 | Tổng quan: | 3600667 |
Thanh Phương, RFI, 14/05/2022
Sau hai ngày họp thượng đỉnh tại Washington, hôm 13/05/2022, các lãnh đạo Hoa Kỳ và ASEAN đã ra một tuyên bố chung, cam kết sẽ nâng quan hệ giữa hai bên từ "đối tác chiến lược" lên "đối tác chiến lược toàn diện" vào tháng 11 tới.
Tổng thống Joe Biden tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Hoa Kỳ - ASEAN tại Bộ Ngoại giao, Washington ngày 13/05/2022. AP - Susan Walsh
Đây là lần đầu tiên các lãnh đạo ASEAN họp tại Washington và là cuộc họp thượng đỉnh đầu tiên do một tổng thống Mỹ chủ trì kể từ năm 2016.
Theo hãng tin AFP, hôm qua 13/05, trong cuộc họp, tổng thống Joe Biden đã hứa là Hoa Kỳ sẽ sát cánh lâu dài với các nước Đông Nam Á trước đà bành trướng của Trung Quốc ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Ông Biden xem quan hệ đối tác Mỹ-ASEAN là "rất quan trọng" và tuyên bố : " Chúng ta sẽ khởi động một thời kỳ mới cho quan hệ Mỹ - ASEAN".
Về phần phó tổng thống Kamala Harris, bà cũng cho biết chính quyền Mỹ "nhìn nhận tầm quan trọng chiến lược mang tính sống còn" của vùng Đông Nam Á và khẳng định Hoa Kỳ sẽ hiện diện ở khu vực này "trong nhiều thế hệ nữa", đồng thời nhấn mạnh đến việc bảo đảm tự do hàng hải ở các vùng biển mà Mỹ đang bị Trung Quốc thách thức.
Nhân dịp này, tổng thống Biden thông báo sẽ bổ nhiệm ông Yohannes Abraham, chánh văn phòng của Hội đồng An ninh Quốc gia, làm đại sứ Mỹ bên cạnh Ban thư ký của ASEAN ở Jakarta, chiếc ghế vẫn bị để trống kể từ năm 2017 khi ông Donald Trump lên làm tổng thống.
Trong bản tuyên bố chung gồm 28 điểm, các lãnh đạo Hoa Kỳ và ASEAN, còn bày tỏ sự ủng hộ bản "Đồng thuận 5 điểm" về Miến Điện, đạt được ở Jakarta vào tháng 04/2021, kêu gọi chấm dứt bạo lực và đối thoại xây dựng giữa các bên để chấm dứt khủng hoảng. Tại cuộc họp thượng đỉnh Mỹ-ASEAN lần này, tập đoàn quân sự Miến Điện đã không được mời.
Bản tuyên bố chung Mỹ-ASEAN cũng tái khẳng định sự tôn trọng "chủ quyền, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ" của Ukraine. Tuy nhiên, bản tuyên bố không lên án đích danh nước Nga về cuộc xâm lược Ukraine.
Với Trung Quốc là trọng tâm, Biden cam kết 150 triệu đô la với các nhà lãnh đạo ASEAN
VOA, 13/05/2022
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sẽ họp với các nhà lãnh đạo Đông Nam Á với lời hứa chi 150 triệu đô la cho cơ sở hạ tầng, an ninh, chuẩn bị cho đại dịch và các nỗ lực khác nhằm chống lại ảnh hưởng của đối thủ Trung Quốc.
Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt của Hoa Kỳ và ASEAN tại Bộ Ngoại giao ở Washington, DC, Hoa Kỳ, vào thứ Sáu, ngày 13 tháng 5. Ảnh: Bloomberg
Hôm 12/5, ông Biden bắt đầu hội nghị thượng đỉnh hai ngày với Hiệp hội 10 quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Washington với bữa ăn tối dành cho các nhà lãnh đạo tại Tòa Bạch Ốc trước khi hội đàm tại Bộ Ngoại giao vào thứ Sáu 13/5.
Chính quyền của ông hy vọng những nỗ lực này sẽ cho các nước thấy rằng Washington vẫn tập trung vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và thách thức lâu dài của Trung Quốc, vốn là đối thủ cạnh tranh chính của nước này, bất chấp cuộc chiến ở Ukraine.
Chỉ trong tháng 11, Trung Quốc đã cam kết hỗ trợ phát triển 1,5 tỷ USD cho các nước ASEAN trong vòng 3 năm để chống lại Covid và thúc đẩy phục hồi kinh tế.
Một quan chức cấp cao của chính quyền Hoa Kỳ nói với các phóng viên : "Chúng tôi cần đẩy mạnh vai trò của chúng tôi ở Đông Nam Á". "Chúng tôi không yêu cầu các quốc gia đưa ra lựa chọn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tuy nhiên, chúng tôi muốn làm rõ rằng Hoa Kỳ tìm kiếm các mối quan hệ mạnh mẽ hơn".
Cam kết tài chính mới bao gồm đầu tư 40 triệu đô la vào cơ sở hạ tầng nhằm giúp khử khí carbon trong nguồn cung cấp điện của khu vực và 60 triệu đô la cho an ninh hàng hải cũng như khoảng 15 triệu đô la tài trợ y tế để giúp phát hiện sớm Covid-19 và các đại dịch hô hấp khác, một quan chức nói. Nguồn vốn bổ sung sẽ giúp các quốc gia phát triển kinh tế kỹ thuật số và luật trí tuệ nhân tạo.
Cảnh sát biển Hoa Kỳ cũng sẽ triển khai một tàu đến khu vực để giúp các đội tàu địa phương chống lại những gì Washington và các nước trong vùng mô tả là đánh bắt trái phép của Trung Quốc.
Tuy nhiên, các cam kết vẫn ít ỏi so với mối quan hệ và ảnh hưởng sâu rộng của Trung Quốc trong vùng.
Ông Biden đang làm việc trên nhiều sáng kiến hơn liên quan đến vùng này, bao gồm dự án đầu tư cơ sở hạ tầng có tên Xây dựng Lại Thế giới Tốt đẹp hơn và Khung kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương (IPEF). Nhưng cả hai đều chưa được hoàn thiện và dự kiến sẽ không nổi bật trong các thông báo tại cuộc họp này.
Hội nghị thượng đỉnh đánh dấu lần đầu tiên các nhà lãnh đạo ASEAN tập hợp thành một nhóm tại Tòa Bạch Ốc và cuộc họp đầu tiên của họ do một tổng thống Hoa Kỳ chủ trì kể từ năm 2016.
Các nước ASEAN cũng chia sẻ quan ngại về Trung Quốc và rất muốn thúc đẩy quan hệ với Washington.
Việc Trung Quốc khẳng định chủ quyền đối với các vùng biển rộng lớn ở Biển Đông đã khiến nước này chống lại các thành viên ASEAN là Việt Nam và Philippines, trong khi Brunei và Malaysia cũng đưa ra yêu sách đối với một phần Biển Đông.
Tuy nhiên, các nước trong khu vực cũng đã thất vọng trước việc Hoa Kỳ chậm trễ trong việc trình bày chi tiết các kế hoạch tham gia kinh tế kể từ khi cựu Tổng thống Donald Trump từ bỏ hiệp ước thương mại khu vực vào năm 2017.
IPEF dự kiến sẽ được khởi động trong chuyến đi của ông Biden tới Nhật Bản và Hàn Quốc vào tuần tới. Nhưng các nhà phân tích và ngoại giao cho biết chỉ có hai trong số 10 quốc gia ASEAN - Singapore và Philippines - dự kiến sẽ nằm trong nhóm các quốc gia ban đầu đăng ký tham gia các cuộc đàm phán theo IPEF, vốn hiện không mang lại khả năng tiếp cận thị trường mở rộng mà các quốc gia Châu Á thèm muốn, vì mối quan tâm của ông Biden đối với công ăn việc làm của người Mỹ.
Các nhà phân tích nói rằng mặc dù các nước ASEAN chia sẻ mối quan ngại của Hoa Kỳ về Trung Quốc, nhưng họ vẫn thận trọng về việc đứng về phe với Washington hơn, do mối quan hệ kinh tế chủ yếu của họ với Bắc Kinh và các ưu đãi kinh tế hạn chế của Hoa Kỳ.
Một cố vấn của Thủ tướng Campuchia Hun Sen, nhậm chức từ năm 1985 nhưng mới thực hiện chuyến thăm Nhà Trắng đầu tiên, nói với Reuters rằng ông Biden nên dành nhiều thời gian hơn với các nhà lãnh đạo nếu ông nghiêm túc muốn nâng cao quan hệ với vùng này.
Cố vấn, Kao Kim Hourn, cho biết Campuchia, quốc gia có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Trung Quốc, sẽ không "chọn phe" giữa Washington và Bắc Kinh mặc dù đầu tư của Hoa Kỳ vào đất nước của ông đang tăng lên.
Trọng Nghĩa, RFI, 12/05/2022
Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt Mỹ-ASEAN mở ra trong hai ngày kể từ hôm 12/05/2022, tại Washington. Tất cả các nhà phân tích đánh giá đây là một nỗ lực của Mỹ nhằm chứng tỏ với các nước Đông Nam Á là Washington rất nghiêm túc trong quyết tâm dấn thân vào khu vực, đặc biệt vào lúc Hoa Kỳ đang phải chú ý đến cuộc chiến tại Ukraine.
Quang cảnh phòng họp Thượng đỉnh US – ASEAN 2022 tại Tòa Bạch Ốc ngày 12/5/2022.
Trong chiều hướng ngược lại, các nước ASEAN cũng rất cần đến sự hiện diện của Mỹ để khỏi bị Trung Quốc thâu tóm. Câu hỏi đặt ra là khối Đông Nam Á đang chờ đợi những gì từ phía Washington ?
Theo các nhà quan sát, mong đợi của khối ASEAN đối với Mỹ rất nhiều, nhưng có thể tóm gọn trong hai vế an ninh và kinh tế.
Trong một bài phân tích ngày 12/05, kênh truyền thông Mỹ CNBC đã trích dẫn ông Joshua Kurlantzick, một thành viên cấp cao về Đông Nam Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại CFR của Mỹ nhận định rằng khối ASEAN muốn thấy Hoa Kỳ đưa ra được một khuôn khổ hợp tác kinh tế với với một số nhượng bộ giành cho các nước Đông Nam Á, và "một chiến lược rõ ràng hơn đối với an ninh khu vực, đặc biệt là liên quan đến Biển Đông".
CNBC ghi nhận là chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của chính quyền Biden, được công bố vào tháng 2 vừa qua đã xác định rằng Washington sẽ tìm kiếm các cơ hội để Bộ Tứ, một tập hợp bao gồm 4 nước Ấn, Mỹ, Nhật, Úc, làm việc với các quốc gia Đông Nam Á. Thế nhưng, về phần mình ASEAN lại muốn thấy Hoa Kỳ hậu thuẫn mạnh hơn cho các sáng kiến của chính khối nước Đông Nam Á.
Bên cạnh đó, còn có vấn đề khối AUKUS, bao gồm Úc, Vương Quốc Anh và Hoa Kỳ, một liên minh an ninh quân sự ở vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương được ra mắt vào tháng 9 năm ngoái. Khối ASEAN lo ngại rằng AUKUS có thể làm mờ nhạt các diễn đàn an ninh khu vực, Diễn đàn An ninh ASEAN ARF, hay cơ chế Thượng đỉnh Đông Á EAS
Trả lời CNBC, Joanne Lin, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu ASEAN thuộc viên Đông Nam Á Yusof Ishak, Singapore, cho rằng "ASEAN có thể muốn thấy hậu thuẫn nhiều hơn từ phía Hoa Kỳ đối với các cơ chế do ASEAN lãnh đạo, thay vì đối với các nhóm nhỏ như QUAD và AUKUS". Theo chuyên gia này, khối Đông Nam Á rất cần đến sự ủng hộ của Mỹ chẳng hạn như đối với chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương của ASEAN, công bố vào năm 2019.
Một trong những điểm cốt lõi mà giới phân tích ghi nhận là Khối Đông Nam Á không muốn bị Hoa Kỳ dồn vào thế bị buộc phải chọn lựa giữa Washington và Bắc Kinh.
Chuyên gia về Đông Nam Á Brian Harding, thuộc Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Mỹ USIP, hôm 09/05 nhận định, "các nước ASEAN hết sức cảnh giác trước thực tế rằng quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có ý nghĩa quan trọng đối với chính họ. Bất chấp sự đa dạng của họ, các nước ASEAN đều muốn có một Hoa Kỳ hiện diện và gắn bó ở Đông Nam Á để cân bằng ảnh hưởng có thể trở thành thống trị của Trung Quốc". Thế nhưng, theo ông Harding : Điều họ không muốn là buộc phải lựa chọn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Chờ đợi của ASEAN đối với Mỹ dĩ nhiên cũng liên quan đến lãnh vực kinh tế.
Tại thượng đỉnh Washington lần này, Hoa Kỳ có thể thảo luận với các đối tác ASEAN về Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương đã được tổng thống Biden loan báo trước đây, một cơ chế giúp tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai bên.
Hiện nay, khuôn khổ này đang được hoàn chỉnh, nhưng chuyên gia Lin tại Singapore đã thấy rằng các khó khăn trong việc tiếp cận thị trường Mỹ, cũng như các chuẩn mực cao về lao động và môi trường mà Washington đòi hỏi có thể không hợp với một số nước ASEAN".
Do vậy, rất có thể là Đông Nam Á sẽ chờ đợi một số nhượng bộ từ Washington trên lãnh vực này.
Trọng Nghĩa, RFI, 12/05/2022
Theo lời mời của tổng thống Mỹ Joe Biden, Hoa Kỳ và khối các nước Đông Nam Á (ASEAN) họp hội nghị thượng đỉnh đặc biệt trong hai ngày, 12 và 13/05/2022. Đây là lần đầu tiên Nhà Trắng được chọn làm nơi tổ chức thượng đỉnh, một dấu hiệu nhằm cho thấy Washington vẫn đặt trọng tâm vào khu vực Thái Bình Dương, ngay cả khi phải đối phó với cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.
Tổng thống Mỹ Joe Biden họp thượng đỉnh Mỹ -ASEAN lần đầu tiên tại Nhà Trắng, Washington DC, Hoa Kỳ ngày 12/05/2022. La Prensa Latina / Bilingual Media, 12/05/2022
Theo chương trình dự kiến, tổng thống Mỹ bắt đầu các cuộc hội đàm với các lãnh đạo Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á ngay từ tối nay tại Nhà Trắng nhân một buổi dạ tiệc. Các cuộc tiếp xúc chính thức hơn sẽ diễn ra vào ngày mai, 13/05 tại trụ sở Bộ Ngoại giao Mỹ ở Washington.
Trong số 10 thành viên ASEAN, chỉ có lãnh đạo 8 nước đến Hoa Kỳ tham dự thượng đỉnh Mỹ ASEAN lần này, bao gồm Brunei, Cam Bốt, Indonesia, Lào, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Chính quyền quân sự Miến Điện không được mời, trong lúc tổng thống Philippines mãn nhiệm Rodrigo Duterte không đến được vì lý do thay đổi lãnh đạo ở Manila. Đại diện Việt Nam là thủ tướng Phạm Minh Chính.
Về ý nghĩa của Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN lần này, ông Kurt Campbell, điều phối viên phụ trách Ấn Độ-Thái Bình Dương thuộc Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ cho biết là chính quyền Mỹ luôn luôn quyết tâm thúc đẩy quan hệ với các quốc gia Đông Nam Á để giải quyết các vấn đề về khí hậu, kinh tế và giáo dục.
Tại một cuộc hội thảo do Viện Hòa Bình Hoa Kỳ tổ chức hôm qua, ông Campbell thừa nhận rằng các chính quyền Mỹ trước đây đã tạo ra cảm giác kém tập trung vào vùng Đông Á hoặc Ấn Độ-Thái Bình Dương và để bị cuốn hút vào những thách thức cấp bách khác. Đối với với ông, tình trạng đó sẽ "không thể tái diễn".
Theo hãng tin Mỹ AP, ngoài các hồ sơ hợp tác, tổng thống Mỹ Biden cũng dự kiến thảo luận với các nhà lãnh đạo ASEAN về cách giải quyết tình hình Miến Điện, cũng như về Trung Quốc và cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.
Theo ông Campbell cho biết là chính quyền Mỹ hy vọng là các cuộc đàm phán sẽ "trực tiếp, lịch sự, nhưng đôi khi cũng có thể hơi khó chịu" vì Hoa Kỳ và các thành viên ASEAN không cùng quan điểm trên mọi vấn đề.
Một ví dụ là tổng thống Biden đã kêu gọi loại Nga khỏi hội nghị thượng đỉnh Nhóm G20 dự kiến vào tháng 11 tới đây, nhưng điều này đã bị thành viên ASEAN là Indonesia, nước giữ chức chủ tịch luân phiên G20 phản đối.
Tại một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến với các nhà lãnh đạo ASEAN vào năm ngoái, ông Biden từng cho biết Washington sẽ bắt đầu đàm phán với các quốc gia Thái Bình Dương về việc phát triển một khuôn khổ kinh tế khu vực. Theo ông Campbell, Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương sẽ được thảo luận trong hội nghị thượng đỉnh năm nay, mặc dù vẫn chưa rõ kết quả cụ thể ra sao.
Tại một cuộc hội thảo khác ở Washington vào đầu tuần này, đại sứ Nhật Bản tại Washington cho biết là khuôn khổ đó có thể được khởi động trong chuyến thăm Tokyo sắp tới của tổng thống Biden.
Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt tại Washington diễn ra trước khi Biden bắt đầu vào tuần tới một chuyến thăm đến Hàn Quốc và Nhật Bản - chuyến thăm Châu Á đầu tiên của ông trên cương vị tổng thống. Theo kế hoạch, tổng thống Mỹ cũng sẽ gặp các nhà lãnh đạo nhóm Bộ Tứ QUAD bao gồm Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản.
Trong thời gian đầu của nhiệm kỳ, ông Biden đã tìm cách tập trung nhiều hơn vào Bộ Tứ và cải thiện quan hệ với các quốc gia Châu Á - Thái Bình Dương để đối phó với một Trung Quốc đang trỗi dậy và bị xem là đối thủ kinh tế và an ninh quốc gia đáng ngại nhất của Mỹ.
