Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Bài phát biểu ca Phó Tng thng Hoa Kỳ Mike Pence  tại Vin Hudson vào đu tháng Mười đã đượđón nhận khác nhau, tùy theo quan điểm ca người nghe/đc.

bad1

Phó Tổng thống Mike Pence tại ASEAN-US Summit, 15 tháng 11, Singapore.

Theo Dingding Chen thuc tp chí the Diplomat thì ti Trung Quc có ba loại phn ng. Loại bi quan thì cho rng Hoa Kỳ (không ch riêng đng Cng hòa mà là lưỡng đng) không còn du ý đ kim chế s tri dy ca Trung Quc. Loi quan tâm thì nhìn thy và chia s quan đim ca loi bi quan nhưng không tin là tình hung s không tr nên ti t. Loi bình tĩnh hơn thì nhn xét bài phát biu ca ông Pence tht ra đ đi ni hơn đi ngoi, nht là trước kỳ bu c Hoa Kỳ gia kỳ ch hơn mt tháng.

Ngoài Trung Quốc cũng có bao phn ng và nhn xét khác nhau. Cựu Phó Th tướng Úc John Anderson, chẳng hn, thì cho rng ông Pence chng khác gì tuyên b mt cuc Chiến tranh Lnh mi.

Sau bài phát biểu này, ít ai nghĩ rng ông Pence s vận dng mi cơ hi, nht là các din đàn quc tế, đ tiếp tc trình bày quan đim cng rn ca Hoa Kỳ đi vi mt Trung Quc mà ông cho là có quá nhiu vn đ. Cho đến nhng ngày trung và cui tun qua.

Vào thứ Năm ngày 15 tháng 11, trong bài phát biu tại hội nghthượng đnh ASEAN tại Singapore, ông Pence tuyên b Hoa Kỳ mun nhìn thy mt "n Đ - Thái Bình Dương mà trong đó mi quc gia, ln hay nh, tr nên thnh vượng và phát triển - an ninh đi vi ch quyn, t tin v các giá tr ca mình, và cùng nhau phát trin mnh hơn". Ông Pence khng đnh rng (ý đ) đế quc và s hung hãn không có ch đng trong vùng này, và cam kết ca Hoa Kỳ đi vi vùng này "chưa bao gi mnh hơn" (như bây gi).

Hai ngày sau đó, tạhội ngh APEC  được t chc ti Papua New Guinea (PNG) năm nay, ngay sau bài phát biu ca ông Tp Cn Bình (thot nghe đy v hoa m và hòa gii), ông Pence tiếp tc minh đnh rng Hoa Kỳ s không thoái lui đi vi cuc chiến thương mi vi Bc Kinh cho đến khi nào h thay đổi cách thc ca h. Trước mt Tp Cn Bình, ông nói : "Trung Quc đã li dng Hoa Kỳ bao nhiêu năm qua và nhng ngày đó đã qua ri". Ông Pence cũng lên án Bc Kinh v chiến lược ngoi giao by n (debt-trap diplomacy) ca h. Ông Pence cnh cáo : "Các dự án mà h (Trung Quc) ng h là thường không bn vng và phm cht t. Không nên chp nhn các khong n nước ngoài mà có th làm nguy hi đến ch quyn quc gia… (Phi) bo v quyn li ca đt nước bn, duy trì đc lp và, ging như Hoa Kỳ, luôn luôn đặt đt nước ca quý v trên hết."

Cũng trong bài phát biểu này ông Pence công b Hoa Kỳ s cùng vi Úc hp tác xây dng căn c hi quân ti PNG. Mc tiêu là cng c thêm s hin din quân s ca Washington ti Châu Á và Thái Bình Dương. Ông nói : "Chúng tôi sẽ làm vic vi hai quc gia này đ bo v ch quyn và hi quyn (maritime rights) ti các đo Thái Bình Dương". Ông Pence chưa công b Hoa Kỳ s cam kết và h trdự án này cụ th như thế nào v mt tài chánh, và các tàu thy Hoa Kỳ có đóng quân lâu dài ti Lombrum, Manus Island không. Tuy nhiên, theo chuyên gia Jonathan Pryke thuc Vin Lowy thì quyết đnh này s mang Hoa Kỳ đến gần Bin Đông hơn, và ông nghĩ rng nó cũng là s đy ngược đáng k đi vi tham vng chiến lược ca Trung Quc trong vùng Thái Bình Dương.

Qua các diễn biến chính tr xy ra vào trung tun và cui tun qua, chúng ta có th nhìn nhn vài điu.

Một, Trung Quốc đã phi nhượng b. H s không quyết đnh như thế nếu có s chn la ! Nhưng h đã, mt phn nào đó, nhượng b vi Hoa Kỳ v mt thương mi. Trung Quc muđạt mt tha thun với Hoa Kỳ bng cách cung cp mt danh sách dài nhng gì h sn lòng thc hin đ gii quyết căng thng hin nay. Mt nhượng b khác là qua thái đ hòa gii và m t ca Tp Cn Bình khi ông nhấn mnh nhu cầu hp tác toàn cu và thương mi quc tế. Nghe thì hay nhưng toàn sáo rng (tôi s có mt bài v đ tài này). Các nhượng b thương mi này, mc du chưa được công b chính thc, nhưng chúng ta có th suy lun rng nó khó th nào đáp ng được các mc tiêu chiến lược sâu xa ca Hoa Kỳ. Như ông Pence tng khng đnh, Hoa Kỳ mun mt quan h kinh tế được t do, công bng và h tương vi Trung Quc, và mun Bc Kinh chm dt vĩnh vin hành động ăn cp s hu trí tu, chm dt các hành đng bt buc chuyn giao công ngh v.v...

Hai, ông Pence đi dự hi ngh ASEAN và APEC thay thế ông Trump không phi vì ông Trump bn chuyn gì chính đáng hơn, và cũng không phi ông Trump không quan tâm đến các hi ngh này. Ông Pence đi thay mt ông Trump vì ông Pence đã mnh ming, thng thn, quyết đoán và không khoan nhượng, như đã thy qua bài phát biu ti Vin Hudson, và trong các hi ngh va qua. Ông Pence không nhng tiếp tc ch đim và ghim cht Trung Quc vào các sai trái ca h mà còn đưa ra hành đng c th, chng hn như vic đu tư xây dng căn c quân s ti Manus Island cùng vi Úc. Nht, Hoa Kỳ và Úc (cũng như Tân Tây Lan) đang liên minh để kim soát và kim chế s nh hưởng ca Trung Quc, và sđầu tư nhiu vn để phát trin các quc gia trong vùng Thái Bình Dương. Nếu các nước này ngã theo Trung Quc, vì by n chng hn, thì s có nhng nh hưởng sâu xa lên Bin Đông, vùng n Đ - Thái Bình Dương, và cc diện địa chính tr ti đây trong thi gian ti.

Ba, quan sát các diễn biến trong thi gian qua, chiến thut ông Pence và ông Trump có v như đang chơi trò "good cop, bad cop". Cho đến nay, đi vi Trung Quc, ông Trump tuy lên án h nhưng làm mt cách chng mc. Ông vn tiếp tc tuyên b Tp Cn Bình là bn ông. Ông phê phán Trung Quc các khía cnh mt cân bng thương mi vi Hoa Kỳ và s hu trí tu v.v… nhưng có nhng lĩnh vc phn ln ông chưa đng ti, như nhân quyn, chng hn. Ông Trump đóng vai "good cop". Trong khi đó ông Pence phê phán Trung Quốc không cha ch nào, k c s đi x tàn t qua tri ci to tp trung vmột triu người Uyghur. Bài phát biểu ca Pence ti Vin Hudson đã gây nhiu quan ngi và lo lng đi vi Bc Kinh v mt chính sách đi ngoi ca Hoa Kỳ vi mc tiêu bao vây Trung Quc. Ông Pence đóng vai "bad cop".

Ngoài ra, sự phn nh khác nhau trong ni các ca Trump v chính sách đối vi Trung Quc, tưởng chng như thiếu nht quán, nhưng nó li càng làm cho Trung Quc hoang mang. H không rõ đâu là chiến lược đích thc ca chính ph này, và đâu là nhng li nói hoa m, đe da, hay ch nhm đến vn đ đi ni v.v…

Nhìn như thế, đây có th là chiến thut nm trong chiến lược chung ca Hoa Kỳ đi vi Trung Quc. Ông Pence đóng vai trò "bad cop", và ông Trump đóng vai "good cop". Khi ông Pence càng liên tc lên án Trung Quc v các vi phm và ý đ thiếu minh bch ca h mt cách thẳng thn và không khoan nhượng thì ông Trump li im lng, ct yếu đ xem phn ng và nhượng b sau cùng ca Bc Kinh ra sao, trước khi quyết đnh thế c tiếp. Thế liên hoàn này, nht là khi được tính toán k lưỡng và phi hp nh nhàng, và bt ng, s làm cho Trung Quốc lúng túng. Nó s to nhiu áp lc lên Bc Kinh đ phn ng, thay vì ch đng. Nếu được thi hành vi kế hoch đường dài hn hoi, nó s làm cho lãnh đo Bc Kinh tiếp tc bt an. Sau cùng Bc Kinh s thy nhu cu cp bách phi đi thoi trc tiếp vi ông Trump đ biết Hoa Kỳ tht s mun gì.

Nói cách khác ông Pence làm lên án và áp lực còn ông Trump thì thương lượng và tha thun. Nghĩa là va đm va thoa. Làm cho thế gilo lắng.

Lợi đim ln nht ca nn dân ch, như Hoa Kỳ, chng hn, là trí tu tp th. Dù bt c ai lên làm tng thng thì cũng không th nào đc đoán mà phải lng nghe và tham kho các chuyên gia và rút ta t các kinh nghim trước đây. Ngoài ra trong văn hóa chính tr này, mi suy nghĩ và mi khía cnh vn đ đu được m x và được tính toán k lưỡng. Trong khi ti Trung Quc nói ngược li quan đim ca "hoàng đế" Tp Cn Bình không phi là văn hóa chính tr ca h. Hơn na, mt cái đu như h Tp thì tư duy cũng bình thường thôi, chng có gì đáng gi là tư tưởng c. Nhưng dù có xut chúng đi na thì cũng không th bì li bao nhiêu cái đu xut chúng khác trong giới tinh hoa ca Hoa Kỳ hin nay.

Điều mà lãnh đo Trung Quc lo lng nht hin nay là vn chưa tht s nm rõ Hoa Kỳ mun gì. Ch đòi hi thương mi hay còn các điu khác ? Khi đáp ng đòi hi thương mi ri thì sau đó là gì na ? Nhượng b bao nhiêu mới đ ? Ông Tp không mun chng minh vi người dân Trung Quc là ông yếu đui. Sau khi kích đng tinh thn dân tc trong my năm cm quyn va qua, ông Tp mun người dân Trung Quc phát huy tinh thn yêu nước, hy sinh và sn sàng chiến đu đ bảo vệ quyn li ca h, k c da trên các tuyên truyn di trá. Các nước c kế tiếp ca ông Tp mang tính quyết đnh s nghip chính tr ca ông.

Ông Pence đóng vai "bad cop" khá tài tình cho đến nay, làm cho APEC ln đu tiên không th đt đượthỏa thun hay tuyên bố chung nào kỳ này. Để xem ông Trump đóng vai "good cop" ra sao trong nhng ngày ti, nht là cuc gp mt vi ông Tp ti hi ngh thượng đnh G20 Buenos Aires vào cui tháng 11 này.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 24/11/2018

Published in Diễn đàn