Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

mercredi, 16 mai 2018 08:07

Bắc họa

Trong phần thuyết trình vi Trung tâm Nghiên cu Chính sách Chiến lược Úc (Australian Strategic Policy Institute) ti th đô Canberra vào th Hai 7/05/2018 va qua, tướng Robert B. Brown thuc Quân lc Hoa Kỳ nhn đnh rng mc du gii lãnh đo quân s Trung Quốc vn còn tôn trng chúng tôi (Hoa Kỳ), h không còn s chúng tôi na [1].

bachoa1

Tập Cận Bình đang lãnh đạo nước Trung Hoa lục địa như một Hoàng đế của một thời xa xưa

Tướng Brown cho biết ông đã đi Trung Quc nhiu ln năm ngoái, và trong mt ln gp các lãnh đo quân s hàng đu ca Quân đi Gii phóng Nhân dân, ông thy cách cư x ca họ có gì khác mà phải mt chp lâu ông mi nhn ra. Đó là trước đây h n và s Hoa Kỳ, bây gi h ch còn n ch không s.

Tướng Brown cho rng có mt chút s là điu tt. "Bn cn có mt chút s đ bin pháp ngăn cn có th hiu qu".

Làm sao để Trung Quc sợ Hoa Kỳ, hay có chút s nào đó đi vi các quc gia khác ?

Sự tri dy ca Trung Quc trong thi gian qua có l là đ tài chính tr thế gii được bàn cãi và quan tâm nhiu nht trên toàn cu. Có người vn tin Trung Quc s tri dy trong hòa bình, s chp nhận trt t thế gii t do do Hoa Kỳ hình thành và lãnh đo sau Thế Chiến Hai, và dù có ln mnh my đi na, h s không th qua mt Hoa Kỳ v kinh tế, quân s và văn hóa (quyn lc mm).

Có thật như vy không ?

Về mt văn hóa/văn minh thì Trung Quc có l s không bao gi qua mt Hoa Kỳ bi tiến trình lch s ca h, và các giá tr t do và nhân phm, s khó chinh phc được my ai trên thế gii hin nay.

Về mt kinh tế thì theo đà tăng trưởng hin nay, Trung Quc có th qua mt Hoa Kỳ trong vòng mt thp niên rưỡi na, khong năm 2032 [2].

Về mt quân s thì sao ? Có l còn lâu mi bt kp Hoa Kỳ. Nhưng khong cách đang rút ngn dn. Khi tng sn lượng ca Trung Quc càng tăng trưởng thì h có nhiu kh năng hơn cho cuc chy đua siêu cường quc. Chính sách quốc phòng Úc năm 2016 (The 2016 Australian Defence White Paper) nhn đnh rng ngân sách quc phòng ca Hoa Kỳ và Trung Quc s ngang nga vào năm 2035 [3].

Hoa Kỳ nhận thc rt rõ kh năng và sc mnh ca mình, và biết rõ tư thế lãnh đo ca mình đang b thách thc, do đó đ tiếp tc lãnh đo thế gii t do thì chính Hoa Kỳ s phi thay đi. Tướng Brown cho biết các thế lc thù nghch ca Hoa Kỳ đã quan sát k triết lý quân s ca Hoa Kỳ hơn 15 năm qua, nm rõ quan nim chiến đu trên không gian và lãnh thổ mt cách tuyến tính và d đoán (linear and predictable), cho nên h có th xây dng kh năng đ chun b phòng nga và ngăn cn sc mnh Hoa Kỳ. Do đó mc tiêu chiến lược ca Hoa Kỳ trong thi gian qua là chuyn đi sang mt h thng hot đng đa min (multi-domain), cho phép họ có th vn dng mi lc lượng đang sn có cùng mt lúc đ đt được ưu thế đa min trên không, đt, bin, mng và khong cách, trong đó yếu t nh hưởng chiến lược là min con người (human domain). Tướng Brown cho rng đt được mc tiêu hot đng đa min s giúp cho Hoa Kỳ gi thế lãnh đo lâu dài, làm cho đi th ca Hoa Kỳ phi s, vì ch khi biết s thì h mi không ngu xun đ gây hn, đ dn đến chiến tranh. Đim ct lõi là làm cho đi th nhìn thy nhiu rc ri nan gii, và tính khó tiên đoán của Hoa Kỳ, đ h phi lo ngi.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Lowy Institute, các chuyên gia phân tích nhn đnh rng trong thế trn hin nay Trung Quc tht s không có đng minh quân s, trong khi Hoa Kỳ, Úc, Nam Hàn, Nht, Singapore, Tân Tây Lan và Mã Lai đều có đng minh. Tim lc ca Trung Quc ch đng th 8, sau các quc gia này, trên Mng Phòng Th (Defence Networks), được đnh nghĩa là "quan h đi tác đóng vai trò gia tăng tim lc v kh năng quân s" [4].

bachoa2

Sức mạnh nguyên tử của Trung Quốc vẫn còn là một ẩn số khó tiên lường trong cuộc chạy đua ngôi vị lãnh đạo thế giới 

Trong khi tướng Brown đến Úc để trình bày kế hoch và chiến lược ca Hoa Kỳ đi vi các him ha có th có trong tương lai, thì cu th tướng Úc, tng là ngoi trưởng, nói tiếng Hoa rành rõi, ông Kevin Rudd, được mi đến Hoa Kỳ vào tháng Ba va qua đ trình bày nhn đnh ca ông về Trung Quc trước các lãnh đo quân s ca Hoa Kỳ. Bài phát biu ca ông Rudd ti Hc vin Quân s Hoa Kỳ West Point tháng 3 năm 2018 được tóm tc và ph biến trên tp chí Foreign Affairs vào ngày 10 tháng Năm. Trong bài "Tp Cn Bình nhìn thế gii như thế nào" (How Xi Jinping Views the World) ông Rudd đã phân tích quyn li/quan tâm ct lõi nào đã hình thành cung cách hành x ca Trung Quc trong thi gian qua và trong tương lai [5].

Ông Rudd cho rằng mt phương cách mi đ hiu Tp Cn Bình và Trung Quốc hin nay là mt tp hp by vòng tròn quan tâm/quyn li có cùng trung tâm đim (concentric). Vòng mt là trung tâm ca Đng Cng Sn Trung Quc. Vòng hai là s thng nht ca đt nước/dân tc. Vòng ba là tm quan trng ca vic duy trì phát trin kinh tế vng n nhưng quân bình vi vn đ môi trường. Vòng bn là kim soát tinh tế quan h vi 14 quc gia mà Trung Quc có cùng biên gii. Vòng năm là phô trương sc mnh hàng hãi khu vc (thủy lc). Vòng sáu là vn dng sc mnh kinh tế trên khp các ngoi vi lục đa. Vòng by là t t ci t mt phn, không phi tt c, trt t thế gii (da trên pháp lut) thi hu chiến đ qua thi gian phc v quyn li ca mình tt hơn.

Thành công hay không nằm trong các chiến lược ct lõi ưu tiên này.

Lãnh đạo Trung Quốc, theo ông Rudd, đã quyết đnh vào thp niên 1990 và tái xác đnh trong thp niên đu ca thế k 21 là không có s thay đi h thng nào c, và Trung Quc vn tiếp tc mt nhà nước đc đng. Lãnh đo Trung Quc cũng nhn đnh rng Trung Quc s không th tr thành mt cường quc toàn cu nếu thiếu đi mt đng có kh năng tp trung quyn lc đ lãnh đo. Tuy ngày càng ln mnh trong vài thp niên qua, các lãnh đo Trung Quc vn mt mc áp dng ch trương chính thng ca Đng Tiu Bình "che giu sc mnh, chờ cơ hi tt, không bao gi dn đu".

bachoa3

Tập trung quyền lực vào tay một người và sửa đổi lại Điều lệ Đảng để trở thành một cấp lãnh đạo suốt đời, theo Francis Fukuyama, Tập Cận Bình là một lãnh tụ đáng sợ

Nhưng ông Tp đã tách ri khi ch trương đó. T khi nm quyn, ông là người đy mnh ý thc h chính tr trên các chính sách thc tin, m rng các chiến dch tuyên truyn, đc bit làm lu m hình nh gia Đng và dân tộc. Theo ông Rudd, ông Tp nghĩ ông có th đánh bi quan đim lch s ca Francis Fukuyama, trong đó bin lun rng nn dân ch cp tiến kiu Tây phương s là hình thc chính ph tn ti sau cùng (tác phm ni tiếng The End of History ca Fukuyama). Với mục tiêu chính tr này, li được tăng cường bi khoa hc k thut tiên tiến giúp cho nhà nước Trung Quc có kh năng kim soát cht ch (k c đim tín dng xã hi, k thut nhn din mt, li được ym tr bi nguyên c b máy an ninh ni v ln hơn c Quân đội Nhân dân Trung Hoa), nhiu người Trung Quc nghĩ là ông Tp có th thành công.

Lãnh đạo Trung Quc đã nhiu ln tuyên b trt t thế gii hin nay được hình thành bi các thế lc Tây phương, mà ch yếu là thc dân, sau Thế Chiến Hai, vì thế h tt nhiên mong muốn mt trt t khác có li hơn cho h. Ông Tp không có ý đnh gi nguyên trng na. Theo ông Rudd thì làm sao đ tiếp cn vi mt Trung Hoa qu quyết là câu hi cho tt c thế gii còn li.

Từ khi lên thay thế H Cm Đào trong vai trò Tng Bí Thư Đảng Cộng sản Trung Quốc cui năm 2012 đến nay, Tp Cn Bình ngày càng thâu tóm quyn lc trong tay và loi tr thành công hu như tt c đi th chính tr ca mình. Được mnh danh là "Ch tch ca mi thứ"ng, Nhà nước và Quân đi), và nhim kỳ ch tch nước không còn bị gii hn na vào ngày 17 tháng Ba năm 2018, ông Tp hin nay không nhng là lãnh đo quyn lc nht sau thi Mao Trch Đông mà còn có th là ch tch muôn năm và muôn mt.

Những nhn đnh ca ông Rudd v Trung Quc trên bình din chính tr quc tế, đc biệt v vòng năm, sáu và by (sc mnh hàng hãi, sc mnh kinh tế và trt t thế gii), có th được kim chng phn nào qua nhiu tài liu và bng chng di dào hin nay. Trường hp c th là nn chính tr và xã hi ti Úc, và Tân Tây Lan.

Úc và Tân Tây Lan là hai quốc gia chu nh hưởng mnh m và trc tiếp t Trung Quc v mt kinh tế và nhiu lãnh vc khác. Gn mt năm trước, các phóng viên truyn hình ca đài ABC cng tác vi mt cơ quan truyn thông uy tín Fairfax ti Úc đ thc hin cuc điu tra mang tên "Quyền lc và nh hưởng" ca Trung Quc [6]. Cuc điu tra này làm chn đng dư lun Úc vì trước đó không my ai nm rõ tm nh hưởng ca Đảng Cộng sản Trung Quốc ti Úc, đc bit v mt chính tr và xã hi, như thế nào. T chuyn thượng ngh sĩ Sam Dastyari ch vì b "mua chuộc" vài ngàn đô la mà đã phát biu ngược li quan đim ca Đng Lao Đng Úc, mà ông là đng viên, v vn đ Bin Đông. Cho đến nhng cánh tay ni dài ca Đảng Cộng sản Trung Quốc, qua gii đi thương gia ca h Úc, đã tìm cách ng h tài chánh các chính đng đ được gặp g tiếp xúc trc tiếp vi các lãnh đo chính tr hàng đu, k c th tướng hay các b trưởng và c phía đi lp. Các hot đng này trãi dài trên nhiu lĩnh vc khác nhau, xâm nhp sâu vào cng đng người Hoa t do đây, mua chuc hâm da hay mua đt các cơ quan truyn thông Hoa ng nào không chu ng h đường li chính thng ca Đng và Nhà nước Trung Quc v.v…

Vài tháng sau, giáo sư Clive Hamilton, mt giáo sư chuyên v chính tr và chính sách trong lãnh vc Đo đc công cng (Public Ethics), d tính cho ra mắt cun sách mi nht ca ông nghiên cu chi tiết hơn v s nh hưởng ca Đảng Cộng sản Trung Quốc ti Úc. Trong cun sách "Xâm lược âm thm : S nh hưởng ca Trung Quc lên nước Úc" (Silent invasion : China’s influence in Australia), ông cáo buc rng mt chiến dch có hệ thng v gián đip và buôn bán nh hưởng ca Trung Quc đang dn đến "s xói mòn ch quyn ca Úc" [7]. Tuy đã ký hp đng vi nhà xut bn Allen & Unwin đ phát hành cun này, nhà xut bn này, và sau đó hai nhà xut bn khác, đã rút li hp đng vì lo ngại s tr đũa ca Bc Kinh và nhng người ti Úc đang ng h cho ch trương ca Bc Kinh. Dù gp bao khó khăn, cui cùng cun sách này cũng được phát hành vào tháng Hai năm nay bi nhà xut bn Hardie Grant. Cun sách này đã và đang gây rt nhiu tranh cãi vì đụng chm đến bao nhiêu thế lc chính tr ti Úc, và đã gp nhiu ng h cũng như phê bình ca gii nghiên cu hc thut.

Giáo sư Hamilton đã công phu nghiên cu và tp hp rt nhiu d kin kh tín đ chng minh các hot đng tình báo ca Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Úc qua cơ cu ca các mng lưới Hoa kiu ca h ti Úc và khp nơi trên thế gii, phương thc và k thut h áp dng, cách h vn đng đ mua nh hưởng lên chính tr gia Úc, cách h gii hn t do hc thut, uy hiếp nhng ai phê bình h, thâu thp thông tin tình báo cho Đảng Cộng sản Trung Quốc, và ngay cả vn đng sinh viên du hc và người Trung Quc đang sng ti Úc biu tình chng li chính quyn Úc v vn đ Bin Đông. Hamilton đã trình bày chi tiết trong chương Hai bng cách nào Đảng Cộng sản Trung Quốc đã vc dy được sau biến c Thiên An Môn và sau khi gần như toàn b các nước cng Sn và xã hội chủ nghĩa sp đ năm 1991. H đã tp trung xây dng mt thế h mi qua Chiến dch Giáo dc Yêu nước, bin minh cho vic xây dng xã hi ch nghĩa vi đc tính Trung Hoa. H đã viết li lch sử, nhn mnh ni nhc ca Trung Quc trong thế k qua bi thc dân và thế lc ngoi bang, th hin khác vng ca người Trung Hoa đ vượt lên nhưng không quên cay đng và ti nhc mà đt nước này đã tng trãi qua. Gi đây h không còn là nn nhân na, h là kẻ thng cuc. Chiến dch giáo dc này chng minh hiu qu, vì trước đây nếu sinh viên hc sinh t v chán nn hc triết hc Mác thì gi đây d chp nhn chính sách giáo dc yêu nước hơn.

Ông Hamilton phân tích rằng qua chương trình giáo dc và chính sách tuyên truyền ty não mt cách h thng lên toàn xã hi, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đt được phn nào kết qu h mong mun vì h biết rõ rng kiểm soát được suy nghĩ ca người dân là không cn đến nhu cu kim soát hành đng ca người dân. Từ kết qu này, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã vch ra những kế hoch ln cho người Trung Hoa nước ngoài. H tp trung tuyên truyn rng tính cách riêng bit ca người Trung Hoa là mt dân tc đc bit, là biết yêu nước, không may trãi qua mt thế k đy s nhc, nhưng nh có Đng nên mi có được quc gia như vy ngày nay, cho nên yêu Đng là đng nghĩa vi yêu nước. Đng chính là quc gia. Tương t kiu tuyên truyn "Yêu nước là yêu xã hi ch nghĩa". Giang Trch Dân cũng tng xem nhng ai không th hin tinh thn yêu nước là k phn bi, là "cn bã ca thế gian". Tinh thần dân tc Trung Hoa đã lên gn như tt đnh qua biến c Thế Vn Hi năm 2008 khi h biu dương được sc mnh Trung Hoa không ch nm kinh tế thôi, h có th biu din sc mnh bng huy chương vàng, bc v.v…

Giáo sư Hamilton có li hành văn mạch lc, s dng t ng d hiu, bng chng d liu di dào, và cách viết khá lôi cun làm cho người đc dán mt vào tng trang sách. Trong chương Ba, ông Hamilton nói v "Qiaowu and the Chinese diaspora". Theo giáo sư chính tr hc James Jiann Hua To, người nghiên cu chi tiết và có thm quyn v ch đ này, thì mc tiêu ca Qiaowu là "vn đng s ng h dành cho Bc Kinh vi nhng người mang bn sc Trung Hoa nhưng không còn trong nước, bng nhiu k thut tuyên truyn và qun lý tư tưởng khác nhau" [8]. Một điu đáng k trong chương này là v câu chuyn ca mt s thành viên ca cng đng người Hoa yêu chung t do ti Úc. Câu Lc b Chuyên gia Trung Quc do h thành lp đã b các thành viên có khuynh hướng ng h Bc Kinh gia nhp, xong ri áp dng s đông đ bu lên mt ban điu hành có quan h vi Toà Đi s Trung Quc ti Bc Kinh. Jingping Cheng kết lun : "H đã s dng dân ch đ giết chết dân ch".

Cộng đng người Hoa yêu chung t do ngày càng cô đơn và b cô lp bi các chính sách xâm nhp hiểm độc ca Đảng Cộng sản Trung Quốc, qua các văn phòng đi s khp Úc và tay chân ni dài. H không hiu ni ti sao nhng người Trung Quc mà vn còn th Bc Kinh, vn còn coi Trung Hoa là mu quc, đến Úc làm gì, và vào quc tch Úc làm gì. H cho rng nhng ai có quan nim như thế nên v Trung Quc mà sng vi chế đ vi nhà nước đó đi.

Tại Tân Tây Lan, giáo sư chính tr hc chuyên v Trung Quc bà Anne-Marie Brady đã cho ph biến mt nghiên cu giá tr mang tên "Vũ khí ma thut" (Magic Weapons) vào năm ngoái, trình bày chi tiết lch s các chính sách ca Đảng Cộng sản Trung Quốc cho đến nhng năm gn đây, những ch trương và chính sách đi ni, đi ngoi và đi vi người Hoa Kiu, và nhng nh hưởng có th có lên nn chính tr Tân Tây Lan [9]. Vào ngày 14 tháng Hai năm nay, nhà ca bà và c văn phòng đi hc Canterburry đã b đt nhp. Ba máy tính, k c máy bà sử dng đ viết bài nghiên cu này, hai đin thoi cm tay và mt b nh đã mã hóa có cha đng các d kin ca chuyến đi Trung Quc ln trước ca bà, đã b ăn cp. Không nhng thế, h còn đ li mt lá thư răn đe bà Brady có th b tn công [10].

Nếu h dám công khai tn công mt hc gi như bà Brady, và uy hiếp bao nhiêu người khác ti Úc và Tân Tây Lan nếu dám lên tiếng phê bình chính sách ca Đảng Cộng sản Trung Quốc ngay ti hai quc gia này, thì chúng ta có th hình dung được nhng người như Lưu Hin Ba (Liu Xiaobo) hay các nhà dân chủ, các lut sư nhân quyn v.v… b đi x t hi đến mc nào ngay trên quê hương ca h !

Những nghiên cu và nhn đnh ca ông Hamilton đã thu hút s quan tâm ca quc hi Hoa Kỳ. Vào ngày 26 tháng Tư, ông Hamilton và hai din gi khác đã được mi đ trình bày v âm mưu ca Trung Quc tn công vào nn dân ch, trước quc hi Hoa Kỳ - y ban Điu hp Quc hi v Trung Hoa. Ch đ ông thuyết trình là Ch nghĩa Đc tài Đin t và Mi Đe da Toàn cu Đi vi T do Ngôn lun (Digital Authoritarianism & The Global Threat to Free Speech) [11]. Ủy ban này xác nhn rng trong thi gian qua s tn công bng vũ lc đi vi các nhà tranh đu cho nhân quyn ti Trung Quc và s tn công trên mng đi vi các nhóm hot đng nhân quyn hi ngoi ngày càng gia tăng. Trong phần tường trình ca mình, ông Hamilton nói ông đã được gii phn tình báo cho biết ông b theo dõi bi mt s người l mt trong thi gian qua, mà máy tính ca ông có đy các phn mm đc hi. Ông Hamilton kết lun : "Tôi không đi tìm sự cm thông. Nhưng tôi là mt công dân ca mt nước dân ch đ cao quyn t do ngôn lun. Vì th hin quyn t do ngôn lun ca tôi đ viết cun sách này mà bây gi tôi phi dùng các bước cn thiết đ t bo v mình đi vi mt quyn lc đc tài ngoài nước, và điu có đã xúc phm đến tôi."

Nếu chiến lược và hành đng ca Trung Quc như thế đi vi các quc gia có nn tng chính tr và văn hóa vng chc như Úc và Tân Tây Lan, thì chc chn đi vi Vit Nam, mt quc gia chiếm v thế đa chính tr vô cùng quan trọng, tham vng này chc chn sâu xa hơn, thâm đc hơn. Như h đã có vi dân tc chúng ta hàng ngàn năm qua. Nhưng h đã và đang làm gì vi Vit Nam, làm ti đâu, kết qu ra sao v.v… thì vn chưa có mt cuc nghiên cu chi tiết vi bng chng d liu cụ th nào. Làm sao có th đi phó vi him ha quá ln lao này khi lãnh đo quc gia và người dân không cùng chung mt mi !? Người dân có biết, có hiu, có quan tâm đến nhng gì đang xy ra mà nh hưởng ca nó không ch là hin nay mà còn kéo dài cho bao nhiêu thế h mai sau !!!

Càng đọc các nghiên cu chuyên sâu ca các hc gi Tây phương, k c nhng chuyên gia v

Trung Quốc như Perry Link, Andrew J. Nathan, Elizabeth Economy vân vân, tôi càng cm thy lo lng cho him ha ln lao mà dân tc Vit Nam đang đối din. Không phi người Trung Quc nào cũng có mng bành trướng bá quyn như Tp Cn Bình. Nhng thành phn chng li ch trương ca h Tp, nht là xu hướng dân ch, đã b trù dp và kim soát ngot nghèo. Nhưng xu hướng coi Trung Hoa là trung tâm ca vũ trụ, và tt c dưới thế gian này, ít hay nhiu, đu thuc Trung Hoa, đang thng thế, và đang tìm cách điu khin mi suy nghĩ và hành đng ca mt t bn trăm triu dân hin nay, và 50 triu Hoa Kiu khp nơi. Vi quan nim ch trương như thế, vi tài nguyên nhân lực ngày càng di dào, vi kế hoch xâm nhp lũng đon và nh hưởng ti đa lên nn chính tr trên khp thế gii, đc bit các nn dân ch vng n, vn dng khi Hoa Kiu khng l đ làm tai mt và tay ni dài ca h, rõ ràng cuc chiến tranh phi quy ước đã và đang âm thm din ra. Cuc chiến âm thm này s din tiến, bùng n và kết thúc như thế nào thì không ai hin nay tiên đoán được.

Họ bây gi không còn biết s ai ngay c đi vi Hoa Kỳ. H s bt chp mi th đon đ đt cho được mc tiêu bá chủ. Thế gii t do, và giá tr đc lp và t do, đang phi đi din vi mt mi đe da khng khiếp trong nhng thp niên ti.

Chỉ có sc mnh ca trí tu, tình thương và lòng dũng cm cao đ ca c mt dân tc, và ca nhiu dân tc liên minh vi nhau trên thế gii, và liên minh vi người Hoa yêu chung t do trong và ngoài Trung Quc, thì mi có th cu nguy được tình thế này. Nhưng điu quan trng trước tiên là phi nhn thc ra được mi đe da này càng sm càng tt, trước khi quá mun.

Bao nhiêu người dân Việt Nam, trong và ngoài nước, đã nhn thc được rõ ràng mi him ha vô cùng to ln này ?


Úc Châu, 14/05/2018

Phạm Phú Khi

Nguồn : VOA, 14/05/2018

Tài liệu tham kho :

1. Brendan Nicholson, "A little bit of fear is a strong deterrent ", The Strategist, 8 May 2018.

2. Xem Fergal O'Brien, "China to Overtake U.S. Economy by 2032 as Asian Might Builds ", Bloomberg, 26 December 2017.

3. Department of Defence, Australian Government, "2016 Australian Defence White Paper ", 2016, trang 49.

4. Sam Roggeveen, "China is catching up to the US, except on this key measure ", Lowy Institute, 9 May 2018.

5. Kevin Rudd, "How Xi Jinping Views the World ", The Core Interests That Shape China's Behavior, Foreign Affairs, 10 May 2018.

6. ABC, "Power and influence ", 5 June 2017.

7. Clive Hamilton, "Silent invasion : China’s influence in Australia ", Hardie Grant, February 2018.

8. China Real Time Report, "Writing China : James Jiann Hua To, ‘Qiaowu : Extra-Territorial Policies for the Overseas Chinese ", 16 August 2014.

9. Anne-Marie Brady, "Magic Weapons : China's political influence activities under Xi Jinping ", Kissinger Institute on China and the United States, 18 September 2017.

10. Oliver Lewis, "Christchurch academic links break-ins to work on China's influence campaigns ", Stuff, 16 February 2018.

11. Congressional-Executive Commission on China, "Digital Authoritarianism & The Global Threat to Free Speech ", 26 April 2018. Muốn đc bài tường trình ca ông Hamilton thì bm vào Clive Hamilton .

Published in Diễn đàn