 | Tổng quan: | 3600118 |
Cuộc đua giành đảo để chiếm ưu thế hàng hải
Minh Anh, RFI, 26/09/2019
Không còn là nơi xa xôi hẻo lánh, bị cô lập, những hòn đảo trên biển đang trở thành những mảnh ghép chiến lược quan trọng được nhiều cường quốc đua nhau chiếm đoạt hay tranh giành ảnh hưởng nhằm kiểm soát những vùng lãnh hải bao la. Việc chiếm đóng và xây dựng các đảo đá ngầm ở Biển Đông là một trong số các ví dụ điển hình nhất trong cuộc đua giành đảo này.
Ảnh chụp vệ tinh ngày 08/04/2015 cho thấy các hoạt động bồi đắp một đảo nhỏ và phát triển một cảng nhân tạo tại những bãi rạn san hô của Trung Quốc trên quần đảo Trường Sa, Biển Đông. Reuters/CSIS's Asia Maritime Transparency
Mỏm đá, đảo nhỏ, đảo ?
Thống kê của Liên Hiệp Quốc đưa ra một con số ấn tượng : 460.000 đảo trên khắp hành tinh. Từ cổ chí kim, nói đến đảo là nhắc đến nhiều chức năng của đảo : Một vị trí chủ chốt để kiểm soát một eo biển, Điểm giao thương và giao thoa văn hóa, Chốn thiên đường để quay phim giải trí, Một khu bảo tồn sinh thái…
Sự giầu có của một hòn đảo giờ không chỉ gắn liền với mảnh đất hình thành nên nó, và dưới thời thực dân, cho phép cường quốc cai trị đảo trở nên giầu có, mà còn đi liền với cả vùng biển bao bọc đảo – hay đúng hơn với cả đáy biển và những gì chúng cất trữ. Vậy trước hết, như thế nào mới được xem là đảo ? Bà Marie Redon, nhà địa chất học trường đại học Paris 13, tác giả tập sách "Vị thế địa chính trị của các đảo" (Nhà xuất bản Le Cavalier Bleu) giải thích trên đài RFI :
"Định nghĩa nghe có vẻ hiển nhiên. Nếu chúng ta bảo một ai đó "vẽ cho tôi một hòn đảo đi", một cách ngẫu nhiên, chúng ta sẽ có một mảnh đất chung quanh bao bọc nước và điều này chỉ dừng ở đó. Như vậy, một mảnh đất xung quanh toàn là nước, đương nhiên rồi, nhưng mảnh đất nào mới được ? Diện tích mảnh đất đó là bao nhiêu ? Liệu đó có là một mỏm đá, một đảo nhỏ ? Hay đó là một mảnh đất không nhô lên khỏi mặt nước khi thủy triều xuống để được xem là một hòn đảo ? Phải chăng nước Anh vẫn luôn là đảo bất chấp đường hầm dưới biển Manche ? Hay như đảo Ré (phía tây nước Pháp) vẫn luôn là một hòn đảo ?
Thật tình, có điều gì đó thoáng nghĩ có vẻ rất rõ ràng trong định nghĩa về đảo, nhưng đồng thời cũng cực kỳ phức tạp khi chúng ta đi sâu hơn trong khái niệm này. Do vậy, định nghĩa đơn giản : Đó là một mảnh đất chung quanh bao bọc nước. Định nghĩa phức tạp hơn, dĩ nhiên chúng ta sẽ đề cập đến trong suốt chương trình này. Điều quan trọng đối với tôi chính là bản thân định nghĩa về đảo cũng đang trở thành một thách thức địa chính trị và kinh tế quan trọng."
Vùng đặc quyền kinh tế : 200 hay 350 hải lý ?
Thế rồi xuất hiện một ký hiệu rất dễ thương nhưng có một tầm quan trọng lớn : Đó là EEZ – vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý (tương đương với 370,4 km) được Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển UNCLOS lần III công bố năm 1982. Điều này có nghĩa là từ đường bờ biển, các quốc gia ven biển được quyền tiến ra khơi xa đến 370,4 km. Việc quốc tế công nhận vùng đặc quyền kinh tế EEZ đã mở đường cho quyết định công nhận các đảo quốc nhỏ đang phát triển như là một nhóm quốc gia đặc biệt trong lòng tổ chức quốc tế này 10 năm sau đó. Nhờ có EEZ mà vai trò những đảo quốc nhỏ này cũng tăng dần cùng với thời gian trên bàn cờ địa chính trị.
Lợi ích kinh tế và chiến lược từ biển cả mang về ngày càng lớn do vậy ngày càng có nhiều quốc gia đòi hỏi mở rộng EEZ. Hiện Tòa Án Công Lý Quốc Tế đang xem xét khả năng mở rộng các vùng đặc quyền kinh tế từ 200 hải lý lên đến 350 hải lý. Nghĩa là các nước duyên hải có thể vươn ra khơi xa đến 600 km tính từ bờ biển. Câu hỏi đặt ra : Vì sao là 200 và 350 hải lý ? Bà Marie Redon giải thích tiếp :
"Vì sao là 200 hải lý và 350 hải lý ? Con số 200 hải lý, độ rộng này không phải được chọn một cách ngẫu nhiên. Con số này từng phù hợp và bây giờ vẫn phù hợp với dòng hải lưu Humboldt, đi dọc theo bờ biển Thái Bình Dương. Đòi hỏi 200 hải lý này là do các quốc gia duyên hải như Pêru, Chilê đưa ra nhằm bảo vệ các vùng ngư trường của họ. Bởi vì khi người ta đề cập đến vùng EEZ này, đây là một thuật ngữ rất quan trọng, những quốc gia đó muốn độc quyền bảo vệ các nguồn tài nguyên như thủy sản và tài nguyên dưới lòng đáy biển.
Còn 350 hải lý tương đương với việc mở rộng ranh giới thềm lục địa. Ở đây chúng ta đang bước vào lĩnh vực thuật ngữ hải dương học. Thềm lục địa chính là việc nối dài về mặt kỹ thuật từ đất liền ra biển cả, và thường thì chính sâu dưới thềm lục địa chúng ta sẽ tìm thấy các nguồn dầu khí. Đây chính là nguyên nhân sâu xa của mọi yêu sách. Bởi vì, những quốc gia nào không có nước láng giềng đối mặt, có thể mở rộng và có một thềm lục địa vượt quá 200 hải lý với nguồn dầu hỏa được tìm thấy hoặc có hy vọng tìm thấy dưới thềm lục địa thì những nước đó sẽ tìm cách đẩy xa hơn nữa giới hạn này."
Cuộc đua giành đảo : Hoàng Sa, Trường Sa là ví dụ điển hình
Đây chính là trường hợp của nhiều cường quốc lớn hiện nay như Hoa Kỳ, Pháp, vốn dĩ là những quốc gia có EEZ rộng lớn nhất thế giới. Và đó cũng chính là nguyên nhân của mọi xung đột trong tương lai. Tại Bắc Băng Dương, dưới tác động của hiện tượng khí hậu ấm dần, băng tuyết tại đây tan nhanh dẫn đến sự thèm muốn sở hữu những vùng lãnh hải được cho là giầu nguồn tài nguyên chưa được khai thác và có thể sẽ là những con đường hàng hải chiến lược trong tương lai.
Hoa Kỳ, Nga, Canada… bắt đầu khởi động cuộc đua giành quyền kiểm soát nhiều đảo quan trọng. Sự kiện gây chú ý gần đây nhất là ý định mua đảo Groenland bất thành của tổng thống Mỹ Donald Trump do bị Đan Mạch bác bỏ. Vụ việc thoáng nghe có vẻ khôi hài nhưng thật chất đó là cả một ý đồ chiến lược của Mỹ, nhằm bảo vệ sân sau Bắc Cực trước thế mạnh đang lên của Nga và Trung Quốc.
Nếu như các cường quốc xưa và nay rất "chăm chút" cho việc mở rộng ảnh hưởng hàng hải của mình, thì những cường quốc mới trỗi dậy cũng tìm cách chen chân vào cuộc chơi. Trung Quốc, những năm gần đây, một mặt không ngừng mở rộng quan hệ với các đảo quốc nhỏ ở Thái Bình Dương, nhằm triệt tiêu dần nguồn lực ủng hộ của Đài Loan, hòn đảo "cứng đầu, khó trị" luôn tìm cách cưỡng lại mọi ý đồ hợp nhất Đài Loan về với Hoa Lục. Mặt khác, Bắc Kinh liên tục xâm chiếm các bãi đá ngầm ở Hoàng Sa và Trường Sa, rồi tiến hành cải tạo biến chúng thành đảo, lập các tiền đồn quân sự. Hành động này của Trung Quốc ở Biển Đông đã bị các nước có tranh chấp chủ quyền tại những bãi đá ngầm như Việt Nam, Philippines phản đối gay gắt. Năm 2013, chính quyền Manila quyết định kiện Trung Quốc trước Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye về việc nước này đơn phương tuyên bố chủ quyền đường 9 đoạn đối với toàn bộ vùng Biển Đông.
Năm 2016, Tòa án quốc tế La Haye ra phán quyết bất lợi, không công nhận chủ quyền của Bắc Kinh tại những bãi đá ngầm trên. Về điểm này, bà Marie Redon cho rằng chính hồ sơ này cũng cho thấy rõ có những bất cập và một số kẽ hở pháp lý về cách định nghĩa như thế nào là đảo.
"Thời gian gần đây, tôi cho là khoảng những năm 2016 - 2017, một phán quyết của tòa án Công lý Quốc tế đã được đưa ra nêu rõ định nghĩa về đảo khi cho rằng đảo phải là một mảnh đất nổi lên mặt nước khi thủy triều lên và không phải do nhân tạo, mà phải là tự nhiên. Và yếu tố cuối cùng chính là đảo phải có thể thích hợp với điều kiện sinh sống của con người.
Thế nhưng, thuật ngữ "thích hợp với điều kiện sinh sống con người" lại không mấy rõ ràng. Liệu việc "thích hợp cho điều kiện sinh sống con người" này có được là nhờ vào nguồn cung cấp từ bên ngoài hay là tự thân, điều này chưa mấy rõ. Dẫu sao thì các luật gia, các chuyên gia về luật biển cũng đang suy nghĩ về khái niệm này.
Trong trường hợp của Hoàng Sa và Trường Sa, tôi nhớ là vào năm 2014, chúng tôi có xem những bức ảnh chụp làm cho mọi người phì cười bởi vì quý vị sẽ thấy những hòn đảo ở đây đang phình to ra, đúng hơn là những đảo nhỏ, những mỏm đá đang phình to. Bởi vì Trung Quốc hy vọng có thể biến các mỏm đá thành đảo, những bãi đá không nhô lên khỏi mặt nước lúc thủy triều lên và những bãi đá này không hề có quy chế đảo.
Biến bãi đá ngầm thành đảo khi cho xây dựng ở đó các cảng sân bay trực thăng, cảng biển … phán quyết của La Haye đưa ra là "Không". Đây không phải là những hòn đảo. Đó chỉ là những bãi đá ngầm, do vậy quý vị không được quyền có vùng đặc quyền kinh tế EEZ cùng với các mục tiêu địa chất. Quý vị chỉ có quyền một vùng lãnh hải 6 hải lý nhưng không có quyền vùng EEZ."
Mỗi một siêu cường một "bảo bối"
Không chỉ tại Biển Đông, tham vọng của Trung Quốc còn mở rộng sang cả vùng Ấn Độ Dương, cạnh tranh với Ấn Độ giành quyền kiểm soát tuyến lưu thông hàng hải thiết yếu qua việc lập các căn cứ quân sự hay xây cảng biển tại các nước đối tác trong khu vực với dự án "chuỗi ngọc" nổi tiếng. Bà Marie Redon tóm lược chính sách chinh phục đảo của Trung Quốc cũng như một số cường quốc như sau.
"Để tóm tắt, về tình hình Biển Đông, tại Hoàng Sa và Trường Sa, cũng như tại Ấn Độ Dương, nếu nhìn trên bản đồ, người ta nhận thấy là không gian hàng hải ở đây thật sự bị khép kín và căng thẳng gia tăng bởi vì một cuộc đua chiếm hữu không chỉ về mặt lãnh thổ thông qua việc chiếm đảo, mà nhất là cả "đất biển" như vùng EEZ, những gì mang lại cho Trung Quốc quyền khai thác đối với các nguồn tài nguyên biển, dầu hỏa và cả với việc kiểm soát lối đi chiến lược.
Bởi vì, 90% giao thương thế giới đều được thực hiện bằng con đường hàng hải. Đương nhiên, việc có một hòn đảo nằm ngay giữa một eo biển giống như trường hợp nước Pháp tại eo biển Mozambic đối với quần đảo Eparses chẳng hạn, điều đó đồng nghĩa với việc có quyền giám sát những gì đang xảy ra và ai đi qua eo biển này !"
Tóm lại, trong cuộc đua giành đảo này, Trung Quốc không hề đơn thương độc mã. Mỗi một siêu cường đều nhắm một "bảo bối" riêng. Về việc Trung Quốc chiếm lấy toàn bộ Biển Đông, phương Tây cũng khó mà lên tiếng, nên chỉ đành chấp nhận ở việc kêu gọi "tự do lưu thông hàng hải" mà thôi !
Minh Anh
Nguồn : RFI, 26/09/2019
Việt Trung, RFA, 26/09/2019
Câu chuyện Bãi Tư Chính rồi đây sẽ được các nhà làm sử ghi lại với nhiều pha gay cấn. Lúc ấy sẽ có sự phản chiếu phức hợp từ nhiều góc nhìn khác nhau : địa - chính trị với bang giao chính quốc - chư hầu, dầu khí với chiến lược nước lớn, đặc biệt là cuộc thương chiến Mỹ - Trung... Tất cả đều liên đới, khiến những ai quan tâm đến thời cuộc sẽ phải thảng thốt :
"Chạnh thương cô Kiều như đời dân tộc
Sắc tài bao mà lại lắm truân chuyên".
Hình minh họa. Tàu khảo sát Hải Dương của Trung Quốc - Courtesy of China Daily
Ví đời dân tộc với Thúy Kiều có thể gây phản cảm [1] ! Nhưng bao trùm lên tất cả là "tiếng kêu xé lòng" của thi nhân đối với tình cảnh bi thương của đất nước lâu nay. Việt Nam xét trên một số mặt, có thể tiến tới vạch xuất phát để tham gia vòng đua xếp loại cường quốc tầm trung (Xếp loại thôi, được hay không là chuyện khác). Ngày 11/06/2019, tờ Bangkok Post của Thái Lan đã đăng tải bài viết với nhận định, Việt Nam đang đóng vai trò là cường quốc tầm trung bất đắc dĩ ở Châu Á [2]. Nghịch lý chưa giải mã được là, tại sao đất nước có một vị trí quốc tế như thế mà bao đời nay vẫn luôn bị đe doạ về an ninh và phát triển ? Đối đầu với Trung Quốc tại khu vực Bãi Tư Chính nằm ngay trong EEZ của Việt Nam càng cho thấy, cũng như các thế kỷ trước đây, ngày nay Việt Nam vẫn dễ bị "can dự" vào các cuộc "tranh bá đồ vương" ở khu vực cũng như toàn cầu.
Có nhiều giả thuyết, cũ và mới, giải thích đối đầu Trung – Việt tại khu vực Bãi Tư Chính từ đầu hè đến nay. Hãy bắt đầu bằng các lập luận gần đây nhất, vì nghe có vẻ mới và giật gân. Tuy nhiên cần thời gian, ít nhất là vài ba tuần tới, mới kiểm chứng được mức độ khả tín của các giả định này (hypothesis). Trung Quốc "quấy nhiễu" ở khu vực Bãi Tư Chính trước hết là để "quậy phá" việc nâng cấp quan hệ Việt – Mỹ [3]. Giả thuyết này nghe ra có vẻ hợp lý, nhưng từ đấy để đi đến kết luận, nếu ông Trọng thôi không đi Mỹ, Trung Quốc sẽ hết "quấy rối" Việt Nam ở Bãi Tư Chính, thì có vẻ quá đơn giản. "Chiến dịch Bãi Tư Chính" năm nay của Trung Quốc không thể kết thúc một cách lãng xẹt như vậy, cho dù đẩy lùi sự xích lại gần nhau giữa Hà Nội và Washington vẫn luôn là một ưu tiên trong chiến lược của Bắc Kinh.
Nên nhớ trước khi "bắn pháo hiệu" cho các loại tàu tiến vào khu vực Bãi Tư Chính, Trung Quốc đã "khai hoả" mặt trận ngoại giao khá sớm. Hãy xem độ ma mãnh của trò ngoại giao kiểu Tàu, từ công hàm 1958 của Phạm Văn Đồng cho đến hội thảo quốc tế "70 năm tiến trình hiện đại hoá xây dựng xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc" ngay giữa lòng Hà Nội, ngày 24/9/2019 (Viện Trung Quốc thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam cùng phối hợp với Đại Sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam đồng tổ chức) ! Cái thâm hiểm ở đây là, Bắc Kinh đã thao túng được một tầng lớp "hủ Marx" trong chính quyền Hà Nội tự ru ngủ mình, rồi "bơm ma tuý" vào xã hội Việt Nam, rằng Đảng cộng sản Trung Quốc và Đảng cộng sản Việt Nam vẫn tay nắm tay dưới ngọn cờ "bách chiến bách thắng" của chủ nghĩa xã hội ! Thì đấy, tàu giặc vào ra vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của đất nước như chốn không người, mà vẫn "nâng bi", vẫn "ôm chầm" lấy nó như vậy !
Cả hai guồng máy độc tài đã/đang thi nhau nghiền nát ý chí chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam. Vậy thì hà cớ gì lại tìm cách bắt bẻ một "liễu bồ" như cô Bùi Thị Thu Hiền từ Trung tâm Nghiên cứu Biển Đông (cũng thuộc Viện Hàn lâm Khoa học) nhỡ "chót dại" đứng tên trong cái "Cooperative Research Report on Joint Development in the South China Sea : Incentives, Policies & Ways Forward". Mặc dầu đọc hết những khuyến nghị về chính sách của cái hội thảo quốc tế từ đầu hè ấy (từ ngày 27/5/2019), ta cứ tưởng như là phát ngôn của chính phủ Trung Quốc vậy. Đặc biệt là khuyến nghị đề cập tới việc chấp thuận Bãi Tư Chính (Vanguard Bank) là khu vực tranh chấp giữa Trung Quốc và Việt Nam, nên đồng ý đưa vào diện "khai thác chung" (?) Cô Thu Hiền chẳng "chệch hướng" so với đường lối chung của Viện Hàn lâm Khoa học là bao !
Do đó, trả lời câu hỏi "Tại sao ngày 23/9 HD-8 rút khỏi Bãi Tư Chính ?" đơn giản chỉ là thế này : HD-8 rút ra rồi lại đẩy vào như chơi. Một khi đường lối chung đã vậy rồi thì tất cả chỉ là "diễn". Vào hay ra cũng là "diễn". Mà phải "diễn" thật khéo để khán giả đừng bức xúc. Khán giả mà bức xúc thì "rách việc" lắm. Chuyện kể hồi Cải cách ruộng đất (cũng thực hiện dưới sự chỉ đạo sát sao của các cố vấn Trung Quốc), trong một buổi chiếu phim tố cáo tội ác địa chủ, bộ đội đã không cầm được nước mắt, có anh đứng dậy chỉa súng lên "phông", bắn nát cả màn ảnh, vì chí căm thù ngút trời ! Rút kinh nghiệm, đảng ta và đảng Tàu ngày nay chỉ đạo từ Viện Hàn lâm đến Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), sao cho đừng nẩy nòi ra những "chú bộ đội" như hồi cải cách. Chả thế mà hội thảo về Bãi Tư Chính của Viện Chính sách, Pháp luật và Phát triển đã bị cản mũi kỳ đà dưới hình thức trì hoãn [4] !
Một giả thiết khác vừa mới vừa cũ, đó là sự phối hợp giữa ngoài biển với trong đất liền phải nhịp nhàng sao cho có thể hỗ trợ tối đa "các đồng chí còn chưa bị lộ nằm trong đống rơm". Số là thế này : cuộc chiến giành những chiếc ghế tại Đại hội 13 đang vào hồi đánh giáp lá cà. Nhưng chớ đơn giản hoá đây là trận đấu giữa nhưng người "thân Mỹ" và "thân Tàu". Không chỉ có thế ! Cuộc giáp la cà từ nay đến trước Đại hội 13 còn là cuộc so găng giữa những người cùng chiến tuyến, đều "thân quyền" và "thân tiền" như nhau. Họ chỉ đến từ những nhóm lợi ích khác nhau. Nếu "tình hữu nghị viễn vông" mà giúp họ có thêm tiền, thêm quyền và kiếm được nhiều tiền hơn, nhiều quyền hơn thì chẳng có sự khác nhau nào giữa Bộ Ngoại giao với Ban Tuyên giáo như Trung Quốc đang rao giảng[5]. Bộ Ngoại giao có những lần vạch mặt chỉ tên Tàu xâm phạm chủ quyền của Việt Nam, thì cũng chỉ vì "vai diễn" của nó phải như thế.
Bằng chứng là từ Bộ Ngoại giao, chứ không phải trên Ban Tuyên giáo, đã gọi điện xuống cho báo VietNamNet (Tuần Việt Nam) yêu cầu phải dỡ bài của một vị đại sứ xuất sắc của mình, chỉ vì Nguyễn Trường Giang[ 6] đã ca ngợi chí khí quật cường, niềm tin mãnh liệt của dân tộc Việt Nam từ lịch sử xa xưa đến nay trong cuộc đấu tranh chống lại những kẻ cướp nước và tập đoàn bán nước. Truân chuyên của cuộc đời Kiều – hay của dân tộc Việt Nam – là cùng lúc phải chịu sự bức hại từ hai "gã bán tơ" : Mã Giám Sinh gốc Tàu và Mã Giám Sinh gốc Việt. Vì vậy, cản phá nâng cấp quan hệ Việt – Mỹ lên đối tác chiến lược, cũng như bào mòn xu hướng tiến bộ và dân chủ hoá mọi mặt xã hội Việt Nam là hai gọng kìm hiểm độc của chủ nghĩa bá quyền Bắc Kinh, toa rập với tập đoàn toàn trị Hà Nội đang thi nhau tròng vào cổ người Việt trong nước.
Hẳn nhiên, trong các lớp lang của vỡ diễn về cuộc "đối đầu" Việt – Trung, từ nay cho đến Đại hội 13, sẽ được nhà cầm quyền hai nước chủ động "dán thêm" các nhãn mác khác nhau như : mâu thuẫn giữa trung tâm với ngoại vi trong cạnh tranh địa - chính trị, hoặc đối đầu nước lớn trước trật tự thế giới, đặc biệt là cuộc thương chiến Mỹ - Trung. Nhưng rồi "lộng giả thành chân", biết đâu trong quá trình tương tác giữa các nhãn mác ấy sẽ sinh ra những công lực ngoài ý muốn của giai cấp thống trị. Lúc ấy, tất cả chúng ta sẽ "quý cô Kiều như đời dân tộc/ chữ kiên trinh vượt trăm sóng Tiền Đường/ chàng Kim đã đến tìm, lau giọt khóc/ và lò trầm đêm ấy tỏa bay hương"[7]. Liệu một Kim Trọng từ bên kia Đại Tây Dương có kịp đến để cứu Thuý Kiều như trong "Đoạn trường tân thanh" (Tiếng kêu xé ruột) ấy hay không, đợi hồi sau sẽ rõ./.
Việt Trung
Nguồn : RFA, 26/09/2019
[1] http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/home/index.che-lan-vien-vi-nguyen-du-va-truyen-kieu
[3] https://www.rfavietnam.com/node/5656
[4] https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-49802994 Tàu HD-8 rút đi, VN hoãn hội thảo về Bãi Tư Chính
[5] Tình hình Biển Đông gần đây, Tạp chí "Tri thức Thế giới", số19/2019, TLTKĐB của TTXVN ngày 25/9
[6] https://www.youtube.com/watch? Bài bị gỡ : "Không thể để mất Biển, mất Bãi Tư Chính được".
[7] http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/home/index.che-lan-vien-vi-nguyen-du-va-truyen-kieu
