 | Tổng quan: | 3638714 |
Những nền kinh tế Châu Á từng dựa vào Mỹ đang bước sang một bước ngoặt bằng cách tăng cường hợp tác kinh tế với Trung Quốc, một xu hướng có thể làm suy yếu khả năng của Washington trong việc thúc đẩy dân chủ và thị trường tự do tại khu vực này.
Khối ASEAN đã xuất khẩu lượng hàng sang Trung Quốc trong năm 2016, cao hơn so với giá trị xuất khẩu của khối này sang Hoa Kỳ trong cùng năm.
Mỹ, thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới, là điểm xuất khẩu ưu tiên của nhiều nước Châu Á trong nhiều thập kỷ sau Thế chiến II. Nhưng điều này đã thay đổi trong những năm gần đây. Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã xuất khẩu nhiều hơn cho Trung Quốc hơn là sang Mỹ trong thập kỷ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Khối ASEAN đã xuất khẩu lượng hàng trị giá 143 tỷ USD sang Trung Quốc trong năm 2016, cao hơn 9% so với giá trị xuất khẩu của khối này sang Hoa Kỳ trong cùng năm.
Biểu đồ xuất khẩu của ASEAN sang Trung Quốc, Hoa Kỳ
Ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc cũng tăng lên ở Nhật Bản, nơi xuất khẩu sang Trung Quốc trong 11 tháng tính đến tháng 11 năm 2017 đạt 13,38 nghìn tỷ yen (118 tỷ USD), vượt mức kỷ lục của cả năm 2014.
Nếu xu hướng này tiếp tục, nó có thể làm thay đổi sự cân bằng quyền lực giữa Washington và Bắc Kinh trong khu vực.
Kengo Tahara thuộc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản đã đánh giá tác động kinh tế của Hoa Kỳ và Trung Quốc đối với nhiều nước Châu Á. Sử dụng dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, ông tính toán cách nhu cầu hàng hoá của Mỹ và Trung Quốc tăng 1% sẽ làm tăng tổng sản phẩm quốc nội ở Nhật Bản và 5 quốc gia xuất khẩu lớn nhất trong ASEAN như thế nào.
Tahara tìm thấy một Trung Quốc đã sẵn sàng thay thế Hoa Kỳ để chi phối kinh tế khu vực Châu Á trong những thập kỷ tới. "Năm 2030, tác động kinh tế của Trung Quốc đến Đông Nam Á và Nhật Bản sẽ gấp 1,8 lần so với năm 2015 và cao hơn 40% so với Mỹ", ông tiên đoán.
Sự gia tăng nhu cầu 1% ở Trung Quốc sẽ nâng tổng GDP trong các nước ASEAN lên 3,3 tỷ đô la vào năm 2030 theo số liệu của Tahara, gấp đôi con số năm 2015 và tương đương 0,074% GDP danh nghĩa. Sự gia tăng tương đối của nhu cầu tại Mỹ sẽ chỉ tạo ra sự gia tăng 1,9 tỷ USD.
Ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc đối với Nhật Bản hơi cao hơn tốc độ của Mỹ vào năm 2015, từ 2,8 tỷ đô la đến 2,7 tỷ đô la cho mỗi 1% tăng của tổng nhu cầu hàng hoá. Chính sách kích thích kinh tế trị giá 4 nghìn tỉ Nhân dân tệ (tương đương 616 tỷ USD hiện nay) của Bắc Kinh thực hiện sau cuộc khủng hoảng tài chính đã hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng và thiết bị, nâng xuất khẩu máy móc của Nhật Bản sang Trung Quốc. Tahara nhìn thấy con số này của Trung Quốc đạt 4,6 tỷ đô la vào năm 2030, giúp GDP của Nhật Bản tăng lên 0,096% so với 0,064% vào năm 2015.
Mỹ dự kiến vẫn giữ được ảnh hưởng lớn hơn trong nền kinh tế thế giới nói chung trong năm 2030, giúp GDP toàn cầu tăng thêm 52,9 tỷ đô la với mỗi 1% tăng của tổng nhu cầu hàng hoá - cao hơn 20% so với tác động của Trung Quốc. Nhưng Trung Quốc sẽ có một ưu thế vượt trội ở Châu Á, một phần do sự gần gũi về địa lý. Thời đại mà Hoa Kỳ là siêu cường kinh tế duy nhất, nơi mà "Mỹ hắt hơi và Châu Á sẽ bị viêm phổi" dường như trở thành một điều của quá khứ.
Cà rốt và cây gậy
Chi phí nhân công ngày càng gia tăng trong khu vực sản xuất của Trung Quốc đã tạo ra một nguồn lực tiềm năng cho các khoản đầu tư tiết kiệm lao động và cơ hội cho Nhật Bản để làm giàu. Mitsubishi Electric đã công bố kế hoạch cuối năm ngoái để bắt đầu sản xuất robot công nghiệp ở Trung Quốc.
Trung Quốc là một điểm xuất khẩu ngày càng quan trọng của Nhật Bản và nhiều quốc gia Đông Nam Á.
Tác động vượt xa xuất khẩu. Các nhà sản xuất Nhật Bản hoạt động ở Trung Quốc có thể có các công ty con mang lại lợi nhuận về Nhật Bản, nơi họ có thể đầu tư trở lại cho hoạt động kinh doanh hoặc sử dụng để trả cho nhân viên.
Tuy nhiên, làn sóng Trung Quốc hoá có thể mang lại lợi ích khác nhau cho các quốc gia. Thương mại đang phát triển với Trung Quốc nên mang lại nhiều lợi ích, nhưng bất kỳ sự suy giảm nào trong nền kinh tế của quốc gia này sẽ mang lại ảnh hưởng nặng nề hơn cho khu vực.
Bắc Kinh sẵn sàng sử dụng sức mạnh kinh tế của nó như là một công cụ ngoại giao và gây ra những rủi ro, như Hàn Quốc đã từng phải chịu đựng. Quyết định của Seoul về việc tiếp nhận hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến của Hoa Kỳ đã tạo ra nhiều cuộc tẩy chay của Trung Quốc để trả đũa. Ngân hàng Hàn Quốc ước tính rằng phản ứng như vậy của Trung Quốc sẽ làm giảm 0,4% GDP của quốc gia trong năm 2017.
Chính phủ của Tổng thống Moon Jae-in đã thực hiện các biện pháp để xoa dịu Bắc Kinh, chẳng hạn như đồng ý không tham gia mạng lưới phòng thủ tên lửa khu vực do Hoa Kỳ lãnh đạo.
Các giá trị xung đột
Sức mạnh kinh tế của Mỹ đã trở thành động lực đằng sau việc dân chủ hoá ở các nước Châu Á. Nhưng Washington có thể mất đòn bẩy vì ảnh hưởng của Bắc Kinh đang gia tăng.
Ví dụ, như chuyển đổi sang nền dân chủ của Myanma, phần lớn là do lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Naypyitaw đang đứng vững trong việc xử lý cuộc khủng hoảng người tị nạn Rohingya bất chấp sự lên án của quốc tế, kể cả từ Washington. Trung Quốc đã sẵn sàng chấp nhận quan điểm của Myanmar rằng vấn đề trên là vấn đề nội bộ, và Naypyitaw lại nghiêng về phía Bắc Kinh.
Trên mặt trận kinh tế, Hiệp định Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, một nỗ lực để tạo ra một khu vực mậu dịch tự do khổng lồ, đã thu hút các nước như Việt Nam và Malaysia. Tuy nhiên, sự rút lui của Hoa Kỳ đã làm suy yếu khả năng của hiệp định thương mại để đưa ra một giải pháp thay thế cho Trung Quốc. Các quốc gia Châu Á sẽ cần phải xây dựng mối quan hệ mạnh mẽ hơn với các nền kinh tế khác để tránh phát triển quá phụ thuộc vào người hàng xóm của họ.
Iori Kawate
Vũ Quốc Ngữ dịch
Nguyên tác : China sidelining US in Asia with growing economic clout,
asia.nikkei. review, 06/01/2018
Nguồn : VNTB, 08/01/2018
