 | Tổng quan: | 3638770 |
Tập Cận Bình nhiều lần nhấn mạnh "Chỉ có một nước Trung Hoa", liên tiếp đe dọa sẽ "thống nhất với Đài Loan", gây sợ hãi trong dân chúng, một cách gián tiếp ủng hộ ứng cử viên Quốc Dân Đảng.
Cuối cùng, trong hai tuần nữa các cử tri Đài Loan sẽ quyết định !
Khi Tập Cận Bình gặp Joe Biden ở San Francisco hồi tháng 11, ông Chủ tịch Trung Quốc nói với Tổng thống Mỹ rằng Trung Quốc không bao giờ bỏ qua chủ trương "Một nước Trung Hoa" và có ngày sẽ thống nhất với Đài Loan, hòn đảo hiện nay vẫn tự gọi là Trung Hoa Dân Quốc, một danh hiệu đặt ra từ năm 1912 ; do Quốc Dân Đảng sáng lập.
Điều ông Tập Cận Bình nói không có gì mới ; đã được giới lãnh đạo Trung Quốc nhắc đi nhắc lại nhiều lần cho nước Mỹ và thế giới khỏi quên. Tại sao ông Tập lải nhải nói hoài, trong lúc đến San Francisco để yêu cầu chính phủ Mỹ nới lỏng cấm vận kinh tế ?
Tập Cận Bình không thấy chán nói chuyện "Một nước Trung Hoa". Mỗi lần nói, ông lại phải tìm ra mấy chữ khác nhau, như thể thay đổi khẩu hiệu để người nghe phải chú ý. Ông nhắc lại một lần nữa nhân một buổi lễ kỷ niệm 130 năm ngày sinh của Mao Trạch Đông. Năm 1949 Mao đã đánh bại Tưởng Giới Thạch ; vị tổng thống Quốc Dân Đảng kéo quân chạy qua Đài Loan, sau đó mỗi năm lại báo trước ngày "Quang phục Lục địa".
Ngày Thứ Ba, sau lễ Giáng Sinh, Tập Cận Bình mô tả sự kiện Đài Loan "thống nhất hoàn toàn" vào Trung Quốc là "một tiến trình bất khả kháng". Hai từ nổi bật là "hoàn toàn" và "bất khả kháng". Ông nói rõ hơn : Trung Quốc sẽ gia tăng việc hội nhập với Đài Loan, phát triển các tương quan hòa bình giữ hai bên eo biển, và "quyết tâm ngăn cản không cho Đài Loan tách rời khỏi Trung Quốc, bằng bất cứ cách nào !" Thêm mấy từ mới : "quyết tâm", "tách rời" và "bằng bất cứ cách nào !"
Tập Cận Bình không nói một câu nào nhắc đến việc dùng vũ lực để tiến đến thống nhất. Ông cũng không hề nói một tiếng nào về cuộc bầu cử tổng thống Trung Hoa Dân Quốc sắp diễn ra ngày 13 tháng Giêng năm 2024. Nhưng ai cũng hiểu, Tập đang tìm cách gây ảnh hưởng trên kết quả cuộc bỏ phiếu của 26 triệu dân Đài Loan.
Lãnh đạo các cường quốc đều tìm cách ảnh hưởng trên các cuộc bầu cử của các nước khác, nhất là các nước đối nghịch. Các ông Vladimir Putin và Kim Jong Un đều muốn sang năm dân Mỹ sẽ chọn một vị tổng thống phù hợp với quyền lợi của họ. Tập không tỏ ra sốt sắng đến vụ này, nhưng vẫn muốn ủng hộ các ứng cử viên quốc hội Mỹ "ôn hòa", tức là không quyết liệt chống Trung Quốc.
Nhưng chắc chắn Bắc Kinh muốn sẽ chọn được một vị tổng thống mới vừa ý ở Đài Bắc ! Bởi vì mỗi ứng cử viên bày tỏ khuynh hướng khác nhau đối với Trung Quốc.
Hiện có ba đảng đưa người ra tranh cử chức tổng thống Đài Loan. Kỳ cựu nhất là Quốc Dân Đảng, nắm quyền từ 1949 ; trong 36 năm cai trị với tình trạng thiết quân luật – lấy cớ phải đề phòng Trung Quốc xâm lăng. Họ tự coi là chính phủ của tất cả Trung Quốc, tạm thời lưu vong ở Đài Loan, chỉ là một tỉnh. Những đại biểu quốc hội đã được bầu lên trong lục địa trước năm 1949 vẫn giữ nguyên nhiệm vụ, cho đến khi qua đời.
Năm 2000, ông Trần Thủy Biển (Chén Shuǐbiǎn, 陳水扁) là vị tổng thống trẻ nhất và là người đầu tiên sinh ra ở Đài Loan, năm 1950. Ông thuộc đảng Dân Chủ Tiến Bộ, gọi tắt là Dân Tiến, mới thành lập năm 1986, trước khi thiết quân luật chính thức chấm dứt. Chủ trương lúc đầu của đảng Dân Tiến là coi Đài Loan như một quốc gia độc lập, không thuộc Trung Quốc. Nhưng khi bắt đầu nắm quyền, trước áp lực của Trung Quốc và vì dân chúng sợ chiến tranh, đảng Dân Tiến thay đổi ; tiếp tục công nhận "Chỉ có một nước Trung Hoa", Đài Loan chỉ là một tỉnh.
Tám năm sau, Mã Anh Cửu (Mǎ Yīngjiǔ, 馬英九) chiếm lại ghế tổng thống cho Quốc Dân Đảng. Bà Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen 蔡英文) thuộc đảng Dân Tiến, cũng sinh trưởng ở Đài Loan, đắc cử năm 2016 và là vị nữ tổng thống đầu tiên của Trung Quốc.
Năm nay, hai ứng cử viên nổi bật, sẽ giành nhau chức tổng thống, là Lại Thanh Đức (Lai Ching-te, 賴清德), đảng Dân Tiến, phó tổng thống của bà Thái Anh Văn ; và Hầu Hữu Nghi (Hou Yu-ih, 侯友宜), thị trưởng Đài Bắc, thuộc Quốc Dân Đảng.
Trung Quốc đả kích ông Lại Thanh Đức, tố cáo ông có khuynh hướng "ly khai", theo chủ trương ban đầu của đảng Dân Tiến. Guồng máy tranh cử của Quốc Dân Đảng cũng phụ họa ý kiến này. Họ kêu gọi dân Đài Loan hãy tín nhiệm ông Hầu Hữu Nghi, để tránh khiêu khích khiến Bắc Kinh gây chiến tranh.
Tập Cận Bình nhiều lần nhấn mạnh "Chỉ có một nước Trung Hoa", liên tiếp đe dọa sẽ "thống nhất với Đài Loan", gây sợ hãi trong dân chúng, một cách gián tiếp ủng hộ ứng cử viên Quốc Dân Đảng. Trong năm qua, Trung Quốc đã tổ chức hai cuộc thao diễn lớn chung quanh Đài Loan, cho chiến đấu cơ, chiến hạm và tàu ngầm đi sát gần hòn đảo. Trung Quốc muốn dân chúng lo rằng nếu đảng Dân Tiến thắng, tình trạng ở eo biển Đài Loan sẽ căng thẳng, có thể bị tấn công. Người dân sẽ không chỉ chọn một vị tổng thống mà còn chọn giữa chiến tranh và hòa bình. Đây là một điều "trớ trêu" vì Quốc Dân Đảng và Đảng Cộng sản đã từng đánh nhau, không đội trời chung từ thời 1920, 30, cho đến đầu thế kỷ 21. Trong mấy năm qua, ông Mã Anh Cửu đã bay qua Bắc Kinh nhiều lần để nhắc nhở lý thuyết "Một nước Trung Hoa".
Bà Tiêu Mỹ Cầm (Hsiao Bi-khim,蕭美琴), ứng cử viên phó tổng thống của ông Lại Thanh Đức, từng đóng vai đại diện chính phủ Đài Loan tại Mỹ, đã tuyên bố liên danh đảng Dân Tiến chủ trương bảo vệ hòa bình. Bà nói tình trạng căng thẳng hiện nay không phải vì đảng Dân Tiến nắm quyền mà vì Trung Quốc đang muốn bành trướng chế độ độc tài chuyên chế của họ, thay đổi trật tự thế giới. Bà cam kết "chúng tôi không để chiến tranh xảy ra !" Nhưng, "Chúng tôi muốn củng cố sức mạnh quốc phòng là để ngăn ngừa chiến tranh !" Bà còn nhắc lại, ngay trong thời gian Quốc Dân Đảng nắm quyền ở Đài Loan, Trung Quốc vẫn tăng cường quân đội và vũ khí.
Ứng cử viên tổng thống thứ ba là Bác sĩ Tiêu Thiếu Khang (Zhàw Shaw-kong, 趙少康) một đại biểu quốc hội thuộc "Đài Loan Dân Chúng Đảng", mới thành lập năm 2019, với chủ trương thân thiện với Bắc Kinh. Ứng cử viên phó tổng thống là bà Ngô Hân Mãnh (Cynthia Wu, Wú Xīnyíng, 吳欣盈) trẻ tuổi nhất, sinh năm 1978, trong khi vận động tranh cử đã tránh không nhắc gì đến Cộng sản Trung Quốc mà chỉ nhấn mạnh đến các vấn đề dân sinh.
Liên danh Đảng Dân Chúng có thể chia bớt phiếu của đảng Dân Tiến. Ông Tiêu Thiếu Khang chỉ trích, "Đảng Dân Tiến không hiểu Trung Hoa lục địa và cũng không hiểu Đảng cộng sản Trung Quốc… họ sử dụng mối đe dọa của Trung Quốc để đánh lừa cử tri, ngõ hầu kiếm phiếu". Ông Tiêu Thiếu Khang chủ trương hai bên phải đối thoại, mà đảng Dân Tiến không chấp nhận. Ông cũng bênh vực Quốc Dân Đảng vì họ cũng chủ trương đối thoại trong khi vẫn bảo vệ lực lượng quốc phòng. Bà Thái Anh Văn, ông Lại Thanh Đức, và bà Tiêu Mỹ Cầm đáp lại, nhắc nhở rằng họ vẫn luôn luôn đề nghị đối thoại nhưng đều bị Trung Quốc từ chối.
Trong số hai ứng cử viên tổng thống sáng giá nhất, ông Lại Thanh Đức (Dân Tiến) hiện được nhiều người ủng hộ hơn ông Hầu Hữu Nghi (Quốc Dân Đảng) nhưng khoảng cách không lớn. Đó là lý do Tập Cận Bình sẽ còn bắn tiếng đe dọa có thể đánh Đài Loan, để bảo vệ chủ trương chỉ có một nước Trung Hoa. Cuối cùng, trong hai tuần nữa các cử tri Đài Loan sẽ quyết định !
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 27/12/2023
Vương Hỗ Ninh đã được giao nhiệm vụ tạo ra giải pháp thay thế cho chính sách "một quốc gia, hai chế độ".
Vương Hỗ Ninh (trái), Tập Cận Bình và Vương Nghị : ba nhân vật chủ chốt trong chính sách Đài Loan. (Nikkei /Getty Images/Reuters)
Một nguồn thạo tin về hoạt động nội bộ của Đảng cộng sản Trung Quốc (Đảng cộng sản Trung Quốc) đã hé lộ bí mật về cuộc cải tổ lãnh đạo của Tổng bí thư Tập Cận Bình vào tháng 10 năm ngoái.
Tại sao một số nhà lãnh đạo được giữ lại để phục vụ thêm một nhiệm kỳ, trong khi những người khác bị loại bỏ thẳng tay ?
Trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị, có ba thành viên đã 67 tuổi, về mặt kỹ thuật thì họ chưa đủ tuổi nghỉ hưu. Cả ba người đều có thể ở lại, nhưng chỉ một người làm được điều đó.
Những người bị phế truất bao gồm nhân vật số 2, Thủ tướng Lý Khắc Cường và nhân vật số 4, Uông Dương. Chỉ có số 5 Vương Hỗ Ninh được ở lại và thăng tiến trong đội hình mới.
Nguồn tin lưu ý rằng sự thay đổi trong dàn lãnh đạo cấp cao gợi ý về chiến lược chính trị của Tập khi ông hướng tới nhiệm kỳ thứ tư. "Nhiệm vụ của Vương Hỗ Ninh là đặt nền móng cho sự thống nhất với Đài Loan".
Nếu Vương Hỗ Ninh được giữ lại để giải quyết vấn đề Đài Loan, thì đó là do sự thất bại của chính sách "một quốc gia, hai chế độ" ở Hong Kong.
Sau làn sóng biểu tình ủng hộ dân chủ rầm rộ làm rung chuyển Hong Kong vào năm 2019, Bắc Kinh đã nhanh chóng ban hành luật an ninh quốc gia cho đặc khu hành chính này, và một Hong Kong tự do đã không còn nữa.
Hơn một triệu người đã tham gia cuộc biểu tình quy mô lớn ở Hong Kong vào ngày 9/6/2019. (Ảnh của Takeshi Kihara)
"Một quốc gia, hai chế độ" được tạo ra khi Hong Kong do Anh cai trị được trao trả về Trung Quốc vào năm 1997, đảm bảo mức độ tự trị cao cho đặc khu. Công thức – vốn bắt nguồn từ thời của cựu lãnh đạo Đặng Tiểu Bình – là một chiến lược quan trọng cho sự thống nhất trong hòa bình với Đài Loan trong tương lai.
Nhưng sau khi Tập lên nắm quyền và chỉ đạo giữ lập trường cứng rắn đối với Hong Kong, dư luận Đài Loan đã thay đổi đáng kể. Rõ ràng, kế hoạch "một quốc gia, hai chế độ" sẽ không còn hiệu quả nữa.
Các nhà lãnh đạo hàng đầu biết rõ điều này. Bản thân Tập đã ngừng đề cập đến công thức này, kể cả tại Đại hội toàn quốc lần thứ 20 của Đảng cộng sản Trung Quốc, nơi ông giành được nhiệm kỳ thứ ba.
Đối với Tập, điều này không hoàn toàn xấu. Nó mang đến cho ông một cơ hội vàng để từ bỏ di sản thời Đặng và vạch ra chiến lược thống nhất Đài Loan của riêng mình. Và đối với nhiệm vụ quan trọng này, ông đã lựa chọn Vương Hỗ Ninh.
Ngày 18/1, Tân Hoa Xã công bố các thành viên mới của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu của đất nước. Việc bổ sung Vương Hỗ Ninh báo hiệu rằng ông sẽ đảm nhận vai trò Chủ tịch Chính Hiệp, kế nhiệm Uông Dương.
Một trong những vai trò của Chính Hiệp là thiết lập các chiến lược cho "công tác mặt trận thống nhất" của Trung Quốc, bao gồm cả việc kéo Đài Loan về phía Trung Quốc.
Theo khuôn khổ này, Vương Hỗ Ninh cũng được cho là sẽ trở thành Phó ban Lãnh đạo Trung ương về các vấn đề Đài Loan, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng về chính sách Đài Loan của Trung Quốc. Người đứng đầu cơ quan này là Tập.
Vương Nghị (phải) sẽ báo cáo với Vương Hỗ Ninh về chính sách an ninh liên quan đến thống nhất Đài Loan và quan hệ với Mỹ (Nguồn ảnh Reuters).
Vậy Vương sẽ đóng vai trò gì trong việc xây dựng chính sách Đài Loan trong nhiệm kỳ thứ ba của Tập ?
Một nguồn am hiểu về quan hệ Trung Quốc-Đài Loan lưu ý rằng Vương sẽ được giao nhiệm vụ viết một chiến lược thống nhất về mặt lý luận phù hợp cho thời đại của Tập.
"Người ta có thể tin rằng mối đe dọa từ việc Trung Quốc sử dụng vũ lực để thống nhất với Đài Loan là sắp xảy ra, nhưng thực tế không phải vậy. Bước đầu tiên là đưa ra một lý thuyết mới để thay thế ‘một quốc gia, hai chế độ’ của Đặng. Sau đó, áp lực lên Đài Loan sẽ được điều chỉnh dựa trên lý thuyết mới," nguồn tin giải thích.
Nguồn tin hy vọng lý thuyết này sẽ trở thành cơ sở để đo lường tiến độ và quyết định xem liệu một chiến dịch quân sự có cần thiết hay không.
Vương là một chính trị gia hiếm có. Ông đã phục vụ ba thế hệ lãnh đạo tối cao liên tiếp – Giang Trạch Dân, người vừa qua đời ở tuổi 96 ; Hồ Cẩm Đào, 80 tuổi ; và Tập Cận Bình, 69 tuổi – và luôn được tái bổ nhiệm với tư cách là bộ não của nhà lãnh đạo.
Về các vấn đề an ninh, Tập được cho là tôn trọng lời khuyên của Vương, một người dày dạn kinh nghiệm.
Mỗi khi Tập hội đàm với Donald Trump, Vương luôn ngồi bên cạnh để đưa ra lời khuyên. Chẳng ai biết Trump sẽ nói gì, và Tập cần một người có thể suy nghĩ nhanh nhạy.
Kinh nghiệm của Vương trong việc viết các tài liệu quan trọng có liên quan đến an ninh và quá khứ từng là giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Phúc Đán đã giúp ông có sự chuẩn bị rất tốt.
Khả năng viết theo cách làm hài lòng nhà lãnh đạo cao nhất của từng thời kỳ, dù nội dung có thể không rõ ràng đối với người ngoài cuộc, có lẽ là kỹ năng quan trọng nhất cần có trong Đảng cộng sản Trung Quốc.
Chủ tịch Tập Cận Bình gặp đại diện các sĩ quan và binh sĩ của trung tâm chỉ huy hợp đồng tác chiến của Quân ủy Trung ương, gửi lời chúc chân thành tới tất cả các thành viên, và có bài phát biểu quan trọng trong chuyến thị sát tới trung tâm này vào ngày 8/11/2022 © Tân Hoa Xã/AP
Vương Hỗ Ninh sẽ được hỗ trợ bởi Vương Nghị, cựu ngoại trưởng 69 tuổi, người đã được đề bạt vào Bộ Chính trị. Việc thăng chức của ông đã đi ngược lại quy tắc nghỉ hưu truyền thống của đảng, quy định rằng các quan chức không được đảm nhận các chức vụ mới, cao hơn sau khi họ 68 tuổi.
Vương Nghị cũng sẽ trở thành Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác Ngoại sự Trung ương Đảng, nghĩa là nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc.
Chắc chắn, nhà ngoại giao hàng đầu sẽ báo cáo với Tập về các vấn đề đối ngoại và an ninh. Nhưng đối với các chính sách liên quan đến thống nhất Đài Loan và quan hệ với Mỹ, Vương Hỗ Ninh cũng là người nhận báo cáo từ Vương Nghị.
Lý do là vì Vương Nghị sẽ trở thành Tổng Thư ký của Ban Lãnh đạo Trung ương về các vấn đề Đài Loan, cơ quan mà Vương Hỗ Ninh sẽ giữ chức Phó ban. Vương Nghị từng là Chủ nhiệm Văn phòng Sự vụ Đài Loan của Quốc vụ viện, chính phủ Trung Quốc.
Với tư cách là Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Vương Hỗ Ninh thuộc một trong bảy lãnh đạo đứng đầu Trung Quốc, và có quyền hạn cao hơn nhiều so với Vương Nghị, Ủy viên Bộ Chính trị.
Tập muốn đạt được một thành tựu liên quan đến Đài Loan bằng bất cứ giá nào trong vòng 5 năm tới, điều sẽ giúp ích cho nỗ lực tìm kiếm nhiệm kỳ thứ tư với tư cách là người đứng đầu đảng vào năm 2027.
Các chính sách liên quan đến Đài Loan của Trung Quốc sẽ do bộ đôi họ Vương này dẫn dắt.
Phó Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức vừa đảm nhận chức chủ tịch Đảng Dân Tiến cầm quyền tại Đài Bắc, Đài Loan, ngày 18/1.
Đài Loan sẽ tổ chức bầu cử vào tháng Giêng năm sau để chọn người kế nhiệm Tổng thống Thái Anh Văn. Sau hai nhiệm kỳ bốn năm, bà sẽ nghỉ hưu vào tháng 5 cùng năm và không thể tranh cử nhiệm kỳ thứ ba.
Đảng Dân Tiến (DPP) cầm quyền và Quốc Dân Đảng (KMT) đối lập đã khởi động quá trình vận động tranh cử.
Bà Thái vừa từ chức lãnh đạo DPP sau khi đảng này thất bại nặng nề trong các cuộc bầu cử địa phương gần đây. DPP đã chọn Phó Tổng thống Lại Thanh Đức, 63 tuổi, còn gọi là William Lai, làm người đứng đầu mới. Ông hiện đang là người dẫn đầu trong cuộc đua giành ghế tổng thống.
Không giống như các cuộc bầu cử địa phương, vốn chịu ảnh hưởng bởi các cấu trúc chính trị khu vực, cử tri Đài Loan lựa chọn tổng thống của họ dựa trên chính sách của người đó đối với Trung Quốc. DPP và KMT đã sẵn sàng cho một cuộc khẩu chiến khốc liệt.
DPP cảnh báo rằng nếu KMT lên nắm quyền, Đài Loan sẽ trở thành "một Hong Kong không có tự do". Phía KMT đáp trả bằng cách nói rằng nếu DPP vẫn nắm quyền, Đài Loan sẽ rơi vào chiến tranh.
Tập vừa nhận được quyền lực tối cao vào tháng 10 năm ngoái. Dù việc sử dụng vũ lực chống lại Đài Loan không được cho là sắp xảy ra, ông vẫn có thể phát động một cuộc tấn công chỉ trong tích tắc.
Mùa hè năm ngoái, Trung Quốc đã tổ chức các cuộc tập trận quân sự xung quanh Đài Loan và cho bắn nhiều tên lửa. Hành động biểu dương sức mạnh này là để đáp trả chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc bấy giờ là Nancy Pelosi tới hòn đảo. Kể từ đó, Đài Loan ngày càng lo lắng về khả năng xảy ra một cuộc xâm lược quân sự của Trung Quốc.
Cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine cũng đã gây sốc cho hòn đảo này.
Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy được cho là đang chuẩn bị thăm Đài Loan. © AP
Trung Quốc hy vọng DPP có khuynh hướng thiên về độc lập cho Đài Loan sẽ bị lật đổ vào năm 2024. Nhưng do quan hệ giữa Trung Quốc và Đài Loan đang hết sức căng thẳng, nên rất khó để quyết định thời điểm xây dựng chiến lược thống nhất Đài Loan mới.
Nếu Đài Loan xem nội dung của chiến lược mới đơn thuần là một lời đe dọa, thì nó có thể phản tác dụng. Dù Trung Quốc muốn hỗ trợ KMT, nhưng sau cùng có thể người họ giúp lại là DPP.
"Trung Quốc sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc giữ thái độ chờ-và-xem trong thời điểm hiện tại," một chuyên gia cho biết. "Thời điểm công bố chiến lược thống nhất Đài Loan mới có lẽ vẫn chưa được xác định. Có thể vẫn còn rất lâu nữa".
Giờ đây, Kevin McCarthy, người kế nhiệm Pelosi làm Chủ tịch Hạ viện, được cho là đang chuẩn bị thăm Đài Loan.
Một số người cho rằng một chuyến thăm như vậy sẽ đến sớm nhất là vào tháng 4. Nếu McCarthy thực hiện chuyến đi, rất có khả năng ông sẽ khiêu khích Trung Quốc một lần nữa bao vây hòn đảo bằng các cuộc tập trận quân sự.
Trong cuộc diễn tập quân sự sau chuyến thăm của Pelosi, Trung Quốc đã bắn 5 quả tên lửa vào vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản gần Đảo Yonaguni, tỉnh Okinawa. Hòn đảo này thuộc biển Hoa Đông, điểm cực tây của Nhật Bản, cách Đài Bắc hơn 150 km một chút.
Tháng 4 sẽ là thời điểm cuộc đua đề cử tổng thống bắt đầu nóng lên đối với cả hai đảng của Đài Loan.
Nếu McCarthy, một thành viên Đảng Cộng hòa, đến thăm Đài Loan, thì chuyến đi đó có thể ảnh hưởng đến cuộc tranh cử tổng thống của Đài Loan như thế nào ? Ban Lãnh đạo Trung ương về các vấn đề Đài Loan mới của Trung Quốc – và cử tri Đài Loan, sẽ phản ứng ra sao ?
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : "Xi puts top brain in charge of Taiwan unification strategy," Nikkei Asia, 26/01/2023
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 31/01/2023
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Chủ tịch Trung Quốc đã không hé lộ cho Joe Biden về con đường trở thành ‘lãnh tụ trọn đời’ của mình.
Tập Cận Bình và Joe Biden không phải là những người bạn như họ từng nghĩ. (Nikkei dựng phim/AP/Reuters)
Kể từ cuối tháng 10, nhiều công ty nước ngoài hoạt động tại Đài Loan đã bắt đầu chuẩn bị kế hoạch sơ tán trong trường hợp chiến tranh nổ ra. Cuộc tranh luận tại Đại hội toàn quốc Đảng cộng sản Trung Quốc vừa bế mạc là phần lớn nguyên nhân dẫn đến xu hướng này.
Chủ tịch Tập Cận Bình đã giành được nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là nhà lãnh đạo tối cao, nhưng bóng ma chiến tranh vẫn còn lởn vởn đâu đó.
Đó là vì Tập chưa đạt được mục tiêu lớn nhất của ông : trở thành lãnh tụ trọn đời – dù ông đã đưa các đồng minh vào dàn lãnh đạo cấp cao và giành lấy quyền lực tối thượng.
Các công ty nước ngoài giờ đây đang lo lắng : liệu thống nhất với Đài Loan bằng vũ lực có trở thành một lựa chọn để thực hiện mục tiêu đó hay không.
Thống nhất Đài Loan chắc chắn sẽ đưa Tập lên ngang hàng với Mao Trạch Đông về thành tích, và cho phép ông giành được nhiệm kỳ thứ tư tại đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, diễn ra vào năm 2027. Hơn nữa, giấc mơ phục hồi chức vụ chủ tịch đảng – mà Mao đã nắm giữ cho đến khi qua đời – cuối cùng có thể trở thành sự thật thông qua một cuộc sửa đổi điều lệ đảng quyết liệt hơn nữa trong 5 năm tới
Bộ máy ra quyết định hàng đầu của Trung Quốc hiện đều là đồng minh của Tập Cận Bình. (Ảnh của Yusuke Hinata)
Tập Cận Bình đã thể hiện rằng ông không có vấn đề gì với việc bỏ qua tính hợp lý kinh tế để theo đuổi "thịnh vượng chung". Nhà lãnh đạo dường như không hề lo lắng trước tình cảnh suy thoái kinh tế mà các chính sách của ông đã gây ra.
Cách tiếp cận cứng rắn này khiến mọi người tự hỏi liệu ông có tiếp tục hành động phi lý tính trong chính sách an ninh và tiến hành thống nhất với Đài Loan hay không.
"Kể từ nửa cuối tháng 10, chúng tôi đã nhận được vô số câu hỏi từ trụ sở chính, về kế hoạch duy trì hoạt động kinh doanh của chúng tôi", giám đốc điều hành một công ty nước ngoài tại Đài Loan cho biết. "Thật khó để hoàn thành bất kỳ công việc nào".
Các công ty nước ngoài hoạt động ở Trung Quốc đại lục cũng chia sẻ nỗi lo này, đặc biệt là ở tỉnh Phúc Kiến, ngay bên cạnh Eo biển Đài Loan.
Liệu thống nhất với Đài Loan có xảy ra vào năm 2027 ? Không chỉ là thời điểm tổ chức đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, 2027 cũng là năm Trung Quốc kỷ niệm 100 năm thành lập quân đội.
Nếu tồn tại nguy cơ chiến tranh, dù nhỏ đến đâu, các công ty đa quốc gia hoạt động ở cả hai bờ Eo biển Đài Loan sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc cẩn thận lập kế hoạch sơ tán và kế hoạch duy trì hoạt động kinh doanh.
Trong một báo cáo trước đại hội toàn quốc hồi tháng trước, ngày 16/10, Tập tuyên bố rằng Trung Quốc "sẽ không bao giờ hứa hẹn từ bỏ việc sử dụng vũ lực" đối với Đài Loan. Đây là lần đầu tiên ông đề cập đến việc sử dụng vũ lực trong một báo cáo trước đại hội đảng.
Dù ông cũng nói rằng Trung Quốc "sẽ tiếp tục phấn đấu vì sự thống nhất trong hòa bình với sự chân thành và nỗ lực cao nhất", đoạn này đã không nhận được nhiều sự chú ý. Điều này cũng dễ hiểu, vì ông cứ nhắc đi nhắc lại về "an ninh" – gợi nhớ đến thời đại Mao Trạch Đông.
Hơn nữa, toàn văn điều lệ đảng sửa đổi – được công bố bốn ngày sau đại hội – nói rằng Trung Quốc sẽ "kiên quyết phản đối và ngăn chặn những phần tử ly khai tìm kiếm ‘độc lập cho Đài Loan’".
Ở Trung Quốc, điều lệ đảng được đặt trên hiến pháp của đất nước. Điều lệ đảng không chỉ ràng buộc tất cả các hành động của đảng mà còn ràng buộc cả các hành động của chính phủ Trung Quốc.
Mối nguy đến từ bản sửa đổi lần này là bất kỳ hành động nào của Đảng Dân Tiến của Đài Loan đều có thể bị Bắc Kinh coi là một động thái hướng tới độc lập, và vì thế việc sử dụng vũ lực sẽ có lý do chính đáng.
Tập Cận Bình và Joe Biden, hai người đàn ông đã từng đi công du cùng nhau trong sáu ngày, giờ đây đang vạch ra những lằn ranh đỏ và yêu cầu đối phương không được vượt qua chúng. © Reuters
Giữa bối cảnh đầy căng thẳng, Tập và Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên tại Bali, Indonesia, vào thứ Hai (ngày 14/11/2022).
Trong cuộc họp kéo dài ba giờ, Tập nhấn mạnh với Biden rằng vấn đề Đài Loan là "lợi ích cốt lõi nhất trong các lợi ích cốt lõi của Trung Quốc" và là "cơ sở cho nền tảng chính trị của quan hệ Trung-Mỹ".
Ông nhấn mạnh đó là "lằn ranh đỏ đầu tiên không được phép vượt qua trong quan hệ Trung-Mỹ".
Biden sau đó nói với các phóng viên : "Tôi không nghĩ rằng phía Trung Quốc sẽ có bất kỳ nỗ lực nào trong tương lai gần nhằm xâm chiếm Đài Loan".
Nhưng chẳng đời nào Tập lại tiết lộ cho Biden lộ trình thống nhất Đài Loan. Làm như vậy có nghĩa là từ bỏ một bí mật quốc gia, đồng thời làm mất uy lực của một vũ khí chính trị mà ông dự định sẽ sử dụng ở chính trường trong nước trong vòng 5 năm tới.
Cuối cùng thì, liệu có một chiến dịch nào dành cho Đài Loan hay không, chỉ có một người biết, và đó chính là bản thân Tập.
Trung Quốc từ lâu đã tuyên bố rằng vấn đề Đài Loan là công việc nội bộ của Trung Quốc. Nhưng sự thật còn hơn thế. Đó là công việc của riêng Tập, có liên quan mật thiết đến các trận chiến chính trị của ông. Đó là một trò chơi mà chính quyền Biden có rất ít hoặc thậm chí không có ảnh hưởng.
Cuộc gặp ở Bali còn mang tính lịch sử vì nó đã chính thức chấm dứt những nỗ lực kéo dài hàng thập niên của Trung Quốc nhằm thiết lập "một quan hệ kiểu mới giữa các cường quốc" với Mỹ.
Tập đã mơ ước và theo đuổi một mối quan hệ như vậy kể từ khi trở thành nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc vào năm 2012. Một năm sau, ông đề xuất ý tưởng về việc hai cường quốc cùng lãnh đạo thế giới với Tổng thống Barack Obama.
Joe Biden và Tập Cận Bình, 11 năm trước tại Bắc Kinh. © Tân Hoa Xã/Kyodo
Năm 2011, Phó Chủ tịch Tập và Phó Tổng thống Biden đã đi công du cùng nhau và thiết lập mối quan hệ cá nhân thân thiết.
Sau khi hội đàm với Tập, Biden và cháu gái Naomi đã thưởng thức bữa trưa tại Nhà hàng Yaoji Chaogan lâu đời, nằm gần Cổ Lâu, hay Tháp Trống, một khu phố cổ của thủ đô Bắc Kinh.
Món ăn nổi bật trong thực đơn của nhà hàng là chaogan, một món ăn quen thuộc với những người dân Bắc Kinh bình thường, được chế biến bằng cách hầm gan và ruột heo.
Tập đã đi cùng Biden trong phần lớn chuyến công du sáu ngày của ông tại Trung Quốc, gồm cả lúc đi thăm Thành Đô, ở tỉnh Tứ Xuyên phía tây nam đất nước. Bầu không khí khi đó rất thoải mái.
Năm 2020, khi đã chắc chắn rằng Biden sẽ tiếp quản vị trí tổng thống Mỹ từ tay Donald Trump – một người khó đoán – Tập có lẽ đã cảm thấy nhẹ nhõm, vì nghĩ rằng mình biết rõ về Biden.
Tuy nhiên, tương tự như việc bản thân Tập đã thay đổi, Biden cũng đã thay đổi hoàn toàn sau khi chuyển đến Nhà Trắng vào tháng 1/2021, áp dụng chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc so với những người tiền nhiệm.
Tập biết rõ rằng giấc mơ về "quan hệ giữa các cường quốc" với một nước Mỹ của Biden là không thể. Ông thậm chí chẳng buồn đề cập đến nó trong cuộc họp ở Bali.
Tập Cận Bình đã đổi hướng vào tháng 4 khi đề xuất Sáng kiến An ninh Toàn cầu trong bài phát biểu quan trọng được phát qua video tại lễ khai mạc hội nghị thường niên của Diễn đàn Bát Ngao về Châu Á ở tỉnh Hải Nam.
Đề xuất hoành tráng, bao trùm toàn thế giới này gợi nhớ đến các đế chế Trung Quốc cổ đại, trải dài khắp nửa phía đông của lục địa Á-Âu, với các nước chư hầu vươn tới Thái Lan và Ấn Độ ngày nay.
Cái gọi là sáng kiến an ninh của Tập cũng liên quan mật thiết đến chiến lược dần dần truyền bá sự hiện đại hóa kiểu Trung Quốc – vốn đã được nhấn mạnh tại đại hội đảng – như một mô hình phát triển cho phần còn lại của thế giới.
Động thái này và nhiều động thái khác chủ yếu nhằm tăng cường quan hệ với các nước mới nổi và đang phát triển, đặc biệt là ở Châu Á và Châu Phi. Chúng cũng được liên kết với Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc lãnh đạo, kêu gọi tạo ra một vùng kinh tế lớn nối liền Trung Quốc và Châu Âu bằng đường bộ và đường biển.
Sau khi kết luận rằng Trung Quốc và Mỹ sẽ không sớm trở thành đối tác thân thiết, Tập đang cố gắng giành được sự hợp tác từ các nước mới nổi và đang phát triển.
Máy bay của Bộ Tư lệnh Chiến khu Đông Bộ của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan vào ngày 7/8, vài ngày sau khi Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi đến thăm Đài Bắc © Tân Hoa Xã/AP
Không đời nào Biden – người đang buộc phải thắt chặt dòng chảy chất bán dẫn và các công nghệ tiên tiến khác sang Trung Quốc – sẽ đồng ý với đề xuất Sáng kiến An ninh Toàn cầu của Tập.
Trong cuộc gặp ở Bali với Tập, Biden nói rằng ông không muốn chứng kiến sự phân tách kinh tế Mỹ-Trung. Nhưng chính trị quốc tế đang đi theo hướng ngược lại với câu nói của Biden.
Cuộc gặp Biden-Tập đã kết thúc mà không có bất kỳ tiến triển nào trong việc thu hẹp những khác biệt sâu sắc về vấn đề Đài Loan. Các công ty nước ngoài hoạt động ở cả hai bờ Eo biển Đài Loan sẽ tiếp tục phải cập nhật các kế hoạch duy trì kinh doanh của họ.
Việc Tập không thể trở thành "lãnh tụ trọn đời" tại đại hội toàn quốc vừa bế mạc đã tạo ra một sự mất cân bằng trong nền chính trị trong nước của Trung Quốc. Và nó là một vấn đề đe dọa an ninh thế giới.
Cộng đồng thế giới không có lựa chọn nào khác ngoài việc tự chuẩn bị cho một cuộc khủng hoảng vĩnh viễn, mà bề ngoài là về vấn đề Đài Loan, chí ít là trong 5 năm tới.
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : Xi Jinping’s path to greater power goes through Taiwan", Nikkei Asia, 17/11/2022
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 3/11/2022
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
