Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Truyền thông chính tr được xem là mt nhánh mi trong nghiên cu truyn thông, xut hin vào na sau ca thế k 20 và được thay thế cho thut ng mang tính tiêu cc "tuyên truyn" (propaganda). Theo nhng nhà hành vi hc, truyn thông chính tr được da trên những hành vi ca các t chc nhà nước vi mc đích qung bá cho các t chc ca h và tp trung chính vào 4 lĩnh vc : tuyên truyn, phân tích bu c (electoral analyses), truyn thông đi chúng (mass communication) và quan h gia truyn thông và dư luận.

anninh1

Bà Kim Ngân và ông Obama cho cá ăn tại nhà sàn H Ch tch.

Không khó để nhn thy nhng nhà nước đc tài đã ý thc xây dng hình nh và kim duyt truyn thông t rt sm. Các nhà lãnh đo đc tài luôn được xây dng hình tượng như mt v giáo ch đy quyn năng và tt đp. Rt khó đ có th tìm thy mt hình nh xu xí (theo nghĩa đen) nào ca h xut hin trên truyn thông. Ngoài H Chí Minh được xây dng hình nh mt cách rt hoàn ho, các lãnh đo khác ca thi Vit Nam Dân Ch Cng Hòa cũng được xây dng hình nh rt hào nhoáng và vĩ đi, đem li ngun cm hứng cho hng nhiu người trong và c ngoài nước (Võ Nguyên Giáp, Tôn Đc Thng, v.v…).

Tuy nhiên, trong những năm gn đây nhng v lãnh đo nhà nước Vit Nam liên tc có nhng hình nh (tương đi) xu xí, hoc có th gi là không phù hp vi cương v là những nhà lãnh đo do nhng hành vi ng x ca h trước truyn thông, báo gii và được ghi hình li. Đơn c như tháng 5/2016 ch tch quc hi Nguyn Th Kim Ngân và tng thng M Obama cho cá ăn ti khu nhà sàn ca H Chủ tịch (1). Hành đng ht c xô cám một cách thô l xung ao cá khiến cho v tng thng M cũng phi t ra hơi ht hong được truyn thông ghi li trn vn và là đ tài đàm tếu sut mt thi gian.

Cũng là bà Ngân khi chào đón đội tuyn U23 vào đu năm nay (01/2018) cũng có nhng hành vi sung sã như dúi đu cu th đ va bt tay va xoa đu, hay va mi đây trong bui l trao cúp vàng AFF cho đi tuyn bóng đá Vit Nam bà Ngân đã c gng kéo tm bng phn thưởng đ th tướng Nguyn Xuân Phúc có th ghé tay cm vào nhưng tht bi (2). Nhng hành động đó đu được ghi hình và chia s thông qua các phương tin truyn thông (YouTube) và mng xã hi (Facebook).

Hoặc như vào cui tháng 5/2017, b trưởng y tế Nguyn Th Kim Tiến có chuyến viếng thăm nhng bnh nhân chy thn lc máu ti bnh vin Bch Mai – Hà Nội sau v t vong ca 7 người Hòa Bình (3). Bà Tiến đã đi mũ trùm đu khi vào khu chăm sóc đc bit sai quy cách. Tóc bà vn xõa lòa xòa mà đáng ra phi được vén gn vào mũ trùm đ đm bo vô trùng cho phòng bnh. Mt hành vi được xem là không thể chp nhn, nht là trên cương v ca mt b trưởng y tế. Không th không k đến mt nhân vt luôn được truyn thông phi chính thng ưu ái có th xem là nht hin nay đó là th tướng Nguyn Xuân Phúc, vi cái đu nghiêng tr thành biu tượng cùng n cười ng nghch đi vi nhng phát ngôn cũng ng nghch không kém.

Ngày nay, do sự phát trin ca công ngh đã dn đến "hình nh truyn thông" (media visibility) ca các chính tr gia b phơi bày và t đó h buc phi gi gìn hình nh ca h khi xut hin trước báo chí, truyn hình và internet. Điu mà các chính tr gia cng sn đã nhn thy và áp dng thun thc t rt sm. Các chính tr gia cng sn đã nhun nhuyn trong vic s dng thun thc ngôn ng li nói và ngôn ng hình th và luôn gây được n tượng và hình ảnh tích cc trước dân chúng.

Câu hỏi được đt ra đây là "Không l các nhà lãnh đo cộng sản Vit Nam đã không còn coi trng vic qung bá và kim soát hình nh h, mt vic h đã luôn đi đu và chú trng bc nht hay sao ?"

Theo cách tiếp cn chc năng-cơ cu (strutural – functional approach) đnh nghĩa truyn thông chính tr là "quá trình ca các hành vi giao tiếp nhm gây nh hưởng đến s vn hành ca h thng chính tr". Do đó, các nhà tương tác hc (reationist) nhn mnh tm quan trng ca nhng tín hiu phi ngôn ng. Và h, nhng người cng sn đã b mc yếu t then cht mang li s thành công ca h trong lch s hay chăng ?

Câu trả li là h hoàn toàn không h (mun) b mc trn đa này nhưng h đang dn mt kim soát. Hơn 40 năm nay (k t năm 1975), nhà nước Vit Nam luôn là người đc quyn v truyn thông và kim duyt thông tin trước đi chúng. Vit Nam có hơn 982 cơ quan báo và tp chí được cp phép hot đng và được qun lý, giám sát bi B Thông Tin và Truyn Thông và các cơ quan ch quản bên dưới mà người đng đu các cơ quan đó đu phi là đng viên đng cng sn Vit Nam (4).

Việc kim soát cht ch như vy đ không có bt kỳ mt thông tin trái chiu, mt hình nh không tt đp theo ý ca h được xut hin chính thng. Dĩ nhiên, h đã làm được điu đó rt tt và rt lâu cho đến khi internet xut hin ti Vit Nam. Mi va năm ngoái (2017) các báo đài rm r đăng tin k nim 20 năm ngày internet xut hin ti Vit Nam. Nhưng ti thi đim đó internet vn chưa phi là mi đe da ca h vì cước phí cao và băng thông hp, s kết ni gia mi người thông qua đó vn chưa đáng k. Đến năm 2003 khi băng rng ADSL có mt trên th trường cho phép mi người truy cp internet vi tc đ cao, va có th dùng các dch v khác như đin thoi, fax đng thời.

Cước internet, đin thoi gim mnh khong 10 - 40%, qua đó kích thích nhu cu s dng tăng lên. Hai năm sau, Yahoo 360 chính thc ra mt (3/2005) và thu hút mt lượng ln người dùng internet Vit Nam s dng. Lúc này vic chia s thông tin và bày t ý kiến cá nhân dn được đnh hình rõ nét, nhng đ tài trước đây được cho là nhy cm cũng bt đu được viết và thu hút người đc. Nhưng cú hích quan trng đ người dùng internet ti Vit Nam có th kết ni và chia s thông tin vi nhau khi h phi lũ lượt "di tản" sang mng xã hi Facebook sau khi Yahoo 360 đóng ca vào 2009. Sau mt vài năm làm quen và thành tho mng xã hi, song song đó nhà cung cp cũng nâng cp ng dng đ người dùng có tính tương tác và kết ni cao hơn thì nhng thông tin đc lp và ý kiến cá nhân (thường là ý kiến trái chiu) được đưa ra, trao đi và tiếp cn mnh m.

Nhà nước Vit Nam đã mt dn thế đc tôn ban phát thông tin mt cách nhanh chóng. T lâu h đã quen thế đc quyn và kim duyt. H lơi lng trong vic gi gìn hình nh, xây dựng tác phong thc tế mà luôn vào quyn lc kim soát truyn thông. Nhng hình nh t đi thc ca h hin nay được chia s mt cách chóng mt và nhn rt nhiu bình lun mà nếu rơi vào ch chc năm trước đây thôi s là rc ri khng khiếp cho nhng câu nói bình phẩm bn ct như thế. Không phi nhng người thuc các cơ quan lãnh đo nhà nước không cn xây dng hình nh tt đp trong mt người dân nhưng h đã quen vi l thói sung sã, và th hưởng hay nói mt cách khác là phè phn.

Ngày nay, khi công nghệ 4.0 phát triển h loay hoay đ không mt kim soát và to dng li hình nh thì càng l rõ nhng mt trái mà by lâu nay c che giu. Không ch đi vi nhng v lãnh đo cp cao mà c vi nhng thành viên ca cơ quan công quyn bên dưới. H vi vàng to ra những hình nh gi to (và không cn thiết) như công an đ c già sang đường, nht rác, giúp em bé v.v… nhưng đu b bóc trn khi nhng hình nh như thế đi cùng vi nhng máy quay phim và camera chuyên nghip được các cư dân đường ph ghi li bng smartphone.

Quay trở li vi nhng v lãnh đo cp cao, nhng người đi din chính thc cho b máy nhà nước và được gi là chính tr gia đi vi các nhà nước dân ch khác trên thế gii. Vit Nam tht s có chính tr gia hay không ? Thưa không.Vit Nam là mt nhà nước đc đng, không có bu c dân ch tht s. Vì thế, h chng may may và cm thy cn rèn luyn nhng k năng cn thiết như nói chuyn trước công chúng, hành vi ng x ngoại giao, v.v… H chưa bao gi phi tham gia vào cuc tranh c nào tht s đ giành lấy được phiếu bu ca nhân dân nên h không cn c gng và t hơn là cũng chng cn t ra phi c gng.Khi đã quen vi li hành x như thế thì h cũng không có kh năng hc hi và ci thin.

Nhưng vì sao cùng là nhng quc gia đc tài, đng đng khác như Trung Quốc, Bc Hàn… thì hình nh các nhà lãnh đo ca h Tp Cn Bình, Kim Jong-un li xut hin chnh chu và phong thái ra dáng đúng tm mc ca người đng đu quc gia hơn hn Vit Nam ?

Việt Nam không có mt nhà lãnh đo nm gi quyn lc tht s như Trung Quốc và Triu Tiên. Trong khi hình nh ca ch tch Trung Quc Tp Cn Bình và phu nhân được trau chut k càng trước khi xut hin trước truyn thông quc tế như hình nh ca các v lãnh t cng sn trước đó, thì Vit Nam có v các v lãnh đo còn đang mải tranh giành v trí đc tôn, đu đá quyn lc ln nhau.

Không khó tìm thy đy li ngoại giao ca các v lãnh đo Vit Nam xut hin trên truyn thông và thm chí còn là đ tài châm biếm trên truyn thông quc tế. Đơn c v vic vào tháng 9/2013, trong chuyến công du nước Pháp, th tướng đương nhim khi đó ca Vit Nam Nguyn Tn Dũng liên tc mc li ngoại giao khi loay hoay đòi hi kéo rèm, chnh tai nghe và t hi hơn là phát âm sai hoàn toàn tên ca th tướng Pháp. S v này đã được đài Canal Plus đem ra giễu ct trong mt chương trình talk show (5).

Hoặc v vic vào năm ngoái 7/7/2017, trong bui tham d hòa nhc thính phòng ti nhà hát giao hưởng Elbphilharmonie cùng vi các nhà lãnh đo G20 khác, đây là mt trong nhng hat đng bên l ca hội ngh thượng đnh G20, th tướng Nguyn Xuân Phúc và phu nhân liên tc dùng t gii thiu chương trình qut không ngng. S vic cũng được t Süddeutsche Zeitung, mt t báo ln ca Đc ma mai là "hành đng l" (6).

G20-GERMANY

Th tướng Nguyn Xuân Phúc (dùng tay vuốt đầu soái ướt đẫm mồ hôi) và phu nhân (hàng sau bên trái) ti nhà hát giao hưởng Elbphilharmonie cùng vi các nhà lãnh đo G20 khác.

Không cần so sánh vi các chính tr gia của nhà nước Vit Nam Cng Hòa trước năm 1975 như cách mi người vn thường so sánh mà ch cn so sánh vi nhng nhà lãnh đo ca Vit Nam Dân Ch Cng Hòa ca chính h đ thy hình nh trong mt người dân đã t hi đến mc nào.Trong khi các v lãnh đo của các quc gia khác, thm chí là nhng quc gia cng sn anh em khác hiu rõ vic cn thiết đ xây dng hình nh nhm to n tượng v mt th giác và sc nh hưởng.Trong khi nhng t ng trong các văn kin tuyên truyn ca h đã gây ngán ngm thì hình ảnh của h càng góp phn thêm ngao ngán.

Ngoài việc Vit Nam không có mt lãnh đo quyn lc tht s thì có th các v lãnh đo Vit Nam hin nay c gng cào bng hình nh đ tr nên "bình dân" trong mt nhau vi mc đích không là tm ngm trong cuc tranh đua quyền lc. Vì nếu hình nh ca anh tr nên thu hút theo hướng tích cc và thm chí xut chúng thì anh có th b loi ngay lp tc trên con đường chính tr đang rt khc lit hin nay.

Và thay vì cầu th, lng nghe và thay đi hình nh mt cách tích cc n, h hành x vn theo l thói đc tài và bt chp.Vào ngày 12/6/2018 Quc hi Vit Nam trong kỳ hp ln th 5 đã thông qua Lut An Ninh Mng và b lut này s có hiu lc vào đu năm 2019 (7). Đây là gii pháp mà chính ph Vit Nam đưa ra đi vi nhng hình ảnh t hi ca h. Tht đáng bun vì thay vì có nhng gii pháp tht s trit đ t bên trong thì luôn dùng nhng cách thc và hành x đàn áp và lp liếm đi vi người dân. Như mi người vn thường đùa ct "chúng ta có th mang con kh ra khi khu rng, chứ không th mang khu rng ra khi con kh".

Nguyễn Thanh Anh

Nguồn : VOA, 21/12/2018

Tham khảo :

1. https://vnexpress.net/thoi-su/obama-cho-ca-an-o-khu-nha-san-ho-chu-tich-3407405.html

2. https://www.youtube.com/watch?v=vfvQtsr9A6I

3. http://hoinhabaovietnam.vn/Bo-truong-Bo-Y-te-Nguyen-Thi-Kim-Tien-Se-mien-phi-toan-bo-chi-phi-cho-cac-benh-nhan-chay-than-nhan-tao-o-Hoa-Binh_n17384.html ?page=392

4. http://hoinhabaovietnam.vn/Ca-nuoc-co-982-co-quan-bao-tap-chi-duoc-cap-phep-hoat-dong_n20973.html

5. https://www.youtube.com/watch?v=LCRiG-s60lU

6. https://www.danchimviet.info/khi-thu-tuong-phuc-nghe-hoa-nhac/07/2017/5434/

7. http://honnhanphapluat.vn/quoc-hoi-chinh-thuc-thong-qua-luat-an-minh-mang-a101259.html

Published in Diễn đàn