 | Tổng quan: | 3054101 |
"Ngay cả khi Donald Trump thua, chủ nghĩa Trump sẽ tồn tại".
Ý tưởng này đã xuất hiện trong một số bài bình luận hình dung ra chiến thắng của ứng cử viên Joe Biden của Đảng Dân chủ trước cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ ngày 3/11, theo SCMP.
Với việc Biden được xác nhận làm tổng thống thứ 46 của Mỹ - do đó đưa Trump vào vị trí tổng thống một nhiệm kỳ - ý nghĩa đầy đủ của "Chủ nghĩa Trump sẽ tồn tại" chỉ mới bắt đầu được cảm nhận.
Biden đã sẵn sàng tiếp quản Nhà Trắng khi giành được nhiều phiếu bầu nhất từng có cho một ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ ; nhưng kết quả cũng cho thấy Trump đã mở rộng sự ủng hộ ở các khu vực nông thôn và có khả năng cứu được đa số thượng viện của đảng ông trong quá trình này.
Chủ nghĩa Trump, một học thuyết bao gồm sự pha trộn mạnh mẽ của sự thô lỗ, chủ nghĩa dân tộc kinh tế, chủ nghĩa chuyên chế - và theo nhiều nhà phê bình, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và ve vãn chủ nghĩa độc tài - tiếp tục được nhiều người ngưỡng mộ, theo bài báo của SCMP.
Joe Biden : 'Không có bang đỏ bang xanh, chỉ có nước Mỹ'
Kết quả mới nhất cho thấy Trump giành được hơn 70 triệu phiếu, tương đương 48% tổng số phiếu bầu - bất chấp một số dự đoán có "làn sóng xanh" do cách xử lý tồi tệ của chính quyền Trump đối với đại dịch Covid-19.
Như nhà bình luận chính trị Edward Luce của Financial Times viết trong một bài báo trước cuộc bầu cử, các thành phần dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa Trump ở Hoa Kỳ sẽ không sớm biến mất : tính đảng phái cuồng nhiệt trong nước, sự tuyệt vọng của tầng lớp lao động, sự trỗi dậy của Trung Quốc ("mối đe dọa Trung Quốc"), và sự bất an của tầng lớp trung lưu.
Ảnh hưởng của chủ nghĩa Trump có nhiều khả năng sẽ hiện ra trong hành động của các cuộc họp kín tại quốc hội và thượng viện do đảng Cộng hòa nắm giữ.
Daniel Sneider, một học giả về chính sách đối ngoại của Mỹ ở Châu Á tại Đại học Stanford, nói : "sức mạnh hiện nay của phong trào Chủ nghĩa Trump chủ yếu sẽ được cảm nhận trong chính Đảng Cộng hòa, nơi các nhà lập pháp sẽ miễn cưỡng phản đối Trump vì khả năng thống trị được khối cử tri ủng hộ then chốt của ông.''
Các nhà phân tích trên khắp thế giới cũng hoàn toàn nhận thức được thực tế chính trị này.
Thitinan Pongsudhirak, một học giả về khoa học chính trị từ Đại học Chulalongkorn của Thái Lan, nói rằng nếu Biden tha thiết muốn hàn gắn những rạn nứt giữa hai đảng phái với mục tiêu thúc đẩy cơ hội cho đảng của mình trước cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022, "ông sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc giữ lại một số sáng kiến và chương trình của Trump ".
Nước Mỹ chia rẽ mà ông Biden phải đối mặt
Vậy ảnh hưởng kéo dài của chủ nghĩa Trump sẽ có tác động gì đối với Châu Á trong kỷ nguyên của một tổng thống Biden ?
Các cuộc phỏng vấn với giới phân tích chính trị Hoa Kỳ, học giả và nhà ngoại giao về Châu Á cho thấy dấu hiệu rõ ràng nhất về ảnh hưởng Trump sau ngày 20/1 (ngày nhiệm kỳ của Trump kết thúc) sẽ được nhìn thấy trong chính sách thương mại.
Các nền kinh tế thương mại của Châu Á như Nhật Bản và Singapore - và những người ủng hộ thương mại tự do của Mỹ - nuôi hy vọng rằng nếu Biden chiến thắng, ông sẽ nhanh chóng đưa Mỹ trở lại bàn đàm phán để hồi sinh hiệp ước thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương mà Trump đã bãi bỏ trong vòng vài tuần sau khi nhậm chức.
Frank Lavin, đại sứ Hoa Kỳ tại Singapore từ năm 2001 đến năm 2005, nói với This Week in Asia trong đêm bầu cử rằng "dấu hỏi lớn nhất và duy nhất" đối với chính sách thương mại của Biden là lập trường của ông về TPP, đứa con tinh thần của cựu tổng thống Barack Obama - ông sếp cũ của Biden.
Deborah Elms, giám đốc điều hành công ty tư vấn Asian Trade Centre, đưa ra ba lý do tại sao các lực lượng 'Trump học' sẽ ngăn cản Biden thậm chí khỏi tơ tưởng đến tham gia vào hiệp ước đa phương.
Elms nói rằng ngay từ đầu, Biden sẽ gặp khó khăn để thượng viện phê chuẩn các quan chức bộ thương mại, và có khả năng bị đồng minh của Trump là Mitch McConnell kiểm soát.
Ông cũng sẽ phải đối mặt với những khó khăn với Thẩm quyền Quảng bá Thương mại (TPA) - một cơ chế cho phép chính quyền đương nhiệm gửi các thỏa thuận thương mại tới Quốc hội để lấy phiếu trực tiếp mà không cần sửa đổi - sẽ cần gia hạn vào cuối tháng 6.
Nếu Biden muốn có một thỏa thuận thương mại đa phương trong chương trình nghị sự của mình, ông ấy phải trình bày với Quốc hội sớm nhất là vào quý 2 năm 2021.
Thượng viện do McConnell lãnh đạo có khả năng không chấp thuận điều này cho Biden. Thật vậy, thượng viện có thể sẽ trao cho chính quyền mới rất ít không gian lập pháp.
Elms dự đoán sẽ thượng viện sẽ thông qua tất cả trừ TPP và TPA vào năm 2021 trước khi trở nên ngày càng 'khó khăn hơn'.
"Không gian cho Biden xoay sở sau Trump sẽ luôn bị hạn chế", chuyên gia thương mại kỳ cựu này nhận định.
Kamala Harris, nữ phó tổng thống Mỹ đắc cử là ai ?
''Thêm vào đó những trở ngại mà nhóm sắp mãn nhiệm của Trump đưa ra, cộng với những hỗn loạn về thương mại cho cả hai bên, thời hạn hành động gấp gáp, các chính sách kế thừa khó thoái lui, bạn sẽ có công thức của một chính phủ Mỹ có khả năng tập trung vào nhiều thứ, nhưng có lẽ không nhiều về thương mại.''
Di sản của Trump có thể sẽ ảnh hưởng lớn đến Biden trong các khía cạnh khác của chính sách đối ngoại, đặc biệt là khi nói đến Trung Quốc.
Trung Quốc là một tâm điểm trong các cuộc tranh luận tổng thống trước cuộc bầu cử, với việc Trump cáo buộc rằng Biden sẽ giảm bớt áp lực lên Bắc Kinh về thương mại và an ninh.
Vài ngày trước cuộc bầu cử 3/11, các cố vấn của Biden nói với Reuters rằng về cuộc chiến thương mại - do Trump khởi xướng - đảng Dân chủ "sẽ không đưa ra quan điểm sớm nào trước khi thấy chính xác những gì chúng ta đang thừa hưởng", nhưng sẽ tham khảo ý kiến các đồng minh.
Michael Vatikiotis, giám đốc khu vực Châu Á của Trung tâm Đối thoại Chủ nghĩa Nhân đạo, nói : "Điều sẽ thay đổi là cách tiếp cận của Washington, sẽ mang tính ngoại giao hơn và ít khó đoán hơn. Một mức độ nhất quán và tập trung thực sự có thể làm cho các chính sách này hiệu quả và có tác động hơn, điều mà nhiều nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ sẽ hoan nghênh".
Nhiều người cho rằng Biden sẽ giữ được sự cứng rắn của Trump với Bắc Kinh nhưng tránh cách tiếp cận hiếu chiến.
Tuy nhiên, Sneider cảnh báo các phe cánh của đảng Cộng hòa ủng hộ Trump có khả năng tấn công "bất kỳ bằng chứng nào họ thấy hoặc tạo ra, về việc Biden mềm mỏng với Trung Quốc", do đó có thể buộc tổng thống mới phải thận trọng về việc thay đổi đường lối.
"Tôi vẫn nghĩ rằng ông ấy sẽ muốn thiết lập lại quan hệ với Bắc Kinh, mặc dù không rút lại một số chính sách như xử lý Huawei và cạnh tranh công nghệ", Sneider nói. "Tất nhiên, nếu lãnh đạo Trung Quốc quyết định thách thức chính quyền Biden về Đài Loan, Biển Đông hoặc ở các khu vực khác, thì điều đó sẽ buộc Mỹ phải có một phản ứng cứng rắn".
Tuy nhiên, nhìn chung, ngay khi có một thượng viện do Đảng Cộng hòa nắm giữ, chính sách của Biden ở Châu Á vẫn có thể "mạch lạc và nhất quán", Lee Morgenbesser, một học giả về quan hệ quốc tế tại Đại học Griffith của Úc, nói.
Một số học giả khác cho rằng chống lại Chủ nghĩa Trump yêu cầu cần phải có cái nhìn vượt xa ra khỏi cá nhân Trump.
"Mối nguy thực sự đối với nền dân chủ ở Hoa Kỳ là một ứng cử viên dân túy có sự hấp dẫn của Trump, nhưng không có tất cả các góc cạnh thô ráp của ông ấy. Một nhà lãnh đạo như vậy được dự đoán là sẽ xuất hiện từ [Đảng Cộng hòa]", Morgenbesser nói.
Nguồn : BBC, 11/11/2020
Còn Donald Trump hay không thì "chủ nghĩa Trump" vẫn tồn tại ở nước Mỹ. Đó là xác quyết của báo chí Pháp ngày 06/11/2020 bên cạnh hai hồ sơ khẩn cấp khác đang gây lúng túng tại Châu Âu là khủng bố và Covid-19.
Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc vận động tranh cử tại sân bay Arizona, ngày 28/10/2020. AFP
Trận bầu cử và trận khiếu nại
Biden cận kề chiến thắng, Trump nổi cáu. Ứng cử viên đảng Dân chủ trong thế thượng phong trên đường vào Nhà Trắng, tổng thống mãn nhiệm bày trận pháp lý. Joe Biden chỉ cần thắng ở một trong những bang cuối cùng như Nevada hay Georgia hay Pennsylvania là hội đủ đa số đại cử tri. Phe Donald Trump, với một đạo binh luật sư, chuẩn bị hàng loạt đơn khiếu nại và phản công trên mặt trận tư pháp. Trên mạng xã hội, tổng thống và người ủng hộ phát tán vô tận lời cáo buộc "cuộc đầu phiếu bị đánh cắp". Trận bầu cử và trận khiếu nại. Đó là những tựa chính của Le Monde về thời sự Hoa Kỳ. Tình hình ngày càng căng thẳng, nước Mỹ đứng trước thử thách, tựa của Les Echos.
Donald Trump ghi dấu ấn lâu dài
Nhận định chung của báo Pháp là Joe Biden đang trên đà chiến thắng, nhưng dù Donald Trump có thua, thì "chủ nghĩa Trump" (Trumpisme) vẫn tồn tại lâu dài. Với tựa : "Trumpisme chứng tỏ khả năng bền bỉ", Le Monde dẫn chứng với bản đồ bầu cử đỏ rực ở trung tâm nước Mỹ, những bang bầu cho Donald Trump.
Phần xanh dương của Joe Biden chỉ tập trung ở các bang miền viễn tây và đông bắc. Chiến dịch tranh cử của Trump khẳng định khả năng của chủ nhân Nhà Trắng, các trào lưu ý thức hệ khác nhau trong phe bảo thủ. Chiến lược gia của "chủ nghĩa Trump" là Stephen Bannon đã giải thích : Sử dụng chiến lược can thiệp duy ý chí vào kinh tế để thu hút lực lượng công nhân hội nhập vào các hệ khác trong đảng Cộng hòa. Kết quả bầu cử 2020 cho thấy tính chính xác của dự án chính trị của Stephen Bannon và trực giác bén nhạy của Donald Trump.
Tuy "phong trào ủng hộ Trump" không đủ sức tạo chiến thắng cho lãnh tụ nhưng Trump đã thu thêm 5 triệu phiếu so với 2016 và nhất là cảm tình của các sắc dân thiểu số gốc Nam Mỹ và Châu Phi. (Joe Biden thêm 6 triệu so với Hillary Clinton).
Qua hai trang báo, La Croix dự phóng "Trumpisme" sẽ kéo dài, pha trộn thông điệp chống hệ thống chính trị với chủ nghĩa dân tộc và tôn giáo bảo thủ. Nhưng với sự tham gia đông đảo lịch sử của cử tri trong cuộc đầu phiếu là một bằng chứng "nền dân chủ Mỹ" vững chắc.
Trong bài xã luận "Trumpisme, di sản lâu dài tại Hoa Kỳ", Le Monde không lạc quan như đồng nghiệp. Cho dù Joe Biden có thể là tổng thống của Mỹ nhưng Donald Trump không hoàn toàn thất bại. Tổng thống mãn nhiệm thu hút được 68 triệu phiếu, hơn lần trước 5 triệu. Đó là một thực tế. Donald Trump đắc cử năm 2016 không phải là một "tai nạn" của lịch sử Mỹ, cũng không phải là "một màn giúp vui" ở Nhà Trắng. Dù ai là người ngồi vào văn phòng bầu dục vào tháng 01/2021, "chủ nghĩa Trump" sẽ tác động lâu dài trong sinh hoạt chính trị Mỹ.
Joe Biden thắng thì cũng phải phối hợp với trào lưu biến đổi này. Trong lúc tranh cử, ông đã phải thay đổi đường hướng chú tâm hơn vào nguyện vọng của thành phần công nhân và mối ưu tư kinh tế của họ. Joe Biden cũng phải dựa vào Thượng Viện trong tay đảng Cộng hòa và tương quan lực lượng tại Hạ Viện, nơi mà phe Dân chủ vẫn còn đa số nhưng mất một số ghế.
Le Monde không tin là Donald Trump, dù ở tuổi 74, sẽ về hưu. Sức nặng, vai trò cá nhân của nhân vật khác thường này rất lớn. Sức thu hút và ảnh hưởng đối với tầng lớp cử tri nòng cốt là một trong những yếu tố quan trọng củng cố uy tín Donald Trump trong giới bình dân. Thăm dò ý kiến trước phòng phiếu cho thấy đa số cử tri da trắng ủng hộ Trump ưu tư cho đời sống kinh tế hơn là Covid-19 và rất ghét phong trào cánh tả chống bạo lực cảnh sát.
Từ 1999, khi bắt đầu tính chuyện dấn thân vào sân khấu chính trị, tỷ phú Donald Trump đã thấy không một ứng cử viên nào quan tâm đến "quần chúng lao động" ở miền trung nước Mỹ. Dựa vào thành phần nòng cốt này để đắc cử vào năm 2016, Donald Trump chưa bao giờ phản bội cử tri của mình trong bốn năm qua mà còn nới rộng điểm tựa cơ bản này, chinh phục một phần không nhỏ người Mỹ gốc Châu Mỹ Latinh (hơn một phần ba).
Vấn đề là nếu Donald Trump chinh phục được 50% cử tri Mỹ bằng chiến thuật tuyên truyền dân tộc chủ nghĩa, bằng gây căng thẳng thường trực, bằng thái độ khinh thường các định chế và nói dối không hổ thẹn thì điều đáng lo là mô hình này vang động ra ngoài biên giới nước Mỹ.
Chưa nói lời vĩnh biệt
Hai bài tham luận trên Le Figaro gần như có cùng nhận định : "Nếu cuộc cách mạng Trump chỉ mới bắt đầu ?" và "Donald Trump đã làm phe hữu Hoa Kỳ thay đổi tận gốc". Sử gia Ran Halevi dự phóng "Tổng thống sắp mãn nhiệm chưa nói lời sau cùng".
Trước mắt, tác giả cho rằng đảng Cộng hòa đã "chết não", hoàn toàn lệ thuộc vào Donald Trump. Hôm nay, đảng bảo thủ củng cố được thế lực tại hai viện lập pháp cho dù không có một cương lĩnh hành động vận động cử tri thì đó là nhờ ai ?
Với hai bài báo khác, Le Figaro đưa đến độc giả một số phản ứng từ Nga và Trung Quốc. Moskva chế nhạo màn bầu cử tại Mỹ. Điện Kremlin tuyên bố chờ "thông báo chính thức" nhưng để cho các nhân vật thân cận phản ánh quan điểm của thượng tầng : nếu bầu cử tổng thống trên thế giới đều diễn ra như thế thì liệu Washington có tố cáo hay không ?
Còn Bắc Kinh, theo Le Figaro, rất thích thú với tình thế hỗn loạn tại Hoa Kỳ. Châu Âu thì lên cơn sốt theo tình trạng rối ren căng thẳng của đồng minh.
Macron : Chúng ta sẽ thắng yêu quái trăm đầu
Le Figaro chọn một hồ sơ nóng liên quan an ninh ở Châu Âu đưa lên trang nhất : Chống khủng bố, Macron muốn tăng cường lực lượng kiểm soát biên giới.
Chia sẻ với nhật báo thiên hữu, tổng thống Pháp cho biết muốn tăng gấp đôi lực lượng tuần tra biên giới, động viên hơn 1.500 hiến binh trù bị và 6 đơn vị lưu động, cũng như cải cách không gian tự do đi lại gọi tắt Schengen chống nhập cư trái phép. Nhấn mạnh quyết tâm chống Hồi giáo chính trị mà ông gọi là một loại yêu tinh "nhiều đầu", tổng thống Macron dự báo một cuộc chiến lâu dài trong nhiều năm, sẽ gặp nhiều thất bại, nhưng cuối cùng sẽ thành công. Bộ trưởng Nội vụ Pháp đã lên đường qua các thủ đô có liên hệ gồm Roma, Alger và Tunis để tăng cường hợp tác.
Nhưng Pháp cũng đang đối phó với một tai họa khác là Covid-19. Với 58.000 ca lây nhiễm mới trong ngày thứ Tư, bộ trưởng Y tế Pháp báo động "đợt tấn công thứ hai sẽ vô cùng tàn bạo". Nếu tại Đức, bệnh viện công sắp bị bão hòa thì tại Pháp, chính phủ trấn an là sẽ "chịu đựng được".
Một thông tin khích lệ được Le Figaro loan báo là giới bác sĩ tư nhân tuyên bố sẵn sàng trợ lực cho đồng nghiệp ở nhà thương.
Các trường trung học được phép phân chia học sinh ra hai nhóm thay phiên nhau : học từ xa và học tại lớp. Chương trình Tú tài năm nay cũng được thay đổi : một số bộ môn được tính điểm qua kiểm tra liên tục hoặc đình chỉ tùy theo diễn biến đại dịch. Les Echos nói rõ hơn : học sinh cấp ba không còn bị bắt buộc phải đến trường 100%. Tùy theo tình trạng địa phương, ban giáo sư có toàn quyền tổ chức giảng dạy.
Trật tự Trung Quốc : Thực hay hư ?
Trong khi Tây phương lúng túng vì Covid, vì khủng bố, vì Trump thì Trung Quốc dường như gặt hái được nhiều thành quả. Đối với Les Echos, đó chỉ là thế mạnh nhất thời của chế độ Tập Cận Bình.
Theo nhật báo kinh tế, nhìn qua thì "trật tự Trung Quốc" đã hình thành. Tại một quốc gia phát xuất đại dịch mà chỉ có 42 người bị lây nhiễm trong tháng 10, theo báo cáo cuối tháng 10, số người chết là 4.700 trên tổng số 1,4 tỷ dân. Con số này không đáng tin cậy nhưng cho dù nhân thêm 10 lần cũng là quá thấp. Trung Quốc cũng không bị đợt hai Covid đe dọa. Tăng trưởng kinh tế cũng lên 4,9% trong quý ba…
Công luận có thể ngạc nhiên khi thấy Trung Quốc không bị khủng bố Hồi giáo đe dọa. Hồi giáo khủng bố ở Châu Âu để gọi là "nhân danh đạo Hồi" nhưng lại im lặng trước tình trạng người Hồi Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương bị đàn áp.
Trung Quốc cũng không bị "hồ sơ" bản sắc dân tộc chi phối cho nên thẳng tay đàn áp cuộc phản kháng tại Hồng Kông.
Những thành công này thật ra không phải vì chế độ Trung Quốc có tính siêu việt mà vì lãnh đạo có tầm nhìn xa, thi hành chính sách một cách thông minh. Trong khi đó, các chế độ dân chủ Tây phương vừa tái xây dựng hệ thống y tế, vừa tìm cách vực dậy kinh tế toàn diện và lâu dài, tạo điều kiện cho các cộng đồng khác nhau cùng chung sống hài hòa. Các chế độ này đang bị suy yếu một cách nguy hiểm từ 20 năm nay. Châu Âu có thể rơi vào tình trạng suy đồi trong suốt thế kỷ 21, thế kỷ Trung Quốc. Nhưng theo tác giả, kịch bản ngược lại sẽ hợp lý hơn. Đó là Trung Quốc sẽ gặp những khó khăn mà Châu Âu đang gặp phải từ văn hóa, an ninh cho đến tự do.
Trong lúc Hoa Kỳ rối ren, tình hình thế giới ra sao ?
Phong trào phản kháng ở Belarus hụt hơi, tựa của Le Monde. Cuộc biểu tình Chủ Nhật 01/11 chỉ huy động từ 20 ngàn đến 30 ngàn thay vì 100 ngàn như một số lần trước. Chính quyền Lukashenko đàn áp thẳng tay, đóng cửa công ty tham gia đình công, bắt giam bác sĩ tham gia tuần hành, sa thải những nhân viên, sinh viên ủng hộ đình công. Trong số này có 183 sinh viên và khoảng 15 giáo sư đại học.
La Croix chú ý số phận của Tony Chung, sinh viên Hồng Kông 19 tuổi, thành viên phong trào sinh viên chủ trương độc lập, có nguy cơ lãnh án tù từ 10 năm đến chung thân theo luật an ninh Trung Quốc. Tony Chung bị bắt khi sắp vào lãnh sự Hoa Kỳ hôm 27/10/2020. Con đường dấn thân của thanh niên Hồng Kông này bắt đầu từ những năm 2010 bên cạnh các bạn như Hoàng Chí Phong, Chu Đình. Trong cuộc phỏng vấn dành cho Hongkong Free Press năm 2017, anh cho biết ý nguyện dấn thân tranh đấu không phát xuất từ phong trào Dù Vàng hay chống giáo dục nhồi sọ, mà từ một cuộc biểu tình nhỏ trước trại lính Trung Quốc năm 2013, chống sự hiện diện của binh sĩ Hoa lục tại Hồng Kông.
Tú Anh
