Thông Luận

Kết quả cuộc bầu lưỡng viện Quốc hội giữa nhiệm kỳ ở Mỹ ngày 06/11/2018, không chỉ đã phản ảnh cuộc trưng cầu ý dân đối với Tổng thống Donald Trump, sau 2 năm cầm quyền và 8 năm độc quyền kiểm soát ngành Lập pháp của đảng Cộng hòa, nó còn chứa đựng những sóng gió mới mà ông Trump phải vượt qua trong cuộc tái tranh cử tổng thống năm 2020.

Quốc hội trao toàn quyền cai trị cho Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng kiêm Chủ tịch nước trong hai năm còn lại của nhiệm kỳ (2016-2021)

Với thay đổi này, người dân Mỹ đã chuẩn bị cho tương lai, nhưng đối với đảng duy nhất cầm quyền Cộng sản ở Việt Nam thì việc Quốc hội trao toàn quyền cai trị cho Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng kiêm Chủ tịch nước, trong hai năm còn lại của nhiệm kỳ (2016-2021), thì người dân Việt đã bị đẩy vào con đường tụt hậu không lối thoát thêm ngàn dậm nữa.

Vậy sự tương phản giữa chuyện bầu cử của nước Mỹ và những việc đang xẩy ra ở Việt Nam đã nói lên điều gì khi ta so sánh hai sự kiện để rút ra bài học cho Việt Nam ?

Trước hết, đã có một số cử tri Mỹ gốc Việt muốn thấy đảng Cộng hòa tiếp tục thắng cử để kiểm soát lưỡng viện Quốc hội hầu giúp Tổng thống Trump có sức mạnh chế ngự Trung Quốc cả về kinh tế lẫn tình hình ở Biển Đông, ngõ hầu giúp Việt Nam thoát được đe dọa của Bắc Kinh trong dài hạn.

Rất tiếc, hy vọng chủ quan này đã thay đổi khi đảng Dân chủ chiếm lại đa số Hạ viện trong cuộc bầu cử ngày 06/11/2018 vừa qua, sau 8 năm bị đảng Cộng hòa khống chế.

Trước ngày bầu cử, phe Cộng hòa chiếm đa số 235 ghế, Dân chủ có 193 ghế trong tổng số 435 ghế dân biểu tại Hạ viện. Sau bầu cử, Dân chủ chiếm ít nhất 223 ghế và Cộng hòa có lối 201 ghế (tính đền trưa ngày 07/11/2018), với một số đơn vị phải kiểm phiếu lại.

Trong khi đó thì phe Cộng hòa tiếp tục chiếm đa số tại Thượng viện với trên 51 ghế trên tổng số 100 nghị sĩ. Trước ngày bầu cử, phe Dân chủ có 47 nghị sĩ và 2 nghị sĩ độc lập vẫn thường bỏ phiều theo Dân chủ, tính chung là 49. Nhưng sau bầu cử, phe Dân chủ mất ít nhất 2 ghế, còn lại 45. Số ghế còn lại phải tái kiểm phiếu.

Điều tra Donald Trump

Nhưng mọi chuyện phải bắt đầu từ Hạ viện nên phe đa số có toàn quyền quyết định chương trình làm việc từ làm luật đến điều tra, tổ chức điều trần, v.v…

Lấy kinh nghiệm khi phe Cộng hòa chiếm đa số tại Hạ viện năm 2010, với số ghế 242 chống 193 Dân chủ, họ đã làm tệ liệt Tổng thống dân chủ Barrack Obama cho đến ngày ông Obama mãn nhiệm năm 2016.

Vậy liệu lịch sử có tái diễn, sau ngày phe đa số Dân chủ "làm chủ" Hạ viện từ tháng 01/2019 ? Rất có thể, mặc dù các lãnh tụ Dân chủ, điển hình là bà Dân biểu Nancy Pelosi, cựu Chủ tịch Hạ viện khi Dân chủ chiếm đa số, và nay có nhiều hy vọng nắm lại chức này, ngỏ ý sẵn sàng hợp tác với Tổng thống Trump và đảng Cộng hòa trong tiến trình làm việc chung.

Tuy nhiên, hứa hẹn này không bảo đảm sẽ làm tiêu tan dự kiến phe Dân chủ tại Hạ viện sẽ mở khoảng 17 cuộc điều tra về Tổng thống Trump trong 2 năm còn lại của nhiệm kỳ tổng thống (2019 - 2020).

Một danh sách dài từ các vấn đề di dân, giáo dục, bảo hiểm sức khỏe cho đến những vấn đề tài chính, thương nghiệp của gia đình Donald Trump, hồ sơ thuế cá nhân của Tổng thống và nhất là liện hệ giữa ông Trump, các phụ tá và các con của ông trong cuộc điều tra có dính đến Nga trong hồ sơ Mạc Tư Khoa và cá nhân Tổng thống Vladimir Putin đã hành động khuấy phá cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 với chủ đích giúp ông Trump thắng cử trước đồi thủ Dân chủ, Bà Hillary Clinton.

Phản ứng của Trump

Trước thông tin phe Dân chủ Hạ viện sẽ điều tra mình, Tổng thống Trump đã nói trong cuộc họp báo chiều ngày 7/11/2018 rằng :

"I hear about investigations – fatigue. They’ve been giving us this investigation fatigue. It’s been a long time. They’ve got nothing".

(Tạm dịch : "Tôi đã nghe chuyện điều tra nhàn chán này từ lâu. Họ đã nói như thế mãi rồi, nhưng họ chả tìm thấy gì hết").

Ông Trump nói tiếp :

"They can play that game but we can play it better. It’s called the U.S. Senate".

(Tạm dịch : "Họ có thể chơi trò này, nhưng tôi có trò hay hơn. Đó là Thượng nghị viện").

Ông Trump muốn ám chỉ đến vai trò của Thượng viện khi đảng Cộng hòa nắm trong tay đa số hơn phe Dân chủ.

Về hồ sơ thuế cá nhân mà ông Trump từng từ chối phổ biến công khai từ khi ra tranh chức Tổng thống, một lần nữa ông nói sẽ xem xét chuyện công bố, nếu đã kiểm soát xong. ("If I were finished with the audit, I would have an open mind to it").

Thủ tục hạch tội

Ngoài ra, cũng đã có một số không nhỏ dân biểu Dân chủ đã đề xướng khả năng mở hồ sơ "hạch tội" (Impeachment) Tổng thống Trump về những việc mà họ cho là ông Trump đã vi phạm luật pháp khi hành động.

Tuy nhiên, nhiều lãnh tụ Quốc hội của Dân chủ, kể cả bà Pelosi đã tỏ ý không mấy mặn mà với ý kiến này. Bà nói với báo chí sáng 07/11/2018 rằng bà sẽ không tiến hành cuộc "hạch tội", ngoại trừ bà nhận được ủng hộ đồng tình của một số dân biểu Cộng hòa.

Thủ tục "hạch tội", theo Điều 1 của Hiến pháp Mỹ diễn ra ở 2 cấp. Cấp thứ nhất thuộc quyền của Hạ viện chỉ cần "đa số tương đối" trong số các dân biểu hiện diện. (The House of Representatives must first pass, by a simple majority of those present and voting, articles of impeachment, which constitute the formal allegation or allegations).

Sau đó, việc "xử tội" sẽ diễn ra ở cấp hai Thượng viện, nhưng phải có 2/3 Thượng nghị sĩ hiện diện bỏ phiếu thuận (the concurrence of two thirds of the members present" is required).

Trong trường hợp này, phải có 67 trên tổng số 100 nghị sĩ là việc rất khó xẩy ra.

Như vậy, dù hãy còn quá sớm để dự biết chuyện gì sẽ xẩy ra cho ông Trump trong 2 năm còn lại của nhiệm kỳ, nhưng với việc lấy lại quyền đa số tại Hạ viện, phe Dân chủ có nhiều cơ hội làm khó dễ chương trình lập pháp và những kế hoạch khác của phe Cộng hòa cho đến cuộc bầu cử Tổng thống tới vào năm 2010, chắc chắn sẽ rất quyết liệt và gay go hơn khi ông Trump ra tái tranh cử nhiệm kỳ hai.

Chuyện Việt Nam

Từ tiến trình sang trang của nước Mỹ diễn ra theo đúng Hiến pháp và Luật pháp thì chuyện ông Tổng bí thư đảng, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nắm trong tay trọn quyền, nhưng lại không bị cơ chế nào kiểm soát dựa theo luật pháp thì sự chuyên quyền này chỉ là độc tài và độc trị đã xâm phạm nghiên trọng đến quyền làm chủ đất nước của nhân dân. Do đó, trách nhiệm của ông Trọng đối với mọi hành động cướp mất các quyền của dân ghi trong Điều 25 Hiến pháp, đều phải bị lên án.

Nguyên văn Điều 25 này viết : "Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định".

Bắt đầu từ ngày 01/01/2019 khi Luật An ninh mạng, có mục đích xóa quyền tự do ngôn luận của công dân có hiệu lực thì nhiều điều kiểm soát ngặt nghèo khác lại được ban hành, qua hình thức Nghị định được gọi là "Quy định chi tiết một số điều của Luật an ninh mạng".

Nghị định 6 Chương, 30 Điều đã phổ biến để lấy ý kiến trong dân, được ông Trọng nhiệt liệt tán thành, không khác gì một thứ Luật khác chồng lên Luật An ninh mạng nhằm triệt tiêu quyền tự do tư tưởng và tự do ngôn luận của dân.

Nguyên văn các điều ghi trong Chương V quy định việc "lưu trữ dữ liệu và đặt chi nhánh hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam", như sau :

1. Dữ liệu về thông tin cá nhân của người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam, gồm : họ tên, ngày tháng năm sinh, nơi sinh, quốc tịch, nghề nghiệp, chức danh, nơi cư trú, địa chỉ liên hệ, địa chỉ thư điện tử, số điện thoại, số chứng minh nhân dân, mã số định danh cá nhân, số căn cước công dân, số hộ chiếu, số thẻ bảo hiểm xã hội, số thẻ tín dụng, tình trạng sức khỏe, hồ sơ y tế, sinh trắc học.

2. Dữ liệu do người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam tạo ra, gồm : thông tin chọn tải lên, đồng bộ hoặc nhập từ thiết bị.

3. Dữ liệu về mối quan hệ của người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam, gồm : bạn bè, nhóm mà người sử dụng kết nối hoặc tương tác.

Điều 25. Doanh nghiệp phải lưu trữ dữ liệu, đặt chi nhánh hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam

1. Doanh nghiệp trong và ngoài nước có đầy đủ các điều kiện sau đây phải lưu trữ dữ liệu và đặt chi nhánh hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam :

a) Là doanh nghiệp cung cấp một trong các dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng Internet, các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam sau đây : Dịch vụ viễn thông ; Dịch vụ lưu trữ, chia sẻ dữ liệu trên không gian mạng ; Cung cấp tên miền quốc gia hoặc quốc tế cho người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam ; Thương mại điện tử ; Thanh toán trực tuyến ; Trung gian thanh toán ; Dịch vụ kết nối vận chuyển qua không gian mạng ; Mạng xã hội và truyền thông xã hội ; Trò chơi điện tử trên mạng ; Thư điện tử ;

b) Có hoạt động thu thập, khai thác, phân tích, xử lý các loại dữ liệu quy định tại Điều 24 Nghị định này ;

c) Để cho người sử dụng dịch vụ thực hiện hành vi được quy định tại Khoản 1, 2 Điều 8 Luật An ninh mạng ;

d) Vi phạm quy định tại Khoản 4 Điều 8, điểm a hoặc điểm b khoản 2 Điều 26 Luật An ninh mạng.

2. Bộ trưởng Bộ Công an yêu cầu doanh nghiệp đủ điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều này lưu trữ dữ liệu quy định tại Điều 24 Nghị định này và đặt chi nhánh hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam.

3. Các doanh nghiệp không chấp hành quy định tại Khoản 2 Điều này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Điều 26. Thời gian lưu trữ dữ liệu

1. Nhật ký hệ thống theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 26 của Luật An ninh mạng phải lưu trữ trong thời hạn tối thiểu 12 tháng.

2. Thời gian lưu trữ dữ liệu được quy định tại Khoản 1 Điều 24 Nghị định này được lưu trữ theo thời gian hoạt động của doanh nghiệp hoặc đến khi không còn cung cấp dịch vụ.

3. Thời gian lưu trữ dữ liệu được quy định tại Khoản 2, 3 Điều 24 Nghị định này tối thiểu là 36 tháng.

Có nghiệp đoàn tự do hay không ?

Chuyện thứ hai sẽ diễn ra trong tương lai gần là âm mưu vô hiệu hóa quyền được lập Nghiệp đoàn lao động độc lập, bên ngoài Liên đoàn Lao động Việt Nam của nhà nước đang rục rịch bàn luận trong nội bộ Bộ Chính trị, Ban Tuyên giáo và các tổ chức Công đoàn Việt Nam.

Các mánh khóe đang được trao đổi nhằm kéo dài thời gian thay đổi Luật Lao động, Luật Công đoàn và Điều lệ của Liên đoàn Lao động Việt Nam, để làm chậm việc Việt Nam phải thi hành Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership-CPTPP), thay cho Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific Partnership-TPP).

Quốc hội Việt Nam dự trù sẽ chấp thuận CPTPP ngày 12/11/2018.

Về vấn đề này, theo lời Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nói trước Quốc hội hôm 5/11/2018 thì :

"Hiệp định CPTPP không đưa ra tiêu chuẩn riêng về lao động mà chủ yếu khẳng định lại các tiêu chuẩn lao động đã nêu trong tuyên bố năm 1998 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Việt Nam với tư cách là thành viên của ILO cũng như các thành viên của Hiệp định CPTPP có nghĩa vụ tôn trọng và thực thi.

Ông Minh nói tiếp :

"Trong các điều khoản này có điều khoản cho phép thành lập các tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp. Quy định của ILO cũng khẳng định là tất cả các tổ chức của người lao động phải tuân thủ Hiến pháp, pháp luật của nước sở tại, phải hoạt động phù hợp với tôn chỉ, mục đích và phương thức hoạt động đã được đăng ký với cơ quan Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Các tổ chức của người lao động không được có các hoạt động nào có khả năng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an ninh và không được hoạt động ngoài tôn chỉ mục đích và điều lệ đã được đăng ký và được cho phép. Theo kết quả rà soát của Chính phủ, để thực hiện cam kết về lao động trong Hiệp định CPTPP thì Việt Nam chỉ cần sửa Bộ luật Lao động".

Nhưng bao giờ thì Việt Nam chịu sửa Luật Lao động ? Có tin Chính phủ sẽ trình Quốc hội vào tháng 05/2019 không ?

Tuy nhiên Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế ở Việt Nam (ILO Việt Nam), Chang-Hee Lee, đã phân tích về ý nghĩa của vấn đề lao động trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đối với Việt Nam.

Theo tài liệu của ILO Việt Nam thì ông Chang nói :

"Vẫn còn đó một số điểm yếu trong pháp luật lao động và các thể chế liên quan đến quan hệ lao động. Đã có hơn 6.000 cuộc đình công kể từ giữa những năm 1990 và tất cả đều là đình công tự phát, không do công đoàn khởi xướng. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy người lao động không cảm thấy quyền lợi và mối quan tâm của họ được giải quyết và quy trình xử lý vấn đề không hiệu quả. Tại Việt Nam, không hiếm trường hợp lãnh đạo công đoàn cơ sở lại là quản lý cấp cao của doanh nghiệp, điều không thể chấp nhận được tại hầu hết tất cả các quốc gia trên thế giới ngày nay. Quyền công đoàn là quyền của người lao động, và công đoàn là tổ chức của người lao động, không bị giới sử dụng lao động can thiệp".

Quan sát của ông Chang cho thấy Đảng cộng sản Việt Nam và Liên đoàn Lao động Việt Nam chỉ bầy ra cho có hình thức. Cán bộ công đoàn không những không bảo vệ quyền lợi của người lao động mà, trong nhiều trường hợp, còn hùa với giới chủ nhân để chống lại công nhân, hoặc làm tay sai cho chủ nhân.

Ngoài Luật Lao động, Việt Nam còn phải sửa Luật Công đoàn khi phải chấp nhận sự ra đời của các Tổ chức lao động độc lập.

Bởi vì Điều 1 của Luật Công đoàn này viết (nguyên văn) :

"Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam".

Tất nhiên, tổ chức này nằm trong Mặt trận Tổ quốc và được chi tiền của Ngân sách. Năm 2014 tổ chức Công đoàn tay chân của đảng đã ăn mất 270 tỷ đồng tiến thuế của dân (Dân Trí, ngày 10/06/2016).

Với số tiền mồ hôi nước mắt của dân lớn như thế thì chắc chắn tổ chức tay sai của đảng sẽ đè bẹp các tổ chức công đoàn tự do nếu được thành lập, hay có ai dám đứng ra tổ chức. Đấy là chưa kể liệu có được tự do thành lập trong các điều kiện dân chủ quy định trong các Công ước của tổ chức Lao động Quốc tế hay không ?

Một nút thắt quan trọng khác mà nhà nước Việt Nam phải mở, nếu thật sự họ muốn có các Công đoàn độc lập là khi phải cho phép ra đời các tổ chức này thì họ đồng thời cũng phải nghĩ đến việc ra Luật lập hội theo như đã quy định trong Điều 25 Hiến pháp năm 2013.

Nếu không, vai trò Chủ tịch nước của ông Nguyễn Phú Trọng không còn giá trị gì nữa, vì khi không tuân thủ Hiến pháp thì ông chỉ còn là con người giấy mà thôi, không sao có thể so sánh với quyết định sang trang của cử tri Mỹ trong cuộc bầu cử ngày 06/11/2018.

Phạm Trần

(08/11/2018)

Cái nhìn trìu mến của thế giới dành cho nước Mỹ đã nhường chỗ cho cái nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như Trump lên làm tổng thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự kính trọng của thế giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như một ly nước đã đổ xuống đất.

********************

Ngày mai Mỹ sẽ có cuộc bầu cử chính giữa nhiệm kỳ tổng thống, bầu lại Hạ viện và 1/3 Thượng viện. Theo các cuộc thăm dò dư luận thì Đảng Dân Chủ sẽ giành được một đa số khít khao trong Hạ viện nhưng Đảng Cộng Hòa, hiện đang kiểm soát cả hai viện, vẫn giữ được đa số trong Thượng viện. Nếu như thế, và ngay cả nếu Đảng Dân Chủ được một đa số đáng kể hơn trong Hạ viện, thì có thể coi cuộc bầu của này là bình thường chứ không phải là một thất bại của Donald Trump. Có điều là lần này phải coi chừng, điều quan trọng và nghiêm trọng nhất có thể chính là điều bình thường.

Donald Trump trong một cuộc vận động bầu cử giữa kỳ 2018 - Ảnh minh họa

Hiện tượng Trump

Cá nhân tôi nghĩ đa số dân chủ trong Hạ viện mới sẽ khá hơn dự đoán bởi vì nhiều người chống Trump sẽ cảm thấy có bổn phận phải đi bầu, Đảng Đân Chủ có thể hơn Đảng Cộng Hòa trên 40 ghế trong Hạ viện, nhưng ngay cả như thế cũng không phải là thất bại cho Donald Trump. Các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Mỹ từ trước tới nay vẫn thường bất lợi cho đảng cầm quyền và mặt khác kết quả tại các địa phương tùy thuộc ở uy tín của các ứng cử viên hơn là cảm tình mà cử tri dành cho tổng thống trừ khi sự ủng hộ hay phản đối tổng thống quá mạnh. Trump chỉ có thể bi coi là thất bại nếu Đảng Cộng Hòa thảm bại, thí dụ như thua xa tại Hạ viện và mất luôn đa số tại Thượng viện, nhưng điều này rất khó xẩy ra. Trump có một khối cử tri khá lớn ủng hộ ông đến cùng và bằng mọi giá.

Không phải người ta không có lý do lớn nào để phản đối Trump. Trái lại người ta có rất nhiều lý do rất chính đáng và rất nghiêm trọng. Ông là một người dối trá và vô đạo đức, đi chơi gái rồi trả tiền để mua sự im lặng và hoàn toàn không biết xấu hổ. Ông không hề quan tâm tới những giá trị dân chủ và nhân quyền, ông ca tụng Putin và Kim Jong-un, coi Châu Âu là kẻ thù của nước Mỹ, mạt sát và đối xử tàn bạo với những người di dân muốn tới Mỹ để tìm một cuộc sống mới cho họ và cho con cái. Từ chối những người di dân là điều có thể hiểu được, đối xử với họ như Trump là một điều rất khác. Một người có tâm hồn sạch sẽ không thể chấp nhận phong cách đó.

Trump cũng thiếu ngay cả những kiến thức cơ bản phải có của một người lãnh đạo chính trị. Ông rút khỏi thỏa ước COP21 về khí hậu mà Mỹ đã ký với cả thế giới và rút ra với những lời lẽ rất khiếm nhã. Ông đòi phục hồi kỹ nghệ than mà không biết rằng kỹ nghệ này đàng nào cũng không thể phục hồi. Ông bất chấp lẽ phải và dư luận khiêu khích và biến cả khối Ả Rập thành thù địch với Mỹ làm phí uổng không biết bao nhiêu cố gắng ngoại giao, chỉ để lấy lòng Israel. Trump không chỉ nói những câu vô duyên thô lỗ mà còn nói không đúng nơi, thí dụ như huênh hoang khoe rằng trong hai năm ông đã làm được nhiều hơn tất cả mọi tổng thống trong lịch sử nước Mỹ trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc, làm cả hội trường phải phì cười. Thật xấu hổ cho nước Mỹ.

Những người ủng hộ Trump không thể phủ nhận ông thiếu kiến thức, đạo đức và văn hóa, những yếu tố đáng lẽ phải đủ để khiến một người phải bị loại bỏ tức khắc và không nể nang khỏi mọi vai trò lãnh đạo chính trị, nhưng họ bất chấp. Họ biện bạch rằng ông đã đạt được những kết quả tốt.

Nhưng kết quả nào ? Kết quả rõ nét nhất là ông đã gây thiệt hại cho cả thế giới, buộc tất cả mọi quốc gia, kể cả Mỹ, phải điều chỉnh lại những tiên liệu về tăng trưởng kinh tế theo chiều hướng sút giảm, đã làm liên minh Châu Âu – Mỹ - Nhật gần như tan rã, đã khiến Mỹ bị cô lập và thù ghét, đã khiến các chế độ bạo ngược tại Nga, Trung Quốc, Venezuela và Việt Nam trở thành bớt ghê tởm. Trái với khẩu hiệu Make America great again của ông, Donald Trump đã làm nước Mỹ cô lập, yếu đi và nhỏ lại.

Khó có thể thuyết phục những người ủng hộ Trump một cách cuồng nhiệt, chiếm quá phân nửa tổng số người bầu cho ông, bởi vì họ không ủng hộ Trump vì những lý do mà họ nêu ra, họ ủng hộ Trump để phản đối một trật tự quốc gia và thế giới làm họ tức giận vì đang gạt họ và những giá trị mà họ trân trọng ra ngoài lề. Cuộc cách mạng 4.0 mà chúng ta đang sống hàng ngày đã khiến quá nhiều người trở thành vô dụng và lạc lõng trong một đất nước mà họ đã góp công xây dựng ra và cảm thấy có quyền đòi lại. Đối với họ không thể lý luận rằng hành động của Trump có lợi hay có hại cho nước Mỹ và thế giới bởi vì nước Mỹ này và thế giới này không còn là của họ nữa.

Trump không phải là hiện tượng riêng của nước Mỹ. Ông chỉ là một trong những biểu tượng của một phong trào dân túy toàn cầu phẫn nộ trước một phong trào toàn cầu hóa không phương hướng. Nó không chỉ đưa Trump lên cầm quyền tại Mỹ mà còn đưa Erdogan lên cầm quyền tài Turkey, Duterte tại Philippines và cách đây vài ngày Bolsonaro tại Brazil. Nó cũng đã đưa nhiều đảng dân túy tới ngưỡng cửa quyền lực tại nhiều nước dân chủ khác. Đặc tính chung của các lãnh tụ dân túy, ngày nay cũng như ngày xưa, là họ đều lợi dụng một sự phẫn nộ có thực và chính đáng để đề nghị một giải pháp giản dị nhưng độc hại cho một thực tế xã hội phức tạp cần được xét lại một cách thận trọng để cải tiến.

Vấn đề trung tâm hiện nay là thế giới dân chủ dần dần lẫn lộn các giá trị và không còn phân biệt được phải trái. Trong chiến tranh lạnh –từ sau thế chiến II đến khi bức tường Berlin sụp đổ- ít ra còn có tranh luận giữa hai phe dân chủ và cộng sản về thế nào là đúng hay sai trong tổ chức xã hội, nhưng từ ba thập niên qua, khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ, cuộc thảo luận này đã chấm dứt. Chủ nghĩa phóng khoáng (liberalism) tự coi là đã toàn thắng không còn gì để thảo luận nữa và chính trị đã xuống cấp. Đồng tiền trở thành cứu cánh thay vì phương tiện. Và những Trump, Erdogan, Duterte, Bolsonaro xuất hiện. Họ không phải là giải pháp mà chỉ là những mối nguy, các giá trị đạo đức và nhân bản cần được phục hồi chứ không thể bị gạt đi. Nhưng họ cũng đồng thời là những tiếng còi báo động.

Những gì đang và sắp diễn ra ?

Thay đổi lớn và nghiêm trọng mà cuộc bầu cử ngày mai tại Mỹ sẽ chính thức xác nhận, trừ khi có một bất ngờ rất lớn, nghĩa là Trump và Đảng Cộng Hòa thua rất nặng, là Mỹ không còn là nước lãnh đạo khối các nước dân chủ nữa. Trump và những người "cuồng Trump" không muốn Mỹ đảm nhiệm vai trò này, hay chỉ chấp nhận đảm nhiệm mà không có trách nhiệm với bất cứ ai, nhưng bây giờ thì chính thế giới cũng không còn chấp nhận để Mỹ đảm nhiệm vai trò này nữa.

Sự kiện cần được lưu ý để hiểu những gì đang và sắp diễn ra là cho tới nay thế giới và nhất là Châu Âu yêu nước Mỹ và người Mỹ, dù đôi khi có chế nhạo để đùa giỡn trên một vài điểm. Đặc biệt là Châu Âu do quan hệ chủng tộc, văn hóa và lịch sử. Châu Âu yêu Mỹ và áp đặt tình yêu này lên thế giới. Người Châu Âu nhìn nước Mỹ như một phần của chính quê hương mình, như một ước mơ và một cơ hội. Họ nhìn người Mỹ như một người anh em năng động và tốt bụng. Người Mỹ là một người Âu đã ra đi và người Âu là một người Mỹ chưa lên đường. Một thanh niên Châu Âu sau khi được đào tạo một cách rất tốn kém tại những trường đại học danh tiếng nhất có thể thoải mái sang lập nghiệp tại Mỹ và trở thành công dân Mỹ mà không hề cảm thấy như vậy là bội bạc với đất nước đã nuôi nấng và đào tạo ra mình. Gia đình và bè bạn cũng tuyệt đối không có cảm giác đó và rất vui vẻ chúc anh ta may mắn. Chính vì liên hệ tình cảm này mà Châu Âu đã góp phần quyết định tạo ra sức mạnh và sự giầu có của nước Mỹ, và ngược lại Mỹ đã hai lần hy sinh xương máu để bảo vệ Châu Âu. Trong trao đổi phải nói là Châu Âu, mặc dù hai cuộc thế chiến và chương trình Marshall, đã đóng góp cho Mỹ hơn hẳn Mỹ cho Châu Âu. Riêng trao đổi chất xám thì chỉ có một chiều từ Châu Âu qua Mỹ. Người ta có thể thấy là phần lớn những phát minh lớn của Mỹ đã do những người di dân từ Châu Âu, hay có cha mẹ là những người di dân từ Châu Âu. Donald Trump không nhìn thấy điều này khi nói Châu Âu là kẻ thù của Mỹ.

Chính quan hệ máu thịt này đã khiến Châu Âu chấp nhận và ủng hộ vai trò lãnh đạo của Mỹ để bảo vệ một trật tự dân chủ, lôi kéo theo Nhật, Canada, Úc và nhiều quốc gia khác. Nhưng ngày nay, với Trump làm tổng thống Mỹ, cái nhìn của Châu Âu và thế giới, về nước Mỹ đã thay đổi. Các cuộc thăm dò dư luận gần đây cho thấy có gần 80% người Châu Âu và một tỷ lệ gần như thế tại các nước dân chủ khác khinh bỉ Trump. Cái nhìn trìu mến đã nhường chỗ cho cái nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như Trump lên làm tổng thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự kính trọng của thế giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như một ly nước đã đổ xuống đất.

Trật tự thế giới sẽ ra sao ? Có còn một trật tự đân chủ nào không hay từ nay các chế độ độc tài bạo ngược sẽ tha hồ chà đạp nhân quyền ? Đó là những câu hỏi lớn, rất lớn.

Thế giới đang bước vào một giai đoạn đầy bất trắc nhất là khi Trung Quốc của Tập Cận Bình vừa đang lộng hành vừa đang tiến sát tới một cuộc khủng hoảng kinh tế rất lớn và có thể có những hành động điên rồ. Trái với ngộ nhận của nhiều người, Trung Quốc không hề khốn đốn vì cuộc "chiến tranh thương mại" mà Trump gây ra. Thuế của Trump trên hàng nhập khẩu cùng lắm chỉ gây thiệt hại tối đa 62 tỷ USD, thực sự có lẽ vào khoảng 40 tỷ, cho Trung Quốc. Không thấm tháp gì so với số tiền gần 1.000 tỷ USD mà Trung Quốc phải trả hàng năm cho tiền lãi của món nợ khổng lồ trên 30.000 tỷ USD, hay khoảng 500 tỷ USD đào thoát khỏi Trung Quốc mỗi năm. Kinh tế Trung Quốc sẽ suy sụp không phải vì Trump mà mặc dù có Trump.

Tuy vậy không nên đổ hết trách nhiệm cho Donald Trump. Ông chỉ là sản phẩm của một tiến trình xuống cấp về tư tưởng và đạo đức chính trị đã bắt đầu từ ba thập niên qua tại Mỹ. Trump chỉ tiết lộ và báo động rằng sự xuống cấp này đã đạt tới mức độ nguy kịch.

Trump và người Việt

Donald Trump đồng thời cũng tiết lộ về tình trạng tâm thần của người Việt. Một thăm dò dư luận cách đây không lâu cho thấy người Việt Nam là một trong một vài dân tộc rất hiếm hoi tại Châu Á ủng hộ Trump, không những thế người Việt Nam còn ủng hộ với một đa số áp đảo. Một cuộc thăm dò khác mới đây tại Mỹ cho thấy là 2/3 người Mỹ gốc Châu Á chống Trump trong khi 2/3 người Mỹ gốc Việt ủng hộ Trump.

Dù ở trong nước hay ngoài nước, người Việt Nam chúng ta quả là không giống ai. Phải chăng đó chính là lý do khiến chúng ta không vươn lên được ?

Nguyễn Gia Kiểng

(05/11/2018)

Hiến pháp Mỹ được thiết kế để công dân được toàn quyền quyết định trao quyền lực cho tổng thống và các dân biểu, nghị sĩ kiểm soát quyền lực tổng thống.

Cuộc bầu cử giữa kỳ của Mỹ được tổ chức vào giữa nhiệm kỳ bốn năm của tổng thống.

Mỗi hai năm một lần cử tri bầu lại toàn thể 435 dân biểu Hạ viện và 1/3 số nghị sĩ Thượng viện và cứ 4 năm lại bầu lại tổng thống.

Cuộc bầu cử giữa kỳ được tổ chức vào giữa nhiệm kỳ bốn năm của tổng thống.

Đảng của tổng thống đương nhiệm thường bị mất một số ghế trong cuộc bầu cử giữa kỳ, đặc biệt trong nhiệm kỳ đầu tiên của tổng thống.

Người Việt từng ủng hộ Tổng thống Obama nhưng…

Cuộc bầu cử giữa kỳ đầu của Tổng thống Obama, tổ chức ngày 2/11/2010, đảng Dân chủ mất 63 ghế dân biểu và nhờ thế đảng Cộng hòa chiếm đa số và kiểm soát Hạ viện.

Mặc dù đảng Dân chủ mất 6 ghế tại Thượng viện nhưng vẫn giữ được đa số quá bán.

Các cuộc bầu cử sau đảng Cộng hòa tiếp tục giữ Hạ viện. Đến cuộc bầu cử giữa kỳ nhiệm kỳ hai tổ chức ngày 4/11/2014, đảng Dân chủ mất luôn quyền quyền kiểm soát Thượng viện.

Khi đảng Cộng hòa nắm cả Hạ viện lẫn Thượng viện xem như Tổng thống Obama mất hầu hết quyền hành, mọi đạo luật đưa ra đều không được thông qua.

Thời Tổng thống Obama, cử tri gốc Việt chuyển từ đảng Cộng hòa sang đảng Dân chủ chính vì Chiến lược xoay trục Châu Á - Thái Bình Dương và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Nhưng do không kiểm soát được cả hai viện Quốc hội nên cả Chiến lược lẫn Hiệp định đều không thể tiến hành như Tổng thống Obama mong muốn.

Theo tường trình của Viện Chính sách Kinh tế công bố vào ngày 23/10/2018, từ khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001, nước Mỹ đã mất đi 3,4 triệu việc làm.

Những người bị mất việc và những người bị đe dọa mất việc chính là những người đã bầu cho các dân biểu và nghị sĩ đảng Cộng hòa để họ ngăn chặn việc thông qua TPP và chính những người này đã bầu ông Trump lên làm Tổng thống để xóa bỏ TPP.

Nếu bà Hillary Clinton thắng cử mà cả Hạ viện lẫn Thượng viện đều do đảng Cộng hòa kiểm soát như hiện nay thì chắc chắn rằng TPP cũng sẽ không được thông qua.

TPP có lẽ là sai lầm lớn nhất của Tổng thống Obama, ông đã không thể thuyết phục được cử tri Mỹ sẽ mang lại lợi ích cho họ, cho nước Mỹ và vì vậy đã bị chính cử tri Mỹ tẩy chay.

Chính trị thì 9 người 10 ý. Bởi thế, ngay từ thời mới thành lập, hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã chấp nhận tồn tại nhiều khuynh hướng khác nhau trong đảng, dễ dàng chấp nhận thành viên thay đổi chính kiến và thay đổi đảng.

Với phương cách chọn lựa dân cử qua công khai tranh luận, đảng viên bầu sơ bộ và sau đó cử tri chọn tổng thống vì thế các tổng thống được dân Mỹ chọn đều là những người thật tài giỏi nhưng họ làm được gì thì còn tùy thuộc vào thế mạnh mà cử tri ban cho họ ở Quốc hội.

Nhờ cách sinh hoạt chính trị này nước Mỹ càng ngày càng mạnh lên dân Mỹ càng ngày càng giàu hơn.

Chỉ trong vòng trên trăm năm lập quốc từ những thuộc địa của Anh Quốc, Mỹ đã vươn lên trở thành cường quốc số một trên thế giới và giữ vững vị thế cho đến ngày nay.

Hiểu rõ điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chính trị và lịch sử nước Mỹ, nhất là vai trò các tổng thống Mỹ và đảng chính trị trong chiến tranh Việt Nam.

Tổng thống Trump từng đổi đảng mấy lần…

Tổng thống là vai trò chính trị đầu tiên mà ông Trump lãnh trách nhiệm.

Ông từng là đảng viên đảng Dân chủ (đến 1987 và 2001–2009), đảng Cải cách (1999–2001), đảng Độc lập (2011–2012), và đảng Cộng hòa (1987–1999, 2009–2011, 2012–hiện nay).

Ông Trump liên tục thay đổi đảng chỉ nhằm mục đích tranh cử tổng thống.

Năm 2000, ông phát động một chiến dịch thăm dò và giành chiến thắng ở hai cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cải cách.

Khi tranh cử với 16 ứng cử viên đảng Cộng hòa và bà Hillary Clinton ông đã nói rõ khuynh hướng cải cách hệ thống chính trị nước Mỹ và chính trị thế giới.

Về chính trị thế giới, điều ông Trump muốn là các quốc gia theo chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa xã hội phải thay đổi thể chế.

Ông Trump đưa ra những chính sách vừa đơn giản vừa dễ hiểu và vừa hợp lòng người Mỹ bình dân, như đưa ra danh sách việc phải làm trong 100 ngày đầu tiên nếu ông thắng cử.

Ông đã thực hiện được hầu hết những điều ông đã hứa, đặc biệt là về kinh tế tạo ra nhiều công ăn việc làm, nước Mỹ mạnh hơn và dân Mỹ giàu hơn.

Người gốc Việt quay lại đảng Cộng hòa ủng hộ ông Trump cũng bởi vì ông có thái độ và đường lối dứt khoát với Trung Quốc về quân sự tại Biển Đông và chiến lược cô lập kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa Trung Quốc khá rõ ràng.

Tháng 3/2017, ông Trump cũng đã đưa ra một danh sách 16 quốc gia, trong đó có Việt Nam, gây hại cho kinh tế Mỹ và cho biết sẽ có biện pháp nếu các quốc gia này không tự điều chỉnh.

Hiện nay Mỹ vẫn xem Việt Nam là một quốc gia không theo thị trường tự do.

Cũng cần nói có một số người Việt không đồng ý với cách ông Trump hành xử hay đường lối của ông Trump đưa ra nên chuyển từ đảng Cộng hòa sang đảng Dân chủ. Và, như đã nhấn mạnh, việc này xảy ra rất bình thường tại Mỹ, chính nhờ thế nước Mỹ mới tránh được các lãnh tụ dân túy cực đoan hay độc tài.

Cuộc bầu cử giữa kỳ vào tuần tới vô cùng quan trọng vì nếu cử tri Mỹ trao quyền kiểm soát một trong hai viện hay cả hai viện Quốc hội cho đảng Dân chủ thì quyền hạn ông Trump sẽ bị giới hạn rất nhiều.

Về việc trừng phạt thương mãi Bắc Kinh, ông Trump sử dụng hai đạo luật đã ban hành trước đây là Mục 232 Đạo luật Thương mại mở rộng năm 1962 (Trade Expansion Act 1962) về an ninh quốc gia và Mục 301 Đạo luật Thương mại năm 1974 (Trade Act 1974) về trả đũa những hành vi thương mại không công bằng của nước khác.

Nếu đảng Dân chủ kiểm soát Quốc hội, họ có thể ban hành các đạo luật mới nhằm giảm bớt quyền hạn của ông Trump trong chiến tranh thương mãi Trung – Mỹ.

Vừa rồi ngày 01/11/2018 trên Twitter, ông Trump cho biết ông đã có một cuộc nói chuyện dài và rất tốt với ông Tập Cận Bình xoay quanh vấn đề thương mại và các vấn đề khác trong đó có vấn đề Triều Tiên. Ông Trump đã yêu cầu giới chức Mỹ soạn một dự thảo thỏa thuận thương mại cho phía Trung Quốc.

Giới truyền thông cho rằng hai ông sẽ gặp nhau trong Hội nghị G20 tổ chức tại thủ đô Buenos Aires của Argentina vào cuối tháng này để, từ ngày 30/11 đến 01/12/2018, hai ông sẽ đàm phán về các vấn đề thương mãi và nếu không đạt được thỏa thuận thì ông Trump sẽ tuyên bố đánh thuế trên toàn bộ hàng hóa nhập cảng từ Trung Quốc vào Mỹ.

Theo bản tin Hoa Nam Buổi Sáng ngày 25/10/2018 vừa qua, trong khi thanh tra Bộ Chỉ Huy Nam Hải, ông Tập tuyên bố chuẩn bị cho chiến tranh :

"Chúng ta phải tăng cường các chuẩn bị để sẵn sàng ứng chiến, tăng cường diễn tập chung và diễn tập tác chiến để tăng khả năng chiến đấu và chuẩn bị cho chiến tranh".

Vì thế cuộc bầu cử giữa kỳ lần này vô cùng quan trọng, nó cho thấy mức độ ủng hộ của cử tri Mỹ với ông Trump và sách lược đối đầu với Trung Quốc mà ông đang tiến hành.

Brazil theo ông Trump và bỏ xã hội chủ nghĩa

Ngày 28/10/2018, tại Brazil, ông Jair Bolsonaro đã thắng cử tổng thống, chấm dứt 16 năm thống trị của phong trào cánh tả do Đảng Công nhân cầm quyền theo đường lối xã hội chủ nghĩa.

Tân Tổng thống Jair Bolsonaro là một người công khai ngưỡng mộ ông Trump và rất hãnh diện với danh hiệu "Trump vùng nhiệt đới".

Ông Bolsonaro tuyên bố sẽ giảm số lượng bộ trong nội các, xóa bỏ và tư nhân hóa rất nhiều các công ty quốc doanh, xóa sạch tham nhũng.

Như ông Trump đã làm, ông Bolsonaro tuyên bố sẽ rút khỏi hiệp định khí hậu Paris và công khai ủng hộ việc mở đại sứ quán Brazil tại Jerusalem.

Ngoài ra ông cũng kêu gọi bảo vệ các ngành công nghiệp quan trọng của Brazil trước sự mua lại của Trung Quốc.

Con trai của ông Bolsonaro đã từng tuyên bố Brazil có thể can thiệp quân sự vào Venezuela để lật đổ chế độ Maduro.

Sau cuộc bầu cử, tờ Folha de São Paulo đưa tin Tổng thống Colombia ông Iván Duque cũng sẵn sàng ủng hộ hành động quân sự lật đổ Maduro tại Venezuela nếu ông Trump hoặc ông Bolsonaro phát động.

Chuyện Đảng Cộng sản ở Việt Nam

Mặc dầu thế giới đang liên tục thay đổi và đã thay đổi rất nhiều nhưng hình thức sinh hoạt của Đảng cộng sản Việt Nam vẫn y như cũ.

Đảng viên bị xem như người máy làm theo chỉ thị hay nghị quyết cấp trên.

Đảng viên có sáng kiến chính trị thì bị xem là tự chuyển hóa, tự diễn biến.

Đảng viên muốn đảng tiến bộ thì bị xem là diễn biến hòa bình.

Nhiều đảng viên chán đảng âm thầm bỏ sinh hoạt, họ không dám công khai như các đảng viên bỏ đảng tuần qua.

Dân chúng đòi nhân quyền thì bị đàn áp, bị tù đày.

Vì thế Đảng cộng sản càng ngày càng xa lìa thực tế, càng xa lìa người dân, nước mãi yếu, dân mãi nghèo.

Nhà cầm quyền Hà Nội đã ký nhiều Hiệp định quốc tế với hứa hẹn tôn trọng nhân quyền hay hứa cải cách thể chế nhưng khi ký xong họ hoàn toàn không tôn trọng. Tình trạng nhân quyền Việt Nam càng ngày càng xấu đi.

Tổng thống Obama cố gắng đàm phán trao đổi nhân quyền mong ước Việt Nam sẽ tốt hơn nhưng không thành.

Còn Tổng thống Trump thay đổi thế cờ bằng cách thúc đẩy các nước theo cộng sản và xã hội chủ nghĩa phải thay đổi thể chế.

Trở lại với cộng đồng người Mỹ gốc Việt - cuồng hay ghét Trump, Cộng hòa hay Dân chủ - thì người Mỹ gốc Việt vẫn mang bản sắc cộng đồng tỵ nạn cộng sản.

Hiện nay lá phiếu của người Việt tại Mỹ trong bầu cử giữa kỳ này ít nhiều đều có thể góp phần thay đổi thể chế tại Việt Nam.

Trong tương lai, cộng đồng Việt tại Hoa Kỳ và tại các quốc gia dân chủ và tiến bộ khác trên thế giới có thể đóng góp rất nhiều trong việc xây dựng lại một Việt Nam tự do, giàu đẹp, thanh bình và nhân bản như xưa.

Melbourne, Úc Đại Lợi, 02/11/2018

Nguyễn Quang Duy