 | Tổng quan: | 3708293 |
Khí hậu : Nỗi tức giận của Greta và thông điệp "lạnh gáy" của giới khoa học
Hồi chuông báo động khẩn của chuyên gia Liên Hiệp Quốc về Đại dương, Khí hậu với vận mệnh nhân loại là tựa lớn trang nhất của đa số các nhật báo Pháp ra hôm nay : Khí hậu nóng lên khiến băng tan ồ ạt, nước biển dâng nhanh hơn nhiều so với dự kiến, các hiện tượng thời tiết cực đoan tăng vọt, đe dọa hàng tỉ dân cư ven biển và nhiều nơi khác, gây thiệt hại đến hàng trăm nghìn tỉ đô la một năm.
Gương mặt Greta Thunberg, thiếu nữ Thụy Điển 16 tuổi, biến dạng vì xúc động và giận dữ, khi phát biểu tại Thượng đỉnh Khí hậu Liên Hiệp Quốc (Climate Action Summit), New York, ngày 23/09/2019@ Reuters/Carlo Allegri
Hạ Viện Mỹ mở điều tra luận tội nhằm tiến tới phế truất tổng thống Donald Trump và chính trường Anh chao đảo sau quyết định của Tòa án Tối cao bác quyết định đình chỉ Nghị Viện của thủ tướng là các chủ đề chính khác.
"Gương mặt biến dạng vì giận dữ" và không khí bình lặng trong Bảo tàng Đại dương
Le Figaro có bài xã luận, mang tựa đề "Cô gái nhỏ và các nhà khoa học", kêu gọi công chúng nhìn thẳng vào sự thật, để có cách hành xử thích đáng. "Cô gái nhỏ" ở đây là thiếu nữ Thụy Điển, Greta Thunberg - ngôi sao của phong trào Khí hậu của giới trẻ, đang có mặt tại nước Mỹ để gây áp lực lên chính quyền các nước. Le Figaro ghi nhận sự tương phản cao độ về mặt hình thức, giữa một bên là thông điệp của các nhà khoa học nhóm GIEC, "được công bố trong không khí bình lặng" của một bảo tàng về đại dương học sang trọng ở công quốc Monaco, và bên kia là thiếu nữ Thụy Điển trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc, "mặt biến dạng vì giận dữ".
Theo Le Figaro, thái độ đầy bạo lực, "đe dọa", những lời lẽ "sỉ nhục", "công kích dữ dội" của cô gái nhắm vào thế hệ những người trưởng thành có thể gây phản cảm đối với những ai quen với cách ứng xử chừng mực. Và "những lời tiên tri gây kinh sợ" của cô, đồng điệu với những lời cảnh báo văn minh nhân loại đang trên đường sụp đổ, có thể khiến nhiều người lo sợ về việc "một nền độc tài kinh hoàng của chủ thuyết coi sinh thái là trên hết" sẽ lên ngôi.
Tuy nhiên, Le Figaro cũng nhấn mạnh là bất chấp sự tương phản về hình thức, điểm chung của hai thông điệp là nhân loại đang đối mặt với một tình thế khẩn cấp. Quá trình Trái đất bị hâm nóng đang tiếp tục diễn ra hoàn toàn phù hợp với các ghi nhận của các chuyên gia GIEC cách nay 29 năm, trong bản báo cáo đầu tiên. Cuộc khủng hoảng hiện nay là "nghiêm trọng" và cần "các phản ứng tương thích", cho dù các thảm họa sẽ không đến mức khiến toàn nhân loại diệt vong, và hủy diệt toàn bộ sự sống trên Trái đất. Nhưng tảng lờ các báo động mới này "sẽ là sai lầm".
"Con người khó chịu, đứa trẻ bị nhồi sọ, cô bé quá xúc cảm…"
Libération chạy tựa trang nhất : "Nước Pháp. Đại dương đe dọa nhấn chìm. Hơn một mét từ đây đến năm 2100 theo báo cáo GIEC. Từ Soulac đến Palavas (hai bãi biển tuyệt đẹp của nước Pháp ở bên bờ Đại Tây Dương và Địa Trung Hải), từ Dunkerque đến quần đảo Antilles, nước dâng cao đe dọa một phần rộng lớn vùng ven biển nước Pháp và dân cư sở tại".
Xã luận Libération, mang tựa đề "Thiện chí", ví cô gái Thụy Điển với một nhân vật nữ trong bi kịch Hy Lạp cổ đại. Cassandra được thần Apollon ban cho khả năng biết được tương lai, nhưng đã không có ai tin vào những lời tiên tri của cô. Libération nhấn mạnh : Những ai từng cho Greta Thunberg là "một con người khó chịu, đứa trẻ bị nhồi sọ, một cô bé quá xúc cảm…", khi đọc bản báo cáo của GIEC mới, chỉ cần với "một chút thiện chí", cũng sẽ thay đổi thái độ ngay lập tức. "Không cần đến bằng cấp của một nhà khí hậu học", việc Khí hậu bị hâm nóng, do khí thải, dẫn đến băng tan, nước biển dâng cao không thể khác, là bài học của học sinh lớp Một. Mà khí hậu bị hâm nóng không chỉ khiến nước biển dâng cao, mà còn gây nhiều hệ quả kinh hoàng khác, như đại dương bị axit hóa, bão tố nhiều hơn.
"Thảm họa đã nhãn tiền, nhưng thà thế còn hơn !"
"Thảm họa đã nhãn tiền, nhưng thà thế còn hơn !" là tựa bài xã luận La Croix. Nhật báo công giáo, khi nhắc lại thần thoại Hy Lạp về thiếu nữ Cassandra, thừa nhận "không một ai muốn nghe báo trước về các thảm họa, và thường là người ta thích tin rằng chúng sẽ không xảy ra". Từ 30 năm nay, các cảnh báo mà GIEC liên tục đưa ra "đã không làm thay đổi gì nhiều". Thượng đỉnh Khí hậu mới đây tại Liên Hiệp Quốc (Climate Action Summit) "gần như là một thất bại", ngoại trừ sự xuất hiện của Greta Thunberg.
Tuy nhiên, La Croix nhấn mạnh điểm khác biệt là : Lần này không còn là sự cảnh báo, mà thảm họa đã thực sự xẩy ra. Kể từ năm 2006 đến nay, mỗi năm trung bình 430 tỉ tấn băng hà tan chảy, khiến nước biển dâng nhanh hơn gấp 2,5 lần so với thế kỉ trước.
"Thảm họa đã nhãn tiền. Không ai có thể phủ nhận. Về một mặt nào đó, điều này có lẽ tốt hơn, bởi sẽ giúp cho mỗi người tăng tốc nhận thức về tính chất khẩn cấp của việc thay đổi triệt để lối sống, phương thức vận hành của nền kinh tế. Chính quyền các nước không còn có thể thoái thác, ẩn núp đằng sau lập luận cho là cần phải xem chừng công luận nữa. Vấn đề giờ đây không còn là cứu lấy hành tinh của chúng ta nữa, mà rất cụ thể là, làm thế nào để chăm sóc nó".
"Trật tự sinh thái thế giới mới"
Les Echos hôm nay, tuy không lấy báo cáo GIEC làm tựa trang nhất, nhưng dành nhiều bài bên trong để nói về cuộc chiến bảo vệ khí hậu. Theo Les Echos, đạt được các mục tiêu phát triển bền vững trước năm 2030 của Liên Hiệp Quốc là cơ hội duy nhất cho phép thoát được các thảm họa do khí hậu bị hâm nóng và môi trường suy thoái. Mà để làm được điều này các nước đang phát triển cần phải có thêm đầu tư, ước tính nhiều hơn 12% hàng năm so với hiện nay. Lấy tiền đâu ra ?
Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD / CNUCED) khuyến nghị xây dựng dựng một "Trật tự sinh thái thế giới mới". Để có thêm tiền cho môi trường, CNUCED đề nghị tăng cường chống lại việc các đại tập đoàn lậu thuế, ước tính có thể thu về từ 50 đến 200 tỉ đô la/năm. Bên cạnh đó, các khoản thuế mới nhắm vào ngành công nghệ kỹ thuật số đang trỗi dậy cũng có thể là một nguồn thu bổ sung.
Cũng Les Echos cho biết một số đại tập đoàn xa xỉ phẩm Pháp bắt đầu chuyển mạnh sang các cam kết môi trường, vốn không phải là ưu tiên. LVMH hôm qua, công bố lộ trình từ đây đến 2025, thực hiện việc 100% nguyên liệu có nguồn gốc động vật phải ghi rõ nguồn gốc.
Chuyên gia Allan Litchman : Donald Trump sẽ bị phế truất
Vụ tổng thống Mỹ bị Hạ Viện khởi sự điều tra để tiến tới phế truất cũng được nhiều báo Pháp quan tâm. Đây là lần đầu tiên, tại Mỹ khởi sự thủ tục phế truất một đương kim tổng thống, kể từ 20 năm nay. Đe dạo phế truất tổng thống đảo lộn cuộc tranh cử Mỹ là tựa lớn hồ sơ của Les Echos. Nhật báo kinh tế Pháp có cuộc phỏng vấn đáng chú ý với nhà chính trị học Allan Litchman về tác động của tiến trình phế truất tổng thống đối với cuộc tranh cử 2020.
Theo giáo sư Allan Litchman không có gì gây khó khăn hơn cho tổng thống Trump là trở thành đối tượng của thủ tục phế truất. Ông Litchman dự đoán Donald Trump có thể sẽ bị phế truất trước khi nhiệm kỳ tổng thống kết thúc, cuối năm 2020. Allan Litchman là một trong số ít người dự báo Donald Trump đắc cử năm 2016, cũng như dự báo đúng kết quả của 8 cuộc bầu cử tổng thống trước đó.
Vì sao chủ tịch Hạ Viện Mỹ quyết định hành động ?
Lý do chủ tịch Hạ Viện Nancy Pelosi mạo hiểm quyết định khởi sự điều tra, nhằm phế truất tổng thống là chủ đề một bài viết khác của Les Echos.
Theo Les Echos, dù xác xuất thành công được coi là rất nhỏ, và hành động này có nguy cơ làm nhiễu loạn cuộc tranh cử tổng thống (tiến trình luận tội bị ông Trump sử dụng làm phương tiện đả kích phe Dân chủ), nhưng đối với chủ tịch Hạ Viện, việc khởi sự thủ tục phế truất lần thứ tư trong lịch sử chính trị Mỹ này vừa là "một nghĩa vụ", và cũng là "một cơ hội chính trị". Les Echos nhấn mạnh đến ba lý do khiến chủ tịch Hạ Viện quyết định hành động.
Thứ nhất, điều quá rõ ràng là ông Donald Trump đã nhờ cậy đến một thế lực nước ngoài can thiệp vào bầu cử Mỹ. Thứ hai là, nếu lời báo động từ một nhân viên tình báo Mỹ là xác thực, thì tổng thống Trump đã đánh đổi một trợ giúp về tài chính, gây áp lực với nguyên thủ Ukraine, để lấy "các thông tin tiêu cực" về con trai ứng cử viên tranh cử tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden. Như vậy rõ ràng đây là tội "phản bội". Lý do thứ ba là chủ tịch Hạ Viện đứng trước áp lực của cử tri Dân chủ, từ lâu nay, đã hết sức bất mãn trước một tổng thống "bất tài" và "không đủ tư cách", và đây là một cơ hội để ông Trump phải ra đi.
Thủ tướng Anh về nước, Nghị Viện náo động
Quyết định đình chỉ Quốc hội của thủ tướng Johnson bị Tòa án Tối cao nước Anh bác bỏ. Le Figaro ghi nhận, vừa từ New York trở về, thủ tướng Anh đã rơi vào chảo lửa của điện Westminster, nơi Nghị Viện vừa nhóm họp trở lại và đối lập sẵn sàng chống lại ông.
Thủ tướng Anh, vừa phê phán phán quyết của Tòa Án, vừa lên án tình trạng "tê liệt" tại Quốc hội, và mưu toan của các nghị sĩ nhằm phá hỏng các thương thuyết về Brexit với Liên Âu. Thủ tướng Anh thách các nghị sĩ giải tán Quốc hội tổ chức bầu cử sớm, để cử tri bầu lên một Quốc hội mới nhằm thực thi quyết định chia tay với Liên Âu, theo kết quả trưng cầu dân ý 2016.
Theo Les Echos, điều mà các nghị sĩ Anh lo ngại hiện nay là thủ tướng Johnson tìm được phương tiện để lách luật, khiến nước Anh rời khỏi Liên Âu không có thỏa thuận (no-deal Brexit), với các hệ quả dự kiến vô cùng lớn cho đôi bên.
Khách Trung Quốc xuất ngoại tăng vọt
Về Châu Á, Les Echos chú ý đến sự bùng nổ của du lịch Trung Quốc. Hôm qua, Trung Quốc khánh thành sân bay Bắc Kinh – Đại Hưng (Daxing), được coi là sân bay lớn nhất thế giới. Nhân dịp này, nhật báo kinh tế Pháp giới thiệu về tình trạng khách du lịch người Trung Quốc tăng vọt, dẫn đến tình trạng phải xây dựng thêm hàng loạt cơ sở hạ tầng mới. Khách Trung Quốc du lịch nước ngoài năm ngoái là 150 triệu, so với 4,5 triệu cách nay hơn 20 năm. Chủ yếu du khách Hoa lục đến các nước Châu Á, trước hết là hai vùng lãnh thổ thuộc Trung Quốc : Hồng Kông 49 triệu, Macao 20 triệu, tiếp theo là Thái Lan (10,5) và Nhật Bản (8,4).
Trọng Thành
1769 nơi tại 112 quốc gia đã có kế hoạch hưởng ứng phong trào bãi khóa chống biến đổi khí hậu sẽ diễn ra vào hôm nay, thứ Sáu, 15/3. Greta Thunberg, cô bé 16 tuổi người Thụy Điển đã cho biết như vậy trên fanpage của mình, qua một status được đăng vào lúc 1 giờ 19 phút sáng 15/3 theo giờ Việt Nam. Các con số có thể sẽ còn cao hơn nữa [1]
Greta Thunberg tại Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu vào tháng 12 năm 2018 (Nguồn : Internet)
Trên bản đồ cho thấy 1769 nơi hưởng ứng ngày "Thứ Sáu vì tương lai" này, có nhiều nơi ở 5 quốc gia Đông Nam Á, bao gồm Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, và Philippines (không có nơi nào ở Việt Nam). Hai quốc gia đông dân nhất châu Á là Ấn Độ và Trung Quốc cũng hưởng ứng [2].
Phong trào bãi khóa được truyền cảm hứng từ chính Greta, nhà hoạt động về biến đổi khí hậu, người mà kể từ tháng 8 năm ngoái đã kiên trì đến và ngồi lỳ ở tòa nhà Quốc hội Thụy Điển, giương biểu ngữ về biến đổi khí hậu, nhằm khiến Quốc hội và dư luận quan tâm hơn, và từ đó có các hành động thích hợp để cải thiện tình hình. Ban đầu cô đến hàng ngày, về sau, cô chỉ đến vào thứ Sáu.
Biến đổi khí hậu nói chung được xác định do hai nguyên nhân : tự nhiên và con người. Tuy nhiên, khi nói tới biến đổi khí hậu ngày nay, người ta xác định rằng con người là nguyên nhân (hay chí ít, là nguyên nhân chủ yếu) [3]. Điều này đã được thừa nhận bởi 97 đến 98% các nhà nghiên cứu tích cực nhất về biến đổi về khí hậu, theo một khảo sát của một số tác giả tại một số trường và viện uy tín trên thế giới [4].
Dù vậy, vì nhiều lý do, các chính phủ trên thế giới đã không quan tâm, hoặc quan tâm dưới mức cần thiết về biến đổi khí hậu, mà một biểu hiện của điều này là sự rút khỏi Thỏa thuận Paris của Hoa Kỳ vào năm 2017 và sự chậm lại của tiến trình thúc đẩy thỏa thuận này kể từ đó đến nay.
Greta, từ một cô bé không ai biết tới, đã trở thành nhà hoạt động về biến đổi khí hậu nổi tiếng toàn cầu.
"Nhiều người nói rằng Thụy Điển chỉ là một quốc gia nhỏ và những gì chúng ta làm không quan trọng. Nhưng tôi đã học được rằng các vị không bao giờ là quá nhỏ bé để tạo ra sự khác biệt. Và nếu một vài đứa trẻ có thể gây sự chú ý trên toàn thế giới chỉ bằng cách không đến trường, thì hãy tưởng tượng những gì mà tất cả chúng ta có thể làm cùng nhau nếu chúng ta thực sự muốn".
Greta đã phát biểu như vậy trong Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu tại Katowice, Ba Lan vào tháng 12 năm 2018 vừa qua [5]. Bài phát biểu của cô đã được lan truyền rộng rãi trên báo chí lẫn mạng xã hội và gây xúc động cho rất nhiều người. Ngoài hội nghị này, cô còn diễn thuyết tại TEDxStockholm vào tháng 11 năm 2018 [6], và Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sỹ vào tháng 1 năm 201 [7], v.v.
Ảnh hưởng của Greta đã lan rộng khắp hành tinh. Đầu tiên, ngay tại quê hương mình, Thụy Điển, cô nhận được sự hưởng ứng của mọi người kể từ ngày bãi khóa thứ hai [8]. Tính đến tháng 12 năm 2018, hơn 20.000 học sinh, sinh viên đã hưởng ứng bằng các cuộc tuần hành tại ít nhất 270 thành phố tại nhiều quốc gia, trong đó có Anh, Mỹ, Úc, Bỉ, Nhật [9], Đức [10], Pháp [11], Thụy Sỹ [12].
Mới đây, Greta đã được đề cử giải Nobel Hòa bình bởi 3 nhà lập pháp người Na Uy. Theo Freddy Andre Oevstegaard, một trong 3 người đề cử, "Phong trào rộng lớn mà Greta đã thiết lập là một đóng góp rất quan trọng cho hòa bình" [13]. Nếu đoạt giải Nobel vào năm nay, Greta sẽ trở thành người trẻ nhất đoạt giải này trong lịch sử, thay thế nhà hoạt động người Pakistan Malala Yousafzai.
Là nhà hoạt động, Greta không tránh khỏi những lời đồn bất lợi về động cơ của mình. Để giải thích, cô cho hay cô không hoạt động vì động cơ thương mại hay bất cứ động cơ vụ lợi nào [14] Cô hoạt động vì mối nguy mà cô thấy rõ, và muốn cảnh tỉnh mọi người khi họ còn thời gian để hành động, như cô đã nói trong bài phát biểu trước Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu kể trên, rằng :
"Năm 2078, tôi sẽ kỷ niệm sinh nhật lần thứ 75 của mình. Nếu tôi có con, có lẽ chúng sẽ ở bên tôi ngày đó. Có lẽ chúng sẽ hỏi tôi về các vị. Có lẽ chúng sẽ hỏi tại sao các vị không làm bất cứ điều gì trong khi vẫn còn thời gian để hành động. Các vị nói rằng các vị yêu con cái của các vị hơn tất cả, nhưng các vị đang đánh cắp tương lai của chúng ngay trước mắt chúng".
"Chúng tôi không đến đây để cầu xin các nhà lãnh đạo thế giới quan tâm. Các vị đã bỏ qua chúng tôi trong quá khứ và các vị sẽ bỏ qua chúng tôi một lần nữa. Chúng tôi đã hết sự tha thứ và chúng tôi sắp hết thời gian. Chúng tôi đến đây để cho các vị biết rằng sự thay đổi đang đến, dù các vị có thích hay không. Sức mạnh thực sự thuộc về người dân".
Vâng, sự thay đổi đang đến, dù nhiều người, trong đó có các nhà lãnh đạo thế giới, có thích hay không.
Với một số người, biến đổi khí hậu không phải là vấn đề nghiêm trọng. Có thể họ đúng cho đến khi họ chịu ảnh hưởng trực tiếp và rõ rệt của nó. Với các nhà lãnh đạo, biến đổi khí hậu không là vấn đề ưu tiên và luôn bị bỏ lại đằng sau nhiều vấn đề khác. Nhưng nếu các nhà lãnh đạo không quan tâm thì còn những người khác quan tâm. Và khi người lớn không hành động, thì trẻ em cần làm gì đó.
Và thiếu niên Greta đã quan tâm và hành động một cách bền bỉ và quả quyết. Trên hành trình của mình, cô đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người, khiến họ nhận ra rằng họ có sức mạnh, cũng như nhận ra rằng khi tập hợp lại, họ có thể thay đổi thế giới. Nhờ cô, những người lớn tuổi có thêm hi vọng vào những người trẻ tuổi và những người trẻ tuổi có thêm hi vọng vào tương lai.
Nguyễn Trang Nhung
Nguồn : RFA, 16/03/2019 (NguyenTrangNhung's blog)
Chú thích :
[1] Status thông báo của Greta
[2] Danh sách các quốc gia và sự kiện hướng ứng ngày "Thứ Sáu vì tương lai"
[3] Biến đổi khí hậu do nguyên nhân tự nhiên diễn ra qua quá trình dài hàng trăm đến hàng nghìn năm, và do vậy không được xem là nguyên nhân (hoặc nếu được xem là nguyên nhân, thì chỉ là nguyên nhân rất thứ yếu) của biến đổi khí hậu ngày nay. Xem thêm phần 'Nguyên nhân của biến đổi khí hậu' trong cuốn sách 'Những thông tin cập nhật về biến đổi khí hậu' của Nhà xuất bản Tài nguyên và mMôi trường và Bản đồ Việt Nam.
[4] Expert credibility in climate change
[5] Bài phát biểu của Greta trong Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu tháng 12 năm 2018
[6] Bài phát biểu của Greta tại TEDxStockholm tháng 11 năm 2018
[7] Bài phát biểu của Greta tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới tháng 1 năm 2019
[8] Greta Thunberg, schoolgirl climate change warrior : ‘Some people can let things go. I can’t’
[9] 'Our leaders are like children,' school strike founder tells climate summit
[10] Climate activist Greta Thunberg marches with students in Hamburg
[11] Swedish teen climate activist Greta brings school strike protest to Paris
[12] More than 1,000 Swiss pupils strike over climate
[13] Swedish teen climate activist Greta Thunberg nominated for Nobel Peace Prize
