Thông Luận

Các trẻ em Trung Quốc chỉ mới 10 tuổi sẽ sớm phải tiếp thu các bài học về tư tưởng Tập Cận Bình. Trước khi đến tuổi thiếu niên, học sinh sẽ phải học những câu chuyện về cuộc đời của nhà lãnh đạo Trung Quốc, và ghi nhớ rằng "Ông nội Tập Cận Bình đã luôn quan tâm đến chúng ta".

Đây sẽ là một hồi chuông cảnh báo cho Trung Quốc hiện đại. Sự tôn kính mà nhà nước giúp xây dựng cho Tập gợi nhớ tới sự sùng bái cá nhân đối với Mao Trạch Đông, và đi cùng với đó là nạn đói và khủng bố do Mao gây ra trong Đại nhảy vọt và Cách mạng Văn hóa. Từ nước Nga của Stalin đến Romania của Ceausescu, Triều Tiên của Kim và Cuba của Castro, sự kết hợp giữa sùng bái cá nhân và sự cai trị của Đảng Cộng sản thường là công thức cho sự nghèo đói và tàn bạo.

Những so sánh này có vẻ quá lạc điệu, nếu xét mức độ giàu có và trình độ phát triển tinh vi của Trung Quốc hiện đại. Sự chuyển đổi kinh tế của đất nước trong những thập niên gần đây là rất đáng chú ý, khiến Bắc Kinh thúc đẩy một "mô hình Trung Quốc" mà từ đó thế giới có thể học hỏi.

Nhưng điều quan trọng là phải phân biệt giữa "mô hình Trung Quốc" và "mô hình Tập". Mô hình cải cách và mở cửa của Trung Quốc, do Đặng Tiểu Bình đưa ra, dựa trên việc bác bỏ sự sùng bái cá nhân. Đặng kêu gọi các quan chức "tìm kiếm sự thật từ dữ kiện thực tế". Chính sách nên được hướng dẫn bởi quan sát thực tế về những gì hiệu quả, thay vì những tuyên bố khoa trương của Chủ tịch Mao.

Để cho phép các quan chức thử nghiệm các chính sách kinh tế mới, điều cốt yếu là phải phá vỡ nỗi sợ hãi và giáo điều gắn liền với một nhà lãnh đạo toàn năng. Giới hạn nhiệm kỳ đối với vị trí chủ tịch nước Trung Quốc đã được đưa ra vào năm 1982, không cho phép bất kỳ nhà lãnh đạo nào được nắm giữ chức vụ này quá hai nhiệm kỳ 5 năm. Trong thời kỳ hậu Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc đã thực hiện hai cuộc chuyển giao quyền lãnh đạo một cách trật tự, từ Giang Trạch Dân sang Hồ Cẩm Đào, và từ Hồ Cẩm Đào sang Tập Cận Bình vào năm 2012.

Các giới hạn nhiệm kỳ cũng là nhằm để giải quyết vấn đề kế vị thường xảy ra trong các quốc gia độc đảng. Do đó, sự lãnh đạo tập thể của đảng sẽ quan trọng hơn sự lãnh đạo lôi cuốn của một cá nhân duy nhất.

Tuy nhiên, trong thời đại của Tập, Đảng Cộng sản Trung Quốc một lần nữa chấp nhận sự sùng bái cá nhân. Đảng đã đưa tư tưởng Tập Cận Bình vào điều lệ Đảng tại đại hội năm 2017. Vinh dự này trước đây chỉ dành cho một nhà lãnh đạo khác, khi vẫn còn nắm quyền, đó chính là Mao. Vào năm 2018, các giới hạn nhiệm kỳ thời Đặng đối với chức chủ tịch nước cũng bị bãi bỏ, tạo tiền đề cho ông Tập cầm quyền trong nhiều thập niên, nếu không muốn nói là trọn đời.

Sự gia tăng sùng bái cá nhân Tập Cận Bình hiện nay có vẻ như là một sự chuẩn bị cho đại hội đảng năm sau, nơi mong muốn duy trì quyền lực vô thời hạn của nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ phải được đảng mà ông kiểm soát thông qua.

Tập gần như chắc chắn sẽ có được điều mình muốn. Những người ủng hộ ông và những kẻ muốn o bế ông sẽ hoan nghênh động thái này. Làm thế nào họ có thể làm khác được ? Nhà lãnh đạo Trung Quốc được coi là một "hoàng đế tốt", một nhà lãnh đạo sáng suốt, người đang thực hiện tất cả các bước đi đúng đắn để hiện đại hóa đất nước.

Chắc chắn, có thể đưa ra những lập luận ủng hộ các chính sách quan trọng của Tập, chẳng hạn như chiến dịch chống tham nhũng và một chính sách đối ngoại quyết đoán hơn. Các chiến dịch hiện tại để giảm bất bình đẳng và kiểm soát quyền lực của các công ty công nghệ lớn cũng có thể được biện minh.

Nhưng tất cả các chính sách này cũng có thể dễ dàng sai lầm. Việc đe dọa Đài Loan có thể dẫn đến một cuộc đối đầu không cần thiết với Mỹ. Đàn áp các công ty công nghệ lớn có thể khiến các doanh nhân sợ hãi và cản trở khu vực tư nhân.

Khó khăn thực sự là nếu mọi thứ diễn ra không như ý, sẽ rất khó để một ai đó có thể nói một cách công khai như vậy. Tất cả mọi sự sùng bái cá nhân đều dựa trên ý tưởng rằng nhà lãnh đạo vĩ đại khôn ngoan hơn tất cả những người xung quanh ông ta. Không thể thừa nhận ông ta đã mắc sai lầm. Những người chỉ trích cách ông Tập xử lý đại dịch Covid-19 đã bị tống vào tù. Sẽ không có cuộc điều tra công khai hoặc điều trần của quốc hội về đại dịch ở Trung Quốc của ông Tập.

Sự sùng bái Tập về bản chất cũng là một sự sỉ nhục đối với các quan chức cấp cao và tầng lớp trung lưu có học của Trung Quốc, những người phải nghiên cứu tư tưởng của Tập hàng ngày trên một ứng dụng đặc biệt. Họ được kỳ vọng sẽ bày tỏ sự tôn kính đối với những suy nghĩ của nhà lãnh đạo, và lặp lại những câu nói yêu thích của ông, chẳng hạn như "núi xanh và nước trong cũng chính là rừng vàng biển bạc". Bất kỳ ai thấy thủ tục này là điều đáng phản đối hoặc buồn cười, thì tốt hơn hết nên giữ những suy nghĩ đó cho riêng mình. Sự sùng bái đối với Tập Cận Bình có nghĩa là sự thiếu thành thực và sợ hãi giờ đây đã ăn sâu vào hệ thống của Trung Quốc.

Việc kéo dài sự lãnh đạo của Tập trong tương lai cũng là một công thức cho cuộc khủng hoảng kế vị trong tương lai. Nhà lãnh đạo Trung Quốc hiện 68 tuổi. Đến một lúc nào đó, ông sẽ không còn đủ sức để cai trị nữa. Nhưng ông ta sẽ bị loại bỏ như thế nào ?

Việc Tập tạo ra một sự sùng bái cá nhân và những động thái của ông để trở thành một "nhà cai trị trọn đời" là một phần của một mô hình toàn cầu đáng lo ngại. Ở Nga, Vladimir Putin cũng đang thúc đẩy các thay đổi hiến pháp để cho phép ông tiếp tục giữ chức tổng thống tới lúc 80 tuổi. Donald Trump từng "nói đùa" một cách ghen tị rằng, Mỹ nên bắt chước Trung Quốc xóa bỏ giới hạn nhiệm kỳ tổng thống.

Nhưng Mỹ có các biện pháp kiểm soát và cân bằng, cho đến nay đã giúp ngăn chặn những bản năng tồi tệ nhất của Trump. Ở một quốc gia như Trung Quốc – nơi không có tòa án độc lập, bầu cử hay phương tiện truyền thông tự do – không có sự kiềm chế thực sự nào đối với sự sùng bái lãnh đạo. Đó là lý do tại sao Tập giờ đây chính là một mối nguy hiểm cho đất nước của mình.

Gideon Rachman

Nguyên tác : "The Xi personality cult is a danger to China", Financial Times, 13/09/2021.

Trần Hùng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 14/09/2021

Đảng cộng sản muốn lợi dụng sự sùng bái cá nhân Hồ Chí Minh để tuyên truyền rằng nó là tổ chức thích hợp nhứt để lãnh đạo Việt Nam.

Ở Sài Gòn, tôi đã từng nhìn thấy một tấm bảng quảng cáo : Hồ Chí Minh trong chiếc áo phong cách quân sự nổi tiếng đang nhìn vào nhóm quân lính Việt Nam, đang diễn hành đến một địa điểm nào đó của thập niên 60. Nét mặt của Hồ diễn tả sự chấp nhận và nỗi quan tâm sâu sắc. Nó giống như Hồ đang ban phước lành cho nhóm lính khi họ tiến quân cho cuộc thập tự chinh về phía Nam.

Ngày nay hình ảnh Hồ Chí Minh không còn gì trong tâm hồn người Việt Nam, kể cả những người đang lãnh đạo đất nước

Thông qua hình ảnh này, Đảng cộng sản Việt Nam muốn truyền tải thông điệp rằng Hồ cảm thông với những nỗi sợ hãi và đau khổ của người lính, chứ không phải cuồng tín vô nhân đạo : "Bác Hồ" không phải là nhà lãnh đạo cách mạng tàn nhẫn và máu lạnh của học thuyết cộng sản. 

Hồ Chí Minh đã lên đến được những đỉnh cao tuyệt đối trong văn hóa Việt Nam và giờ đây Hồ không thể bị công kích. Ông là Jesus Christ - Chúa Jesus của Đảng cộng sản Việt Nam. Hồ mang dép, có bộ râu, trông có vẻ thư thái, độc thân, (hoặc ít nhất là tình nhân của Hồ chưa bao giờ được công khai), yêu trẻ em, có một cuộc sống đơn giản, và ông đã thực hiện được các phép lạ (là đánh bại Pháp và Hoa Kỳ). Tuy nhiên, những người cộng sản vốn là vô thần, không thể tuyên bố Hồ sẽ quay trở lại trái đất một ngày nào đó, mặc dù họ có thể sẽ khẳng định như vậy trong tương lai khi khoa học có thể giúp hồi sinh người chết. Nếu ngày đó đến, xác của Hồ đã sẵn sàng để phục sinh trong lăng mộ kiểu Stalin ở Hà Nội. Hồ đã lên đến những đỉnh cao tôn sùng của sự thờ phượng và không ai có thể hoặc dám chạm tới Hồ. 

Sau nhiều thập niên không mệt mỏi của Đảng cộng sản Việt Nam, cố gắng xây dựng hình ảnh Hồ, sự sùng bái cá nhân (cult of personality) đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa Đảng và Nhân dân. Nạn sùng bái là công cụ chính, để dập tắt những lời chỉ trích trong nước về sự cai trị của đảng cộng sản. Có nhiều lý do khiến cho sự sùng bái ngày càng mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Thứ nhất, tư tưởng và học thuyết cộng sản ở Việt Nam ĐÃ CHẾT. Chủ nghĩa cộng sản về mặt tư tưởng và đạo đức đã phá sản toàn diện ở Việt Nam, cũng giống như ở Cuba, Nicaragua, Bắc Triều Tiên và Trung Quốc. Cái ôm hôn thật chặt của Đảng đối với Hồ phản ánh sự phá sản tư tưởng này. Để giải quyết, Đảng cộng sản nhắc đi nhắc lại, tuyên truyền liên tục về quá khứ bằng cách tôn thờ Hồ, bởi sau 60 năm cộng sản ở miền Bắc và 40 năm cộng sản ở miền Nam, chủ nghĩa Mác-Lênin đã chứng minh nó là một sự thất bại. Nếu công chúng Việt Nam thực sự biết sự thất bại của chủ nghĩa cộng sản thì việc Đảng tiếp tục nắm giữ quyền lực đang vô cùng lâm nguy.

Bằng cách tạo ra hình ảnh Hồ Chí Mình đáng yêu và khôn ngoan là một hình thức quảng bá cho chủ nghĩa cộng sản Việt Nam, Đảng hy vọng sẽ tránh được sự hất cẳng khỏi quyền lực có thể xảy ra.

Thứ hai, vào những năm 1960 và 1970, chủ nghĩa cộng sản có thể đã thích hợp ở Việt Nam. Đảng đã sử dụng chủ nghĩa Mác-Lênin để huy động dân chúng ở miền Bắc và miền Nam đánh bại Hoa Kỳ và thống nhất đất nước. Ngày nay, chiến lược sùng bái cá nhân liên tục nhắc nhở công chúng về thành công của Đảng đối với đế quốc Mỹ. Cuộc chiến là thành tựu lớn nhất của Đảng và Hồ đã dẫn Việt Nam tới thắng lợi. Để nhắc nhở nhân dân về những thành tích trong những năm 1960 và 1970, Đảng tìm cách khôi phục tính chính danh và sự xác đáng vào thời nay. Sự sùng bái của Đảng cộng sản Việt Nam đối với Hồ Chí Minh không khác gì việc Ronald Reagan của đảng Cộng hòa được tôn vinh.

Trong những năm 1980, đảng Cộng hòa đã có đóng góp ý nghĩa. Triết lý kinh tế năng động và theo đuổi học thuyết Oswald Spengler, sự lãnh đạo của tổng thống đảng Cộng hòa đã không bị mất uy tín bởi cuộc chiến thảm khốc tại Iraq và sự sụp đổ tài chính năm 2008 dưới thời tổng thống Bush. Sự sùng bái Ronald Reagan của đảng Cộng hòa là một nỗ lực nhằm lôi kéo người dân Mỹ nhớ đến một kỷ nguyên mà tư tưởng của đảng Cộng hòa vẫn còn chỉ huy được sự tôn trọng và tuân phục. Sự sùng bái là cần thiết khi một hệ tư tưởng và các định chế được thiết lập trên hệ tư tưởng đó, đã đánh mất ảnh hưởng vào hy vọng và nguyện vọng của nhân dân.

Thứ ba, sự sùng bái cá nhân xung quanh Hồ Chí Minh đã làm giảm bớt những nghi vấn công khai về quyết định của Hồ chiến đấu chống lại Hoa Kỳ. Sự chấp nhận của đảng cộng sản về cải cách thị trường và bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ trong những năm 1990 đã tạo ra những nghi ngờ nghiêm trọng giữa các đảng viên và quần chúng về sự cần thiết của cuộc chiến với Hoa Kỳ và những hy sinh cũng như thiệt hại quá lớn để giành được chiến thắng. Cụ thể, tại sao đảng cộng sản đưa quân vào miền Nam và khiến cho quá nhiều người phải chết, nếu cuối cùng Đảng lại đón nhận hệ thống kinh tế tư bản mà đảng đã chiến đấu tìm cách để đánh bại ?

Để xua tan những nghi ngờ của công chúng, Đảng cộng sản thông qua hình ảnh bắt mắt, liên tục tuyên bố rằng Hồ và đảng cộng sản quan tâm đến những người lính đã thiệt mạng ở miền Nam. Hơn nữa, nhiều bảng quảng cáo hình ảnh "Hồ và nhi đồng" là nỗ lực mà Đảng cố gắng thuyết phục những người dân đã mất niềm tin rằng Hồ quan tâm đặc biệt đến thế hệ tương lai của Việt Nam.

Nói cách khác, "Bác Hồ" không phải là nhà cách mạng không kiên quyết đã ra quyết định dẫn đến cái chết của hàng triệu người và gây ra chấn thương tâm lý của các thế hệ Việt Nam. Nếu như phần lớn dân tộc Việt Nam một lúc nào đó kết luận rằng Hồ đã mắc sai lầm nghiêm trọng trong cuộc chiến với Hoa Kỳ, thì số phận Đảng xem như đã kết thúc.

Thứ tư, dân tộc Việt Nam rõ ràng là ích kỷ, tư lợi. Sau nhiều thập kỷ chiến tranh và khó khăn kinh tế, họ đã phát triển một một căn bệnh của sự ích kỷ. Khi họ không thẹn thùng tự nâng cao bản thân thì họ một cách trơ trẽn tìm cách thúc đẩy lợi ích của gia đình mình. Chính sự thiếu ý thức xã hội đã dẫn tới sự sụp đổ của miền Nam vào năm 1975. Người miền Nam quan tâm đến sự sống còn của cá nhân và gia đình hơn là sự sống còn của miền Nam như là một quốc gia.

Những người cộng sản đã làm việc cật lực kể từ khi áp dụng các cải cách kinh tế thị trường để thấm nhuần tinh thần dân tộc và trách nhiệm xã hội trong cộng đồng. Sùng bái Hồ đã được sử dụng như một phương tiện bồi dưỡng ý thức xã hội của công chúng. Thông qua hình thức tuyên truyền, Hồ được miêu tả luôn có ý thức xã hội, dễ cảm xúc trước những người bị áp bức và rất yêu nước.

Còn có một nguyên nhân khác mà Đảng tỏ ra quan tâm về trách nhiệm xã hội : nhằm che giấu nạn tham nhũng của các đảng viên và làm cho người dân sao lãng các chính sách kinh tế, đã làm suy yếu chủ quyền, môi trường và sự gắn kết xã hội của đất nướcViệt Nam.

Cuối cùng, Đảng cộng sản muốn lợi dụng sự sùng bái cá nhân Hồ Chí Minh để tuyên bố rằng nó là tổ chức thích hợp nhứt để lãnh đạo Việt Nam. Bởi vì nếu công chúng nhận thức được Đảng đã phạm quá nhiều sai lầm trong quá khứ, cụ thể cuộc chiến chống Mỹ là một sai lầm khổng lồ và tàn phá cuộc sống cũng như hủy diệt nhiều tiềm năng của đất nước, thì tại sao người dân nên tin đảng sẽ làm tốt công việc trong tương lai ?

Tất nhiên, Đảng đã có câu trả lời cho những mối quan tâm đó - nó nằm trong con người của Hồ Chí Minh.

Ở Sài Gòn, có một tấm quảng cáo tuyên truyền : Hồ ở giữa một nhóm công nhân người Việt Nam. Trong tấm hình, mọi người kể cả Hồ đang nhìn về phía trước. Hình nền là các nhà tòa đang nhô cao. Đô thị hóa đang được triển khai. Sự tăng trưởng đang diễn ra. Thông điệp được chuyển tải quá rõ ràng : Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản sẽ lãnh đạo và giúp người dân tiến tới thịnh vượng. Mọi người chỉ cần tin tưởng vào điều đó. Hãy quên đi những thành tích tồi của Đảng : nạn tham nhũng tràn lan, thất bại toàn diện, những cuộc đàn áp và các quyết định tai hại. Và hãy nhớ điều này : Bác Hồ yêu bạn.

Eco in the know

Mai V. Phạm biên dịch

Nguồn : Uncle Ho loves you : Vietnam and the Cult of personality, Eco in tbe Know, 25/09/2015

http://ecointheknow.com/uncategorized/uncle-ho-loves-you-vietnam-and-the-cult-of-personality/

Sự trỗi dậy mạnh mẽ của hiện tượng "sùng bái cá nhân"

Đây là tựa bài phân tích trên báo Les Echos hôm nay 21/02/2017. Hiện tượng "đam mê" các nhà lãnh đạo độc tài đang lan rộng trên thế giới, kể cả ở những nước có truyền thống dân chủ như Hoa Kỳ, hay ở Hungary, Nga … và đang ngấp nghé trỗi dậy tại Pháp.

Ảnh tổng thống Mỹ Donald Trump và tổng thống Nga Vladimir Putin tại Danilovgrad, Montenegro, 16 tháng 11, năm 2016. REUTERS/Stevo Vasiljevic

Đầu tiên hết, ông Jacques Hubert-Rodier, cây bút xã luận về ngoại giao của Les Echos cho rằng sau một tháng lên cầm quyền, ông Donald Trump đang gia nhập vào đội ngũ lãnh đạo độc tài. Những người muốn khẳng định uy quyền, bao gồm Vladimir Putin (Nga), Tập Cận Bình (Trung Quốc), cho đến Viktor Orban (Hungary), Recep Tayyip Erdogan (Thổ Nhĩ Kỳ) và một vài người khác rải rác trên thế giới – những người đã mê hoặc một phần lớn bộ phận dân chúng về quyền lực và một Nhà nước hùng mạnh.

Tuy nhiên, điều nghịch lý là biến dạng của thể chế độc tài đó đều dính dáng đến tất cả các kiểu chế độ, từ dân chủ (Hoa Kỳ, Hungary…), cho đến chuyên chế (Trung Quốc), và cả những thể chế bán dân chủ (như Nga và Thổ Nhĩ Kỳ). Điểm chung của hiện tượng "cá nhân hóa quyền lực" là kêu gọi tính tự quyết của người dân và một ý tưởng nào đó về một quốc gia vĩ đại.

Tại Trung Quốc, Tập Cận Bình đã thâu tóm trong tay gần như mọi quyền lực đang khơi dậy một sự sùng bái cá nhân vốn cho đến giờ chỉ dành cho Mao Trạch Đông. Rodrigo Duterte của Philippines khẳng định uy thế với chiến dịch bài trừ ma túy đẫm máu. Nước Nga có Vladimir Putin tự tạo dựng huyền thoại về mình bằng cách phô bày hình ảnh thân thể cường tráng khi đang cưỡi ngựa hay trong bộ võ phục judo.

Tương tự, tại Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan, sau cú đảo chính hụt hồi trung tuần tháng 7/2016, tung ra chiến dịch thanh trừng trong mọi ngành, với việc bắt giữ vô số nhà báo và nhà đối lập, và đang chuẩn bị củng cố thêm quyền hành tổng thống với cuộc trưng cầu dân ý sắp được tổ chức vào 16/4 tới đây.

Và ở một mức độ nào đó, thủ tướng Hungary Viktor Orban cũng đang tìm cách thâu tóm thêm quyền lực khi đưa đất nước theo hướng mà ông gọi là "nền dân chủ phi tự do" - một thuật ngữ phản ánh nghi kỵ của nhà nước đối với tư pháp và việc kiểm soát lập pháp.

40% người Pháp ủng hộ một chế độ độc tài

Hiện tượng tái khẳng định quyền uy tối thượng của các lãnh đạo nhìn chung đi cùng với một trào lưu mà ông Larry Diamond, giám đốc trung tâm nghiên cứu về dân chủ, trường đại học Stanford gọi là "suy thoái dân chủ". Và sự suy thoái này diễn ra sau một làn gió dân chủ bắt đầu vào cuối thế kỷ XX, đầu tiên hết là tại Châu Mỹ La-tinh và Châu Á, rồi đến Trung – Đông Âu và cuối cùng là Châu Phi.

Theo tác giả bài viết, tình trạng suy thoái trên thể hiện rõ nét trong năm 2016 tại các nước dân chủ và bán dân chủ và đã làm nổi rõ một xu hướng khác đó là sự nổi dậy chống lại tầng lớp lãnh đạo và các định chế của các cử tri. Xu hướng này có liên quan đến một mối lo sợ : làn sóng nhập cư gia tăng và tình trạng khủng bố lan rộng.

Điều đó giải thích phần nào 40% người dân Pháp mong muốn trở lại với chế độ độc tài, theo một thăm dò của Ifof, được công bố trên trang mạng Politico năm 2015. Một chỉ số khác cũng cho thấy xu hướng trên, đó là chỉ số dân chủ trên thế giới, đã tụt giảm từ 5,55 trong năm 2015 xuống còn 5,52 năm 2016 trên bậc thang 10, trong khi chỉ số này là 5,62 trong năm 2006.

Dẫu sao thì vẫn còn một chút lạc quan. Tác giả ghi nhận sự biến dạng của thể chế độc tài đó ít nhiều gì cũng gặp phải sự phản kháng của người dân tại Hoa Kỳ, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ hay tại Nga, phản đối những sắc lệnh, chính sách hay dự luật "phản dân chủ".

Cho dù có mạnh đến mấy như tổng thống Nga Vladimir Putin lúc này, cầm quyền lãnh đạo đất nước trong suốt 17 năm qua, lúc thì trong cương vị tổng thống, lúc ở vị trí thủ tướng, và rất có khả năng sẽ tái đắc cử vào năm 2018, do uy tín của ông vẫn còn cao, nhưng quyền lực của ông cũng đã trở nên mong manh hơn nhiều.

Cuối cùng, tác giả cho rằng, về phần ông Donald Trump, lịch sử sẽ cho biết là ông có thể giữ được nước Mỹ bằng bàn tay sắt hay không. Ngay lúc này đây, dường như ông đã thất bại.

Trump muốn tước bỏ tính chính đáng của tự do báo chí

Liên quan đến ông Donald Trump, việc tân chủ nhân Nhà Trắng không ưa giới báo chí, truyền thông không phải là chuyện gì mới mẻ. Nhưng điều đáng lo ngại, theo báo Le Monde, là "Trump muốn tước bỏ tính chính đáng của quyền tự do báo chí".

Ngày 17/02, ông Trump tuyên bố báo chí là "kẻ thù của nhân dân Mỹ". Vị tổng thống Mỹ gần đây nhất đã có những phát biểu thô bạo chống lại báo chí giống như Richard Nixon trong vụ bê bối Watergate.

Theo nhận định của Le Monde, trong suốt cuộc đời doanh nhân của mình, cho đến trước khi trở thành tổng thống, nhà tỉ phú Donald Trump ít khi phải giải trình về những lựa chọn của mình. Giờ đây, trên cương vị tổng thống – phục vụ đất nước, ông cũng không hề sẵn sàng chấp nhận sự soi xét đối trọng quyền lực.

Thái độ kém khoan dung đối với những chỉ trích không phải là do sự bực bội. Như các cố vấn thân cận của Donald Trump đã khẳng định, việc tước bỏ tính chính đáng của báo chí là nhằm áp đặt những thông tin một chiều duy nhất và những kiểu thông tin này lại được các mạng xã hội nhân bội lên, giam hãm cử tri trong những tín điều của mình.

Chính vì thế, ông Trump và nhóm cộng sự đã coi các phương tiện truyền thông như một đảng phái đối lập. Tờ báo cho rằng xu hướng này là nguy hiểm. Báo chí không làm thay đổi kết quả cuộc bầu cử, ông Trump biết rõ điều này hơn ai hết. Nhiệm vụ của báo chí hoàn toàn khác : đó là thông tin một cách tốt nhất có thể. Bác bỏ chức năng này của báo chí không phải là phục vụ cho người dân Mỹ.

Mỹ - Trung : Những tuyên bố hão huyền của Trump

Về quan hệ giữa hai cường quốc nhất nhì thế giới, báo Le Figaro có bài "Mỹ-Trung : Những lời nói hão huyền" của chuyên gia François Godement, giám đốc chương trình Châu Á thuộc Hội Đồng Đối Ngoại Châu Âu, một tổ chức nghiên cứu, tư vấn có trụ sở tại Luân Đôn.

Tác giả nêu ra một số điểm cho thấy có sự khác biệt giữa những phát biểu liên tiếp, thậm chí tùy hứng và những hành động trên thực tế của tân chủ nhân Nhà Trắng.

Người ta đã nhanh chóng nhận thấy là trong suốt chiến dịch vận động tranh cử và trong vòng có một tháng kể từ khi vào Nhà Trắng, ông Donald Trump thường xuyên nói trước đổi sau, đưa ra các tuyên bố trái ngược. Và nguyên thủ Mỹ thay đổi rất nhanh : Ông tuyên bố muốn đưa vấn đề "một nước Trung Quốc" vào đàm phán thương mại với Trung Quốc, nhưng chỉ cần một cú điện đàm với chủ tịch Tập Cận Bình là ông Trump lại "tỉnh bơ", tái khẳng định tôn trọng chính sách này. Sau khi Bắc Triều Tiên bắn thử tên lửa, tổng thống Mỹ hùng hồn tuyên bố sẵn sàng bảo vệ các đồng minh Châu Á, nhưng báo chí Trung Quốc gọi ông là "con hổ giấy".

Theo chuyên gia Godement, hiện nay có hai xu hướng nhận định về chính quyền Trump : Một xu hướng tin rằng Hoa Kỳ dưới thời ông Trump sẽ cứng rắn, ngăn chặn tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông, chống chương trình hạt nhân của Bắc Triều Tiên, rồi xem xét lại chiến lược thương mại, đặc biệt trong quan hệ với Trung Quốc. Xu hướng thứ hai cho rằng Donald Trump tiếp tục đi theo hướng không can thiệp và biệt lập. Nguyên thủ Mỹ chỉ tìm kiếm các mối lợi trong quan hệ thương mại thế giới, kể cả với các đồng minh của Hoa Kỳ.

Đối với ông Godement, cho đến nay, xu hướng thứ hai sẽ thắng thế. Khoảng cách quá lớn giữa lời nói và hành động của tân tổng thống Mỹ đã làm cho mọi người không tin, coi nhẹ mọi chiến lược của Donald Trump, thậm chí ngay từ khi chiến lược này mới chỉ là phôi thai.

Trăng mật Mỹ -Nga nhạt dần

Nhân hội nghị an ninh Munich lần thứ 53 được tổ chức từ 17 đến 19 tháng Hai vừa qua, báo Le Figaro có bài ghi nhận "Những khó khăn ngăn cản hòa dịu Mỹ-Nga".

Các phát biểu của phó tổng thống Mỹ Mike Pence và ngoại trưởng Nga Serguei Lavrov cho thấy cả hai nước đều đặt lợi ích quốc gia lên trên hết.

Cụ thể, Washington mong muốn tìm kiếm những biện pháp cải thiện quan hệ với Moskva, nhưng trên cơ sở Realpolitik (chính trị thực tiễn) và theo hướng này, tổng thống Donald Trump đã bổ nhiệm hai nhân vật được đánh giá là có năng lực, yêu nước, có kinh nghiệm : ông Rex Tillerson làm Ngoại trưởng và ông James Mattis làm bộ trưởng Quốc Phòng.

Thế còn Nga ? Tại hội nghị Munich, ngoại trưởng Lavrov nói thẳng Moskva mong muốn chấm dứt "trật tự thế giới tự do" do giới tinh hoa các nước phương Tây tạo ra nhằm mục đích thống trị. Thay vào đó là một "trật tự thế giới dân chủ và công bằng". Nga cũng muốn xóa bỏ Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, một "tàn tích từ thời chiến tranh lạnh".

Về quan hệ Nga-Mỹ, ông Lavrov tuyên bố : "Tiềm năng hợp tác trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, nhân đạo rất lớn ; nhưng cần được thực hiện". Moskva để ngỏ khả năng này và hy vọng Mỹ cũng có thái độ tương tự.

Phó tổng thống Mike Pence thận trọng đáp lại rằng, "Hoa Kỳ sẽ tiếp tục đòi Nga phải làm rõ các vấn đề, ngay cả khi chúng tôi vẫn tìm kiếm những lĩnh vực đồng thuận". Tờ báo diễn giải phát biểu của phó tổng thống Pence như sau : Hoa Kỳ sẽ không bao giờ chấp nhận Nga can thiệp vào Donbass, phía đông Ukraina, nhưng Washington sẵn sàng hợp tác với Moskva để bình định tình hình ở Syria và vùng phụ cận, bởi vì Hoa Kỳ cho rằng, để chống lại tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo tại Trung Đông, thì cần phải liên minh với Nga.

Trang nhất các báo

Bầu cử tổng thống Pháp là chủ đề chính trên một số nhật báo. "Bài diễn thuyết kinh tế của Jean-Luc Melenchon", "Y tế : Fillon làm sáng tỏ kế hoạch nhưng không từ bỏ điều gì" và "Chi phí khổng lồ cho đề xuất thu nhập phổ quát của Hamon" lần lượt là hàng tít chính trên trang nhất các tờ báo Le Monde, Le Figaro và Les Echos.

Thời sự quốc tế cũng được một số tờ báo đặt lên trang nhất. Le Monde ghi nhận "Mức bán vũ khí thế giới tăng vọt trên nền tảng căng thẳng quốc tế". Le Figaro chú ý đến tình hình tại Irak với "cuộc tấn công quyết định đánh vào thành trì quân khủng bố tại Mosul đã bắt đầu".

Liên quan đến nước Mỹ, hôm qua 20/02/2017, là đúng một tháng ông Donald Trump chính thức nhậm chức, trở thành tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Libération trên nền ảnh ông Trump mặt nhìn đăm chiêu, hóm hỉnh nhận định : Chỉ một tháng ở Nhà Trắng của Donald Trump đã đủ để làm cả thế giới chóng mặt. Hạn chót rời Nhà Trắng là vào năm 2021, ngoại trừ ông tái đắc cử… Do đó, "chỉ còn hơn có 1429 ngày nữa mà thôi".

Minh Anh