Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Hậu qu ca đt mưa to kéo dài t ngày 9 tháng 10 đến cui tun va qua min Bc và khu vc phía Bc min Trung càng ngày càng nng n.

laokai1

Đường vào thôn bị ngập, đường thông sang thôn khác bị sạt lở - Ảnh minh họa 

Theo thống kê do Ban Ch đo Phòng – Chng thiên tai ca Vit Nam công b hôm 16 tháng 10, riêng v nhân mng đã có 72 người chết, 30 người vn còn mt tích. Đi vi tài sn, lũ, lt, st l đt đã làm hư hng khong 50.000 căn nhà. Chưa có thng kê v thit hi đi vi nông nghip nhưng tn tht ca nông dân chc chn rt kinh khng khi vn liếng, m hôi ca h đ vào rung, vườn, ao, h đã b nước lũ và đt đá xóa sch.

Ban Ch đo Phòng – Chng thiên tai ước đoán, riêng chăn nuôi, ch trong vòng mt tun, chng 10.000 gia súc và 290.000 gia choặc b nước dìm chết, hoc b nước cun trôi… Con số liên quan đến thit hi v tài sn s tăng thêm hàng ngàn t sau khi có thng kê chính thc v s hư hng ca h thng h tng (đường sá, cu cng, đê điu, kênh mương, mạng đin, đin thoi).

Năm nay, miền Bc và khu vc phía Bc min Trung Vit Nam có ít nht bn đt mưa to, kéo dài nhiu ngày và theo sau đó là lũ, lt, st l xy ra khp nơi, đc bit là Tây Bc, Đông Bc, vùng đi núi phía Bc min Trung. Trước những thiệt hi càng ngày càng cao v nhân mng, tài sn, các cơ quan hu trách Vit Nam, bao gm c Ban Ch đo Phòng – Chng thiên tai ln các trung tâm d báo v khí tượng – thy văn có khuynh hướng qui trách nhim cho… Tri (biến đi khí hu, thi tiết dị thường, cc đoan, khó d đoán).

Chẳng riêng Vit Nam, thi tiết trên toàn cu rõ ràng là đang có nhiu din biến khác thường, song chng l nhng v lũ, lt, st l đt đã xy ra và 10.266 đa đim mười tnh vùng núi phía Bc hin trong tình trng có thể xy ra st l bt kỳ lúc nào, 2.110 đim mà nguy cơ đt chui được nhn đnh là "rt ln" thm chí "đc bit ln" hoàn toàn do… Tri ?

Các chuyên gia của nhiu lĩnh vc đã, đang và có l s còn tiếp tc khng đnh không phi, chính xác là không hoàn toàn như thế !

Có thể dùng hi tho mi nht do y ban Dân tc ca Quc hi Vit Nam đng ra t chc ti Hà Ni hôm 14 tháng 10 v lũ quét và st l như mt dn chng.

Theo tường thut ca t Tui Tr thì ti hi tho va k, ông Shinro Abe – mt chuyên gia cao cấp v đa k thut ca Công ty Okuyama Boring (Nht), cho rng, lũ quét và st l liên quan mt thiết đến phương thc thi công h thng h tng giao thông. Không kho sát k và đào xi t dưới lên trên (thay vì phi làm ngược li) khi thi công mt dc d dn ti st l, khó khc phc hu qu. Ông Vũ Mnh Li, tng là Vin phó Vin Xã hi hc thuc Vin Hàn lâm Khoa hc xã hi Vit Nam thì khng đnh, lũ quét, st l còn do phá rng đu ngun, khai thác khoáng sn vô ti v, cho phép đào xi lung tung, không đánh giá tác động tiêu cc đến môi trường…

Ông Lợi không phi người đu tiên, càng không phi người cui cùng nhn đnh như vy. Hi đầu tháng 6 năm nay, ti hi ngh v phòng chng thiên tai 18 tnh min Bc, ông Hoàng Văn Thng, Th trưởng B Nông nghip và phát trin nông thôn tng thú nhn, ngoài tác đng ca biến đi khí hu, hu qu ca thiên tai (lt, lũ, st l, hn hán,…) trở thành khốc lit còn vì "phát triển thiếu bn vng, khai thác quá mc tài nguyên".

***

Vài năm gần đây, "phát trin thiếu bn vng, khai thác quá mức tài nguyên" được gii hu trách lp đi lp li khá nhiu khi tho lun v các vn nn kinh tế - xã hi nhưng đáng ngc nhiên là chưa bao gi h phân tích cn k xem đâu là nguyên nhân.

"Phát triển thiếu bn vng, khai thác tài nguyên quá mức" khi đu t lúc nào ? Phi chăng là t 1991 khi các đi biu d Đi hi Đng cộng sản Việt Nam ln th by thông qua cương lĩnh, xác đnh "công nghip hóa theo hướng hin đi" và đnh ca "phát trin thiếu bn vng, khai thác tài nguyên quá mc" có phi t khi Đi hội Đng cộng sản Việt Nam ln th chín (2001) đ ra ch trương "công nghip hóa theo kiu rút ngn, gn vi hin đi hóa và phát trin kinh tế th trường theo đnh hướng xã hi ch nghĩa" hay không ?

Trung tuần tháng 11 năm 2016, khi đến thăm Bc Ninh d "Ngày hi Đi đoàn kết toàn dân tc", ông Nguyn Phú Trng, Tổng bí thư Đng cộng sản Việt Nam, t ra hết sc phn chn, nêu ra mt câu hi có tính khng đnh : "Nhìn một cách tng quát, đt nước có bao gi được thế này không ?".

Ông Trọng hi dõng dc như thế vì "kinh tế Vit Nam phát trin, v thế Vit Nam trên trường quc tế ngày càng cao, Vit Nam có quan h vi tt c các nước ln trên thế gii, tham gia tất c các t chc quc tế".

Song "nhìn một cách tng quát", rõ ràng là chưa thế h nào Vit Nam phi liên tc đc, nghe, xem nhiu thông tin, hình nh thương tâm v hu qu ca thiên tai đ lên đu đng bào ca mình dn dp như vài năm gn đây.

Tháng 1 năm 2015, sau khi "nhìn một cách tng quát", The Economist – mt tp chí v kinh tế ca Anh – tng k rng, du thiên h luôn xem xét, cân nhc k lưỡng tác đng đến môi trường ca tng d án thy đin nhưng Chương trình Phát trin Liên Hip Quc (UNDP) cho biết, Vit Nam chưa bao gi công b nhng tài liu kiu đó đi vi các công trình thy đin mc lên như nm trên khp Vit Nam.

The Economist gọi n lc phát trin thy đin đ tha mãn nhu cu năng lượng cho đến năm 2020 - bt k n lc đó hy dit các cánh rng già, nhng dòng sông, biến nông dân thành nn nhân ca lũ, lt, st l, đng đt là thin cn và d đoán - giá s rt đt. Đối tượng thanh toán trc tiếp s là người nghèo, đc bit là thành viên các cng đng thiu s.

"Nhìn một cách tng quát", kế hoch phát trin thy đin t là con đ ca ch trương "công nghip hóa theo kiu rút ngn, gn vi hin đại hóa và phát trin kinh tế th trường theo đnh hướng xã hi ch nghĩa".

Phải ti năm 2013, sau khi thy đin đã tr thành đi ha ca nhiu vùng, dân chúng liên tc ct tiếng oán thán, Quc hi Vit Nam mi c y ban Khoa hc - Công ngh - Môi trường thẩm tra các công trình thy đin. Theo y ban này, vic qun lý cht lượng, an toàn ti các công trình thy đin, đc bit là các công trình thy đin va và nh tim n nhiu ri ro khó lường : khong 30% đp chn nước chưa được kim đnh ; khong 66% đp chn nước chưa được duyt phương án bo v ; khong 55% ch đp chưa có phương án phòng chng lt bão. Đáng lưu ý là 160 d án thy đin thc hin t 2006 đến 2012 đã hy dit 19.792 héc ta rng.

Cũng trong năm 2013, chính phủ Vit Nam tiến hành "rà soát quy hoạch thy đin" và cho biết đã loi b 424 d án, không đưa vào quy hoch 172 "v trí tim năng", tm dng có thi hn 136 d án, tiếp tc đánh giá 158 d án khác. Cho đến lúc đó, Vit Nam vn còn 815 d án thy đin phc v công cuc "công nghip hóa theo kiểu rút ngn, gn vi hin đi hóa và phát trin kinh tế th trường theo đnh hướng xã hi ch nghĩa".

Năm sau (2014), chính phủ Vit Nam chính thc thú nhn, nhng d án thy đin va và nh là nguyên nhân chính tăng thêm đói nghèo, đy người thiu s tới tt đnh ca s bn cùng. T khi có các d án thy đin, vào mùa khô, c đin ln nước nhiu khu vc cùng thiếu. Hn hán đang theo xu hướng năm sau nghiêm trng hơn năm trước. Chuyn x lũ vô ti v ca các nhà máy thy đin sau nhng trn bão ln còn làm chết thêm hàng trăm người, phá hy nhiu khu dân cư, rung vườn, khiến hu qu thiên tai thêm trm trng.

Tháng 3 năm nay, trong một công đin gi cho nhiu cơ quan hu trách, Th tướng Vit Nam yêu cu gia tăng kim soát vic quy hoch, đu tư, xây dựng, vn hành các công trình thy đin. B Công Thương được yêu cu phi cương quyết loi b các d án, công trình thy đin không hiu qu, không an toàn, nh hưởng bt li ti dòng chy, môi trường và đi sng dân chúng. Đng thi phi cùng vi B Tài nguyên và môi trường hoàn thin quy trình vn hành các h cha đ va bo đm hiu qu phát đin, va đáp ng nhu cu s dng nước khu vc h du trong mùa khô, ct - gim lũ và các tác đng tiêu cc trong mùa mưa. B Nông nghip và phát trin nông thôn thì được yêu cu buc ch đu tư các d án thy đin trng rng thay thế ngay lp tc. Đến lúc đó, din tích rng được trng đ thay thế ch chng 3,7%.

Tới tháng 7, ti mt hi tho do Hip hi Năng lượng Vit Nam t chc, chính quyn nhiu đa phương khăng khăng xin thực hin thêm các d án thy đin va và nh, còn B Công Thương công khai tán thành.

Chẳng hn, tuy B Công Thương đã loi b 54/123 d án thy đin va và nh Lào Cai nhưng chính quyn tnh này va xin "b sung vào quy hoch thy đin" mười d án khác. Ngoài Lào Cai, chính quyn các tnh Qung Tr, Qung Nam, Đk Lk cũng đang làm như thế. Qung Tr đang xin "b sung bn d án thy đin" sau khi có 10 d án thy đin b loi ra khi quy hoch. Qung Nam mun "b sung 14 d án thy đin". Theo quy hoạch, Đk Lk ch còn 9 d án thy đin nhưng đã thành công trong vic vn đng B Công Thương trình chính ph Vit Nam b sung vào quy hoch thy đin ca tnh này sáu d án thy đin khác…

***

Thống kê được công b ti hi tho v lũ quét và st l din ra hôm 14 tháng 10 cho biết, trong mười lăm năm, t 2000 đến 2015, ti Vit Nam xy ra 250 v lũ quét và st l khiến 646 người chết và mt tích, 351 người b thương, tng thit hi tài sn khong 3.300 t.

Chưa rõ ti sao thng kê ch được thc hin đến năm 2015. Nếu thng kê bao gm nhng s liu ca năm 2016 và t đu 2017 đến nay, s v lũ quét ln st l cũng như tng thit hi nhân mng, tài sn t s kinh khng hơn nhiu (hi đu năm nay, Tng cc Thng kê của Vit Nam tng cho biết, riêng năm 2016, ngoài vic làm 246 người chết và mt tích do lũ quét, st l, lt, thiên tai nói chung - bao gm c các đt rét đm, rét hi min Bc, khô hn Tây Nguyên và nước mn xâm nhp sâu vào đng bng sông Cu Long - đã làm Việt Nam mt 40.000 t đng, tương đương 1,8 t M kim).

Giống như nhiu viên chc điu hành các công trình thủy đin khác, ông Đng Trn Công, Chánh Văn phòng Nhà máy Thy đin Hòa Bình, mi khng đnh vi báo gii rng vic m tám ca x ca h cha nước cho nhà máy này trong hai ngày 10 và 11 tháng 10 là "đúng qui trình". Vic m đng lot tám ca xthể khiến lũ lt khu vc h du thêm trm trng, thm chí gây thêm tn tht nhân mng và tài sn nhưng không th trách ông Công, cũng chng th trách Công ty Thy đin Hòa Bình.

Khi phê duyt, ban hành "qui trình", Thủ tướng buc phi quan tâm đến "bo đm an toàn công trình", đập chn nước ca mt công trình thy đin v, hu qu s thm khc hơn nhiu. Biết thế nhưng chng ai có th lc đu vi thy đin vì đó là ch trương!

Trân Văn

Nguồn : VOA, 18/10/2017

Published in Diễn đàn