Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Cho đến lúc chúng tôi viết xong bài này, là đúng mt tháng, cun phim 10 t"The Vietnam War" của hai nhà đo din M là Kenn Burnes và Lynn Novick đã được trình chiếu rng rãi trên các phương tin truyn thng đi chúng. Đi vi khán gi các gii Vit Nam trong và ngoài nước, đã có nhng cm nhn khác nhau, đưa đến các cuc tranh cãi trong chn riêng tư hay qua các bài viết v ni dung, ý nghĩa, tính trung thc và khách quan hay không ca b phim này.

vnw1

Một cnh trong Vietnam War.

Trong bài trướ"The Vietnam War là chiến tranh gì ?", được đăng ti trên din đàn này ca Đài VOA, người viết đã đnh danh, đnh hình là "Cuộc Ni Chiến Ý Thc H Quc-Cng" giữa người Vit Nam theo ý thc h quc gia (chủ nghĩa quc gia : Nationalism) và người Vit Nam theo ý thc h cng sn (chủ nghĩa cng sn : Communism) trong bối cnh cu"Chiến Tranh Ý Thc H Toàn Cu" (The Global War Of The Ideology) giữa cng sn ch nghĩa (Communism) đứng đu là Liên Xô vi phe các nước xã hi ch nghĩa ; và tư bn ch nghĩa (Capitalism) đứng đu là Hoa Kỳ vi phe các nước tư bn ch nghĩa.

Trong bài viết này, người viết s đnh tính và đnh lượng "The Vietnam War là chiến tranh ca ai, do ai và vì ai ?".

I. The Vietnam War là chiến tranh của ai ?

Theo cách định danh, đnh hình ca chúng tôi (bên cạnh cách đnh danh, đnh hình khác như chúng tôi đã trình bày) thì The Vietnam War là cuộc chiến giữ"Hai phe, bốn bên".

Hai phe đó là : Phe xã hội ch nghĩa (xã hội chủ nghĩa) đứng đu là Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa (hay cộng sn) trong đó có bên cộng sn Bc Vit (gọi tt là Vit cng) ; và phe tư bn ch nghĩa (tư bản chủ nghĩa)đứng đu là Hoa Kỳ và các nước tư bn ch nghĩa, trong đó có bên quốc gia Nam Vit (gọi tt là Vit quc). Cả hai phe cùng thc hin "cuộc chiến tranh ý thc h toàn cu" giữa cng sn ch nghĩa và tư bn ch nghĩa dưới hình thái m"cuộc Chiến tranh nóng" (The Hot War) hay "Chiến tranh cc b" tại chiến trường Vit Nam.

Bốn bên đó là : Bên Liên Xô, Trung Quc với các nước xã hội chủ nghĩa (bên ngoài gián tiếp tham chiến) và bên Việt cng (bên bản x trc tiếp tham chiến) thuộc phe xã hội chủ nghĩa.- Bên Hoa Kỳ với các nước đng minh tư bản chủ nghĩa (bên ngoài tham chiến gián tiếp lúc đầu (1954-1963), sau trực tiếp tham chiến) và bên Việt quc (bên bản x trc tiếp tham chiến) thuộc phe tư bản chủ nghĩa.

Như vy có th coi "The Việt Nam War" là "ngoại chiến"(chiến tranh ngoài nước) của các nước Liên Xô, Trung quvới các nước trong phe xã hi ch nghĩa ; cũng là "ngoại chiến" ca Hoa Kỳ vi các nước đng minh trong phe tư bn ch nghĩa. Đng th"The Vietnam War" là "Nội chiến" của hai bên người Vit Nam theo ý thc h cng sn và người Vit Nam theo ý thc h quc gia. Chính vì vy chúng tôi đã đnh danh, định hình chiến tranh Vit Nam là m"Cuộc ni chiến ý thc h Quc-Cng". Cuộc ni chiến này din ra trong bi cnh ca cuc chiến tranh ý thc h toàn cu gia cng sn ch nghĩa và tư bn ch nghĩa là như thế.

Tuy nhiên cần lưu ý rng, dù hai cuc chiến này cùng din ra trên chiến trường Vit Nam, trùng lp không gian và thi gian, có thể b ngoài cùng chung mc tiêu, lý tưởng (của ch nghĩa cng sn hay ch nghĩa tư bn) , nhưng khác bit li ích và ý đ giữa các bên tham chiến mun thành đt thông qua "The Vietnam War". Bởi l nếu hai "cuộc chiến ý thc h toàn cu" và "cuộc ni chiến ý thc h Quc-Cng" tại Vit Nam là mt, thì sau ngày 30-4-1975, "bên thua cuộc" Việt quc đã không còn lý do tiếp tc chng li "bên thắng cuc" Việt cng cho đến nay và vn đang tiếp tc cho đến khi nào giành được mc tiêu ti hu ca ch nghĩa quc gia là dân ch hóa đt nước. Và mc dù cuc chiến tranh ý thc h toàn cu gia cng sn ch nghĩa và tư bn ch nghĩa (hay là cuộc Chiến tranh Lnh theo cách gi ca Tây phương) đã chấm dt 27 năm ri (1990-2017).

II. The Vietnam War là chiến tranh do ai ?

"Cuộc chiến tranh ý thc h toàn cu" hình thành sau Thế Chiến II din ra dưới hai hình thái "Chiến tranh Lnh " (The Cold War) giữa các cường quc giu mnh (Chiến tranh tâm lý, tuyên truyn, chy đua vũ trang…) và "Chiến tranh Nóng" (The Hot War) nơi các nước nghèo yếu như Vit Nam (chiến tranh tâm lý, khng b, chiến tranh vũ trang…(1)).

Phe cộng sn, đng đu là Liên Xô thì phất cao ngn c "Cách mạng vô sn" để lôi kéo các nước nghèo đi vào qu đo ca mình, đ cùng thc hin mc tiêu lý tưởng chung ca ch nghĩa xã h(Chính trị đc tài toàn tr- Kinh tế ch huy hoch đnh cng rn, tài sn công hu, tiến ti xã hi cng sản không còn giai cp…(2)

Phe thư bn đng đu là Hoa Kỳ thì pht cao ngn c " tự do dân ch" để lôi kéo các nước nghèo đi vào qu đo ca mình đ cùng thc hin mc tiêu lý tưởng chung ca ch nghĩa tư bn (Chính trị dân ch pháp tr, kinh tế th trường tự do cnh tranh, tôn trng quyn tư hu trong mt xã hi t nhiên vn có giai cp, cng đng đng tiến...(3).

Sự cnh tranh gia hai phe cng sn và tư bn đ"lấn đt dành đng chí hay bo v đng minh gi đt" đã đưa đến các cuc chiến tranh cc b nơi các nước thường là nhng nước nghèo, mi thoát ách thng tr ca các đế quc thc dân.Các cuc chiến tranh cc b này thường là các cuc ni chiến ý thc h do có s xung đt gia ý thc h vn có t trước ca nhng người trong nước (chủ nghĩa quc gia) với ý thc h cng s(chủ nghĩa cng sn) mới du nhp. Thc tế ta h như có s phân công : Phe cộng sn thường thế tn công, phát động chiến tranh ln chiếm lãnh th, cướp chính quyn. Phe tư bn thì thường thế phn công, ngăn chặn, đy lùi đ bo v lãnh th, chính quyn vi t chc xã hi hin hu nơi các nước có him ha cng sn (Chủ thuyết Domino)

Việt Nam cũng như mt s nước nghèo yếu ( như Miên, Lào, Đi Hàn, mt s nước Châu Phi, Châu M Latin…) có số phn không may đã rơi vào thế gng kìm của cuc chiến tranh ý thc h toàn cu. Vì trước đó, ch nghĩa cng sn đã du nhp Vit Nam, vi đng cộng sản Việt Nam chính thc có mt trên chính trườngVit Nam t ngày 3-2-1930 to ra mâu thun đi kháng vi ch nghĩa quc gia (quân chủ chuyên chế ri dân ch t do…). Nói cách khác, nếu ch nghĩa cng sn không du nhp, đã không có đng cộng sản Việt Nam, đã không có cu"nội chiến ý thc h quc-cng" kéo dài nhiều thp niên qua, trước cũng như sau cuc chiến tranh Quc-Cng (1954-1975) cho đến nay vn chưa chm dt. Do đó, dù muốn dù không Vit Nam đã được chn là chiến trường thc hin hình thái "Chiến tranh nóng" cao độ, đ qua đó các cường quc đng đu hai phe cng sn và tư bn tranh dành lãnh đa, lôi kéo Vit Nam đi vào qu đo ca mình, nhân danh mc tiêu lý tưởng tối hậu ca ch nghĩa cng sn hay ch nghĩa tư bn.

Một s người Vit Nam, hàng đu như Ông H Chí Minh, đã b mê hoc ca li mi chào này, quy t thành "Đảng Cng sn Vit Nam" ( đảng cộng sản Việt Nam ra đi năm1930), nằm trong h thng các đng cng sn quc tế, nên đã tự nguyn, ch đng tiến hành "Cách mạng vô sn" dưới ngn cờ "chống ngoi xâm, giành đc lp" (thời kỳ kháng chiến chng pháp)hay "Chống M cu nước, gii phóng dân tc, thng nht đt nước"(Thời kỳ chến tranh ý thc h toàn cu) để cướp chính quyn Min Nam, cng sn hóa Vit Nam, m mang b cõi cho phe xã hi ch nghĩa hay cng sn ch nghĩa. Vì vy, đ thc hin cuc chiến tranh này, bên Vit cng đã được Liên Xô, Trung Quc và "Các nước xã hi ch nghĩa anh em" chi viện di dào mọi mt v ca, v người, như vũ khí, lương thc, y tế và c nhân lc c vn, chuyên gia, hu cn hay ngy trang tham gia chiến đu, đ"giải phóng Min Nam, thng nht đt nước" dưới chế đ xã hi ch nghĩa, cng sn hóa c nước..

Hiệp Đnh Genève 1954 chia đôi Việt Nam đã chm dt chế đ thuc đa ca thc dân Pháp kéo dài gn 100 năm (1858-1954). Vì Hip đnh này ch là s ký kết gia chính quyn thc dân Pháp và Vit Minh (tức Vit cng) sau khi căn cứ chiến lược Đin Biên Ph b tht th, nên vic giao Miền Bc Vit Nam t v tuyến 17 cho Vit cng ch có ý nghĩa như là Pháp b mt mt na thuc đa Vit Nam cho phe xã hi ch nghĩa, để sau đó, mt na nước Min Bc Vit Nam trở thành "tiền đn cho phe xã hi ch nghĩa", có nhiệm v phát đng cuc chiến tranh thôn tính Miền Nam, đưa Vit Nam vào h thng các nước xã hi ch nghĩa, có chung m"Tổ quc xã hi ch nghĩa Liên Xô" (có s cnh tranh ngôi v ca Trung Quc).

Một na Min Nam Vit Nam Pháp đã đến lúc không th tiếp tc kéo dài chế đ thuc địa,buộc phi trao tr đc lp hoàn toàn, sau khi đã trao tr đc lp tng phn t năm 1949, cho chính quyn quân ch Vit Nam vi vua Bo Đi, là v vua cui cùng ca dòng h Nguyn đã tr vì trước và sau khi b thc dân Pháp xâm chiếm đô h. Và vì vy, chính quyền quc gia quân ch và sau đó chính quyn dân ch Vit Nam Cng Hòa coi mình là mt chính quyn chính thng ca quc gia Vit Nam, tiếp nhn nn đc lp t tay thc dân pháp. Thế nhưng sau đó li rơi vào thế gng kìm ca cuc chiến tranh ý thc h toàn cầu. Min Nam Vit nam đã tr thành "Tiền đn cho phe tư bn ch nghĩa" hay còn gọi là "Tiền đn thế gii t do" đứng đu là Hoa Kỳ vi các nước phe tư bn ch nghĩaviện tr mi mt cho chính quyn và nhân dân Min Nam, trc tiếp tham chiến chng cng,để cùng ngăn chn, đy lùi cuc chiến tranh thôn tính Min Nam, nhum đ đt nước ca Vit cng, được Liên Xô, Trung Quc và các nước phe xã hi ch nghĩa chi vin toàn din.

Đến đây có th tr li cho câu hi "The Vietnam War" là chiến tranh do ai gây ra : Rằng chính Liên Xô và phe xã hi ch nghĩa thế tiến công đã gây ra cuc chiến, khi ch mưu và h tr cho đng và nhà cm quyn Cng sn Bc Vit khi đng cuc chiến tranh Vit Nam, vi vũ khí, lương thc đn dược, các phương tin giết người ca Liên Xô, Trung quốc và các nước trong phe xã hi ch nghĩa. Vy các bên khi đng cũng như b đng tham gia cuc chiến tranh Vit Nam là vì ai ?

III. The Vietnam War là chiến tranh vì ai ?

Như phn (I) chúng tôi đ viết : "dù hai cuc chiến này cùng din ra trên chiến trường Vit Nam, trùng lp không gian và thi gian, có thể b ngoài cùng chung mc tiêu, lý tưởng, nhưng khác bit li ích và ý đ giữa các bên tham chiến mun thành đt thông qua "The Vietnam War".

Vậy The Vietnam War là chiến tranh vì ai ? - Chúng tôi thử nhn đnh qua bn bên trong hai phe tham gia trc tiếp hay gián tiếp cuc chiến Vit Nam là vì ai ?

Đối vi hai bên ngoi chiến đng đu phe xã hội chủ nghĩa là Liên Xô ( thêm Trung Quc) và đng đu phe tư bản chủ nghĩa là Hoa Kỳ, thì cả hai bên tham gia chiến tranh Vit Nam gián tiếp hay trc tiếp đu vì quyn li quc gia ca h, dưới chiêu bài khác nhau. Bên Liên Xô (cũng như Trung Quc) và bên Hoa Kỳ và một s nước đng minh khi tham chiến đu nhm thành đt các li ích chính tr,quân s kinh tế và các li ích khác của chính quốc gia ca h, thông qua cuc chiến Vit nam. C hai bên ngoi chiến đu nhân danh nhng lý tưởng cao đp khi tham chiến là đ giúp hai bên ni chiến đng chí (Việt cng) hay đồng minh (Việt quc) thắng cuc đ thc hin mc tiêu lý tưởng chung.

Chẳng hn v chính tr c Liên Xô và Hoa Kỳ đu thông qua chiến tranh Vit Nam đ to nh hưởng, lôi kéo Vit nam vào qu đo ca mình. Liên Xô thì có tham vng cng sn hóa toàn cu đ tr thành bá ch. Hoa Kỳ thì tham gia chiến tranh Vit Nam trong n lực ngăn chặn, đy lùi các cuc chiến tranh xâm ln lãnh đa, thc hin tham vng cng sn hóa toàn cu ca Liên Xô

Chẳng hn v quân s, kinh tế …các cường quc trong hai phe cng sn và tư bn nh chiến tranh Vit Nam đã tiêu th được lượng vũ khí đn dược và các khí tài quân sự tn đng sau Thế Chiên II và là nơi th nghim thêm nhiu loi vũ khí mi. Mt đin hình là sau Hip Đnh Genève chia đi Vit Nam, quân đi VNCH Min Nam thế th, trong thi gian đu đã ch được Hoa Kỳ trang b các loi súng cá nhân từ thi Thế Chiến II như súng Garant (mỗi khi bn phi lên cò tng viên), hay súng liên thanh Carbin M.1 hay M.2. Mãi cho đến khi quân đi CSBV được Liên Xô, Trung Quc trang b cho vũ khí cá nhân AK, thì quân đi VNCH mi được Hoa Kỳ trang b cho AR.15 hay 16. Nghĩa là quân đội VNCH được trang b vũ khí các loi ti tân theo ki"nước lên, thuyn lên". Bên Việt cng đóng vai trò tn công trong cuc chiến được Liên Xô, Trung Quc trang b các loi vũ khí ti tân đến đâu thì quân đi VNCH thế thng được Hoa Kỳ và đng minh trang b vũ khí ti tân đến đó.

Vì vậy, theo nhn đnh ca chúng tôi, mt khi th"The Vietnam War"không còn lợi ích, các cường quc đng đu hai phe đã tìm cách ch đng đưa cuc chiến Vit Nam đi đến kết thúc.Vì vy chúng tôi từng nhn đnh rng, thc tế"The Vietnam War" chấm dt như thế"không phải là thng li ca phe này ( Phe xã hội chủ nghĩa và Việt cng) đối vi phe kia (Phe tư bản chủ nghĩa và Việt quc) mà chỉ là vì nhu cu phi thay đi thế chiến lược quc tế mi ca các cường quc cc mà thôi" (4)

Đối vi bên ni chiến Vit cng Min Bc thì phát động chiến tranh nhân danh li ích ngy dân t"kháng chiến chng M xâm lược, gii phóng Min Nam, thng nht đt nước" để đưa c nước tiến lên ch nghĩa xã hi, vì "độc lp- t do-Hnh phúc" của nhân dân. Đng thi, nhân danh quyn li giai cp vô sn, thc hin nghĩa v quc tế cng sn làm "Chiến tranh cách mng" để nhum đ Vit Nam và các nước Đông Dương (Việt-Miên-Lào…), cộng sn hoá tòan cu đ thc hin mc tiêu lý tưởng cng sn ti hu (một thế gii đi đng, không còn biên gii quc gia, xã hi cng sản viên mãn như "Thiên đường cộng sản"). Do đó đã được Liên Xô, Trung Quốc và các nước trong phe xã hội chủ nghĩa chi viện vũ khí đạn dược, lương thực dồi dào để giành chiến thắng bằng bạo lực cách mạng.

Đối vi bên ni chiến Vit quc Min Nam thì buộc lòng phi tham gia mt cuc chiến t v vì li ích dân tc, đ bo v phn đt Min Nam và chế đ dân ch VNCH vì lý tưởng t do dân ch, vi s tr giúp nhiu mt ca Hoa kỳ và đng minh. Mc tiêu lý tưởng ca Vit quc là dân ch hóa c nước, không phải bng bo lc chiến tranh thôn tính, mà bng ưu thng ca chế đ dân ch pháp tr giu mnh văn minh tiến b Min Nam trên chế đ đc tài toàn tr cng sn nghèo yếu, lc hu Min Bc. (như thc tế nước Đc đã thng nht bng s ưu thng ca chế đ dân ch Tây Đc giu mnh, trên chế đ đc tài cng sn Đông Đc …)

Vậy thì, mt cách khách quan và công bng, chúng tôi cho rng c hai bên ni chiến phát đng chiến tranh t Min Bc (Việ t cng) hay chiến tranh t v Min Nam (Việ t quc) đều có ý hướng mun thng qua cuc chiến giành chiến thng đ có điu kin thc hin mc tiêu lý tưởng ti hu ca mình trên c nước, theo ch nghĩa cng sn hay ch nghĩa quc gia. Vì t tin rng đó là điu tt đp cho nhân dân, đt nước và dân tc.

Vì thế, chúng tôi nghĩ rằng hai bên Vit quc cũng như Vit cng, dù thế chng đng đng phi làm công c cho hai phe ngoi bang trong cuc chiến tranh ý thc h toàn cu, nhưng không người Vit quc gia chân chính nào Min Nam nghĩ rng mình tham gia cuc chiến chống cuộc chiến tranh xâm ln ca cộng sản Bắc Việt là "đánh thuê cho Mỹ", mà là để bo v phn đt Min Nam vì lý tưởng t do dân ch ca ch nghĩa quc gia. Trái li, cũng như nhng người Vit cng sn chân chính, không ai nghĩ rng "Ta đánh Mỹ đây là đánh cho Liên Xô, đánh cho Trung quốc" như C Tng Bí Thư đng cộng sản Việt Nam Lê Dun đã phi tuyên b khi Vit Nam b Trung Quc bc bách sau chiến tranh ; mà hu hết thc tâm tham gia cuc chiến là say mê vì lý tưởng cng sn mà h tin là cao đp, có th hin thc. Chng thế mà trong thời kỳ chiến tranh, c Th tướng Vit cng Phm Văn Đng đã ra công hàm năm 1958 tán đng tuyên b ch quyn Bin Đông ca Trung Quc, có l vì c tin cho rng "không còn biên giớ i quc gia theo ch nghĩa cng sn", thì các hải đo Bin đông là ca Việt Nam hay Trung Quc cũng thế thôi ?-

Tựu chung, cuc chiến tranh "cố t nhc tương tàn" (1954-1975) và sau khi cuộc chiến tranh này đã kết thúc 42 năm ri (1975-2017) đã cho thy cuc chiến tranh y đã không đem li nhng điu tt đp gì cho nhân dân, đt nước và dân tc như mong đi ca c đôi bên Vit Quc cũng như Vit Cng. Thc tế chng cn nói ra thì ai cũng biết, cuc chiến y đã ch đ li nhng hu qu nghiêm trng, toàn din và di hi lâu dài cho dân, cho nước. Trong khi mc tiêu lý tưởng ti hu của "bên thắ ng cuc" cũng như "bên thua cuộ c" vẫn chưa bên nào đt được.

"Bên thắng cuc" (Việ t cng) thì đã có điều kin và cơ hi thc hin mc tiêu lý tưởng ca mình là xây dng ch nghĩa xã hi sau chiến tranh. Thế nhưng đã tht bi hoàn toàn sau 10 năm đầu th nghim trit đ ch nghĩa xã hi(1975-1985) qua "đổi mi" 10 năm (1985-1995) vẫn không thành, phi "mở ca" bắt tay vi cu thù "Đế quc M" để cho các nước tư bn tràn vào đu tư. T đó và nh đó đng cộng sản Việt Nam đã thoát him, kinh tế Vit Nam ct cánh để có b mt xã hi phát trin phn vinh như hôm nay. Đi sng nhân dân ngày được nâng cao, dù s cách bit giu nghèo còn sâu sc ; nhân dân tng bước đã được tr li các quyn dân ch, dân sinh, nhân quyn.

"Bên thua cuộc" (Việ t quc) thì tiếp tc đy mnh các hình thc "chng cng" vì mc tiêu dân ch hóa đt nước, to lc đy, lc xoay cùng chiu v phía dân ch, làm tăng tc dân ch hóa đ sm kết thúc giai đon cui cùng ca tiến trình dân ch hóa Vit Nam mt cách hòa bình.

Thiết tưởng, đng và nhà cầm quyn hin nay, mà thc cht cũng như thc tế không còn là cng sn na, đã đến lúc phi thc thi, mnh dn vt b "cái mặ t n cng sn" đi và công khai khẳng đnh con đường đưa đt nước đến phôn thnh, văn minh tiến b và dân ch "con đườ ng phát triển theo kinh tế th trường, đnh hướng tư bn ch nghĩa", không nên tiếp tc la bp nhân dân bng "con đườ ng kinh tế th trường theo đnh hướng xã hi ch nghĩa". Vì đó là chiếu hướng phát trin tt yếu ca thc tin và lch s Vit Nam.

Thiện Ý

Houston, ngày 17/10/2017

Nguồn : VOA, 31/10/2017

Ghi chú :

(1), (2), (3) và (4)

Xin vào : luatkhoavietnam.com, Mục "Din Đàn", Tiu mc Tác gi-Tác phm" đ đc thêm "Vit Nam Trong Thế Chiến Lược Quc Tế Mi" ca Thin Ý, n hành tháng 4-1995, tái bn năm 2005- Vào Tiu mc "Thuyết trình-Phỏng vn" đ nghe Đài VOA phng vn tác gi v tác phm này.

Published in Diễn đàn

Chính phủ Việt Nam nói gì về phim 'The Vietnam War' ? (BBC, 22/09/2017)

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng lên tiếng về bộ phim tài liệu The Vietnam War (Chiến tranh Việt Nam) tại buổi họp báo thường kỳ hôm 21/9, theo truyền thông trong nước.

war1

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng

Trả lời câu hỏi của phóng viên AFP rằng chính phủ Việt Nam đánh giá như thế nào về bộ phim và những phản ánh trong bộ phim có thực sự khách quan hay không, bà Hằng nói :

"Đây là cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam, mang tính chính nghĩa, phát huy được truyền thống sức mạnh đoàn kết của cả dân tộc, được bạn bè và nhân dân thế giới hết sức ủng hộ. Chính vì thế đã đi đến thắng lợi cuối cùng và thống nhất đất nước".

Phóng viên này cũng hỏi liệu Người phát ngôn Bộ Ngoại giao đã xem bộ phim tài liệu hay chưa và mô tả những người làm phim cho rằng bộ phim của họ "phản ánh khách quan" về cuộc chiến này.

Bà Hằng nói rằng "Cá nhân tôi mong muốn nhân dân Mỹ và các nhà làm phim hiểu được tính chính nghĩa của cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam cũng như thiện chí của Việt Nam".

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao không đưa ra bình luận gì về nội dung chi tiết trong bộ phim tài liệu mà chỉ khẳng định sự cải thiện trong mối quan hệ song phương giữa Việt Nam - Hoa Kỳ sau chiến tranh.

"Những bước phát triển tích cực trong mối quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ vừa qua là kết quả của những nỗ lực to lớn của hai nước và chủ trương của Việt Nam về việc gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai", bà Hằng cho biết.

Bộ phim tài liệu 10 phần dài 18 tiếng do hai đạo diễn người Mỹ Ken Burns và Lynn Novick chính thức được công chiếu hôm 17/9 trên kênh phát sóng cũng như trang web của đài PBS của Hoa Kỳ và đã thu hút nhiều sự quan tâm của cộng đồng quốc tế và Việt Nam.

Giới trẻ và học giả Việt Nam nghĩ gì ?

Trong buổi Bàn tròn Thứ Năm với BBC Tiếng Việt, cựu đạo diễn, blogger Song Chi chia sẻ nhận định của bà về bộ phim Chiến tranh Việt Nam :

"Vẫn là cái nhìn của người Mỹ về Việt Nam. Bộ phim tư liệu phỏng vấn nhiều người khác nhau, tuy nhiên cả ba phe đều thấy những điểm không hài lòng.

"Bộ phim mổ xẻ được, chỉ trích sai làm của chính quyền Mỹ, sự thất bại của người Mỹ, và đề cao quân Bắc Việt, coi thường lãnh đạo Việt Nam Cộng Hòa. Ví dụ như anh em ông Diệm cũng không được Mỹ đánh giá tích cực. Miền Bắc cũng sẽ không thích đề cập đến Mặt trận giải phóng dân tộc là do cộng sản dựng lên dưới sự hậu thuẫn của Liên Xô và Trung Quốc".

"Bộ phim cho thấy ý chí sắt đá của người cộng sản, mặt khác cũng cho thấy sự tàn bạo, thảm sát Mậu Thân mà phía miền Bắc vẫn không muốn thừa nhận. Đây là lý do Hà Nội cũng không muốn công chiếu bộ phim dù miền Bắc được khen khá nhiều".

"Người Việt chưa bao giờ dám nhìn thẳng vào sự thật, đặc biệt là người cộng sản. Sẽ rất khó để có một bộ phim chiến tranh Việt Nam trung thực.

"Trong tương lai, người Việt Nam một lúc nào đó sẽ làm một bộ phim thật sự về cuộc chiến vì đó là cuộc chiến của chúng ta. Khi không học được bài học của quá khứ thì sao có thể bắt đầu về tương lai được".

Một khách mời trẻ trong chương trình, cựu sinh viên Học viện báo chí truyền thông, Mai Doãn Đông bình luận :

"Bộ phim là một khối tư liệu hình ảnh khổng lồ về cuộc kháng chiến chống Mỹ đối với nhân dân Việt Nam, ý nghĩa nhất cho các bạn trẻ, để có một cảm xúc, cái nhìn đa chiều về một cuộc chiến mà thế hệ chúng tôi chưa từng được trải qua.

war2

Bộ phim cung cấp nhiều thông tin về nội bộ chính phủ của Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson (phải) trong cuộc chiến Việt Nam

"Tôi cũng có lời góp ý cho các bạn tra quan tâm đến lịch sử Việt Nam nói chung và chiến tranh Việt Nam nói riêng. Hãy đi, hãy tìm hiểu, để biết rằng thế giới này rộng lớn hơn rất nhiều, và tình chất phức tạp đa dạng của một cuộc chiến".

Tiến sĩ Phạm Chí Dũng, Chủ tịch Hội nhà báo tự do Việt Nam nói :

"Đây là một trong những bộ phim về chiến tranh Việt Nam có tính khách quan nhất, có cả hai chiều, sẽ làm cho một số người Mỹ không hài lòng. Tôi không hiểu sao chính quyền Việt Nam thận trọng đến mức không cho công chiếu ở Việt Nam. Một cái gì đó thuộc về sự thật lịch sử thì trước sau cũng phải công bố. Chính quyền Hà Nội nên tôn trọng lịch sử, không thể bưng bít được".

**********************

"Vietnam War" được chiếu trên đài truyền hình Pháp-Đức (RFI, 18/09/2017)

Kể từ tối 19/09/2017, đài truyền hình Pháp-Đức Arte bắt đầu chiếu bộ phim tài liệu nhiều tập tựa đề "Vietnam War" (Chiến tranh Việt Nam) của đạo diễn Mỹ Ken Burns, với cái nhìn của các binh lính và thường dân của cả hai phía, và trong đó có nhiều tài liệu chưa bao giờ được công bố.

vietnam1

John O'Connor, một cựu chiến binh Mỹ tại Việt Nam năm 1967-1968, đang đọc danh sách trên màn hình Moving Wall, sau lễ khai trương Welcome Home 2011, tại Navy Pier, vào ngày 17/06/2011. SCOTT OLSON / GETTY IMAGES NORTH AMERICA / AFP

Bộ phim này đã bắt đầu được chiếu trên đài PBS ở Mỹ từ hôm qua, với 10 tập, mỗi tập hơn 1 giờ 30, còn trên đài Arte, khán giả sẽ được xem tổng cộng 9 tập, mỗi tập được thu gọn còn 52 phút, được phát trong 3 buổi tối, từ 19/09 đến 21/09.

Trả lời phỏng vấn AFP, đạo diễn Ken Burns, được coi là bậc thầy về phim tài liệu, thổ lộ : "Đây là bộ phim tham vọng nhất trong cuộc đời của tôi". Đạo diễn 64 tuổi này đã mất 10 năm và đã đầu tư đến 30 triệu đôla để thực hiện phim này.

Cùng với đồng đạo diễn Lynn Novick, Ken Burns đã làm bộ phim "Vietnam War" với cái nhìn từ phía Mỹ cũng như từ phía Việt Nam, và trong đó khán giả sẽ được nghe binh lính và thường dân của mỗi bên nói về cuộc chiến này. Mục tiêu của đạo diễn Ken Burns là trình bày "toàn cảnh đa chiều", "một cách đầy đủ nhất có thể được" về chiến tranh Việt Nam. Bên cạnh việc tái hiện một giai đoạn lịch sử quan trọng, đạo diễn Ken Burns còn giúp khán giả hiểu những trải nghiệm cá nhân của những người trong cuộc.

Để thực hiện bộ phim "Vietnam War", Ken Burns đã thu thập hơn 25 ngàn bức ảnh và vô số tài liệu lưu trữ, trong đó có những tài liệu, âm thanh chưa bao giờ được công bố, như đoạn ghi âm, đề ngày 27/05/1964, giọng nói của tổng thống Lyndon Johnson, bày tỏ quan ngại Mỹ sẽ sa lầy ở Việt Nam giống như trong cuộc chiến tranh Triều Tiên.

Tổng cộng có khoảng 20 sử gia và học giả tham gia vào bộ phim, cùng với lời kể của 84 nhân chứng. Đạo diễn Mỹ cũng đã đến Việt Nam hai lần để quay phim, ghi lại ký ức của các cựu chiến binh Việt Nam, những người ít khi có dịp phát biểu trong một phim tài liệu Mỹ về chiến tranh Việt Nam. Theo lời Ken Burns, những cựu chiến binh này nay đều đã rất lớn tuổi và họ có thể dám nói khác với quan điểm chính thống của Đảng Cộng sản Việt Nam về cuộc chiến này.

Đạo diễn Ken Burns nhấn mạnh : "Tại Hoa Kỳ, cuộc chiến vẫn là một chủ đề nhạy cảm và là điểm gây bất đồng lớn. Tại Việt Nam cũng vậy, vẫn có cái nhìn khác biệt giữa các cựu chiến binh miền Bắc và miền Nam, cũng như giữa người dân hai miền."

Theo số liệu chính thức của Hà Nội, trong cuộc chiến tranh Việt Nam, đã có hơn 3 triệu thường dân thiệt mạng, cùng với hơn 2,5 triệu binh lính của cả hai phía. Hoa Kỳ thì đưa ra con số chính thức là cùng với với 200 ngàn lính Việt Nam Cộng Hòa, đã có 58.220 quân nhân Mỹ thiệt mạng và hơn 1.600 quân nhân vẫn còn bị xem là mất tích.

Thanh Phương

*******************

Vietnam War : 'Cuộc chiến day dứt tất cả chúng tôi'

Cô gái rất trẻ giơ tay hỏi nữ đạo diễn Lynn Novick : "Tại sao trong những trích đoạn được xem, tôi chỉ thấy những nhân vật được phỏng vấn từ miền Bắc Việt Nam ? Vậy trong bộ phim tài liệu sắp chiếu có những người từ miền Nam được trả lời phỏng vấn không ?".

Khán phòng im lặng chờ đợi.

Nhưng đó không phải người đầu tiên đặt câu hỏi đó trong buổi chiếu giới thiệu phim "Vietnam War" - bộ phim tài liệu 10 tập do Ken Burns và Lynn Novick thực hiện trong 10 năm về cuộc chiến tranh Việt Nam - sắp được công chiếu.

war1

Trong buổi ra mắt phim tại Tổng lãnh sự Mỹ tại Thành phố Hồ Chí Minh hôm 25/8, nhiều khán giả đã được gặp và trao đổi với đạo diễn Lynn Novick và nhà văn Nguyên Ngọc - trong quá trình ông hỗ trợ thông tin cho đoàn phim.

Câu hỏi đại diện cho rất nhiều vết nứt hồ nghi và đầy ngờ vực của những khán giả trẻ đã có mặt tại Tổng Lãnh sự quán Mỹ tại Sài Gòn ngày hôm ấy, muốn tìm kiếm một diện mạo khác của cuộc chiến đã đóng vẩy trên thân thể mình suốt hàng chục năm dài.

Một cuộc chiến luôn được viết và giới thiệu bằng cái nhìn hằn hộc và rạn vỡ từ cả hai phe, nơi chúng tôi học trong sách giáo khoa về một miền Nam "bù nhìn", dơ dáy, bẩn thỉu, đàng điếm ; hoặc đọc trên mạng về một miền Bắc đói kém, sĩ diện, ngu xuẩn và tàn bạo.

Phần trích được chiếu trong Tổng Lãnh sự Mỹ mở đầu bằng mái đầu bạc của Bảo Ninh với một câu nhận định hùng hồn : "Chiến tranh không ai thắng hay thua hết. Những ông không bao giờ đánh nhau mới bàn luận ai thắng thua"… Và tiếp sau đó, là những câu chuyện mở ra từ những cánh cửa tinh thần đóng chặt lại sau hàng chục năm dài tham chiến. Bảo Ninh thú nhận khi ông trở về nhà sau trận mạc, mẹ ông im lặng không dám vui mừng vì chợt nhớ ra người hàng xóm cũng có đứa con trai đi bộ đội - và bên ấy chưa có người về.

Một đoạn phỏng vấn mà một cựu binh Mỹ tên Bill Erhart nhớ lại khi ở Huế 1968. "Mỗi ngôi nhà là một chiến trường. Đó là một trận đánh xấu xí. Chúng tôi phải cho nổ từng bức tường, từng nhà"…,"thật là một nỗi xấu hổ khi phá hủy một thành phố đẹp như thế…".

war2

Cảnh tại Huế ngày 15/3/1968

Đoạn trả lời khác của người lính Mỹ, thú nhận về một điều tàn bạo đã xảy ra : "…tôi 19 tuổi, tôi đã chứng minh được mình can đảm như thế nào… Nhưng lẽ ra tôi phải nói mình không được làm như thế. Tôi nghĩ về nó như một sự hổ thẹn. Mẹ tôi là một phụ nữ. Vợ tôi, con gái tôi cũng là phụ nữ. Tôi có mọi cơ hội để nói không".

Một người lính Việt Nam nói : "Thế hệ của họ hi sinh cho cái gì chứ ? Trong nhà tôi có sáu ông đàn ông đi lính, chỉ có mình tôi về thôi".

Nhiều đoạn phim rời rạc cùng câu chuyện của bộ đội Việt Nam, Hoa Kỳ trôi qua suốt hai giờ chiếu trích dẫn. Trong đó, hiếm hoi xuất hiện hình ảnh người lính nào của miền Nam Việt Nam Cộng Hòa. Câu hỏi đó của cô gái trẻ bật lên, như biểu tượng chất vấn cho sự công bằng của một lịch sử thoi thóp đã nằm im hơn nửa thế kỷ. Lynn Novick mỉm cười nói : "Có, chúng tôi có phỏng vấn những người từ miền Nam. Nội dung đó sẽ có đầy đủ khi bạn xem bộ phim được công chiếu trên trang web của PBS".

Câu trả lời của Lynn đào thêm một ngờ vực khó chịu khác : Có nghĩa là đoạn phim được chiếu giới thiệu ngày hôm đó đã đi qua bàn tay kiểm duyệt thô bạo và thiếu độ lượng - trước khi nó xuất hiện được dưới những ánh mắt trẻ măng đã rất thành tâm muốn hiểu cuộc chiến tranh Việt Nam theo nhiều hơn một nghĩa của cờ đỏ hay cờ vàng. Như mọi khi, có những kẻ vẫn tìm cách che mắt lịch sử, dù dưới nhân danh hay ngọn cờ nào. Lịch sử không dễ chịu, chúng tàn bạo khi ta cố nhìn vào đáy mắt người từng trải - hỏi về điều xảy ra- và bắt gặp một tia bối rối - bởi họ không đủ can đảm cúi đầu trước những người đã gục đổ thây mình vì một lý tưởng hùng hồn ngu ngốc nào đó.

war3

Khán giả đã được gặp và trao đổi với đạo diễn Lynn Novick.

Một người đàn ông khác giơ tay hỏi trong buổi chiếu : "Tôi nghĩ bộ phim phải tên là American War mới đúng, chứ sao lại là Vietnam War ?".  Tôi không còn nhớ câu trả lời của êkíp làm phim về câu hỏi hằn học đó. Nhưng gần cuối buổi trả lời khán giả, nữ đạo diễn Lynn Novick nói - có lẽ phù hợp để trả lời cho câu hỏi đó :

"Trước khi làm bộ phim, tôi đã xem và thấy những khó khăn, nhưng chúng tôi muốn biết CÁI GÌ ĐÃ XẢY RA Ở ĐÂY. Chúng tôi phải tìm ra câu trả lời trước khi bắt đầu làm phim, với những tiêu chí : mô tả hiện thực chiến tranh, chiến trường, sự chết chóc, sự hi sinh. Chúng tôi không bọc đường cuộc chiến. Chúng tôi cố gắng không phán xét. Chúng tôi nói về những trải nghiệm tối tăm nhất trong cuộc đời của nhân vật. Chúng tôi cố gắng trung thực với những bi kịch, kể câu chuyện từ nhiều phía, và tìm cách thể hiện rất nhiều trải nghiệm của người Việt Nam trong cuộc chiến".

Và những hình ảnh trong phần chiếu trích dẫn tôi coi, đó không phải là một cuộc chiến với tên gọi đầy biểu tượng là "Vietnam War" hay "American War", đó là những khung hình im lặng, nơi tiếng nói của những người Việt Nam thật, những người Mỹ thật, những ai ở đâu đó đã mất từng mảnh thân thể, tinh thần và trái tim sau nhiều chục năm dài gục ngã và đứng dậy trong cuộc chiến tàn bạo đó.

war4

Một cảnh trong bộ phim - do đoàn làm phim Florentine cung cấp

Những nhân vật con người đó không cố gắng gồng mình để thể hiện biểu tượng thời đại hay chính trị nào, đã gần nửa thế kỷ kết thúc, giờ là lúc họ bình tĩnh kể lại trong sự nghẹn ngào, cay đắng, trong lòng hàm ơn, trong nước mắt về cách mình đã chiến đấu cho một phe nào đó.

Lynn Novick nói về lòng biết ơn những nhân vật đã chịu trả lời phỏng vấn bà : "Họ nói họ sẽ kể lại câu chuyện của mình. Nếu chuyện của họ không được kể lại, nó sẽ không được truyền cho thế hệ kế tiếp. Họ muốn câu chuyện của họ được kể cho thế hệ kế tiếp".

Khi kết thúc buổi chuyện trò, tôi hỏi Lynn về nhân vật hai vợ chồng lái xe tải trên đường Trường Sơn, vì sao bà tìm được họ. Lynn nói : "Chúng tôi mời những người trong cùng hội cựu chiến binh đó gặp mặt. Chúng tôi đã nói rất nhiều, nhưng tôi nhận ra hai vợ chồng họ thật đáng yêu và quấn quýt với nhau. Và họ thành thật sẵn sàng chia sẻ chuyện tình yêu của họ ở đó. Họ cởi mở. Họ sẵn sàng kể lại".

war5

Phim 'The Vietnam War' (Cuộc chiến Việt Nam) - hình do đoàn làm phim cung cấp

Sự hấp dẫn của phần trích trong "Vietnam War" đến từ những câu chuyện có thật nhưng lại diễn biến kịch tính, tàn bạo và đầy tình tiết như bất cứ một bộ phim điện ảnh nào ta có thể tìm thấy, bởi hàng trăm câu chuyện được chọn lựa kỹ càng, những trải nghiệm vô giá, độc đáo, khó chịu và vượt xa tưởng tượng của bất cứ ai chưa từng trải qua thời gian khốn khó tàn bạo đó.

Đó là cách "Vietnam War" được làm, dù biết gương mặt cuộc chiến sẽ khác đi sau 25 năm, sau 50 năm, sau khi tư liệu mới được tiết lộ, giải mật, sau khi những "trận địa" chính trị quốc tế thay đổi, sau khi con người đã già đi và hấp hối… thứ họ ước muốn để lại : là một thế hệ nhỏ đầy chất vấn và hồ nghi cha mẹ mình, sẽ nhìn cuộc anh em tương tàn và nước Mỹ can dự đó theo một cách trưởng thành và bình tĩnh hơn.

Lịch sử không cố định. Nhưng máu và lửa không bao giờ nên được nhen lại…

Tác giả là một cây bút sống và làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh. Bài đã đăng trên trang cá nhân của tác giả. Bộ phim tài liệu Vietnam War 10 tập sẽ được chiếu tại Hoa Kỳ từ ngày 17/9. Bộ phim cũng sẽ được chiếu trên mạng với phụ đề tiếng Việt.

Published in Diễn đàn