Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Các bên cn n lc mc cao nht đ thin thc hóa cam kết ghi trong Tuyên b ca Ch tch ASEAN nhân dp hp Cp cao năm ngoái : Trong giai đon ti đây, ASEAN và Hoa K tay trong tay...

noicom1

Tổng thống Joe Biden hp thượng đnh trc tuyến vi lãnh đo ASEAN hi 2021.

Hi ngh Thượng đnh đc bit gia Hip hi các quc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Hoa K din ra gia hàng lot các cú sc v ngun cung, chuyn đi lãnh đo và cuc xâm lăng tàn bo ca Nga Ukraine. Sau nhng trc trc ban đu do Trung Quc và Campuchia "cn mũi k đà", cui cùng Thượng đnh đã được "cht li" và s din ra trong hai ngày 12 và 13/5/2022 ti Washington DC.

Cam kết lâu dài ca M

Cui cùng thì, tun này, Nhà Trng s làm ch nhà cho Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt Hoa K – ASEAN. Vi cuc chiến Nga – Ukraine đang chiếm ưu thế trong s chú ý ca quc tế, chính quyn Biden cho biết Hi ngh thượng đnh th hin "cam kết lâu dài" ca M vi ASEAN và khu vc n Đ– Thái Bình Dương, là ưu tiên an ninh quc gia ca Hoa K. Tm nh hưởng và sc mnh ca Trung Quc Đông Nam Á s là mt trong nhng ch đ trong Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt . Cuc hp kéo dài hai ngày cũng mang đến cơ hi đ làm sâu sc hơn quan h kinh tế ca M vi ASEAN, mt khi gm 10 quc gia hp thành nn kinh tế ln th by trên thế gii. Ngoài ra, mt lot các vn đ quan trng khác– t Covid đến biến đi khí hu, t cuc chiến Ukraine đến cuc khng hong Myanmar– cũng s được tho lun.

Không phi tt c các nước thành viên ASEAN đu s tham d hi ngh. Không ai ngc nhiên khi Myanmar b loi khi Cp cao, trong khi Tng thng Philippines Rodrigo Duterte quyết đnh không tham d Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt đ tránh đưa ra nhng cam kết có th ràng buc người kế nhim. Cm giác chung là do sơ sut ca các bên nên Hi ngh đã b chm tr. V phía ASEAN, vai trò ca Campuchia và Indonessia có s chng chéo và mâu thun : Campuchia hin là ch tch ASEAN, trong khi Indonesia là điu phi viên quan h ASEAN M. Tuy nhiên, không ít nước thành viên ASEAN thy rng,s thiếu rõ ràng trong kế hoch ban đu ca Washington cũng khiến vn đ tr nên phc tp không đáng có.

Quan h ASEAN– M là mi quan h quan trng. Năm 2022 đánh du 45 năm thiết lp quan h gia hai bên. Mi quan h này hin nay được xác đnh là quan h i tác chiến lược". Sau mt thi gian dài chính quyn ca cu Tng thng M Donald Trump "lơ là" ASEAN, dường như chính quyn ca Tng thng M đương nhim Joe Biden đang n lc thúc đy và tp trung vào vic tiếp cn Đông Nam Á. Vic thiết lp được mi quan h cht ch vi các nước thành viên ASEAN có ý nghĩa quan trng đi vi M, giúp Washington thúc đy chiến lược n Đ Dương Thái Bình Dương t do và rng m (FOIP) mt cách thun li. Bên cnh đó, khu vc này cũng là nhân t then cht trong chui cung ng ca M và là mt trong nhng th trường xut khu ln nht ca M. Đi vi ASEAN, M là đi tác thương mi ln th hai. Đu tư trc tiếp nước ngoài ca M vào khu vc này đt 338 t USD trong nhng năm gn đây,chiếm hơn 1/3 tng đu tư ca M vào toàn b khu vc n Đ Dương Thái Bình Dương.

Các vn đ ni cm

Bn vn đ ni cm cn được cân nhc trước thm Hi ngh Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt là : Th nht, M cn lưu ý rng vic can d vi ASEAN không nên ch căn c vào s kình đch mang tính chiến lược ca khi này vi các cường quc khác, c th là Trung Quc và hin gi là Nga. S không thc tế nếu nói rng đng nên hy vng M không đưa ra nhng tuyên b "đao to búa ln". Tuy nhiên, đó không phi là mu cht ca các cuc tho lun. Đi vi hu hết các quc gia thành viên ASEAN, lp trường ca khi v c Trung Quc và Nga khó có th thay đi, dù là có nhng tranh lun hoc bo lưu. Dù sao chăng na, vic nhn mnh li ích quc gia vn s có hiu qu. Thc tế là vic lp đi lp li mt ch đ là điu nguy him, nếu không mun nói là đáng tht vng. Dù Washington luôn nói v vic duy trì "cam kết lâu dài" vi Đông Nam Á, song các nhà hoch đnh chính sách ca M có lúc vn chưa hiu hết hoc không đánh giá đy đ nhng mi quan tâm và thc tế đa-chiến lược ca khu vc đa dng này.

Th hai, đim nêu trên là lăng kính quan trng mà Khuôn kh Kinh tế n Đ Dương Thái Bình Dương (IPEF) ca Chính quyn Biden s được các nước thành viên ASEAN nhìn nhn. Trong khi đó, trng tâm rõ ràng ca IPEF đã được công b, gm 4 tr ct tp trung vào (i) thương mi công bng, (ii) kh năng phc hi ca chui cung ng, (iii) cơ s h tng, năng lượng sch và kh carbon, (iv) qun tr tt. Hy vng, ti Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt, Tng thng Biden s tiết l thêm các thông tin chi tiết và cp nht hơn v nhng tiêu chí đc bit này.ASEAN s d dàng chp nhn IPEF nếu khuôn kh này thc s ci m và bao trùm, nơi mà tt c các quc gia thành viên đu tham gia và không loi tr hn s tham gia ca Trung Quc. Điu quan trng na là cn có các tín hiu nhn mnh tính liên tc và lâu dài ca IPEF như mt phn trong cam kết lâu dài ca M vi khu vc.

Th ba, điu quan trng là phi nâng quan h ASEAN M lên tm quan hi tác chiến lược toàn din" (CSP). Biu tượng này vô cùng quan trng, và ASEAN đã có quan h đi tác cp đ này vi c Trung Quc ln Australia. M có v thế thun li đ nm trong b ba này, và s được hu hết các quc gia thành viên hoan nghênh khi h tìm kiếm s cân bng trong mi quan h vi các cường quc ln. Kế hoch hành đng ca "Quan h đi tác chiến lược" ASEAN M (2021 2025) đưa ra các sáng kiến kinh tế, chính tr an ninh và văn hóa – xã hi có th được tn dng đ nâng cp quan h thành CSP.Các sáng kiến t M đã được công b vào tháng 10/2021 tp trung vào chăm sóc sc khe, hành đng trong vn đ khí hu và các sáng kiến phát trin bn vng là nhng nn tng quan trng.

Các nhà hoch đnh chính sách t các quc gia thành viên ASEAN và M nên hướng ti cam kết thc thi trên thc tế vic nâng cp càng sm càng tt .

Cui cùng, mi quan tâm thc s đây không phi là s suy gim ca bang giao ASEAN M, mà là nguy cơ trì tr hoc thiếu tiến b. Đang có nhng du hiu cho thy mi quan h không được suôn s như mong mun. C Đông Nam Á ln M cn hiu rng "nhiu th ging nhau hơn" không phi là thước đo mà hai bên mong mun. Có th cuc chơi hin gi hơi mun, nhưng khi các nhà hoch đnh chính sách và các c vn ca M bước vào Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt ln này, s rt đáng đ h suy ngm v nhng tn tht lâu dài có kh năng gây nh hướng đến mi quan h đa phương này.Đây là lý do ti sao s tiến b hu hình và rõ ràng là điu rt cn thiết đi vi c ASEAN ln M vào giai đon ti đây.

Vai trò trung tâm ca ASEAN

Các nước ASEAN luôn có ý thc thc tế rng, quan h gia Hoa K và Trung Quc có ý nghĩa quan trng đi vi chính h. Bt chp s đa dng ca khi, các nước ASEAN đu mun có mt Hoa K hin din và gn bó Đông Nam Á đ cân bng nh hưởng có kh năng áp đo ca Trung Quc. ASEAN cũng tìm cách đ Nht Bn, n Đ, Australia và các cường quc bên ngoài khác tham gia càng nhiu càng tt đ to ra s cân bng quyn lc trong khu vc, hay như cu Ngoi trưởng Indonesia Marty Natalegawa đã gi nó mt cách tích cc hơn, đó là mt "trng thái cân bng đng". Điu h không mun là buc phi la chn bên gia Hoa K và Trung Quc. Các nước Đông Nam Á cũng tìm kiếm s h tr ca Washington đi vi các th chế đa phương da trên ASEAN, chng hn như Hi ngh cp cao Đông Á và Din đàn khu vc ASEAN,mà khi này tìm cách tr thành trung tâm trong cu trúc khu vc n Đ Thái Bình Dương .

Ti Hội nghi Thượng đỉnh đặc biệt ln này, các chiu kích cu thành vai trò trung tâm ca ASEAN s được bàn tho mt cách k lưỡng hơn so vi các Hi ng Cp cao hàng năm. Tun ti, M và ASEAN s trao cho nhau quy chếi tác chiến lược toàn din" (CSP). Như thế M là cường quc th ba, sau Trung Quc và Australia, s có quy chế đc bit này. Tuy đu là CSP c nhưng các thành viên ASEAN ý thc rt rõ rng, ba quy chế CSP này không đng đng. CSP gia Trung Quc và Australia khác nhau đã đành,CSP gia M và ASEAN cn hi t nhng năng lượng mi, đc bit hơn, nht là trong thi k "hu Ukraine" .

Các bên cn n lc mc cao nht đ thin thc hóa cam kết ghi trong Tuyên b ca Ch tch ASEAN nhân dp hp Cp cao năm ngoái : Trong giai đon ti đây, ASEAN và Hoa K tay trong tay,hãy cùng nhau xây dng quy chế CSP trên cam kết bn vng, các li ích và giá tr chung cũng như thin chí lâu dài ca tt c các bên. Đc bit là cam kết ca Hoa K đi vi vai trò trung tâm, bn sc và s thng nht ca ASEAN .

Trần Đông A

Nguồn : VOA, 10/05/2022

Published in Diễn đàn