Thông Luận

Biển Đông : Kênh Ba Sĩ, điểm nóng mới trong cạnh tranh Trung - Mỹ

Anh Vũ, RFI, 08/07/2020

Từ nhiều ngày qua, nhiều hoạt động quân sự của Trung Quốc và Mỹ đã diễn ra trong một khu vực ít được biết đến ở Biển Đông : Kênh Ba Sĩ (Bashi Channel), nằm giữa Đài Loan và Philippines. Tuy nhiên dần dần khu vực này đang trở thành điểm chiến lược của cuộc đọ sức giữa 2 cường quốc, khu vực mà giới phân tích nhận định sẽ là điểm nóng mới trong quan hệ giữa hai cường quốc thế giới.

Tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan, trong lần hoạt động tại Biển Đông ngày 16/10/2019. AFP - Catherine Lai

Có vẻ như cuộc xung đột thương mại, những cáo buộc nhau về chuyện xử lý khủng hoảng y tế hay về Hồng Kông vẫn chưa đủ. Từ đầu tháng Bảy đến giờ, các cuộc diễn tập quân sự của Trung Quốc và Mỹ trong vùng Biển Đông đang khuấy động thêm quan hệ vốn đã căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh.

Chủ yếu các cuộc phô trương sức mạnh giữa hai cường quốc đang diễn ra trong một vùng biển hẹp ít được biết đến nhưng lại mang tính chiến lược với Trung Quốc. Đó là kênh Ba Sĩ, nằm giữa Đài Loan và Philppines trên Biển Đông. "Rất hiếm khi thấy hai cường quốc tiến hành các hoạt động quân sự cùng lúc trong vùng này", Helena Lagarda, chuyên gia về các vấn đề quốc phòng thuộc viện Mercator Institute for China Studies (Merics), một trung tâm tư vấn của Đức về Trung Quốc, ghi nhận trong cuộc phỏng vấn của France 24.

Điểm nóng mới ?

Kênh Ba Sĩ là tuyến đường thủy nằm giữa đảo Y'Ami của Philippines và đảo Lan của Đài Loan. Dòng biển này đang thành điểm nóng mới trong cuộc cạnh tranh quyền lực Mỹ - Trung.

Kênh Ba Sĩ (Bashi Channel), nằm giữa Đài Loan và Philippines.

Hành lang biển này "sắp tới có thể sẽ là thùng thuốc súng trong cuộc cạnh tranh trên biển giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc", nhật báo Hồng Kông South China Morning Post nhận định trong số ra ngày 5/07. Không quân Mỹ đã  xuất hiện hôm 4/7 và thực hiện các hoạt động trinh sát liên tục 13 ngày trong khu vực này. Tiếp đó Washington đã điều hai tàu sân bay Nimitz và Ronald Reagan đi qua kênh này để hướng tới quần đảo Hoàng Sa ở phía nam, hiện do Trung Quốc chiếm đóng nhưng Việt Nam đòi chủ quyền.

Hoa Kỳ vẫn thường đưa tàu chiến đi vào các vùng biển đang có tranh chấp như vậy, nhật báo Mỹ  New York Times nhắc lại. Nhưng đã sáu năm nay, Mỹ chưa hề điều cùng một lúc 2 tàu sân bay vào vùng biển đang rất nóng vì các tranh chấp chủ quyền lãnh thổ.

Phó đô đốc, George Wikof, chỉ huy tàu sân bay Ronald Reagan khẳng định với báo Wall Street Journal : "Mục đích là gửi đến các đối tác và đồng minh của chúng ta một thông điệp rõ ràng là chúng ta cam kết duy trì ổn định và an ninh trong vùng".

Đó cũng là trực tiếp trả lời  cho hoạt động của không quân Trung Quốc trong  khu vực kênh Ba Sĩ trong thời gian gân đây.  Theo ghi nhận của  South China Morning Post, hồi cuối tháng 5, Trung Quốc đã điều hàng chục máy bay, trong đó có các máy bay ném bom bay lượn trên vùng trời không xa Đài Loan, khiến chính quyền Đài Bắc không khỏi lo ngại.

Ba tuần sau đó, các chiến đấu cơ Trung Quốc lại áp sát một tàu tiếp dầu của hải quân Mỹ được không quân Mỹ hộ tống. "Về mặt ngoại giao mà nói, đó là một hành vi nguy hiểm. Mục đích của nó là để đánh tín hiệu cho thấy là Bắc Kinh biết họ đang ở đâu", ông Chang Chinh, cựu chỉ huy hải quân Đài Loan nhận định trên báo Financial Times.

Lợi dụng suy yếu của Donald Trump ?

Tiếp đó, Bắc Kinh đã tiến hành một cuộc tập trận kéo dài một tuần xung quanh quần đải Hoàng Sa, từ ngày 1 đến 5/7. Hoạt động quân sự này đã bị Việt Nam và Philippines chính thức phản đối. Từ nhiều năm nay, hai nước này vẫn thường xuyên phản đối các đòi hỏi chủ quyền lãnh thổ của Trung Quốc trên nhiều khu vực ở Biển Đông.

Nếu như thời gian qua, Trung Quốc tỏ ra phiêu lưu như vậy có thể là họ định lợi dụng những vấn đề nội bộ của tổng thống Mỹ Donald Trump. Giữa các vấn đề nội tình của nước Mỹ như tổng thống Trump bị chỉ trích về vai trò cầm lái trong cuộc khủng hoảng y tế, các cuộc biểu tình chống bạo lực cảnh sát, kỳ thị chủng tộc và chiến dịch tranh cử tổng thống đầy khó khăn, "chắc chắn Trung Quốc muốn hành động nhanh trong lúc tổng thống đang phải bận đối phó với tình hình xấu ở Mỹ", một quan chức chính quyền Mỹ giấu tên khẳng định với tờ Wall Street Journal.

Kênh Ba Sĩ, dưới cái nhìn của Bắc Kinh là điểm tốt nhất để thử xác lập sự kiểm soát không phận trong vùng biển có nhiều tranh chấp này. "Đó là nơi qua lại rất quan trọng phải kiểm soát vì nó chính là gianh giới trên biển giữa vùng Biển Đông  với phần còn lại của Thái Bình Dương và lại nằm sát cạnh Đài Loan. Đó là vùng có nhiều thách thức ưu tiên đối với quân đội Trung Quốc", chuyên gia Helena Legarda, được trích dẫn ở trên nhận định.

Kiểm soát hàng rào đảo đầu tiên

Con đường hàng hải này cũng khiến Bắc Kinh lo lắng. Ngay từ những năm 1980, các chiến lược gia quân sự Trung Quốc đã xác định đây là  vấn đề đối với an ninh quốc gia vì kênh Ba Sĩ nằm trên cái gọi là "vành đai đảo đầu tiên", theo chuyên gia viện Merics, Helena Legarda.

Đó là biên giới tự nhiên hình thành từ chuỗi quần đảo trải dài từ quần đảo Kuril (bắc Nhật Bản) cho tới quần đảo Borneo, dài khoảng 6.200 km từ bắc xuống nam. Chính quyền Trung Quốc sợ rằng những mẩu đất trên dọc hàng rào đảo nằm giữa Đài Loan và Philippines bị các thế lực nước ngoài mà đứng đầu là Hoa Kỳ, sử dụng làm các chốt chặn lối ra Thái Bình Dương hay thậm chí để làm bàn đạp tấn công Trung Quốc, theo phân tích của bà Helena Legarda.   

Nhưng đó không chỉ là thách thức về quốc phòng đối với Trung Quốc. Dần dần Bắc Kinh ngày càng công khai xác nhận tham vọng trở thành cường quốc khu vực rồi đến toàn cầu, các hòn đảo trong "vành đai đầu tiên" dọc kênh Ba Sĩ đã bắt đầu được Bắc Kinh chú trọng như một hậu cứ tiềm năng, trang mạng chuyên về các vấn đề địa chính trị Châu Á, The Diplomat nhấn mạnh.

Tiến hành các hoạt động quân sự tại vùng kênh Ba Sĩ đã trở thành vấn đề sống còn đối với Trung Quốc. Các hoạt động đó nhằm để cho hải quân và không quân Trung Quốc làm quen với  hoạt động mà mục tiêu chính là mở rộng trường ảnh hưởng của Trung Quốc.

Các hoạt động quân sự của Trung Quốc và Mỹ trong những tuần qua ở khu vực kênh Ba Sĩ tạo thành một cuộc chiến giữa giao thông hào mà trong đó mỗi bên cố gắng ngăn chặn đối phương tiến thêm qua giới tuyến tự nhiên. Về bản chất, điều này không có gì bất thường mà đã diễn ra hơn 5 năm nay rồi. Nhưng căng thẳng Trung-Mỹ và cuộc khủng hoảng y tế hiện nay đã làm cho tình hình bùng lên mạnh hơn bao giờ.

Trung Quốc triển khai những phương tiện lớn "để cho thấy rằng dịch Covid-19 không làm họ quên đi các mục tiêu địa chính trị và để phát đi tính hiệu rằng quân đội của họ có khả năng tác chiến hoàn hảo", chuyên gia Helena Legarda nhận định. Hoa Kỳ không thể không hành động trước việc phô trương sức mạnh của Trung Quốc.

Nhưng nguy cơ, như Wall Street Journal nhấn mạnh, đó là tổng thống Donald Trump, cũng giống như mọi chính khách khác, trong thế cùng có thể phản ứng thái quá và gây ra rắc rối.

(Theo France24.com)

Anh Vũ

*********************

Biển Đông : Mỹ không để cho Trung Quốc "một mình một chợ"

Thanh Phương, RFI, 07/07/2020

Hai cụm tàu sân bay tấn công USS Ronald Reagan và USS Nimitz đang tiến hành tại Biển Đông các cuộc tập trận lớn nhất từ nhiều năm qua, khi Bắc Kinh vừa kết thúc đợt thao dượt quân sự ở Hoàng Sa, quần đảo mà Bắc Kinh chiếm của Việt Nam từ năm 1974, hành động mà Washington chưa bao giờ chấp nhận. Tham gia tập trận có oanh tạc cơ chiến lược Stratofortress B-52. Qua cuộc tập trận hải không quân, Hoa Kỳ cho thấy họ không muốn để Trung Quốc "một mình một chợ" ở Biển Đông. 

Tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan, trong một lần hoạt động tại Biển Đông ngày 06/10/2019. Ảnh do Hải Quân Mỹ US Navy cung cấp. AFP - Erwin Jacob V. Miciano

Trong thời gian qua, lợi dụng lúc quốc tế, nhất là Hoa Kỳ, tập trung đối phó với đại dịch Covid-19, Trung Quốc đã tăng cường sự hiện diện tại hai khu vực quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, nhất là trên các đảo nhân tạo được xây dựng rõ ràng với mục đích quân sự. Nay gần như đã khống chế được dịch virus corona, Bắc Kinh lại càng gia tăng các hoạt động tại Biển Đông.

Cho tới nay Washington không bao giờ công nhận các yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông và thường xuyên đưa các chiến hạm đến tuần tra bảo vệ tự do hàng hải của vùng biển này. Nhưng qua việc gởi hai cụm tàu sân bay tấn công đến tập trận ở Biển Đông để biểu dương sức mạnh, chính quyền Donald Trump cho thấy là bất chấp dịch Covid-19, Hoa Kỳ không để cho Trung Quốc mặc sức tung hoành ở khu vực này. Vài ngày trước cuộc tập trận của hai cụm tàu sân bay Mỹ, ngoại trưởng Mike Pompeo đã viết trên mạng Twitter: “Trung Quốc không được phép hành xử trên Biển Đông như là đế chế hàng hải của họ”.

Theo thông báo của hải quân Hoa Kỳ, hoạt động của hai cụm tàu sân bay nói trên nhằm thể hiện cam kết của Mỹ bảo vệ quyền của mọi quốc gia tự do lưu thông trên không, trên biển, tự do hoạt động ở bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép. Về phần chỉ huy chiến dịch, chuẩn đô đốc George Wikoff, ông tuyên bố: “ Mục đích của cuộc tập trận là bắn một tín hiệu rõ ràng đến các đối tác và các đồng minh của chúng tôi rằng Hoa Kỳ vẫn cam kết bảo vệ an ninh và ổn định khu vực”. Vị chỉ huy này nói thêm là các cuộc thao dượt nhằm thử nghiệm khả năng tấn công của các chiến đấu cơ thuộc hàng không mẫu hạm Mỹ.

Điểm đáng chú ý, như ghi nhận của đài CNN hôm nay, 07/07/2020, đó là hiếm khi nào mà hai cường quốc hàng đầu thế giới huy động một lực lượng hải quân hùng hậu như thế và tại những địa điểm gần nhau như thế. Vào lúc mà Donald Trump vẫn bị đối thủ Joe Biden qua mặt trong cuộc tranh cử tổng thống Mỹ, chủ nhân Nhà Trắng càng không muốn bị xem là mềm yếu trước Trung Quốc, nên lại càng phải biểu dương sức mạnh quân sự ở Biển Đông.

Vấn đề trọng tâm ở đây, theo nhận định của đài truyền hình Mỹ CNN, chính là Hoa Kỳ dám thách thức trực tiếp Trung Quốc đến mức độ nào, trong bối cảnh mà Bắc Kinh tỏ rõ quyết tâm thống trị khu vực bằng sức mạnh của vũ khí, và đã liên tục dọa rằng mọi vụ va chạm không cố tình đều có thể nhanh chóng leo thang thành xung đột quân sự.

Trước mắt, Bắc Kinh có vẻ xem thường cuộc biểu dương lực lượng của Mỹ ở Biển Đông, xem hai hàng không mẫu hạm Hoa Kỳ chỉ là "những con hổ giấy". Tờ Hoàn Cầu Thời Báo hôm thứ Bảy vừa qua đã khoe là Trung Quốc có trong tay các tên lửa DF-21D và DF-26, mệnh danh là “những sát thủ tàu sân bay” và khẳng định di chuyển của mọi hàng không mẫu hạm Mỹ đều nằm trong tầm kiểm soát của quân đội Trung Quốc.

CNN nhắc lại, trước đây các chiến dịch quy mô lớn của Mỹ ở Biển Đông đã không giúp ngăn chận Trung Quốc tiến hành các hoạt động cải tạo các đảo nhân tạo và quân sự hóa các đảo này. Trong khi đó, Bắc Kinh đã nỗ lực xây dựng một lực lượng hải quân có khả năng thách thức thế thượng phong của Mỹ ở vùng Thái Bình Dương, đồng thời giúp tăng cường sự kiểm soát của họ ở vùng Biển Đông.

Thanh Phương

**********************

Hội nghị chính sách an ninh ARF : Tình hình Biển Đông gây lo ngại

Trọng Thành, RFI, 08/07/2020

Hôm 08/07/2020, Hội nghị thường niên về chính sách an ninh khu vực (ASPC) lần thứ 17 đã được tổ chức qua phương tiện video truyền hình, trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Cùng với vấn đề đại dịch, các căng thẳng ở Biển Đông, đặc biệt là các hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng, bị chỉ đích danh như là yếu tố chủ yếu đe dọa "hòa bình và ổn định" của khu vực và thế giới.

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc chủ trì cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến của ASEAN, ngày 26/06/2020. Ảnh minh họa Reuters - Pool

Hội nghị hàng năm về chính sách an ninh, chuyên về hợp tác quốc phòng ở cấp thứ trưởng hoặc tương đương (ASPC) ra đời từ năm 2004, trong khuôn khổ Diễn đàn an ninh khu vực Châu Á (ARF). ASPC bao gồm đại diện của 26 quốc gia (10 thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và các đối tác) với mục tiêu chính là đẩy mạnh hợp tác, xây dựng lòng tin trong giới quân sự, an ninh, thúc đẩy mở thêm các kênh đối thoại và trao đổi.

Việt Nam là chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay. Do vậy, ASPC lần thứ 17 do thứ trưởng bộ Quốc Phòng Việt Nam, thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, chủ trì.

Báo chí trong nước dẫn lời thứ trưởng Quốc Phòng Việt Nam, nhấn mạnh : "An ninh mạng, an ninh bán đảo Triều Tiên, an ninh biển, trong đó an ninh Biển Đông đang là điểm nóng trong khu vực. Vì thế phải xây dựng niềm tin, giải quyết mọi khúc mắc bằng hòa bình, vì lợi ích quốc gia và thế giới". 

Đại diện phái đoàn Nhật Bản, ông Nishida Yasunori, thứ trưởng Bộ Quốc phòng phụ trách đối ngoại, cho rằng những thay đổi hiện trạng một cách đơn phương là không thể chấp nhận được, gây ảnh hưởng đến những nỗ lực hợp tác của các quốc gia trong khu vực và trong bối cảnh Covid-19.

Các hoạt động quân sự hóa quy mô lớn của Trung Quốc tại Biển Đông, trong những năm gần đây, là đối tượng chỉ trích gián tiếp, cũng như hàng loạt các hành động khẳng định chủ quyền của Bắc Kinh tại nhiều khu vực tranh chấp ở Biển Đông (như tiến hành tập trận, đặt tên cho đơn vị hành chính mới), đưa tàu thuyền xâm nhập, gây hấn tại khu vực đặc quyền kinh tế của nhiều nước láng giềng… 

Đại diện Nhật Bản ủng hộ lập trường của ASEAN, đặc biệt là tuyên bố chung của lãnh đạo ở hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 vừa qua, giải quyết các vấn đề một cách hoà bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Về phần mình, đại diện của Liên Hiệp Châu Âu, ông Guillaume Décot, quan chức của cơ quan Đối ngoại Liên Âu, kêu gọi "các bên không sử dụng vũ lực và tránh các hành động gây gia tăng căng thẳng khu vực. Liên Hiệp Châu Âu cũng ủng hộ quan điểm của ASEAN về thiết lập một trật tự dựa trên luật lệ và cũng như quản trị biển dựa trên luật lệ. Đây là cách duy nhất để duy trì lòng tin và sự đồng thuận".

Cũng liên quan đến an ninh khu vực, hôm qua, 07/07, Việt Nam chủ trì Hội nghị trực tuyến Quan chức Quốc phòng cấp cao các nước ASEAN mở rộng (ADSOM+), với sự tham gia của tám quốc gia khác, ngoài ASEAN, gồm có Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, và Ấn Độ và New Zealand. Biển Đông cũng là một trong các hồ sơ nổi bật tại hội nghị này.

Hai hội nghị mở rộng của khối ASEAN về an ninh diễn ra ngay sau khi Trung Quốc tiến hành tập trận tại khu vực quần đảo Hoàng Sa (từ ngày 1 đến ngày 5/7), hoạt động bị Việt Nam, Philippines và Hoa Kỳ lên án là gây thêm bất ổn cho tình hình khu vực. Cùng vào thời điểm này Quân đội Mỹ tiến hành thao dượt tại Biển Đông, với sự tham gia cùng lúc của hai hàng không mẫu hạm, như một tín hiệu khẳng định vai trò trụ cột của nước Mỹ trong việc bảo vệ hòa bình, ổn định, tự do hàng hải tại Biển Đông.

Trọng Thành