 | Tổng quan: | 3638708 |
Chuyện quân nhân đang thực hiện nghĩa vụ quân sự bị tử vong trong hai năm nay gây nhiều sự chú ý của công luận. Ngoài trách nhiệm điều tra, xử lý những sai trái, phạm pháp thuộc cơ quan chức năng, còn có vai trò của báo chí giúp thông tin kịp thời, chính xác tới độc giả, tránh sự hiểu lầm đáng tiếc hoặc bưng bít thông tin.
Binh nhất Lý Văn Phương và nơi xảy ra vụ việc là trường bắn Đồng Doi (ảnh trái) - Ảnh chụp màn hình video
Hai vụ năm 2021
Vụ quân nhân Trần Đức Đô tử vongđã thu hút sự quan tâm chưa từng thấy trên mạng xã hội, đến mức đã có cả những trang fanpage trên Facebook được lập, với những bài viết thu hút hàng ngàn lượt bình luận.
Với báo quốc doanh, lượng tin bài cũng rất nhiều, chỉ trong một thời gian ngắn.
Đáng chú ý là thông tin từ mạng xã hội, đài nước ngoài cùng gia đình nạn nhân đều trái ngược với thông tin trên báo chí nhà nước. Một đằng nghi vấn bị sát hại, một đằng khẳng định ngay là tự tử.
Dù cho kết luận cuối cùng rằng quân nhân này tử vong do tự tử là "đúng", thì việc đưa tin của báo chí ngay sau khi xảy ra vụ việc cũng rất không tốt, nặng tính một chiều, thiên về trấn an dư luận, song lại chỉ gây thêm nghi ngờ cho tới nay.
Đám tang quân nhân Trần Đức Đô
Vụ quân nhân Nguyễn Văn Thiên tử vong. Cũng tương tự vụ trước, việc đưa tin của báo chí dựa chủ yếu vào đơn vị quân đội, chưa có kết quả khám nghiệm tử thi mà đã kết luận ngay tử vong "do tự té ngã". Trái lại, thông tin trên mạng xã hội, từ gia đình nạn nhân và đài nước ngoài cho thấy nhiều vết bầm tím đáng ngờ trên cơ thể nạn nhân.
Tuy nhiên, may mắn hơn, vụ việc này đã được cơ quan điều tra Hình sự quân đội khởi tố vụ án, khởi tố bị can…
Rõ ràng, qua hai vụ việc trên, sự yếu kém vì nhiều lẽ của toàn bộ hệ thống báo chí VN đã lộ rõ. Họ không đảm bảo được tốt vai trò thông tin tuyên truyền của nhà nước sao cho ít nhiều khách quan, lại càng không đáp ứng được đòi hỏi chính đáng của độc giả.
"Một tổng biên tập"
Vụ việc thứ ba đáng bàn vừa xảy ra ngày 12/6/2022. Quân nhân Lý Văn Phương tử vong tại đơn vị.
Nhiều báo đã đưa tin. Trên mạng xã hội trong ngày hôm nay 14/6/2022 cũng có video người nhà nạn nhân phản ứng, ngờ vực, video đưa tang nạn nhân và livestream cảnh đưa tang. Đài nước ngoài RFA đã có thông tin khá chi tiết về vụ việc, trong đó có phỏng vấn người thân nạn nhân, với nhiều nghi vấn.
Tuy nhiên, khác hoàn toàn với hai vụ trước, lần này toàn bộ hệ thống báo chí nhà nước đã có "một tổng biên tập" – nói theo cách mà chính vài báo trong hệ thống này thường ám chỉ là của "các thế lực thù địch" – đó là… Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN).
Từ các báo lớn, với lượng độc giả hàng đầu như Tuổi trẻ, cho đến báo của cơ quan truyền thông ngang hàng với TTXVN như VTV, tất tật cũng đều đăng lại một bản tin đã được "đúc sẵn" của TTXVN.
Đặc biệt, trong bản tin đó không có chuyện nhanh nhảu khẳng định nguyên nhân tử vong là "tự (gây) tử", như kiểu đưa tin của hai vụ trước, mà chỉ cho biết "các cơ quan chức năng đang khẩn trương điều tra xác minh, kết luận nguyên nhân tử vong của quân nhân Lý Văn Phương và xử lý nghiêm sai phạm của cá nhân, tổ chức liên quan (nếu có)".
Ảnh minh họa : báo chí Việt Nam
Giờ là đến câu hỏi…
Tại sao ?
Độc giả nào để ý, tinh ý thì có thể thấy hiện tượng độc đáo đó, rồi thắc mắc. Có ít nhất ba kiểu thắc mắc, kết luận về cách đưa tin lạ.
Một, đám nhà báo, tòa báo lười biếng, coi chuyện lũ trai trẻ hiếu động đi lính chết là chuyện … nhỏ. Cứ lấy tin TTXVN đã, rồi khi nào có tin giật gân, câu viu thì mới xông vào cuộc.
Hai, rút kinh nghiệm hai vụ trước, và nhiều chuyện nhạy cảm tương tự, thôi thì cứ an toàn, đưa theo TTXVN (như kiểu đưa tin những trường hợp lãnh đạo "tứ trụ" có hoạt động quan trọng nào đó). Gương tày liếp mới mấy năm trước, cả Tuổi trẻ lẫn VietnamNet bị phạt vạ, vì hồ hởi đưa nguyên văn lời (cố) Chủ tịch Trần Đại Quang liên quan Luật Biểu tình, vẫn còn đó.
Ba, nhiều khả năng hơn, chính "cơ quan chức năng" ở trên "cải tiến", kịp thời chỉ đạo các báo phải thận trọng, rút kinh nghiệm hai vụ trước, đến vụ này lại còn nhạy cảm hơn vì nạn nhân người dân tộc.
Và thế là… "rút" theo kiểu …
Rút lui
Phải gọi là "rút lui" có nghĩa về cách làm báo, nó giống với phong cách từ… thiên niên kỷ trước, cách nay nửa thế kỷ, trước "Đổi mới". Báo chí nhà nước khi đó rất "nghiêm nghị", không có chuyện đưa tin, bài để ảnh hưởng tới lòng tin tuyệt đối của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
"Cải tiến" hóa "cải lùi" !
Nhưng sao không "lùi" hẳn một thế kỷ luôn, nhỉ ? Trở lại cái thời các bậc tiền bối, kể cả cộng sản, làm báo theo phong cách của "thực dân Pháp", cho dân được nhờ.
Nguyễn Hữu Vinh (Ba Sàm)
Nguồn : RFA, 14/06/2022
