Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Tuần trước, trong lúc ch đi ly cà phê, tôi đc nhanh mt bài báo ca t Heraldsun ti Úc v tác đng ca màn hình lên b não tr con. Tôi quan tâm đến đ tài này t lâu, mt phn vì hiếu kỳ đến các vn đ liên h đến khoa hc thn kinh, phn khác vì có con nhỏ. T lúc hai tui, các con tôi đã được cho phép dùng iPad/Tablet, được coi truyn hình và dùng máy tính, mc du gii hn thi gian. Và qua quan sát và trãi nghim này gn mt thp niên qua, tôi rt mun biết các nghiên cu nói gì và kết lun gì v tác động ca thi gian màn hình (screen time) lên s phát trin ca mt đa tr.

tinhoc1

Người thuc thế h Millennials (sinh t năm 1981 đến 1996), nghin màn hình, có nguy cơ gn như b t k.

Bài báo này, do đó, đập vào mt tôi ngay lp tc. Lý do là vì cái tựa "Những người thuc thế h Millennials (tc thế h Y, sinh t năm 1981 đến 1996) mà b nghin màn hình có nguy cơ gn như b t k (virtually autistic, or virtual autism)". Nhn đnh này đến t bà Baroness Susan Greenfield, mt trong các nhà khoa hc thn kinh hàng đu ti Anh, ti mt din đàn vi các chuyên gia y khoa Úc vào tun trước. Bà Greenfield cnh báo rng s nghin truyn thông xã hi đang ly mt thế h này kh năng đ hiu được truyn thông/ngôn ng không li (non-verbal communication), mà nó là phn ln trong các đi thoi trc tiếp (mt đi mt). Bà Greenfield cho rng chúng ta s ngày càng chng kiến s gia tăng ca bnh gn như b t k mà bà đnh nghĩa là "s suy yếu/hư hại các k năng giao tiếp do s dng quá nhiu màn hình và không đ s din tp các tương tác trc din". Là người nghiên cu v đ tài ý thức (consciousness), bà Greenfield đưa ra nhn đnh ti din đàn y khoa này rng có th thế h này có mt loi ý thc khác, mt loi ý thc không có s tương tác ni ti, không có dòng suy nghĩ ni ti, mà là tương tác và ph thuc vào môi trường.

Bà Greenfield đã viết nhiu tác phm ni tiếng v khoa hc thn kinh hơn hai thp niên qua, và đã trình bày mi quan tâm v tác hi ca màn hình lên thế h hôm nay hơn mt thp niên nay. Cách đây gn mt thp niên, khi bà Greenfield đưa ra nhn đnh rng có sự liên kết gia s gia tăng s dng internet và s gia tăng bnh tr k, mt giáo sư v tâm lý thn kinh tiến sĩ Dorothy Bishop cũng thuộc trường đi hc Oxford, phê bình. Gs Bishop rng mc du bà ngưỡng m Gs Greenfield, nhưng b mt tinh thn vì các tuyên b ca bà Greenfield đã đi xa t khoa hc, và không da trên các bng chng, trong khi các bc cha m ca các tr em b t k được nghe nhiu lun c đưa ra bao nhiêu năm qua ri, gi thêm mt lun c khác. GS Bishop bin lun rng phn ln các trường hp t k được chn đoán lúc các em khong hai tui, mà phn ln chưa dùng internet, trong khi s gia tăng đã được dn chng trên hơn 20 năm qua, trước khi có Twitter và Facebook. Gs Greenfield phn bin rng đâu phi bà nói mà không có d kin, bi các nghiên cu ca bà cho thy nh hưởng ca khoa hc k thut lên các đu óc non tr. Theo Gs Greenfield thì "Khi mt người kết ni mng xã hi trc tuyến và không học cách kết ni trc tiếp hoc cách ôm nhau, không luyn tp nhng điu này bên ngoài, thì điu đó có nghĩa là mt đa tr tiếp tc th hin hành vi ging như t k ?". Bà Greenfield ch ra s gia tăng bnh tr k và s gia tăng s dng internet, nhưng bà cũng t biết rng đ chng minh mi quan h nhân qu thì rt khó.

Vậy thì đâu là s tht ?

Màn hình chắc chn có tác động nhất đnh nào đó lên mỗi chúng ta, người ln hoc nh. Nhng người quá quan tâm thì cảnh báo rằng màn hình hy dit thế h này, nhưng nghiên cu mới nhkhông ủng h kết lun này. Trong khi đó, T chc Sc khe Thế giWHO vừa mi cho công b bn hướng dn đu tiên v vic s dng màn hình. Chng hn, mt em bé dưới mt tui thì không nên tiếp cn màn hình đin t ; t hai đến bn tui không nên có hơn mt tiếng thi gian màn hình mà không cử đng, k c các trò chơi đin t, dùng đin thoi thông minh hay tablet, hay xem truyn hình.

Tỷ l tr em s dng màn hình gia tăng đáng k khp nơi. Ti Úc, 90,3 phn trăm tr em t 5 đến 14 tui đã dùng thi gian cho các hot đng da trên màn hình khi không có ở trường, và phn ln, 56.8 phn trăm dán mt vào màn hình 10 tiếng mi tun hoc nhiu hơn. THoa Kỳ, thời gian màn hình cho tr em dưới 2 tui đã gia tăng gp đôi, t 1.32 tiếng mi ngày vào năm 1997 tăng lên 3.05 tiếng vào năm 2014 ; t 3 đến 5 tui, thi gian màn hình trung bình là 2.47 tiếng vào năm 1997 và không thay đi đáng k năm năm 2014, mà tuyn hình là phn chính.

Màn hình, theo tôi, đều có mc tích cc và tiêu cc ca nó, quan trng nht là s cân bng v hai yếu t : ni dung và thi gian. T lúc các con tôi còn bé, các chương trình được cài gn trong iPad vn ch yếu mang tính cách giáo dc, t các apps v đánh vn, ghép chữ, làm toán, hay các trò chơi bt phi tính toán, đu kích thích óc tò mò và phát huy kh năng suy nghĩ ca tr con. Mt s trò chơi đin t v xây dng, sáng to, ngh thut, hi ha v.v… cũng rt b ích cho các con. Các apps v lch s, đa lý, các chương trình trên internet về tin tc cho tr con v.v… cũng giúp phát huy kiến thc và thông tin. Tuy nhiên khi càng ln các cháu càng mun có thêm các trò chơi khác, k c có chút v bo lc. Điu này rt khó tránh, và rt khó t chi. Hc và chơi cũng cn có s cân bng. Và đây thường là các trò chơi thu hút hơn, các cháu b lôi cun hơn. Nhiu khi các cháu không ch đng được vì mun chơi cho xong, mun hoàn tt cái th thách trước mt. Và do đó không còn ch đng đ cân bng được yếu t thi gian. Không biết khi nào nên hoặc phi chm dt. Và điu khó khăn nht là lúc yêu cu các cháu chm dt trò chơi. Lúc nào cũng phi năn n, thuyết phc, nhc nh dù đã đưa ra nguyên tc cho thi gian màn hình s dng hàng ngày.

Ngoài ra, về mc tiêu cc ca màn hình, thì tôi cũng nhìn thấy được các vn đ sau đây.

Một, qua s tương tác vi màn hình, người ln cũng như tr con d mt s ý thc gia thc và o. Cái thế gii bên ngoài phc tp hơn nhiu, và đa dng hơn nhiu. Đó là chưa k các thành phn tung tin gi/fake news, làm rối mù c lên. Điu này tác đng rt ln đến mi quan h ca mình vi người khác trong cuc sng, nếu không ý thc rõ ràng. S mong đi và qua đó ý thc vi chính mình hay người khác s thay đi sâu sc. Quan h con người lúc gp mt nhau s khác nhiu vi tương tác qua Internet. Cho nên s là điu tích cc hơn nếu chúng ta xem nhng gì tiếp cn như là mt góc nhìn, mt quan đim nhưng hiu rng còn có nhiu góc nhìn quan đim khác mà mình không th thy được qua din đàn hay phương tin này. Vi tr con thiếu kinh nghim sng, chúng ta cn phi hướng dn các em nhiu hơn na đ phân tích và phân bit c hai môi trường thc và o này.

Hai, trẻ con ngày nay không còn kiên nhn như trước, vì nhiu lý do khác nhau. Chúng sinh ra và ln lên trong thi đi tin học. Cái gì cũng nhanh chóng và d dàng. Đi tìm tài liu v bt c đ tài gì trong bt c lĩnh vc nào cũng đu d dàng và nhanh chóng. Các cháu có th mượn phn ln các sách, tài liu, tp chí… bng dng đin t các thư vin công cng, hay đi hc, từ bt c nơi nào. Ngun lc sn có như thế to mi điu kin d dàng đ hc hi, phát trin, nhưng đng thi làm cho h có mong đi cao, do đó d dàng mt kiên nhn nếu không đt được kết qu mong đi. Cái gì hơi lâu, hơi khó là d b cuc. Nht là khi các em chơi trò chơi đin t thường xuyên tưởng thưởng mi mt hay vài phút. Óc con người ham thích được thưởng, được khen, khi được như thế thì thy sướng khoái. Chơi game, chơi đánh bc trc tuyến, dù cơ hi thng tuy ít hơn thua nhưng có, làm cho h có hy vọng, có cm tưởng hay đúng ra là o tưởng, có th thng. Ai cũng mun tìm con đường d, nhanh chóng làm giàu, mun được thưởng. Nó to s mong đi như thế. Nhưng chơi trò chơi đin t thng không có nghĩa là gii bên ngoài, gii v hc đường. Khi va chm vi thc tế, h d nn, vì mi th đu không d như h tưởng. Cho nên thế h ngày nay mong mun mi th đu phi nhanh, phi có kết qu lin, nên d mt kiên nhn, mt kiên trì và d b tn thương hơn các thế h trước, chưa k các yếu t tiêu cc khác ca truyn thông xã hi. H qu này chc chn có liên quan đến s ph thuc ngày càng nhiu v k ngh thông tin.

Rõ ràng đây là một thi đi mi. Mt li suy nghĩ và hành x mi. Biết được các mt tích cc ln tiêu cc đ cân chc, v ni dung tiếp cn cũng như thi gian s dng, và nht là đ cân bng, tuy khó khăn nhưng cn thiết. Đi vi mt người, yếu t đam mê, chăm ch không ngng và không s tht bi, vi não trng phát trin, là chìa khóa ca mi thành công. Thiếu kiên trì, nhn ni thì rt khó vượt qua mọi chướng ngi và th thách ca cuc sng. Mà các th thách và cnh tranh trong thi đi này ngày càng gia tăng khi dân số toàn cu đang gia tăng lên gần 8 t người. Các thế h tương lai cần được hướng dn điu này hơn ai hết, và giáo dc căn bn quan trng nht không phi t nhà trường hay xã hi, mà là t cha m, gia đình. Do đó ph huynh hiu v điu này cũng s hướng dn và giúp ích rt nhiu cho các thế h mai sau.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 09/05/2019

Published in Diễn đàn