 | Tổng quan: | 3596315 |
Việt Nam có lẽ đã có những tính toán trong việc Ngân hàng nhà nước ban hành Thông tư 19 cho phép dùng tiền nhân dân tệ) tại 7 tỉnh biên giới Việt Nam-Trung Quốc sau ngày 12/10/2018.
Chủ quyền tiền tệ là những cấu thành đặc biệt của chủ quyền chính trị, chủ quyền quốc gia.
Hai cái lợi ngắn hạn trước mắt được dẫn chứng qua thông tin "đại chúng" hay trong vài tài liệu dẫn đến Thông tư 19 là sẽ "giúp thương nhân Việt Nam sản xuất và buôn bán dễ dàng hơn ở các tỉnh biên giới" ; và hy vọng "giúp giới sản xuất và đầu tư Trung Quốc di chuyển một số hãng xưởng sản xuất và dự án đầu tư sang Việt Nam".
Một cái nhìn nhanh thuận lợi cho Thông tư 19, cho rằng "có các văn bản pháp quy bảo đảm chặt chẽ cho Thông tư 19 về giới hạn phạm vi áp dụng và cơ chế giám sát thực hiện", để tránh việc dùng lan tràn tiền Trung Quốc trong lãnh thổ Việt Nam--gây ra lo ngại của cả nước về hiểm họa Hán hóa cả nền tiền tệ trong tương lai gần, và cả nền kinh tế đất nước trong tương lai không xa.
Nhưng nhìn và suy nghĩ thì hai vấn nạn được nêu ra về "cố gắng giới hạn phạm vi áp dụng" và "cơ chế giám sát chính sách chặt chẽ để bảo đảm việc tuân thủ luật pháp" là các việc khó làm, thuộc "chuyện hàng huyện" đã quen thuộc hàng ngày ở xứ nhà !
Nhưng phân tích kỹ hơn các yếu tố sâu xa cả trong ngắn hạn và dài hạn, bài thảo luận ngắn này trình bày các mối hại lớn hơn nhiều cho guồng máy sản xuất Việt Nam và cả nền kinh tế Việt Nam trong 2-3 năm tới, làm Việt Nam hoàn toàn lệ thuộc Trung Quốc về kinh tế và chính trị. Trong ngắn hạn, Thông tư 19 sẽ tác động tai hại lên chính sách tiền tệ độc lập của Việt Nam, làm suy yếu tiền VND và sẽ gây ra các biến động tiền tệ và tâm lý khó lường trong vòng từ 3-6 tháng, nhất là việc đầu cơ tiền tệ có thể làm tan biến khối dự trữ ngoại tệ 65-70 tỷ đô la của Ngân hàng nhà nước một cách nhanh chóng nếu muốn dùng dự trữ đó để bảo vệ tỷ giá sau này.
Sau khi phân tích các điểm này, thì kết luận rõ ràng là Lợi bất cập hại như sau :
1. Vấn đề vi hiến và vi phạm luật Ngân hàng nhà nước hiện hữu :
Chủ quyền kinh tế, chủ quyền tiền tệ là những cấu thành đặc biệt của chủ quyền chính trị, chủ quyền quốc gia ; mất chủ quyền tiền tệ này là mất chủ quyền quốc gia, như Tiến sĩ Lê Đăng Doanh ở Hà Nội nêu ra.
Ngoài khía cạnh vi hiến, Thông tư 19 còn vi phạm trầm trọng Luật Quản lý ngoại hối của chính Ngân hàng nhà nước (như sẽ bàn dưới đây).
Thông tư 19 của Ngân hàng nhà nước cho phép đồng nhân dân tệ được lưu hành tại bảy tỉnh biên giới Trung Quốc-Việt Nam, sẽ không có cơ chế nào hữu hiệu để ngăn chặn những đồng nhân dân tệ đó được sử dụng ở những nơi khác ngoài bảy tỉnh biên giới, theo nguyên tắc bình thông nhau quen thuộc ; và mặc nhiên nhân dân tệ trở thành một loại tiền tệ chính thức (legal tender) ở Việt Nam.
2 . Có sự hiểu nhầm hay cố ý không hiểu khác biệt giữa chấp nhận nhân dân tệ trong giỏ tiền tệ của IMF và dùng nhân dân tệ như một loại tiền tệ của quốc gia
Giỏ tiền tệ chỉ dùng làm mốc cho việc xác định tỷ giá của tiền trong nước và không có liên quan gì đến việc dùng tiền tệ của một quốc gia. Một số đông người có thể hiểu lầm rằng nhân dân tệ có trong giỏ tiền SDR của IMF (một sự thực) là coi như nhân dân tệ là đồng tiền chuyển đổi tự do, là có thể được các nước chấp nhận làm đồng tiền thanh toán trong giao dịch quốc tế.
Thí dụ dễ hiểu về khái niệm của đồng tiền chính thức (legal tender) và giỏ tiền tệ : Thái Lan dùng tiền Baht như là đồng tiền chính thức duy nhất trong nước họ nhưng lại dùng SDR (giỏ tiền tệ nổi tiếng của IMF với nhiều tiền "lớn" khác kể cả nhân dân tệ) làm tiêu chuẩn ấn định tỷ giá của họ. Nếu có cả USD và CNY (nhân dân tệ), ảnh hưởng chuyển động trái ngược của tỷ giá hai đồng tiền này trong giỏ chọn lựa sẽ có tác động trung hòa với tiền Baht nếu Ngân hàng trung ương Thái Lan không quyết định tăng hay giảm ảnh hưởng của một thứ tiền trong giỏ đó.
Thông tư 19 mặc dù không công nhận nhân dân tệ là đồng tiền chính thức của Việt nam nhưng việc Ngân hàng nhà nước cho phép lưu hành trên lãnh thổ Việt Nam tức là gián tiếp công nhận nhân dân tệ là đồng tiền chính thức thứ hai (dual currency), lưu hành song song với VND (đồng Việt Nam).
3. Tác động quan trọng nhất là lên tỷ giá VND và chính sách tiền tệ độc lập của Ngân hàng nhà nước ở Việt Nam
Thông tư 19 của Ngân hàng nhà nước cho phép 95 triệu dân ở Vân Nam và Quảng Tây cùng với vài triệu dân Việt Nam, hay gần 100 triệu người tức hơn toàn bộ dân số Việt Nam hiện nay, được dùng nhân dân tệ cho chi thu thương mại và đầu cơ tiền tệ ở trên lãnh thổ Việt Nam.
Tuy gọi là biên mậu (mậu dịch ở biên giới), nhưng ở phía Trung Quốc cũng như ở Việt Nam liệu có quy định nào giới hạn phạm vi trao đổi chỉ của các tỉnh biên giới. Thực tế ở Việt Nam là lâu nay các tỉnh miền Nam vẫn đưa hàng lên biên giới bán cho Trung Quốc và được coi là biên mậu ! Điều này cho thấy nguy cơ Ngân hàng nhà nước không kiểm soát được chính sách tiền tệ, khả năng phụ thuộc vào đồng tiền Trung Quốc là rất lớn.
Tùy số tiền nhân dân tệ của Trung Quốc được nới rộng hay thu hẹp ở Việt Nam, Ngân hàng nhà nước sẽ không kiểm soát được khối tiền tệ lưu hành ở Việt Nam, và ngay cả không có số đo chính xác về khối tiền đó trong nước, như từ trước đến nay. Quan trọng nhất, Ngân hàng nhà nước mất cả khả năng ấn định chính sách tín dụng rộng hay thắt chặt một cách độc lập.
Ngoài ra, tỷ giá VND sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi tỷ giá CNY. Đây là vấn đề rất quan trọng hiện nay, vì trong cuộc thương chiến Mỹ-Trung Quốc hiện tại, tiền CNY đã mất giá 9% từ tháng 4, trong khi VND chỉ mới mất giá 4-5 % so với USD.
Sự lan truyền mạnh của CNY ở Việt Nam sang 2 trung tâm tiền tệ lớn là Hà Nội và Sài Gòn sẽ có thể làm VND mất giá thêm 4-5% trong thời gian ngắn do đầu cơ tiền tệ, ngay cả lúc chưa có tác động nào khác của các yếu tố thương mại giữa tay ba Mỹ-Trung Quốc-Việt Nam (như bàn dưới đây).
Tương lai cuộc thương chiến Mỹ-Trung Quốc đang có đà sẽ bộc phát mạnh mẽ hơn để "thị uy" nhằm mục đích chiến tranh tâm lý trước khi thương nghị chính thức trở lại giữa hai quốc gia Hoa Kỳ-Trung Quốc và với các đối tác khác (Group-20 Meeting, tháng 11/2018).
Sang tháng 12/2018, gần như có thể là Mỹ sẽ tuyên bố áp thêm thuế 25%, tăng từ 10%, lên 200 tỷ đô la hàng nhập từ Trung Quốc. Để trả đũa, Trung Quốc chỉ có thể áp lên cùng thuế này trên số hàng nhập còn lại từ Mỹ trị giá 80 tỷ đô (tổng số hàng nhập từ Mỹ là 130 tỷ năm 2017). Điểm yếu huyết mạch của Trung Quốc là chỗ này. Dân chúng và giới thương gia Trung Quốc nhất định sẽ phải "phòng thủ" bằng cách trốn khỏi tiền CNY qua dự trữ USD, tiền JPY (yen), EUR (đồng Euro), và có thể là Vàng (nơi ẩn trú tiền để dành quan trọng của dân Á Đông).
Nếu tiền CNY xuống quá mức 7,0-7,2 ăn 1 USD (từ 6,9 hiện nay ; hay ngay cả xuống thêm 10%), hệ thống tiền tệ Trung Quốc sẽ rối loạn toàn bộ. Và ảnh hưởng lên tỷ giá VND do một mình yếu tố đầu cơ tiền tệ này thôi sẽ có thể dễ dàng đẩy tỷ giá VND tới mức 24.000-25.000/ 1 USD.
Việt Nam sẽ mất nguồn thu ngân sách quan trọng trong kinh tế học gọi là "seignorage" khi không chủ động được chính sách tiền tệ của quốc gia.
4. Tác động gia tăng của thương chiến Mỹ-Trung Quốc lên kinh tế và tỷ giá VND
Theo kinh nghiệm về tiền tệ thế giới, đồng tiền mạnh bao giờ cũng lấn át đồng tiền yếu. Nếu như đồng nhân dân tệ với số lượng hàng hóa ở đằng sau và với việc họ phá giá tiền của họ, giá thành của hàng Trung Quốc rẻ đi, sẽ tạo ra một ưu thế rất lớn với hàng hóa của Việt Nam. Nhiều kỹ nghệ của Việt Nam sẽ bị bóp nghẹt.
Việc ai cũng e ngại là Trung Quốc sẽ tuồn hàng sang Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ nhằm tránh áp thuế cao. Mỹ đã sẵn sàng với việc này và có thể sẽ áp thuế 25% lên hàng nhập từ Việt Nam và ngay cả ngăn chặn hàng Việt Nam có "gốc Trung Quốc" được nhận biết khá dễ dàng qua hệ thống tin tức thương mại của Mỹ.
Vài câu kết ngắn
Theo vài chuyên gia, Việt Nam có thể do tính toán lo ngại bị lôi vào vùng khủng hoảng tiền tệ, như đã và đang xảy ra ở các nước Thổ Nhĩ Kỳ, Venezuela, Argentine… Nếu Việt Nam có ý muốn "dựa" vào đồng nhân dân tệ để "tránh bão", đó là quan niệm hoàn toàn sai lầm lúc này.
Ngân hàng nhà nước cần xét lại Thông tư 19, tính toán lại các dự định trong việc cho nhân dân tệ lưu hành trước hết ở 7 tỉnh biên giới, sau đó lan rộng đến Hà Nội và Sài Gòn, sẽ là việc rất khó kiểm soát, theo nguyên tắc Bình Thông Nhau quen thuộc.
Một nghịch lý trớ trêu cho chính sách Ngân hàng nhà nước là cố chống việc đô la hóa trong quá khứ, với lý do trên đất nước Việt Nam chỉ tiêu tiền Việt Nam để Ngân hàng nhà nước có thể điều hành chính sách tiền tệ, nay Thông tư 19 lại chính thức hóa và hỗ trợ việc nhân dân tệ hóa tiền đồng Việt Nam.
Tuy kế thừa Quyết định 689 ban hành từ trước (năm 2004) nhưng Thông tư 19 đi ngược lại chính sách quản lý ngoại hối nêu trong pháp lệnh Quản lý ngân hàng (ban hành năm 2005 , sửa đổi năm 2013 nhằm "thực hiện mục tiêu trên lãnh thổ Việt Nam chỉ sử dụng đồng Việt Nam").
- Hơn nữa, Trung Quốc đang là nước có liên hệ thương mại cao nhất với Việt Nam và đứng đầu trong danh sách nhập siêu của Việt Nam. Nay Thông tư 19 lại giúp cho việc nhập khẩu hàng Trung Quốc dễ dàng hơn nữa, gồm cả nhập khẩu "chính ngạch" và "tiểu ngạch--lên đến 20-30 tỷ đô", liệu ai có thể giải thích rõ thêm về mục tiêu chính sách của Ngân hàng nhà nước ?
Không cần nói thêm, một lúc có nhiều việc đang xảy ra, như ban hành và áp dụng Thông tư 19 từ ngày 12/10/2018 cùng lúc với việc tiếp tục cứu xét thiết lập 3 đặc khu kinh tế ở những vùng nhậy cảm cho an ninh quốc gia, và từ ngày 7/9/2018 đã cho các đoàn xe du lịch Trung Quốc vào tỉnh Lạng Sơn không cần qua các thủ tục nhập cảnh và hải quan thông thường, phải chăng nằm trong chuỗi sự kiện khiến mọi người cần quan tâm vì sẽ gây hiểm họa trầm trọng trước mặt và sau này cho đất nước ?
California, 12/10/2018
Vũ Thăng Long
Nguồn : VOA, 13/10/2018
TB : Người viết cám ơn một số đồng nghiệp đã góp nhiều ý kiến cho bài thảo luận này.
