Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Mặc dù lúc đu gp rt nhiu phn đi do nhng lo ngi v ch quyn, các đc khu kinh tế ca Trung Quc từ ch dè dt vi bn đc khu ban đu gi đây đã lên đến hàng trăm dưới nhiu hình thc khác nhau trên khp c nước, biến Trung Quc tr thành mt trong nhng quc gia thành công nht trên thế gii trong vic thc hin chính sách đc khu kinh tế.

dackhu1

Trung Quốc đã m đc khu kinh tế đu tiên ca h tnh Qung Đông vào năm 1979 và lúc đu các đc khu kinh tế này đã gp nhiu phn đi.

Tuy nhiên, điều cn lưu ý là các đc khu kinh tế Trung Quc m ra là bước đi táo bo cách nay gn bn thp niên vào lúc nn kinh tế ch huy và kế hoch hóa ca nước này vn đang trong giai đon gn như hoàn toàn khép kín vi thế gii bên ngoài.

Trong khi đó, theo ý kiến ca Tiến sĩ Nguyn Quang A, nguyên Vin trưởng Vin nghiên cu IDS, nói vi VOA thì nn kinh tế Vit Nam hin nay có đ m ln hơn nhiu so vi nn kinh tế Trung Quc vào cui nhng năm 70 khi nước này mi thc hin nhng bước đi đu tiên trong quá trình ‘cải cách khai phóng’. Do đó, theo ông A thì câu chuyn thành công trong mô hình đc khu ca Trung Quc khó mà lp li trong hoàn cnh ca Vit Nam hin nay.

Trong khi Việt Nam mi bt đu làm quen vi mô hình ‘đc khu kinh tế’ vi D lut Đơn v hành chính-kinh tế đc bit đang được đt lên bàn Quc hi đ to cơ s pháp lý cho ba đc khu đu tiên Vân Đn, Bc Vân Phong và Phú Quc, thì Trung Quc đã m đc khu kinh tế đu tiên ca h tnh Qung Đông vào năm 1979.

Bốn đc khu đu tiên ca h là Thâm Quyến, Chu Hi, Sán Đu thuc tnh Qung Đông và H Môn tnh Phúc Kiến là nhng cánh ca đu tiên Trung Quc m ra vi thế gii bên ngoài đ th nghim nhng chính sách mi trong quá trình ci cách m ca mà sau này được áp dng rng rãi trên c nước để cui cùng dn đến s phát trin nhy vt ca kinh tế Trung Quc trong nhng năm sau đó.

Bước đi táo bo

Vào lúc đầu, các đc khu kinh tế này đã gp nhiu phn đi.

Trong cuốn sách "Kinh tế Trung Quc – Chuyn đi và Tăng trưởng", ông Barry Naughton, một nhà nghiên cứu hàng đu v kinh tế Trung Quc ca Hoa Kỳ ti Trường Chính sách và Chiến lược Toàn cu thuc Đi hc California, San Diego, cho biết các đc khu cho phép doanh nghip nước ngoài hot đng t do trong lãnh th Trung Quc là mt ch đ rt nhạy cm vào lúc đó do nước này có lch s b các nước phương Tây chèn ép vi các tô gii.

"Các đặc khu kinh tế b nhng người bo th chng đi ci cách cho là xâm phm ch quyn Trung Quc", Giáo sư Naughton viết. Nhưng chính vì vy mà vic m các đc khu, vi sự vn đng ca tnh Qung Đông và s hu thun ca chính quyn Trung ương, nht là s ng h ca ông Đng Tiu Bình, được xem là mt ch du mnh m ca cam kết Trung Quc m ca vi thế gii bên ngoài.

"Bằng cách chng t cho các doanh nghip nước ngoài thấy Trung Quc s duy trì mt môi trường m ti các đa đim c th, d dàng giám sát, các đc khu kinh tế đã giúp tăng cường lòng tin vào quá trình ci cách", ông Naughton cho biết.

"Đồng thi các đc khu cũng đóng vai trò biu tượng quan trng mi khi quá trình cải cách b thách thc : đích thân ông Đng Tiu Bình đã đi thăm đc khu kinh tế Thâm Quyến hai ln vào các năm 1984 và 1992 và tuyên b ng h hot đng ca đc khu – tin đ cho mt làn sóng m ca ci cách tiếp theo".

dackhu2

Toàn cảnh thành ph Thâm Quyến min nam Trung Quc

Nhằm thu hút đu tư nước ngoài, các đc khu kinh tế đu tiên ca Trung Quc đưa ra nhiu ưu đãi, chng hn như : nguyên liu và các b phn sn phm được min thuế khi nhp khu và không phi thông qua th tc hành chính, các sn phm xut khu cui cùng được xut ra khi đc khu mà không phi chu thuế xut khu hay thuế kinh doanh. Như vy, nếu xét v hi quan thì các đc khu này được xem là nm ngoài đt nước.

Ngoài ra, các doanh nghiệp còn được min thuế thu nhp t ba cho đến 10 năm. Các th tc hành chính được đơn gin hóa thông qua vic phi hp cp giy phép qua ‘cơ chế mt ca’ và các gii hn v t l s hu ca doanh nghip nước ngoài và gii hn thuê mướn nhân công nước ngoài được min. Các đc khu này còn hot đng như mt thc th thương mi – xây dựng cơ s h tng và cung cp đin nước vi mc giá được tr cp cho các công ty nước ngoài.

Các đặc khu còn được giao nhim v th nghim các chính sách ci cách kinh tế, chng hn như Thâm Quyến th nghim chính sách tin lương linh hot, kêu gi đu thầu cho các d án xây dng, và phát trin th trường bt đng sn qua vic cho thuê đt. Các đc khu được trao quyn t tr ln đơn c như được quyn gi li phn ln thu nhp t thuế và ngoi t kiếm được t xut khu.

Các ưu đãi này hp dn đến ni còn khiến mt s doanh nghip ni đa phi thành lp chi nhánh hay đăng ký kinh doanh nước ngoài đ có th được hưởng các ưu đãi này, chng hn như phi chu mc thuế có 15% thay vì 30%.

Lan tỏa và m rng

Làn sóng đầu tư nước ngoài không ch đến vi các đặc khu mà còn lan tỏa ra vùng nông thôn xung quanh, theo Giáo sư Naughton. Trong giai đon đu ca quá trình ci cách, đu tư t Hong Kong bt đu đến vi nhiu nơi trên tnh Qung Đông và vùng đng bng sông Châu Giang, vượt khi phm vi các đc khu kinh tế ban đầu.

Chuyến thăm đến đc khu Thâm Quyến ca Đng Tiu Bình vào năm 1984 đã khi đu làn sóng t do hóa kinh tế th hai ca Trung Quc sau khi ông Đng tuyên b đc khu Thâm Quyến là ‘th nghim thành công’. Mười bn ‘Thành ph M’, bao gm Thượng Hi, được chỉ đnh dc vùng ven bin, và tt c nhng thành ph này đu thiết lp Đc khu Phát trin kinh tế và K thut (ETDZ) vi nhiu nhng ưu đãi tương t như các đc khu kinh tế. Tiếp đó, các đc khu khác cũng nhanh chóng nhân rng. Toàn b đo Hi Nam tr thành một đc khu kinh tế mi trong khi các đc khu Chu Hi, Sán Đu và H Môn được m rng din tích lên hàng chc ln. Nhiu vùng đt rng ln được cho phép m ca đón đu tư nước ngoài, trong đó có nhng khu vc thun là nông thôn, bao gm vùng đng bng sông Châu Giang ở Qung Đông, vùng đng bng sông Dương T quanh Thượng Hi và vùng ven bin ca tnh Phúc Kiến gn H Môn.

Cho đến đu nhng năm 1990, thêm mt đc khu kinh tế na ra đi đánh du làn sóng m ca ln th ba ca Trung Quc : đó là đc khu Phố Đông gia lòng Thượng Hi – ln đu tiên đc khu được m gia lòng thành ph phát trin nht ca Trung Quc vi dân s 1,1 triu người. Thêm vào đó là 18 khu ETDZ na ra đi trong hai năm 1992-1993, tiến lên phía bc và tiến sâu vào ni đa Trung Quc.

Cho đến năm 2003 đã có trên 100 đc khu đu tư được Chính ph trung ương công nhn, 54 khu ETDZ cp đ quc gia, 53 khu công nghip k thut cao HIDZ và 15 khu vc đc bit nơi hàng hóa được đ hp pháp bên ngoài hàng rào quan thuế quc gia. Thêm vào đó là hàng trăm đặc khu do chính quyn các đa phương m.

dackhu3

Toàn cảnh Khu Mu dch T do Thượng Hi khu Ph Đông

Còn theo thống kê ca Ngân hàng Thế gii thì cho đến năm 2013 đã có đến 191 ETDZ cp đ quốc gia. Bên cạnh nhng đc khu kinh tế k trên thì cũng xut hin nhiu dng đc khu khác các cp đ khác, bao gm các khu HIDZ, khu mu dch t do FTZ, khu chế xut EPZ và các dng đc khu khác.

Đóng góp lớn

Ngoài chức năng th nghim mô hình mi vào lúc Trung Quốc bt đu m ca, các đc khu đu tiên này đã giúp thu hút đu tư nước ngoài, đem v ngun ngoi t vn rt cn thiết cho Trung Quc vào thi đim đó, to công ăn vic làm cho người dân đa phương, đa dng hóa cơ cu kinh tế và nht là giúp Trung Quốc tiếp nhn nhng công ngh và kinh nghim qun lý tiên tiến ca thế gii mà sau đó lan ta đến các đa phương khác trong c nước và lan đến nhng công ty ni đa.

Theo bản báo cáo có ta đ ‘Kinh nghim Đc khu Kinh tế toàn cu’ ca Douglas Zhihua Zeng thuộc Ngân hàng Thế gii được công b vào năm 2015 thì các đc khu kinh tế Trung Quc đã có đóng góp to ln vào GDP quc gia, to vic làm, xut khu và thu hút đu tư nước ngoài. Bn báo cáo ước tính rng các đc khu cp đ quc gia chiếm khong 22% GDP toàn quốc, 46% vn đu tư nước ngoài, 60% lượng hàng xut khu và to ra trên 30 triu vic làm.

Báo cáo này cho biết s kết hp ca các chính sách ưu đãi và tp hp đúng các yếu t sn xut đã to nên đà tăng trưởng chưa tng thy cho các đc khu kinh tế. Bên cnh nhng con s đóng góp vào nn kinh tế quc gia, các đc khu này còn làm thành hình mu cho các khu vc khác ca đt nước làm theo. Ngoài ra, nhng ci cách th chế bên trong các đc khu đã dn đến s tương đng gia mt lot các yếu t sn xuất trong nước và quc tế giúp đy nhanh tăng trưởng. nhiu đa phương, các khu công nghip to khong t 50 cho đến 80-90% tăng trưởng GDP.

Báo cáo này đã chỉ ra mt lot nhân t khiến giúp cho các đc khu kinh tế này thành công, đó là : cam kết mnh m của chính phủ trong vic thc thi nhng ci cách theo đnh hướng th trường’ ; ci cách trong chính sách đt đai đ cho các nhà đu tư nước ngoài thuê đt vi thi hn 20-50 năm và có th gia hn’ ; các chính sách ưu đãi đu tư và giao quyn t tr v th chế ; đầu tư t cng đng gc Hoa Hong Kong, Macao và Đài Loan ; tiếp thu công ngh, sáng to và mi liên kết cht ch vi nn kinh tế ni đa và thun li v mt v trí đa lý

Ngọc Lễ

Nguồn : VOA, 10/06/2018

Published in Diễn đàn