 | Tổng quan: | 3638481 |
Xã luận
Nước Pháp bước vào một giai đoạn đầy ẩn số
Chế độ tổng thống tàn phá sinh hoạt chính trị ở những nước đã có dân chủ và ngăn cản sự thiết lập dân chủ ở những nước chưa có. Nó đã là nguyên nhân của hai thảm kịch thế giới mà hàng tỷ người trong nhiều thế hệ đã là nạn nhân : Châu Phi và Châu Mỹ La Tinh.
Người Pháp vừa bầu quốc hội vòng đầu, một tháng sau khi đã bầu một tổng thống mới. Cuộc bầu cử này là một hiện tượng hiếm có tại các nước dân chủ. Nó đã là một thắng lợi áp đảo cho tổng thống Emmanuel Macron, một người trẻ mới có 39 tuổi xuất hiện đột ngột trên chính trường Pháp từ một năm nay. Tuy vậy, trái với sự hân hoan của nhiều người, nó mở ra một giai đoạn đầy bất trắc.
Cuộc bầu cử này là một hiện tượng hiếm có tại các nước dân chủ. Nó đã là một thắng lợi áp đáp cho tổng thống Emmanuel Macron
Nhưng trước hết là một vài dòng về thể thức bầu quốc hội tại Pháp.
Cử tri Pháp bầu theo lối đơn danh hai vòng. Các dân biểu được bầu từng người một, trong 577 đơn vị bầu cử. Trong vòng đầu nếu tại một đơn vị có ứng cử viên nào được quá 50% số phiếu thì người đó đắc cử và cuộc bầu cử tại đơn vị đó đã xong. Nếu không phải tổ chức bầu cử vòng hai trong đó chỉ có hai người về đầu gặp nhau trong vòng chung kết, lần này người nào được nhiều phiếu hơn đắc cử. Trong một số đơn vị có thể có ba ứng cử viên ở vòng hai nếu người về hạng ba trong vòng đầu đạt số phiếu cao hơn 12,5% tổng số cử tri trong đơn vị - xin nhấn mạnh là 12,5% tổng số cử tri chứ không phải 12,5% số phiếu bầu.
Trong cuộc bầu cử ngày chủ nhật 11/06/2017 vừa qua chỉ có bốn người đắc cử ngay vòng đầu. Như vậy ngày 18/06 sắp tới sẽ có bầu vòng hai trong 573 đơn vị trong đó có một vài nơi có ba ứng cử viên.
Tinh thần của cách bầu cử này có thể tóm tắt như sau : ở vòng một cử tri chọn giữa các chính đảng hay các ứng cử viên, ở vòng hai họ chọn giữa các khuynh hướng, vì một lý do dễ hiểu là các cử tri đã bầu cho một người bị loại trong vòng đầu thường bầu cho người cùng khuynh hướng chính trị trong vòng sau. Chính thể thức bầu cử này đã khiến đảng cực hữu Front National họa hiếm lắm mới có được một vài người trong quốc hội dù vào được vòng hai ở khá nhiều nơi.
Trở lại với cuộc bầu cử quốc hội vòng đầu vừa qua. Đảng "Nước Cộng Hòa Đi Tới" (La République En Marche, hay LREM) của Emmanuel Macron và đồng minh Phong Trào Dân Chủ (MoDem) được 32,21% và về đầu trong đại đa số các đơn vị. Theo các dự đoán, ông Macron sẽ có hơn 400 ghế trong quốc hội, nghĩa là vượt rất xa đa số tuyệt đối 289 ghế, trừ khi cử tri đổi ý kiến và không muốn cho ông một đa số quá lớn.
Đảng Cộng Hòa (Les Républicains), mới cách đây sáu tháng còn được coi là sẽ thắng lớn, được 21,56% và sẽ được khoảng 100 ghế. Đảng Xã Hội (Parti Socialiste), đang có đa số tuyệt đối trong quốc hội, chỉ được 9% và sẽ có được khoảng 20 ghế. Đảng cực hữu Front National được 13,2% số phiếu nhưng sẽ chỉ được một vài ghế vì bị cô lập trong vòng hai. Đảng Nước Pháp Bất Khất (La France Insoumise) vừa mới thành lập từ vài năm nay do Jean-Luc Mélenchon, một nhân vật rất hùng biện, được 11% và sẽ được khoảng 20 ghế. Các đảng khác, trong đó có Đảng Cộng Sản Pháp, chỉ đạt những kết quả không đáng kể.
Dư luận và hầu hết các nhà bình luận Pháp chào mừng thắng lợi của Macron như một hy vọng lớn cho nước Pháp. Và họ lạc quan cho tương lai. Nhưng sự lạc quan này có thể là một sai lầm. Nhìn một cách khách quan tình hình chính trị của Pháp đang rất đáng lo ngai.
Trong đại đa số các dân biểu thuộc đảng LREM của Macron là những người chỉ mới tập sự làm chính trị
Trước hết là chính cái đa số áp đảo mà Macron có thể sẽ có sau cuộc bầu cử vòng hai, chủ nhật 18/06 sắp tới. Trong đại đa số các dân biểu thuộc đảng LREM của Macron là những người chỉ mới tập sự làm chính trị, chỉ mới gia nhập đảng từ vài tháng nay khi thấy Macron sắp thắng. Họ chỉ được bầu nhờ thương hiệu Macron. Trong đơn vị bầu cử của tôi một phụ nữ trẻ đẹp gốc Việt có triển vọng sẽ là dân biểu gốc Việt duy nhất trong quốc hội Pháp từ trước đến nay. Bà gần như chắc chắn sẽ đắc cử vì về nhất rất xa so với đối thủ trong vòng chung kết chủ nhật sắp tới. Bà này mới chỉ cách đây một tháng không ai biết tới và chính bà cũng nhìn nhận là chỉ mới quan tâm tới chính trị từ khi có hiện tượng Macron. Ở một đơn vị bầu cử khác mà tôi theo dõi trên tivi một cô gái nông dân 26 tuổi chưa biết gì về chính trị cũng về đầu. Đó là những chân dung điển hình của những dân biểu LREM tương lai. Họ nợ Macron tất cả và phải tuyệt đối phục tùng Macron bởi vì họ không có một tư cách nào để phản biện những quyết định của Macron. Họ sẽ chỉ là những nghị gật, những cỗ máy dơ tay. Dù vậy, nếu chiếm đa số 3/4, hay 2/3, họ cũng sẽ có quyền sử dụng 3/4 hay 2/3 thời giờ tranh cãi tại quốc hội. Các cuộc thảo luận tại quốc hội còn ý nghĩa gì ? Trên thực tế trong 5 năm tới Pháp sẽ là một nước độc tài. Quyền lập pháp sẽ gần như bị xóa bỏ. Trong mọi chế độ dân chủ đúng nghĩa lập pháp phải ở trên hành pháp, một bên qui định và một bên thi hành, nhưng trong 5 năm tới tại Pháp lập pháp sẽ chủ yếu vâng lời hành pháp. Macron sẽ có mọi quyền hành.
Không ai chối cãi tính hợp pháp của Macron, nhưng tính chính đáng dân chủ (légitimité démocratique, democratic legitimacy) của Macron không cao. Trong vòng đầu ông chỉ được 24% số phiếu, nghĩa là 18% số cử tri Pháp. Trong vòng hai ông được 66% nhưng đại đa số những người bầu cho ông là vì muốn chống ứng cử viên cực hữu Marine Le Pen. Những người thực sự muốn Macron làm tổng thống chỉ là 18% cử tri Pháp. Chúng ta sẽ nhìn rõ hơn tầm quan trọng của tính chính đáng dân chủ nếu nhìn vào cuộc bầu cử tại Anh tuần trước. Bà thủ tướng Theresa May đang có một đa số 17 ghế trên mức quá bán. Bà tổ chức bầu lại quốc hội để có một đa số lớn hơn. Bà hy vọng sẽ có được một sự chính đáng dân chủ lớn hơn, với từ 50 đến 80 ghế dân biểu trên mức quá bán để có thêm uy tín trong những quyết định quan trọng, như thương thuyết việc Anh rút khỏi Liên Hiệp Châu Âu. Bà đã thất bại, thay vì được một đa số lớn hơn bà chỉ còn một đa số mỏng hơn. Mọi quan sát viên đều đồng ý rằng bà sẽ gặp khó khăn lớn. Thực tế chính trị của nước Pháp hiện nay là một tổng thống chỉ được 18% cử tri thực sự ủng hộ lại có toàn quyền quyết định tất cả. Nền dân chủ Pháp sẽ yếu đi.
Đáng lo ngại vì nền dân chủ Pháp vốn đã yếu rồi, như vòng đầu cuộc bầu cử tổng thống vừa qua, mới cách đây hơn một tháng, đã chứng tỏ. Bốn ứng cử viên về đầu chỉ cách nhau 4%. Chỉ cần một sai lệch 4%, nghĩa là rất nhỏ, người Pháp sẽ phải chọn trong vòng chung kết giữa Marine Le Pen và Jean-Luc Mélenchon, hai nhân vật cực hữu và cực tả, với hậu quả kinh khủng cho cả Pháp lẫn Châu Âu và thế giới.
Một lý do đáng lo ngại khác là sự thờ ơ ngày càng lớn của dân chúng Pháp với chính trị. thể hiện qua tỷ lệ cử tri tham gia quá yếu : 48%, trong đó có 2% phiếu trắng. Khi nhiều người so sánh thắng lợi của đảng Macron trong vòng đầu cuộc bầu cử quốc hội này với một cơn sóng thần họ quên rằng ngọn sóng thần này thật ra không cao, 32% của 46% chỉ là 15% mà thôi. Thực tế là nước Pháp đang lâm bệnh.
Macron sẽ lãnh đạo nước Pháp như thế nào ?
Sự lạc quan của đa số các nhà bình luận, Pháp cũng như quốc tế, có thể thiếu cơ sở. Macron không có đồng đội. Những cộng sự viên thân cận nhất của ông - phần lớn là những người chưa có kinh nghiêm chính trị - cũng chỉ mới biết đến ông từ khoảng một năm nay, thậm chí vài tháng nay. Thủ tướng và hai bộ trưởng quan trọng -kinh tế và ngân sách - cách đây hai tháng còn là đối thủ. Họ không có quan hệ đồng đội và cũng chưa hiểu nhau. Không có gì bảo đảm là họ sẽ làm việc với nhau một cách hiệu quả.
Còn đảng LREM của ông thì đại đa số là những người mới bắt đầu tập sự làm chính trị và mới chỉ theo ông vài tháng nay khi ông có vẻ chắc thắng, thậm chí từ vài tuần nay sau khi ông đã đắc cử. Kinh nghiệm đã chứng tỏ rằng một chính đảng đúng nghĩa chỉ có thể hình thành qua tranh đấu cam go, không ai thành lập được một chính đảng đúng nghĩa một khi đã nắm được chính quyền, vì một lý do giản dị là lúc đó không thể phân biệt những người thực sự có thiện chí với những người cơ hội vụ lợi. Thường thường những kẻ cơ hội lại tỏ ra hăng say nhất. Tại Việt Nam trước đây Đảng Cần Lao của ông Ngô Đình Điệm và Đảng Dân Chủ của ông Nguyễn Văn Thiệu đã tan biến ngay tức khắc sau khi thủ lãnh mất quyền lực, cũng như Tập Hợp Dân Chủ Hiến Định của Ben Ali tại Tunisia hay Đảng Quốc Gia Dân Chủ của Hosni Mubarak tại Ai Câp dù trước đó có hàng trăm nghìn hay hàng triệu đảng viên. Chúng không phải là những chính đảng đúng nghĩa mà chỉ là những đám đông của những người đi theo một người cầm quyền.
Đảng LREM của Macron cũng không khác về bản chất. Các chính đảng đúng nghĩa phải được xây dựng qua một cố gắng bền bỉ trên một tư tưởng chính trị và một dự án chính trị. Macron không có một tư tưởng chính trị nào cả mà chỉ có một chương trình chính trị khá mơ hồ ngoài một vài biện pháp hành chính và tài chính. Thắng lợi của Macron chủ yếu là ở chỗ ông là một khuôn mặt rất mới và kêu gọi điều mà phần lớn người Pháp cũng muốn là dẹp bỏ các chính đảng truyền thống đã cầm quyền từ lâu và đã thoái hóa. Trên điểm này Emmanuel Macron không khác Donald Trump. Cả hai được bầu trên lập trường chống hệ thống hiện hành, establishment. Họ là sản phẩm của sự chán nản và thất vọng chứ không phải của niềm tin và hy vọng. Đừng nên quên rằng dù có những phương tiện lớn và được sự ủng hộ của nhiều nhân vật rất uy tín, Macron chỉ hơn Mélenchon, một người chủ trương đập phá tất cả, có 4% trong vòng đầu cuộc bầu cử tổng thống.
Điều nghiêm trọng nhất mà người Pháp hình như chưa ý thức được là sự suy sụp của các chính đảng lớn.
Đảng Xã Hội đang hấp hối. Nó đang có đa số tuyệt đối trong quốc hội nhưng chưa chắc sẽ có đủ 15 dân biểu trong quốc hội sắp tới, với 9% số phiếu trong vòng đầu vừa qua. Điều này cũng có nghĩa là nó sắp phá sản về mặt tài chính bởi vì mất phiếu và mất ghế trong quốc hội cũng có nghĩa là mất tiền. Tại Pháp mỗi lá phiếu đem lại 1,4 Euro và mỗi ghế dân biểu 37.000 Euros mỗi năm tiền tài trợ từ ngân sách quốc gia. Đóng góp từ các đảng viên cũng sụp đổ vì phần lớn các đảng viên sẽ bỏ đảng. Số đảng viên năm 2012 là 173.000, hiện nay chỉ còn 112.000, sắp tới chưa chắc đã còn được 50.000. Đảng Xã Hội đang chuẩn bị khẩn cấp bán trụ sở và sa thải nhân viên điều hành.
Đảng Cộng Hòa không đến nỗi bi đát như vậy nhưng cũng cay đắng không kém. Mới cách đây vài tháng nó còn hầu như chắc chắn sẽ thắng lớn, nhưng rồi vì lãnh tụ Fillon bị tố giác là đã từng lạm dụng công quỹ nên đã bị loại ngay vòng đầu trong cuộc bầu cử tổng thống và chỉ hy vọng được khoảng 100 ghế dân biểu trong quốc hội sắp tới theo nhiều dự đoán. Không tan tành như Đảng Xã Hội nhưng cũng bại xụi.
Người Pháp, quần chúng cũng như các nhà bình luận và các cơ quan truyền thông, hình như chưa ý thức được sự nghiêm trọng của sự suy sụp của các chính đảng truyền thống. Có lẽ vì đây là một hiện tượng đã đến một cách chậm chạp và chắc chắn từ nhiều năm nay và không còn gây ngạc nhiên nữa. Và họ nhìn Macron như là giải đáp cho một tình trang bế tắc. Đây là sai lầm lớn. Đảng REM của Macron sẽ không hơn gì các đảng Cộng Hòa và Xã Hội, trái lại nó còn ô hợp hơn. Pháp sẽ không còn các chính đảng đúng nghĩa với những hậu quả rất tai hại. Các chính đảng là lò đào tạo nhân tài chính trị, đó cũng là môi trường sản xuất và sàng lọc các ý kiến trên những vấn đề lớn. Không có các chính đảng lớn thì tư tưởng và kiến thức chính trị nếu có cũng chỉ lẩn quẩn trong một vài trường đại học hay một vài câu lạc bộ trí thức. Sẽ không có những chính trị gia tài giỏi, dân trí sẽ thấp và nền dân chủ, nếu có, cũng sẽ chỉ là một nền dân chủ bệnh hoạn.
Nhưng tại sao hai đảng truyền thống - Đảng Cộng Hòa và Đảng Xã Hội - lại suy thoái và mất uy tín đến thế?
Giải thích đầu tiên là các đảng này bị tham nhũng đục khoét. Cả hai cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội vừa rồi đều bị chế ngự bởi những affaires, những tai tiếng về tiền bạc. Đa số các bạn Pháp của tôi khi nói về nhân sự chính trị đều có một kết luận chán ngấy : ils sont tous corrompus ! (bọn họ đều tham nhũng). Phải nói thẳng đây là một nhận định rất sai. Các chức sắc chính trị của Pháp có trên 100.000 người, nếu chỉ kể các chức vụ dân cử đương nhiệm trung ương và địa phương. Trong hai cuộc bầu cử vừa qua dù đã cố soi tìm bằng kính lúp người ta cũng chỉ thấy không tới mười vụ, nghĩa là một tỷ lệ không đáng kể, với tổng số tiền được coi là có ít hay nhiều lạm dụng khoảng một triệu Euros. Trong bất cứ một môi trường khác nào, dù là doanh nhân, nghệ nhân, văn hóa, giáo dục, thể thao tỷ lệ gian trá cũng cao gấp trăm lần. Môi trường chính trị là mội trường sạch sẽ nhất, hơn xa và hơn hẳn các môi trường khác.
Giải thích thứ hai là các chính đảng truyền thống đã lỗi thời vì không còn ý kiến mới và không thích nghi được với bối cảnh quốc gia và quốc tế mới. Hoàn toàn đúng. Cả hai đảng Cộng Hòa và Xã Hội đều cố bám lấy những nhãn hiệu "hữu" và "tả" có từ thế kỷ 19 và đã trở thành quá nhàm chán. Nhưng tại sao ?
Các chính đảng này cũng không còn là các chính đảng thực sự. Trong cả hai đảng trong cuộc bầu cử sơ bộ để chọn ứng cử viên tổng thống vừa rồi các ứng cử viên đã đưa ra những chương trình ngược hẳn với nhau đến nỗi người ta phải tự hỏi tại sao họ vẫn còn ở trong cùng một đảng. Sự chia rẽ còn đạt tới mức độ gay gắt không tưởng tượng nổi khi trong nhiệm kỳ vừa qua 56 dân biểu thuộc Đảng Xã Hội đã vận động để quốc hội bãi nhiệm chính phủ của Đảng Xã Hội. Nhưng tại sao ?
Lý do thực sự cho sự suy thoái của các chính đảng là chế độ tổng thống.
Chế độ này đòi toàn dân bầu cho một người thay vì cho một chính đảng và sau đó dành cho người đó quá nhiều quyền trong một thời gian cố định. Các chính đảng vì không có quyền lực nên cũng không còn nhu cầu thảo luận đến nơi đến chốn những vấn đề nền tảng của đất nước. Thảo luận để làm gì khi mình không có quyền quyết định ? Mà đã không có thảo luận thì không thể có đồng thuận. Hậu quả tất nhiên là bản lĩnh chính trị, đoàn kết nội bộ và sức thu hút suy sụp dần. Sức mạnh ban đầu do hoàn cảnh lịch sử, nếu có, cũng mất dần. Tới một điểm nào đó, đảng sẽ quá suy yếu để có thể chọn lãnh tụ và phải tổ chức những cuộc bầu cử sơ bộ để chọn ứng cử viên tổng thống. Đó là giai đoạn cuối của tiến trình phân hóa, bởi vì các cuộc bầu cử sơ bộ là một sự vô lý cùng cực trong đó một đảng nhờ người ngoài chọn lãnh tụ cho mình. Trong hai cuộc bầu cử sơ bộ của hai đảng Cộng Hòa và Xã Hội vừa qua trên 90% những người tham gia bầu cử và chọn lãnh tụ cho đảng không phải là đảng viên. (Chính xác là 96% trong trường hợp Đảng Cộng Hòa và 92% cho Đảng Xã Hội). Tại Mỹ những tỷ lệ này chắc chắn còn cao hơn.
Cả hai đảng Cộng Hòa và Xã Hội đã suy sụp nhanh chóng từ khi tổ chức những cuộc bầu cử sơ bộ. Đảng Cộng Hòa năm 2007 có 370.000 đảng viên, năm 2013 còn 315.000 đảng viên, năm 2017 chỉ còn 179.000. Đảng Xã Hội năm 2007 có 257.000 đảng viên, 2012 còn 173.000, năm 2017 chỉ còn 112.000 trong đó gần một nửa không đóng liễm. Người Pháp không tham gia các chính đảng nữa vì họ không thấy sự tham gia này có ích lợi gì khi hầu hết quyền lực tập trung trong tay một người không do đảng chỉ định và do đó không cần tôn trọng đảng. Tại Mỹ các đảng Dân Chủ và Cộng Hòa chỉ còn là những hư cấu.
Sự suy sụp của các chính đảng đồng nghĩa với sự xuống cấp của ý thức chính trị và tinh thần dân tộc, bởi vì các chính đảng là phương tiện để động viên quần chúng đồng thời cũng là cỗ xe chuyên chở tư tưởng và kiến thức chính trị tới quần chúng. Sự xuống cấp này, cần nhắc lại một lần nữa, là hậu quả tất yếu của chế độ tổng thống. Nó thể hiện qua sự thờ ơ ngày càng lớn của dân chúng với sinh hoạt chính trị như người ta có thể nhận thấy tại Pháp từ khi chế độ tổng thống được thiết lập năm 1958. Năm 1958 số cử tri tham gia bầu cử quốc hội là trên 80%, năm 2007 còn 65%, năm 2012 còn 57%. Năm 2017 chỉ còn 48%. Tại Mỹ không ai ngạc nhiên khi tỷ lệ cử tri tham gia bỏ phiếu ở dưới mức 50%.
Chế độ tổng thống tàn phá sinh hoạt chính trị ở những nước đã có dân chủ và ngăn cản sự thiết lập dân chủ ở những nước chưa có. Nó đã là nguyên nhân của hai thảm kịch thế giới mà hàng tỷ người trong nhiều thế hệ đã là nạn nhân : Châu Phi và Châu Mỹ La Tinh. Tất cả các quốc gia thuộc hai khối này sau khi giành được độc lập đều đã chọn chế độ tổng thống và đều chìm đắm trong nội chiến, bạo loạn và nghèo khổ, Châu Mỹ La Tinh từ hai thế kỷ, Châu Phi từ hơn nửa thế kỷ. Tất cả đều vẫn chưa thoát ra được. Trong mọi nước khác các chế độ tổng thống đều đã chỉ đem lại bế tắc, trì trệ, độc tài và tham nhũng.
Hoa Kỳ được coi là trường hợp duy nhất mà chế độ tổng thống đã thành công nhờ lý tưởng công bằng bác ái của Thiên Chúa Giáo và ý chí rất mạnh lúc ban đầu của những con người ra đi tìm tự do và nhờ tổ chức tản quyền, nhưng với thời gian chế độ tổng thống cũng đã làm công việc tàn phá của nó. Chính trường dần dần trở thành kịch trường. Từ 25 năm qua, Hoa Kỳ đã chỉ có những tổng thống rất kém hoặc về khả năng hoặc về đạo đức, với cao điểm là Donald Trump. Trong một chế độ dân chủ đại nghị những người như Bill Clinton, George W. Bush, Barack Obama, chưa nói Donald Trump, không có hy vọng nào để trở thành thủ tướng.
Phải kết luận dứt khoát : dù không độc hại như các chế độ cộng sản, nhưng chế độ tổng thống cũng là một tai họa cho các dân tộc.
Một lời sau cùng cho Việt Nam.
Một người bạn thân, giáo sư đại học, gần đây bảo tôi : "Mày bỏ hơi nhiều thời giờ để biện luận về các chế độ đại nghị và tổng thống, nhưng vấn đề hiện nay chỉ là làm sao thoát khỏi chế độ cộng sản". Tôi dành câu trả lời cho bài này.
Nếu trước năm 1945 chúng ta biết đặt câu hỏi thoát khỏi ách ngoại thuộc để xây dựng đất nước như thế nào và theo chế độ nào thì chắc chắn chúng ta đã không như ngày nay. Những vấn đề trọng đại nếu chỉ trả lời khi bị bắt buộc phải trả lời thì người ta sẽ trả lời sai. Và trả giá đắt.
Nguyễn Gia Kiểng
(16/06/2017)
Ít khi một cuộc bầu cử ở Pháp được dư luận quốc tế chú ý và theo dõi như cuộc bầu cử Tổng Thống Pháp trong ba tuần lễ tới. Cuộc bầu cử này không còn là một sinh hoạt chính trị nội bộ của nước Pháp, mà có thể sẽ làm đảo lộn khuôn mặt chính trị ở Âu Châu. Phe cực hữu đang đứng đầu trong những cuộc thăm dò dư luận. Nếu Cực Hữu thắng cử, Liên Hiệp Âu Châu có thể đi tới tan rã, đồng Euros lung lay, đưa tới khủng hoảng kinh tế Âu Châu, và từ đó đe dọa kinh tế thế giới, bởi vì Âu Châu, cùng với Hoa Kỳ và Trung Hoa, là một trong ba trọng tâm kinh tế thế giới. Người ta nhìn về Paris, hồi hộp, lo ngại.
5 ứng cử viên có nhiều hy vọng sẽ về đầu trong vòng 1 của cuộc đầu phiếu Tổng thống Pháp 2017 : François Fillon, Benoit Hamon,Marine Le Pen, Emmanuel Macron và Jean-Luc Mélenchon
Đảng cực hữu FN (Front National, Mặt Trận Quốc Gia) theo chủ nghĩa quốc gia quá khích, chống kinh tế thị trường, chống thế giới hóa, chủ trương bế quan tỏa cảng, đóng cửa biên giới, ra khỏi Liên Hiệp Âu Châu, ra khỏi khối tiền tệ Euros. Sau Brexit (Nước Anh ra khỏi Liên Hiệp Âu Châu gần đây), nếu nước Pháp rút, Âu Châu sẽ tan rã, sớm hay muộn, vì nước Pháp, cùng với Đức, là hai nước chủ chốt của Âu Châu. Hai cái chân của Âu Châu. Một cái chân què, Âu Châu sẽ khập khiễng trước khi té. Nhất là hiện nay, luồng gió quốc gia chủ nghĩa đang thổi mạnh ở các nước Âu Châu, từ Anh, tới Áo, Hung, Hòa Lan, Pháp, sau khi đã gây bão tố ở Hoa Kỳ với hiện tương Donald Trump.
Với hiện tượng Trump, các nước dân chủ Tây Phương đang đi vào một cơn khủng hoảng chính trị nghiêm trọng. Người dân không còn tin tưởng các đảng phái, các hệ thống, các nhân vật đã thay nhau lãnh đạo từ mấy chục năm nay. Nếu thế giới hóa, nói chung, đã nâng cao đời sống của người dân ở nhiều nước, cũng đã đưa tới bất công, đã gạt ra lề đường những người không kịp thích ứng với thời đại mới, đã làm dân nhiều nước Tây Phương thấy tương lai của mình mù mịt. Nhất là thấy mình mất chỗ đứng, bơ vơ ngay trên đất nước mình. Thấy Tây Phương bị đe dọa tứ bề. Đe dọa bởi hàng hóa nhập cảng. Đe dọa bởi phong trào di dân. Đe dọa bởi khủng bố Hồi Giáo. Người Tây phương cảm thấy họ không còn làm chủ vận mệnh của mình. Người dân lại càng bất mãn hơn, muốn lật đổ tất cả hệ thống cũ, khi thấy các chính khách bất lực, vì quyền lực thực sự không còn nằm trong tay các nguyên thủ quốc gia, đã rơi vào tay các thế lực tài phiệt quốc tế, những Exxon, Google, Mosanto, Amazon, Goldman Sachs… Phong trào gọi là dân túy (populisme, populism), đúng hơn là mị dân, lợi dụng không khí bất mãn đó, trở thành những lực lượng chính trị chủ yếu.
Tả và Hữu
Nước Pháp không tránh khỏi hiện tượng đó. Đảng cực hữu FN, Front National, trước đây chỉ là một nhóm chính trị bên lề, ngày nay trở thành đảng số 1. Trước đây, người ta bầu cho FN một cách lén lút, để phản kháng, không dám công khai nhận mình là cử tri của FN, được coi là một nhóm kỳ thị chủng tộc, quá khích, cực đoan. Ngày nay, người ta hãnh diện vận động tranh cử cho FN, coi đó như một hành động ái quốc, kể cả giới trẻ, nạn nhân của nền kinh tế tụt hậu của Pháp. Kỳ bầu cử năm nay, khuôn mặt chính tri Pháp hoàn toàn đảo lộn, ra khỏi mọi dự đoán của những chuyên viên chính trị. Người ta theo dõi bầu cử như theo dõi một cuốn phim gay cấn, vì mỗi ngày có một hiện tương mới, một biến chuyển mới, không ai biết đâu mà mò. Sau cuôc bầu cử này, sinh hoạt chính trị, đảng phái ở Pháp chắc chắn sẽ lật sang một trang khác.
Trước đây, ít nhất từ thời De Gaulle (Tổng thống Pháp 1959-1969), chính trị Pháp tương đối đơn giản. Nước Pháp chia làm hai : gần một nửa nước theo phe tả, gần một nửa phe hữu, một thiểu số đứng giữa. Nhóm lừng khừng này đứng về phe nào thì phe đó thắng. Tả hữu thay nhau cầm quyền. Chán nhà cầm quyền phe hữu, người ta bầu cho phe tả. Hay ngược lại. Chính quyền trong tay một số chính khách chuyên nghiệp, làm chính trị suốt đời, những khuôn mặt trẻ, những luồng gió mới rất hiếm.
Định nghĩa khuynh hướng tả hữu rất phức tạp, vì thay đổi với thời đại. Đại khái, phe hữu, tin vào khả năng và sáng kiến cá nhân. Nếu mỗi cá nhân cố gắng thăng tiến, xã hội sẽ phát triển. Phe tả nghĩ nhà nước phải can thiệp để tránh lạm dụng, cá lớn nuốt cá bé, để xây dựng công bằng xã hội. Về mặt kinh tế, phe hữu theo khuynh hướng tự do, phe tả có khuynh hướng nhà nước điều khiển, hay ít nhất can thiệp. Về mặt xã hội, ngược lại, phe hữu có khuynh hướng bảo thủ, muốn giữ những giá trị cũ, phe tả cởi mở hơn, đi tiên phong trong những phong trào như kết hôn giữa người cùng phái, bảo vệ người đồng tính luyến ái, bãi bỏ án tử hình... Phe nào cũng có ưu và khuyết điểm. Nếu kinh tế hoàn toàn tự do, bất công xã hội sẽ chồng chất. Nếu can thiệp quá đáng, cá nhân bị bóp nghẹt, xã hội sẽ cằn cỗi. Nếu không có hệ thống an sinh xã hội, sẽ có nghèo đói, ngược lại, nếu giúp đỡ, trợ cấp quá đáng, sẽ đưa tới lười biếng, ỷ lại...
Phe hữu của Pháp ngày nay là Đảng Cộng Hòa, LR (Les Républicains) sau khi đã đổi tên nhiều lần. Khi có tai tiếng, hay không ăn khách nữa, người ta đổi tên, mở cửa hàng mới, nhưng hàng hóa và cô bán hàng vẫn như cũ. Nói "cô bán hàng" cho vui, thực sự chính trường Pháp rất thiếu bóng phụ nữ. Ở Bắc Âu, phụ nữ chiếm 50% trong quốc hội, trong nội các, trong ban lãnh đạo các xí nghiệp. Quốc hội Pháp không quá 10% phụ nữ, mặc dù luật Pháp phạt nặng những đảng chính trị không tôn trọng nguyên tắc lựa số đàn bà, đàn ông ngang nhau ra ứng cử quốc hội hay hội đồng tỉnh. Các chính đảng sẵn sàng nộp phạt để giữ chỗ cho đàn ông.
Phe tả là đảng Xã Hội (Parti Socialiste). Bên cạnh đảng Xã Hội có đảng Cộng Sản Pháp (PCF), nhưng đảng này, trước đây là một trong hai chính đảng lớn nhất, làm mưa làm gió, ngày nay chỉ là một bóng ma. De Gaulle nói : giữa chúng tôi và PCF, không có ai cả. Sau khi bức tường Bá Linh sụp đổ, sau khi Liên Bang Xô Viết tan rã, Đảng Cộng Sản Pháp dần dần tàn rụi, trở thành một nhóm bỏ túi, ngày nay không tới 2% phiếu bầu. Người Việt nghe đảng Xã Hội hơi ớn, vì chữ Xã Hội khiến liên tưởng tới cái vụ Xếp Hàng Cả Ngày ; sự thực đảng Xã Hội Pháp là một đảng tôn trọng dân chủ như những chính đảng khác. Những tiến bộ xã hội từ đệ nhị thế chiến, như hạn chế giờ làm việc, trả lương ngày nghỉ hè, an sinh và bảo hiểm sức khoẻ cho mọi người, đều là những thành quả của đảng Xã hội. Vấn đề của đảng này là họ không thích ứng kịp thời với thời đại mới, với kinh tế mới, họ mơ tưởng một xã hội không có thực. Và chế độ cấp dưỡng trở thành khó khăn trong một quốc gia gần như phá sản, vì kỹ nghệ bị cạnh tranh, thất nghiệp cao (trên 10 %), nợ nần chồng chất. Một đứa trẻ vừa mở mắt chào đời ở Pháp đã mang nợ 30 ngàn euros. Thuế lợi tức chỉ đủ trả tiền lời của những món nợ khổng lồ, càng ngày càng chồng chất.
Từ Fillon tới Macron
Trong vài tuần nữa, nhiệm kỳ của tổng thống François Hollande, thuộc đảng Xã Hội sẽ chấm dứt. Sau 5 năm cầm quyền, ông Hollande đã gây bất mãn, thất vọng, đến độ ông không dám ra tái tranh cử, chuyện chưa hề xẩy ra trong chính trường Pháp. Ngân quỹ quốc gia kiệt quệ, khiến chính quyền không thể phân phát vung vít như thông lệ. Ông ta cũng không nắm nổi đa số ngay trong đảng của mình để có thể thực hiện những cải tổ cần thiết. Đảng Xã Hội coi như chính quyền sẽ vượt khỏi tay mình. Theo dự đoán, chính quyền từ tháng tới sẽ lọt vào tay đảng Cộng Hòa, đảng hữu phái quan trọng nhất.
Cách đây hai tháng, ứng cử viên của đảng này, François Fillon, cựu Thủ Tướng, coi như việc trở thành Tổng Thống là một chuyện đương nhiên. Chỉ việc ngồi chờ sung rụng. Nước Pháp bầu cử hai vòng, vòng đầu để lựa hai người vào chung kết, vòng hai, ứng cử viên nào có số phìếu cao nhất sẽ đắc cử. Đảng Xã Hội coi như bị loại, François Fillon sẽ vào vòng hai với lãnh tụ cực hữu FN, bà Marine Le Pen. Có thể bà Le Pen sẽ dẫn đầu vòng đầu, nhưng, như những cuộc bầu cử trước đây, vào vòng hai sẽ bị loại, vì tất cả các ứng cử viên khác (lần này có… 11 ứng cử viên) sẽ kêu gọi bỏ phiếu chống FN để tránh cho nước Pháp một cuộc phiêu lưu với hậu quả không lường được.
Đó là kịch bản đã diễn ra từ trước tới nay. Lần này, mọi chuyện xẩy ra khác hẳn mọi dự đoán. Sau khi Ông Fillon được chọn đại diện cho đảng Cộng Hòa, báo chí khám phá ra ông đã dính líu tới rất nhiều chuyện lem nhem về tiền bạc. Trong kỳ bầu cử sơ bộ để lựa ứng cử viên của phe hữu, Fillon thắng vẻ vang, vì ông ra tranh cử với danh nghĩa một chính khách trong sạch, liêm khiết, quyết tâm cải tổ nước Pháp, sẵn sàng đòi "mồ hôi, nước mắt" của dân để cứu nước, một chuyện chưa có chính khách nào dám làm, ở một nước người dân chỉ đòi quyền lợi hơn là bổn phận. Fillon, the right man in the right place
Đùng một cái, người ta khám phá ra một ông Fillon rất lem nhem. Mỗi ngày báo chí khui một vụ tai tiếng. Ông ta, khi là dân biểu, đã lấy tiền của Quốc Hội trả lương cho bà xã. Mỗi dân biểu, ngoài tiền lương, được cấp 9.500 euros (trên 10.000 dollars) mỗi tháng để trả lương cho thư ký, phụ tá. Thay vì tuyển mộ 2, hay 3, phụ tá, Fillon đem hết số tiền đó trả lương cho vợ, mặc dù bà này không làm gì, chỉ lãnh luơng ngồi chơi xơi nước. Ông ta còn làm cố vấn lãnh thù lao cho các sở tư, là chuyện cấm kỵ đối với một người làm dân biểu, bộ trưởng, thủ tướng. Ông ta nhận quà đắt tiền của các tay tài phiệt : đồng hồ hàng chục ngàn euros, quần áo 6, 7 ngàn euros một bộ, tổng cộng 38 ngàn euros tiền quần áo. Tòa án, cảnh sát mở cuộc điều tra khẩn cấp. Đó cũng là chuyện hoàn toàn mới ở nước Pháp, nơi những chuyện mờ ám của các chính khách tai to mặt lớn thường thường bị ỉm đi, dần dần rơi vào quên lãng. Nước Pháp không có một trình độ dân chủ kiểu mẫu như các nước Bắc Âu. Ở Thụy Điển, nhận một món quà trên 20 dollars, chính khách không được giữ làm của riêng, phải trao cho quốc hội, tòa thị chính hay chính phủ. Fillon không biết là ông ta đang sống trong một cơn bão chính trị, cử tri ngày nay không chấp nhận những chuyện lem nhem nữa. Ông ta tuyên bố nếu bị truy tố, sẽ rút lui. Vài tuần sau, cả Ông và Bà cùng bị truy tố, ông ta tuyên bố sẽ tiếp tục tranh cử, nói là nạn nhân của các quan tòa do Hollande giựt giây.
Uy tín của Fillon sút giảm, đa số những người ủng hộ bỏ đi, ngay cả những phần tử thân cận nhất. Tới giờ này, theo những cuộc thăm dò, từ số một, ông ta tụt xuống hàng thứ ba. Hai người đứng đầu là bà Marine Le Pen, cực hữu ; Emmanuel Macron, không đảng phái : mỗi người trên dưới 25% số phiếu ; François Fillon, đảng Cộng Hòa : 18% ; Jean Luc Mélenchon, cực tả : 15% ; Benoît HAMON, Đảng Xã hội : 10% ; những ứng cử viên khác không đạt tới 5% số phiếu (nếu đạt 5% số phiếu, tất cả chi phí tranh cử sẽ được nhà nước hoàn lại cho ứng cử viên).
Bàn cờ chính trị đảo lộn
2 trong 3 ứng cử viên này có thể được vào vòng hai của cuộc bầu cử Tổng thống Pháp 2017 : Marine Le Pen, Emmanuel Macron và François Fillon
Kết quả thăm dò sẽ thay đổi mỗi ngày, nhưng những con số trên, cho thấy một cơn bão đã thay đổi hoàn toàn khuôn mặt chính trị cuả nước Pháp :
- Lần đầu tiên, hai đảng lớn, Đảng Cộng Hòa, phe hữu, và Đảng Xã Hội, phe tả, thi nhau cầm quyền từ mấy thập niên sẽ không có mặt trong vòng hai.
- Lần đầu tiên, Đảng Xã Hội thua nặng, vì chia rẽ trầm trọng. Sau ngày bầu cử, Đảng này sẽ hoặc tan rã, hoặc chia thành hai : một bên là những người tả phái suy nghĩ, hành động như ngày xưa ; một bên là những người muốn cải tổ, để thích ứng với xã hội mới. Đảng Xã Hội của Jean Jaurès, Léon Blum, đã tạo một khuôn mặt nhân bản cho xã hội Pháp, với chế độ an sinh gương mẫu, ngày nay bất lực trước nạn thất nghiệp, trước vấn đề di dân, trước những thử thách của một thế giới mới.
- Đảng Cộng Hòa cũng sẽ chia rẽ trầm trọng, một bên là những người chủ trương cứng rắn để tranh phiếu của FN, một bên là những người ôn hòa, muốn một cánh hữu với khuôn mặt nhân bản.
- Lần đầu tiên một người trẻ, không đảng phái, một Kennedy Tây, Emmanuel Macron, có thể sẽ thành Tổng Thống.
Tới giờ này, hai người được coi là sẽ vào vòng hai là bà Le Pen và ông Macron. Người ta nghĩ Le Pen có thể đứng đầu, nhưng vào vòng hai sẽ bị Macron đánh bại. Trong những cuộc bầu cử cấp vùng, cấp tỉnh trước đây, đảng cực hữu thắng lớn vòng đầu, nhưng vào vòng hai đều thua nặng, vì dân Pháp vẫn không tin một nhóm quá khích có thể cầm quyền.
Trong cuộc bầu cử tổng thống, Le Pen còn thêm một chướng ngại nữa : bà ta chủ trương rút khỏi Âu Châu, ra khỏi hệ thống tiền tệ Euros. Dân Pháp, mặc dù chỉ trích Âu Châu, nhưng đại đa số không muốn theo bà ta trong cuộc phiêu lưu đó. Ngửi thấy điều đó, Le Pen hứa nếu đắc cử, sẽ tổ chức trưng cầu dân ý về chuyện Âu Châu, đi hay ở. Nhưng đề nghị trưng cầu dân ý chứng tỏ đương sự không có bản lãnh, không dám quyết định. Và trong tất cả những cuộc trưng cầu dân ý, trừ ở Thụy Sĩ là nước ổn định, giầu có, người dân bao giờ cũng dùng lá phiếu để chống chính quyền. Chính quyền vận động YES, dân bầu NO, hay ngưọc lại. Le Pen lên như diều nhờ chính sách chống di dân, chống Hồi Giáo, nhưng những biện pháp về kinh tế của bà ta tào lao, không khác gì nhóm cực tả, đại khái sẽ giảm thuế, tăng lương cho mọi người, về hưu năm 60 tuổi, ưu tiên mọi chuyện cho người Pháp, giống như trò "America first" của Trump
Cho tới ngày 05/04, người ta tiên đoán Le Pen và Macron sẽ vào vòng hai, và Macron sẽ là tổng thống của Pháp từ đầu tháng Năm. Dân Pháp bầu tổng thống vòng đầu ngày 23 tháng Tư, và hai tuần sau, ngày 07 tháng Năm, vòng chung kết. Nhưng đó là dự đoán, có thể chắc chắn trong "thời bình", khi đất nước chưa "nổi cơn gió bụi". Ngày nay, không ai dám quả quyết. Gần đây, không ai tiên đoán Trump đắc cử, không ai đánh cá phe Brexit về ngược. Cử tri ngày nay đổi ý mỗi ngày. Khoảng 30 % cử tri Pháp cho hay sẽ không đi bầu, 40% chưa biết sẽ bầu cho ai. Không như trước, ai phe hữu bầu cho phe hữu, ai phe tả bầu phe tả, ít anh nào loạng quạng chạy qua chạy lại.
Kết quả lần này sẽ thay đổi nếu số ngưới tham dự ít hay nhiều hơn dự đoán, những biến chuyển thời sự khiến ngày bỏ phiếu người ta ngả về ông này hay bà kia. Đảng Cộng Hòa vẫn hy vọng mặc dù gặp khó khăn vì những vụ lem nhem, tai tiếng, Fillon sẽ lọt vào vòng hai, vì cử tri đã chán phe tả, muốn thay đổi, cuối cùng sẽ bầu Fillon, vì Le Pen quá khích, Macron không có kinh nghiệm. Đó là chưa kể Mélenchon, cực tả, với chương trình đòi đạp đổ hết để làm cách mạng, đáng lẽ chỉ khiến người ta mỉm cười, nhưng càng ngày càng đông người theo, vì ông ta có tài ăn nói, nắm vững kỹ thuật truyền thông. Trước đây Mélenchon là một tay lỗ mãng, gây gổ với cả nước, ngày nay ông đóng vai một chính khách rất từ tốn, lễ độ.
Macron, một Kennedy Pháp
Nếu Macron đắc cử, ông ta sẽ là Tổng thống trẻ nhất (40 tuổi), tổng thống đầu tiên không thuộc đảng nào.
Cách đây 4 năm, không ai biết tên Macron. Ông ta còn là một nhân viên ngân hàng cao cấp, sản phẩm ưu tú của hệ thống giáo dục Pháp, tốt nghiệp Sciences Po và ENA, là những đại học có uy tín, nơi xuất thân của những người thay nhau lãnh đạo nước Pháp. Đệ tử của một triết gia nổi tiếng, Paul Ricœur, Macron là một trí thức, ngoài khả năng chuyên môn. Thông thạo Anh ngữ, rất am tường tin học, mê văn chương, thi phú, Macron là người của thời đại mới, cởi mở, thực tiễn, đặt sự hữu hiệu quan trọng hơn là ý thức hệ. Vấn đề của Macron là những người trẻ có trình độ văn hóa thấp, những người ở vùng quê, hay các khu lao động, cảm thấy xa lạ.
Năm 2012, Macron theo lời mời của Hollande, bỏ ngân hàng, nhận chức phó giám đốc văn phòng Phủ Tổng Thống. Được bổ nhiệm là Bộ trương Kinh tế sau đó, Macron từ chức năm ngoái (30/08/2016), vì thấy hệ thống chính trị, hành chánh của Pháp cứng nhắc, không thể hoạt động hữu hiệu, nếu không thay đổi toàn diện. Macron lập phong trào "En Marche" (Lên Đường), quy tụ những người có thiện chí, thuộc phe hữu hay phe tả, hay chưa từng hoạt động chính trị, muốn cải thiện xã hội Pháp. Giới chính trị coi thường, nghĩ đó cũng chỉ là một phong trào bỏ túi, ồn ào vài tháng rồi biến mất. Nhưng En Marche… lên đường thiệt, càng ngày càng đông người theo. Những buổi meetings của Macron không đủ chỗ cho người kéo tới tham dự, đa số là lớp trẻ. Macron trở thành một thứ pop star, biến các chính khách khác trở thành các cụ già mệt mỏi.
Trong đời tư, Macron chứng tỏ ông ta có cá tính mạnh, biết mình muốn gì. Ông ta kết hôn với bà giáo dạy văn chương trung học, lớn hơn ông… 20 tuổi, đã có 3 con, ngang tuổi với ông dượng. Bà Macron nói đùa : Emmanuel phải đắc cử kỳ này, vì năm năm nữa, mặt mũi tôi sẽ trở thành vấn đề cho anh.
Nếu Macron đắc cử, ông ta sẽ cải cách nước Pháp một cách ôn hòa. Ông ta chủ trương mở cửa, cải tiến để bắt kịp thế giới đang thay đổi, nhưng không dùng những biện pháp mạnh như Fillon, không đòi mồ hôi, nước mắt. Vấn đề của Macron là ông ta muốn là người không đảng phái, lấy phiếu của cả cánh tả, lẫn cánh hữu, những biện pháp ông ta đề nghị có vẻ nửa chừng xuân. Phe tả chỉ trích ông ta phản động như phe hữu, phe hữu kết án ông ta tiếp tục chính sách của phe tả đã làm lụn bại nước Pháp. Cả hai phe tả hữu quả quyết Macron là tay mơ, không có hệ thống đảng phái mạnh đứng hỗ trợ, không có kinh nghiệm, sẽ đưa nước Pháp vào tình trạng hỗn loạn.
Ủng hộ Macron mạnh nhất là… các nước láng giềng. Trong số 11 ứng cử viên, Macron là người ủng hộ Liên Hiệp Âu Châu tích cực nhất, vô điều kiện. Theo Macron, tương lai nước Pháp nằm trong khối Âu Châu. Nước Pháp quá nhỏ để có thể đứng một mình, đương đầu với Hoa Kỳ, với Á Châu. Ra khỏi Âu Châu, một thị trường lớn nhất thế giới, 500 triệu dân, là một cách tự sát đối với một quốc gia 66 triệu người đang gặp khó khăn về mọi phương diện.
Một vấn đề nữa, quan trọng hơn cả, mà ít người nêu ra : Tổng Thống mới sẽ có đa số ở Quốc Hội hay không ? Sau bầu cử Tổng thống, sẽ tới bầu cử quốc hội một tháng sau. Không ai tưởng tượng nổi khuôn mặt mới của quốc hội Pháp. Các đảng lớn tan rã, đảng cực hữu của Le Pen hiện chỉ có hai dân biểu và hai thương nghị sĩ, phong trào En Marche của Macron đưa người ra tranh cử lần đầu. Quốc Hội sẽ là những mảnh vụn. Đối với những nước khác, như Đức hay Hòa Lan, đó là chuyện thường. Các nhóm sẽ thương lượng, thỏa thuận với nhau để tạo một khối đa số. Người Pháp chưa có thói quen đó.
Ở Pháp, cho tới nay, phe nào thắng nắm hết, phe nào thua về đuổi gà cho vợ, chờ 5 năm, ra tay chiếm lại chính quyền.
Nước Pháp đi về đâu ?
Dù tổng thống tên là Le Pen, Fillon, hay Macron, tương lai nước Pháp trong những ngày tới không có gì rực rỡ.
Với Le Pen, một cuộc phiêu lưu không tiền khoáng hậu bắt đầu. Hoa Kỳ là một cường quốc, có thị trường nội địa lớn, có khả năng tự túc về nhiên liệu, dầu khí, có đồng dollars mạnh, có thể bầu Donald Trump giỡn chơi 4 năm. Pháp không đủ phương tiện để chơi trò chơi đó. Fillon là người có chính sách can đảm nhất để cải cách, nhưng với những vụ lem nhem bị khám phá mỗi ngày, liệu ông ta có đủ uy tín để đòi dân đổ mồ hội và nước mắt ? Macron là một khuôn mặt mới, trẻ trung, tích cực, nhưng không ai biết vai ông ta có đủ mạnh để gánh vác những gánh nặng lớn lao ?
Nước Pháp có dư khả năng, có tài nguyên, có chất xám để cải cách, đóng lại vai trò một cường quốc. Chỉ thiếu một, hai yếu tố, nhưng cũng là yếu tố quan trọng hàng đầu : sự quyết tâm và trách nhiệm công dân. Người Pháp nào cũng nghĩ phải thay đổi, hy sinh để cải cách nước Pháp, nhưng người phải thay đổi là tất cả những người khác, trừ tôi. Cách đây 20 năm, Đức bị coi là phần tử bệnh hoạn của Âu Châu (the sick man of Europe), thua Pháp về mọi mặt. Cựu thủ tướng Gerhard Schröder, đảng Dân chủ Xã hội SPD, quyết định phải cải cách, đòi hỏi cả nước hy sinh, chấm dứt những biện pháp mị dân, chế độ bao cấp. Ông Schröder sau đó đã thất cử, nhưng chính sách can đảm của ông đã đặt nền móng cho một nước Đức mới. Ngày nay Đức trở thành cường quốc kinh tế số một ở Âu Châu, cán cân xuất nhập và ngân sách thặng dư, thất nghiệp 4%, Pháp trở thành phần tử bệnh hoạn, với 2.100 tỷ tiền nợ, thất nghiệp trên 10 phần trăm (24 % trong giới trẻ), ngân sách lạm chi quá giới hạn đã cam kết với Liên Hiệp Âu Châu. Người Pháp không có tinh thần trách nhiệm của người Đức. Nước Pháp không có chính trị gia can đảm như Schröder. Trò chơi phổ thông của dân Pháp là khi gặp khó khăn là đổ ra đường biểu tình, đình công, bãi thị, làm tê liệt cả nước. Và chính quyền, tả hay hữu, mỗi lần có đám đông phản đối, không có thái độ gì khác hơn là ký ngân biếu, tặng nhóm này vài chục triệu, giúp nhóm kia vài chục triệu. Người Pháp gọi là "Acheter la paix sociale", nghĩa là lấy tiền nhà nước mua an bình xã hội, để được yên thân. Chuyện cải cách xếp một xó, để hậu tính. Con bệnh nằm chờ từ năm này qua năm khác, người ta chỉ vực dậy trong những ngày bầu cử. Nhưng lần này, có nhiều dấu hiệu cho thấy là người Pháp đã nổi giận, muốn thay đổi thực sự.
Paris 05/04/2017
Từ Thức
