

Từng là cựu thù trong thời gian chiến tranh Việt Nam và trong suốt thời kỳ chiến tranh lạnh, Việt Nam và Mỹ giờ đây đã trở thành các đối tác. Hai nước đã chính thức bình thường hoá quan hệ từ năm 1995 và đến năm 2013 hai nước nâng tầm quan hệ lên đối tác toàn diện.

Những căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc liên quan đến những tranh chấp về chủ quyền ở Biển Đông cũng khiến quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam thêm gần. Trong chiến lược an ninh quốc gia của Hoa Kỳ công bố hồi năm 2017, Hoa Kỳ đã xác định Việt Nam là một đối tác đang lên về an ninh và kinh tế.

Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975 được Nhà nước Việt Nam gọi là Ngày giải phóng miền Nam, Thống nhất Đất nước, nhưng cũng là ngày khiến hàng triệu người phải bỏ nước ra đi. Cuộc chiến cũng đã cướp đi sinh mạng của gần 3 triệu người Việt và 58.000 người Mỹ.

Cố Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt cũng đã từng thừa nhận việc nhắc lại cuộc chiến theo cách quen thuộc của chính quyền Việt Nam sẽ có "hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn".

Diễm Thi

Nguồn : RFA, 30/04/2019

Nếu giải phóng là gạt bỏ những trói buộc thì sự kiện 30 tháng 4 năm 1975 đã giải phóng nhiều người tham gia hoặc có liên quan đến công cuộc mệnh danh "giải phóng".

Học sinh Việt Nam diễn tập mừng ngày "giải phóng". (Hình : REUTERS/Kham)

***

Càng ngày sự tự hào của Đảng Cộng sản Việt Nam về "công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước" càng giảm.

Càng ngày càng nhiều người thuộc "bên thắng cuộc" trải lòng – kể lại công khai, chính xác những gì mà họ biết một cách tường tận hay những gì mà họ cảm nhận về công cuộc "giải phóng".

***

Dịp 30 tháng 4 năm nay, facebooker Võ Đắc Danh – con của một "Bà mẹ Việt Nam anh hùng", người có chồng và hai con trai hy sinh trong công cuộc "giải phóng" – kể rằng, sự hãnh diện trong ông vì những đóng góp của cha anh mình cho cách mạng chỉ kéo dài chừng hai năm. Sự hãnh diện ấy bị bào mòn từ việc mẹ ông, sau một thời gian dài giấu lúa nuôi cách mạng, phải tiếp tục giấu lúa để không bị cách mạng tịch thu. Sự hãnh diện tiếp tục sụt giảm khi ông chứng kiến một người bạn phải bỏ dở việc học vì gia đình bị quy kết là tư sản, mất nhà và những căn nhà bị tịch thu như thế được cấp lại cho những bạn bè mà cha mẹ tham gia công cuộc "giải phóng"...

Những chuyện như thế càng ngày càng nhiều và đó là lý do Võ Đắc Danh liên tục từ chối gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam để được "qui hoạch" làm lãnh đạo. Trong một status chừng vài trăm chữ với tựa là "Giải phóng để làm gì" trên trang facebook của mình, Võ Đắc Danh kết luận : "Nếu như năm 1975 tôi hãnh diện vì ‘lý lịch đỏ’ thì bây giờ, sau 42 năm, tôi hãnh diện vì quyết định từ chối vào đảng của mình".

Facebooker Nguyễn Quang Lập – một nhà văn nổi tiếng - đăng lại status "Sài Gòn giải phóng tôi" mà ông từng viết hồi năm ngoái. Nguyễn Quang Lập tròn 19 tuổi đúng vào ngày 30 tháng 4 năm 1975. Nhờ sự thông thương giữa Nam với Bắc, cậu sinh viên miền Bắc – nơi khởi xướng và kết thúc thành công "công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước" – cùng bạn bè đồng lứa mới biết đến bút bi, mì gói và máy cassette.

Cũng kể từ đó thành viên của "gia đình bảy đảng viên cộng sản" mơ được đến Sài Gòn. Tháng 8 năm 1976, khi vào Sài Gòn thăm người bác ruột, buổi sáng đầu tiên tiếp xúc với dân chúng Sài Gòn, Nguyễn Quang Lập sửng sốt khi thấy bà chủ tiệm tạp hóa thưa, gửi với khách, bỏ hàng hóa vào bọc nylon, cột lại cẩn thận… Nguyễn Quang Lập tiếp tục sững sờ khi thấy trong đống sách cũ bày bán trên vỉa hè có cả "Tư bản luận", "Hành trình trí thức" của Karl Mark do các nhà xuất bản ở Sài Gòn in và phát hành từ thập niên 1960.

Facebooker Nguyễn Quang Lập kể rằng ông chỉ có 30 buổi sáng như thế ở Sài Gòn, nhiều chuyện tưởng như rất nhỏ nhưng lại tạo nơi ông những cảm nhận lớn lao, khác thường. Vào thời điểm đó, ông không cắt nghĩa được đó là gì song khi quay ra Hà Nội, ông bỗng sống khác đi, nghĩ khác đi, nói khác đi. Tuy bạn bè ngày đó gọi ông là thằng hâm, thằng lập dị nhưng ông "rất vui vì biết mình đã được giải phóng".

Nguyễn Quang Lập viết "Sài Gòn giải phóng tôi" sau khi bị tạm giam gần ba tháng với cáo buộc "tuyên truyền chống nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" rồi được phóng thích vì đã "cam kết từ bỏ hoạt động vi phạm pháp luật để tập trung vào lĩnh vực văn học nghệ thuật, phục vụ xã hội".

Khác với Võ Đắc Danh và Nguyễn Quang Lập – chỉ có "quan hệ liên đới", facebooker Đinh Hữu Hanh là người trực tiếp cầm súng, tham gia "công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước".

Đinh Hữu Hanh chỉ có chừng 700 người bạn trên facebook. Đa số bạn bè của Đinh Hữu Hanh hoặc là cựu chiến binh như ông, hoặc là thân nhân của các cựu chiến binh.

Trang facebook của Đinh Hữu Hanh đáng chú ý vì nó là nơi đăng "Ký ức một thời bi tráng" – thời người Việt được Đảng Cộng sản Việt Nam điều động từ Bắc vào Nam thực hiện công cuộc "giải phóng".

"Ký ức một thời bi tráng" do Đinh Hữu Hanh viết có nhiều kỳ - hiện đang ngừng ở kỳ thứ 29.

"Ký ức một thời bi tráng" có nhiều điểm đặc biệt. Nó được những độc giả vốn là đồng đội cũ của Đinh Hữu Hanh "giám sát", góp ý trực tiếp để tác giả sửa chữa, bổ sung. Từ câu chuyện của những giảng viên, sinh viên Đại học Sư phạm Vinh bị biến thành lính, tới hoạt động của Trung đoàn 6, Quân khu Trị Thiên từ 1972 đến 30 tháng 4 năm 1975,… làm người ta vừa ngậm ngùi, vừa ngỡ ngàng, song đáng chú ý nhất vẫn là những bình luận. Mức độ của sự cay đắng nơi những người lính "giải phóng" tăng dần, không có điểm dừng từ lúc bị buộc cầm súng cho tới nay.

Đọc "Ký ức một thời bi tráng", Hồ Thái Hà – một facebooker từng là đồng đội của Đinh Hữu Hanh, giống như Đinh Hữu Hanh, từng bị gọi nhập ngũ và điều vào Nam, cảm thán bằng thơ như thế này :

Chín người chết sáu còn ba.

Thế là ta ‘thắng’ địch ‘thua’ rõ ràng.

Ba mươi năm cuộc đao binh.

Nồi da nấu thịt để giành ‘tự do’.

Tự do bỏ xác nơi mô.

Tự do bệnh tật tự do đói nghèo.

Chưa biết đến lúc nào thì "Ký ức một thời bi tráng" hoàn tất nhưng facebooker Nguyễn Kỳ Nam – một hậu sinh – đã gom các kỳ của hồi ký này vào một chỗ và giải thích lý do là vì : Những ngày này ký ức của những người lính năm xưa lại ùa về. Có niềm vui và cả những nỗi buồn. Có nụ cười, có nước mắt cùng cả sự hối tiếc. Nhiều người lính ở cả hai phía đã nhận ra kẻ thù của họ là ai và cuối cùng chỉ có nhân dân chúng tôi là người thua cuộc.

Trân Văn

Nguồn : VOA, Thiên Hạ Luận, 04/05/2017