Thông Luận

Ủy ban sông Mekong quốc gia Cam Bốt đã công bố kế hoạch đào kênh Phù Nam dưới tên Funan Techo Canal, đây là dự án đầu tiên trong lịch sử giao thông đường thủy của Cam Bốt dài 180 km bắt đầu từ Prek Takeo của sông Mekong nối sang sông Bassac và qua tỉnh Kandal và Kep. Hội đồng Bộ trưởng Cam Bốt vào tháng Năm 2023 đã phê duyệt dự án 1,7 tỉ USD này dựa vào nghiên cứu do cố vấn Trung Quốc bí mật biên soạn.

Sơ đồ dự án kênh đào Funan. Ảnh chụp từ Google Map, RFA vẽ minh họa sơ lược, dựa theo thông số kĩ thuật của dự án. Google Map/ RFA

Theo bản tin trên Khmer Times ngày 15/12/2023, Thủ tướng Hun Manet đã giải thích rõ ràng các chi tiết của dự án kênh Phù Nam cho người đồng cấp Việt Nam Phạm Minh Chính trong chuyến thăm chính thức Hà Nội và đảm bảo dự án Phù Nam sẽ không ảnh hưởng đến hệ thống nước sông Mekong.

Kênh Phù Nam, Funan Techo Canal. Nguồn : Mekong River Commission

Bài phân tích này sẽ kiểm tra và đánh giá những thông tin phía Cam Bốt đã đưa ra để trấn an Việt Nam thật sự ra sao.

Ông Jean-François Tain, Đại biểu Bộ trưởng Đối ngoại và Hợp tác Quốc tế, cho biết ông Hun Manet đã giải thích rằng dựa trên "nghiên cứu thực tế ", kênh đào Phù Nam sẽ chỉ chuyển nước từ sông Bassac một phụ lưu (tributary) của sông Mekong. Ông Samdech Thipadei Hun Manet tin rằng dự án sẽ mang lại lợi ích cho nền kinh tế và thương mại của Campuchia trong ngắn hạn và trung hạn, và nó không có tác hại vào dòng nước và tác động môi trường cho Việt Nam. Ông lưu ý rằng dự án cũng không ảnh hưởng xấu đến dòng chảy của sông Mekong và các con sông khác mà thay vào đó, nó sẽ bảo tồn môi trường sinh thái và môi trường sống tự nhiên cho đa dạng sinh học.

Sông Bassac có phải là phụ lưu (tributary) Mekong như Cam Bốt và Hun Manet đã nói hay không ?

Ủy ban quốc gia Mekong của Cam Bốt và ông Hun Manet đã dùng tiếng tributary, phụ lưu để gọi sông Bassac thay vì distributary, phân lưu. Gọi như thế là một sai lầm về Anh ngữ và thuật ngữ sông ngòi. Thật vậy, sông Bassac là một trong hai nhánh phân lưu từ dòng chính, từ một hiện tượng được gọi là phân nhánh. Phụ lưu thực sự đối nghịch với phân lưu, là một dòng phụ mang nước chảy vào dòng chính, rõ ràng sông Bassac không chảy vào dòng chính mà là một trong hai phân lưu của dòng chính.

Phụ lưu và phân lưu của một dòng sông

Theo trang mạng của Mekong River Commission, tổ chức quốc tế cho sông Mekong đã minh định rõ danh tính phân lưu của sông Bassac như sau :

Gần thủ đô Phnom Penh của Campuchia, sông Bassac, phân lưu lớn nhất của sông Mê Kông, rẽ nhánh. Đây là nơi đồng bằng sông Cửu Long bắt đầu khi sông Mê Kông và sông Bassac nhập vào một vùng đồng bằng rộng lớn màu mỡ ở miền Nam Việt Nam.

Ông Hun Manet, tốt nghiệp trường West Point, có bằng Thạc sĩ kinh tế tại Đại học New York, Hoa Kỳ, năm 2002 và bằng Tiến sĩ kinh tế tại Đại học Bristol, Vương quốc Anh, năm 2009. Tiến sĩ Hun Manet không thể lầm lẫn giữa phân lưu và phụ lưu một cách khó tha thứ như thế được.

Vậy đây phải là ngôn ngữ được ông và Cam Bốt lựa chọn có tính chiến lược để tránh né thỏa hiệp với Việt Nam. Vì Mekong và Bassac là hai phân lưu dòng chính Cam Bốt sẽ phải có thỏa hiệp với Việt Nam cho kênh Phù Nam theo quy định của Điều 5. B. 2. B. của Hiệp định sông Mekong 1995.

Kênh Phù Nam có phải chỉ có mục đích giao thông đường thủy thôi như Cam Bốt thông báo hay sẽ chuyển nước khỏi dòng chính sử dụng cho mục đích thủy lợi ?

Theo bức thư thông báo ngày 8/8/2023 cho Tiến sĩ Anoulak, Secretariat của Mekong River Commission (MRC) do Cambodia National Mekong Committee gởi đi, Cam Bốt xây kênh Phù Nam cho mục đích giao thông đường thủy, trong thư này Cam Bốt không hề để cập đến mục đích nông nghiệp hay thủy lợi, lúc đó họ đã quy kết sông Bassac là phụ lưu mặc dù nó là phân lưu.

Thư thông báo ngày 8/8/2023 cho Tiến sĩ Anoulak, Secretariat của Mekong River Commission (MRC) do Cambodia National Mekong Committee gởi

Theo tài liệu kèm là thư trên : "Mục tiêu chính của dự án phục hồi giao thông thủy này là kết nối lại các tuyến đường thủy nội địa mang tính lịch sử và tự nhiên cho giao thông và giao thông của cộng đồng địa phương ở Campuchia".

Tuyên bố với báo chí Cam Bốt về kênh Phù Nam, ông Jean-François Tain lại nói rằng Dự án này sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho Campuchia như giảm thời gian và chi phí vận chuyển, tạo ra các khu thương mại và trung tâm hậu cần, phát triển các thiết bị đầu cuối mới, mở rộng các khu phát triển nông nghiệp, thủy lợi, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi và hỗ trợ phát triển cực kinh tế thứ tư.

Như thế Cam Bốt đã không che dấu nữa, họ đào kênh Phù Nam không chỉ cho giao thông đường thủy, mà sẽ chuyến nước làm thủy lợi. Đúng như điều người viết đã ngờ vực và quan tâm khi RFA phỏng vấn . Vì hoạt động thủy lợi, Cam Bốt sẽ chỉ đóng mở cổng các âu thuyền khi cho tàu thuyền vượt qua, bình thường các âu thuyền sẽ giữ tình trạng mở (normally open) để chuyển nước cho thủy lợi. Lượng nước chuyển từ hai phân lưu vào kênh Phù Nam sẽ là lượng nước không còn chảy xuống Đồng bằng sông Cửu Long.

Theo Điều 7 của Hiệp định 1995, Cam Bốt sẽ phải "Cố gắng hết sức để tránh, và giảm thiểu các tác động có hại có thể xảy ra đối với môi trường, đặc biệt là số lượng và chất lượng nước, điều kiện thủy sinh (hệ sinh thái) và cân bằng sinh thái của hệ thống sông, từ việc phát triển và sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông Mê Kông hoặc xả chất thải và dòng chảy trở lại".

Việt Nam có thể đối thoại với Cam Bốt như thế nào về kênh Phù Nam ?

Người Việt hy vọng ông Phạm Minh Chính đã không im lặng khi nghe ông Hun Manet trấn an Việt Nam về kênh Phù Nam với ngôn ngữ mập mờ như thế giữa thủ đô Hà Nội. Việt Nam cần khuyến cáo Cam Bốt bằng cách thân thiện nhất có thể là việc họ gọi hai phân lưu sông Bassac và Mekong là phụ lưu là không chính xác trong thuật ngữ sông ngòi. Sau đó Việt Nam có thể trấn an Cam Bốt là Việt Nam sẽ không phản đối mà có thể sẽ ủng hộ dự án kênh Phù Nam cho mục đích giao thông đường thủy, nhưng Việt Nam sẽ quyết liệt phản đối tác động thủy lợi của kênh Phù Nam nếu không có thỏa hiệp. Với mục đích nào cũng thế, Việt Nam cần yêu cầu Cam Bốt nghiêm chỉnh tuân thủ các điều khoản công bằng và hợp lý đã có sẵn trong Hiệp định 1995 cùng với các quy tắc kiểm soát dòng chảy để bảo vệ quyền lợi cho Việt Nam.

vậy, sông Bassac và Mekong chảy xuyên biên giới vào sông Hậu và sông Tiền ở Việt Nam, nên Cam Bốt không thể dựa vào "nghiên cứu thực tế" mà Cam Bốt có trách nhiệm nghiên cứu nghiêm túc tác động xuyên biên giới theo tiêu chuẩn TbEIA của MRC cho dự án .

Cụ thể Cam Bốt có trách nhiệm hợp tác bảo vệ lưu vực thể theo những Thủ tục MRC đã thông qua sau đây trong tinh thần xây dựng niềm tin giữa các Quốc gia Thành viên MRC :

- Khảo sát các tác động cá nhân và tích lũy và tiềm ẩn, đặc biệt là khi có nguy cơ tác động xuyên biên giới của kênh Phù Nam.

- Sử dụng hợp lý và công bằng nước và các nguồn tài nguyên liên quan của lưu vực sông Mê Kông thông qua việc áp dụng các biện pháp tránh, giảm thiểu hoặc giảm thiểu bất kỳ tác động có hại nào kênh Phù Nam có thể gây ra.

- Nghiên cứu PDG , Hướng dẫn thiết kế cho kênh Phù Nam. Khảo sát tác động tích lũy các việc sử dụng nước thông qua quy trình PNPCA và việc thực hiện các biện pháp này đang được theo dõi và báo cáo ;

- Khảo sát tác động của kênh Phù Nam đối với tình trạng của lưu vực và các tình huống khẩn cấp về phẩm chất nước cần được thông báo kịp thời nhất có thể.

Trước tình hình căng thẳng về dự án kênh Phù Nam, Cam Bốt và Việt Nam cần giữ hòa khí, không cho Trung Quốc khai thác biến kênh Phù Nam thành cơ hội xung đột giữa hai dân tộc. Cam Bốt và Việt Nam cần lập một liên minh chiến lược bảo vệ sông mẹ Mekong và quyền lợi cho cho cả hai nước với các nước thượng nguồn.

Việt Nam có cách khuyến khích và ràng buộc Cam Bốt tuân theo các thủ tục của MRC để kiểm soát kênh Phù Nam. Giới hạn trọng tải tàu thuyền trên kênh Phù Nam Cam Bốt công bố là 1000 DWT. Nam Vang sẵn có hai thương cảng, có khả năng cho tàu 2000 DWT và 5000 DWT ra vào nên Cam Bốt sẽ vẫn cần vận chuyển tàu bằng sông Tiền và sông Hậu. Do đó Việt Nam có tư thế thảo luận với Cam Bốt với tiếng nói trọng lượng.
Cam Bốt và Việt Nam chịu chung một bất hạnh giáng xuống từ thượng nguồn

Biển Hồ Tonle Sap đã trải qua những mùa lũ kiệt quệ. Diện tích động lũ co thắt lại và năng suất ngư nghiệp thất thoát mất dần. Lượng nước Mekong chảy ngược tiền thủy điện lên BH trung bình là 43 km3 mỗi mùa mưa nay hạ xuống chỉ còn 10 km3. Đó là vì các hồ chứa thủy điện thượng nguồn tích trữ nước nên vào giữa mùa mưa mà một phần đồng lũ Tonle Sap bất lực phải chịu cảnh khô khát. An ninh nguồn nước và thực phẩm của Cam Bốt đang lâm nguy, Cam Bốt không thể để Biển Hồ, trái tim lưu vực sông Mekong ngừng đập.

Cụ thể Cam Bốt có trách nhiệm hợp tác bảo vệ lưu vực thể theo những Thủ tục MRC đã thông qua sau đây trong tinh thần xây dựng niềm tin giữa các Quốc gia Thành viên MRC :

 Khảo sát các tác động cá nhân và tích lũy và tiềm ẩn, đặc biệt là khi có nguy cơ tác động xuyên biên giới của kênh Phù Nam.

- Sử dụng hợp lý và công bằng nước và các nguồn tài nguyên liên quan của lưu vực sông Mê Kông thông qua việc áp dụng các biện pháp tránh, giảm thiểu hoặc giảm thiểu bất kỳ tác động có hại nào kênh Phù Nam có thể gây ra.

- Nghiên cứu PDG, Hướng dẫn thiết kế cho kênh Phù Nam. Khảo sát tác động tích lũy các việc sử dụng nước thông qua quy trình PNPCA và việc thực hiện các biện pháp này đang được theo dõi và báo cáo ;

- Khảo sát tác động của kênh Phù Nam đối với tình trạng của lưu vực và các tình huống khẩn cấp về phẩm chất nước cần được thông báo kịp thời nhất có thể.

Trước tình hình căng thẳng về dự án kênh Phù Nam, Cam Bốt và Việt Nam cần giữ hòa khí, không cho Trung Quốc khai thác biến kênh Phù Nam thành cơ hội xung đột giữa hai dân tộc. Cam Bốt và Việt Nam cần lập một liên minh chiến lược bảo vệ sông mẹ Mekong và quyền lợi cho cho cả hai nước với các nước thượng nguồn.

Việt Nam có cách khuyến khích và ràng buộc Cam Bốt tuân theo các thủ tục của MRC để kiểm soát kênh Phù Nam. Giới hạn trọng tải tàu thuyền trên kênh Phù Nam Cam Bốt công bố là 1000 DWT. Nam Vang sẵn có hai thương cảng, có khả năng cho tàu 2000 DWT và 5000 DWT ra vào nên Cam Bốt sẽ vẫn cần vận chuyển tàu bằng sông Tiền và sông Hậu. Do đó Việt Nam có tư thế thảo luận với Cam Bốt với tiếng nói trọng lượng.

Cam Bốt và Việt Nam chịu chung một bất hạnh giáng xuống từ thượng nguồn

Biển Hồ Tonle Sap đã trải qua những mùa lũ kiệt quệ. Diện tích động lũ co thắt lại và năng suất ngư nghiệp thất thoát mất dần. Lượng nước Mekong chảy ngược tiền thủy điện lên BH trung bình là 43 km3 mỗi mùa mưa nay hạ xuống chỉ còn 10 km. Đó là vì các hồ chứa thủy điện thượng nguồn tích trữ nước nên vào giữa mùa mưa mà một phần đồng lũ Tonle Sap bất lực phải chịu cảnh khô khát. An ninh nguồn nước và thực phẩm của Cam Bốt đang lâm nguy, Cam Bốt không thể để Biển Hồ, trái tim lưu vực sông Mekong ngừng đập.

Thậy vậy, nhóm nghiên cứu của TS Samuel De Xun Chua, Department of Geography, National University of Singapore đã khảo sát nhịp lũ suốt 60 năm tại BH và công bố tình trạng suy thoái như sau :

"Chúng tôi thấy rằng… thời gian mùa lũ đã giảm khoảng 26 ngày (Kampong Cham) và 40 ngày (Chaktomuk), mùa lũ bắt đầu muộn hơn và kết thúc sớm hơn nhiều. Dọc sông Tonle Sap, dòng chảy ngược trung bình hàng năm từ sông Mê Kông đến hồ Tonle Sap đã giảm 56,5 %, từ 48,7 km3 năm 1962–1972 xuống còn 31,7 km3 năm 2010–2018. Kết quả là mực nước mùa mưa tại hồ Tonle Sap giảm 1,05 m trong năm 2010–2019 so với năm 1996–2009, tương ứng với diện tích hồ giảm 20,6 %".

Khi Biển Hồ Cam Bốt thiếu nước lũ vào mùa mưa thì sẽ không có nước để bù đắp cho Mekong vào mùa khô sau đó, mực nước sông Tiền và sông Hậu vì thế đều đã hạ thấp trong các năm qua cho dù các trạm quan trắc từ Kristie lên Jinghong đều có mục nước ở mức bình thường. Có quan sátviên đã dựa vào số liệu các trạm trên để tránh né trách nhiệm và biện bạch cho thủy điện Trung Quốc và Lào.

Kỷ lục mực nước tại Tân Châu và Châu Đốc ở đồng bằng sông Cửu Long vào mùa khô hiện đã hạ xuống dưới zero vào các tháng mùa khô. Điều này có nghĩa là an ninh nguồn nước và sự sinh tồn cho Đông bằng sông Cửu Lòng đã rơi vào tình trạng nguy kịch vào mùa khô không thể chấp nhận cắt giảm nước thêm nữa.

Chiến lược an ninh nguồn nước Mekong cho Cam Bốt và Việt Nam

Có chung mối đe dọa sinh tồn, hai dân tộc Cam Bốt và Việt Nam cần đoàn kết đấu tranh với Trung Quốc, Lào và Thái Lan để giành lại công bằng chia sẻ nguồn nước Mekong trên toàn lưu vực, nhưng đáng tiếc cho đến nay chính phủ hai nước này không nhận thức được như vậy, thay vào đó Cam Bốt và Việt Nam tranh với nhau lượng nước còn sót mà 54 đập lớn trong tổng số 430 đập thượng nguồn tích nước sử dụng rồi mới tùy tiện xả xuống cho mình.

Hai nước Cam Bốt và Việt Nam cần thức tỉnh thay đổi chiến lược, hợp tác ở mức cấp cao nhất cùng làm bản tuyên ngôn chung "Không chấp nhận cho thêm con đập nào nữa", và "Yêu cầu giới hạn hoạt động các đập thượng nguồn để bảo vệ và phục hồi nhịp lũ môi sinh cho Biển Hồ, vựa cá của dân tộc Cam Bốt và Đồng bằng sông Cửu Long, vựa thóc của dân tộc Việt Nam".

Phạm Phan Long

Nguồn : RFA, 20/12/2023

************************

Kênh đào Funan, một phần của đại dự án "Cực kinh tế thứ tư" của Tập Cận Bình và Hunsen

RFA, 20/12/2023

Dự án kênh đào Funan Techo của Campuchia gần đây khiến chính phủ Hà Nội và nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước lo ngại về tác động xấu của nó tới hệ thống sông Mekong và Đồng bằng Sông Cửu Long. Trong thư Thông báo gửi Ủy hội Sông Mekong (MRC), Chính phủ Campuchia chỉ nói dự án này phục vụ giao thông thủy nội địa. Nhưng gần đây, ông Jean-François Tain, Bộ trưởng Chuyên trách Ngoại giao và Hợp tác quốc tế của Campuchia nói trên tờ Khmer Times rằng dự án kênh đào Funan sẽ không chỉ là một dự án giao thông thủy. 

Chủ tịch Tập Cận Bình tiếp Thủ tướng Samdech Techo Hun Sen tại hôm 10/2/2023 tại Điếu Ngư Đài Quốc tân quán (nhà tiếp khách quốc gia), Bắc Kinh - Bộ Ngoại giao Trung Quốc

Theo ông Jean-François Tain, dự án kênh đào Funan một mặt "dự kiến ​​sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho Campuchia như giảm thời gian, chiều dài và chi phí vận chuyển", (giao thông thủy), nhưng mặt khác, nó "tạo ra các khu thương mại và trung tâm hậu cần, phát triển các nhà ga mới, mở rộng các khu phát triển nông nghiệp, thủy lợi, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi và hỗ trợ sự phát triển của cực kinh tế thứ tư".

"Cực kinh tế thứ tư" của Campuchia là gì ?

Theo tờ Phnompenh Post  đưa tin hôm 14/3/2023, cựu thủ tướng Campuchia khi đó là ông Hunsen đã thông báo chính phủ nước này chỉ định 4 tỉnh – Pursat, Battambang, Banteay Meanchey và Pailin – là "cực kinh tế thứ tư của Campuchia", nhằm đáp ứng sự tăng trưởng của ngành nông nghiệp và đánh bắt cá.

Ông Hun Sen tiết lộ điều này khi đến thăm địa điểm dự án đập thủy điện Stung Pursat I ở tỉnh Pursat vào ngày 14/3. Tờ Phnomphenh Post dẫn lời ông nói : 

"Cực kinh tế thứ tư là sáng kiến ​​giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tôi. Dự án tập trung vào Hành lang Lúa gạo vì bốn tỉnh có nguồn lúa và cá dồi dào".

Như vậy, dự án kênh đào Funan Techo của Campuchia không chỉ phục vụ giao thông thủy mà là một phần của một sáng kiến kinh tế rộng lớn tại Campuchia, được thực hiện với sự phối hợp của nước này và Trung Quốc. 

Mặc dù Thủ tướng Hun Manet nói với người đồng cấp Việt Nam rằng kênh đào Funan không lấy nước từ sông Mekong, nhưng ông Jean-François Tain, Bộ trưởng Chuyên trách Ngoại giao và Hợp tác quốc tế của Campuchia, lại tiết lộ trên Khmer Times  rằng mục đích của dự án này là "nhằm tối đa hóa tiềm năng vận tải đường thủy của Campuchia bằng cách kết nối hệ thống sông Mekong với biển", sau khi tiến hành một nghiên cứu kéo dài 26 tháng. Đặc biệt, theo ông Jean-François Tain, dự án cũng được kỳ vọng sẽ tạo thêm việc làm tại Cảng Sihanoukville, Cảng Phnom Penh và các cảng khác, đồng thời đẩy nhanh quá trình phát triển đô thị, quy hoạch đô thị và thị trường bất động sản. Như vậy phát biểu của ông Bộ trưởng đã cung cấp thêm một số thông tin về vai trò của dự án kênh đào Funan Techno trong sáng kiến "Cực kinh tế thứ tư" của hai nhà lãnh đạo Tập Cận Bình - Hunsen. 

Campuchia báo cáo không chính xác với Ủy hội Sông Mekong ?

Trao đổi với RFA về chức năng của kênh đào Funan trong thư Thông báo của Campuchia cho Ủy hội sông Mekong (MRC), Tiến sĩ Brian Eyler, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Stimson Center, một think tank ở Wasington DC, 

"Trong những tháng qua, thông tin mới về thiết kế và mục đích sử dụng của Kênh Funan Techo đã được đưa ra ánh sáng. Tôi tự hỏi những thông tin mới nào sẽ đến trong những tháng tới, để nâng cao hiểu biết của chúng ta về dự án này. 

Thủ tướng Hun Manet đã giúp ích cho Việt Nam bằng cách thảo luận dự án này một cách cởi mở và ngoại giao. Nhưng điều quan trọng cần nhớ là Ủy hội sông Mekong (MRC) là định chế then chốt cho các vấn đề ngoại giao nguồn nước trong khu vực. 

Thế nhưng, hiện tại, vai trò của MRC với tư cách là người triệu tập các tiến trình ngoại giao hữu ích liên quan đến dự án này đã bị gạt ra ngoài lề, vì Campuchia đã không mô tả chính xác dự án này là một dự án có tác động đến dòng chính sông Mekong". 

Theo phân tích của Tiến sĩ Brian Eyler, các tài liệu dự án được đệ trình lên MRC vào tháng 8 đã mô tả một cách không chính xác khi tuyên bố dự án này là một dự án "phụ lưu" (a tributary project). Tuy nhiên, tờ Khmer Times đã hai lần mô tả dự án này là dự án "tạo ra một tuyến đường thủy mới dài 180 km từ Prek Takeo của sông Mê Kông ra biển ở tỉnh Kep, sau khi đi qua Prek Ta Ek và Prek Ta Hing của sông Bassac ở huyện Koh Thom của tỉnh Kandal". Ông trao đổi với RFA qua email :

"Vì kênh Funan nối với sông Mekong tại Prek Takeo nên dự án được coi là dự án tác động đến dòng chính Mekong. Khi lỗi này được khắc phục và dự án được mô tả chính xác trong thông báo chính thức rằng nó tác động đến dòng chính sông Mekong thì quy trình Thông báo trước và Tham vấn trước (PNPCA) của MRC sẽ bắt đầu. 

Quá trình này sẽ làm sáng tỏ tất cả các chi tiết xung quanh dự án và cung cấp nền tảng chính thức cho các bên liên quan thuộc chính phủ và phi chính phủ trong toàn khu vực, để kiểm tra và nhận xét về các tài liệu dự án, đánh giá tác động và kế hoạch giảm nhẹ các tác động tiêu cực đó. 

Quá trình này cũng sẽ tạo điều kiện cho Ủy hội Sông Mekong đánh giá kỹ thuật. Điều này chắc chắn sẽ giảm thiểu một số tác động môi trường và xã hội liên quan của dự án. Ủy ban sông Mekong quốc gia ở cả 4 nước thành viên, đặc biệt là Việt Nam, nên kêu gọi tiến trình PNPCA.

Đây không phải là lần đầu tiên một quốc gia thành viên MRC thông báo sai về một dự án và chỉ thay đổi thông báo sau khi các chi tiết khác được đưa ra ánh sáng". 

Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Brian Eyler chỉ ra rằng trước đây, Chính phủ CHDCND Lào ban đầu mô tả đập Don Sahong là một đập phụ, trong thông báo chính thức gửi MRC nhiều năm trước. Tuy nhiên, những lời kêu gọi của công chúng, truyền thông và các quốc gia thành viên MRC đã khiến Chính phủ Lào sau đó phải mô tả chính xác con đập này là con đập được xây dựng trên dòng chính của sông Mekong. Điều đó đã khởi động quá trình PNPCA và cuối cùng dẫn đến một thiết kế mới cho con đập, giúp cải thiện việc tác động xấu đến nghề cá tại khu vực đập.

Theo Tiến sĩ Brian Eyler, quá trình Thông báo trước và Tham vấn trước của MRC bắt đầu càng sớm thì kết quả của dự án này sẽ càng tốt hơn vì lợi ích của toàn bộ khu vực, trong đó có Campuchia và Việt Nam.

RFA, 20/12/2023