 | Tổng quan: | 3636694 |
Lời tòa soạn : 20/1 là thời điểm Donald Trump rời Tòa Bạch Ốc để nhường lại vị trí của mình cho người kế nhiệm, Tổng thống thứ 46 Joe Biden. Những gì vị chính khách đặc biệt này đã làm trong 4 năm qua đã làm khuấy đảo nước Mỹ và cả thế giới, nhưng điều lạ lùng là có lẽ lần đầu tiên, một nguyên thủ Hoa Kỳ lại có ảnh hưởng và cả sự mê hoặc lớn đến thế tới cách nhìn nhận và tình cảm của rất đông đảo người Việt.
Di sản và cả hậu quả do Donald Trump để lại, chắc chắn sẽ còn được bàn nhiều bởi giới chuyên môn, bên cạnh cái gọi là Trumpism, một thứ chủ nghĩa, hay có người còn gọi là "Đạo Trump". Tại sao ông được tôn sùng còn hơn các ngôi sao điện ảnh, âm nhạc, trong một thời buổi mà chính trị không còn là thứ độc nhất mà người dân để tâm ? Bài viết của tác giả Ngọc Lang từ Nam California đưa ra một góc nhìn (NCTG).
"Người dân Mỹ đã mở mắt sau vụ nổi loạn này, nhưng bao giờ thì đến lượt người Việt "phò" Trump một cách mê muội sẽ "tỉnh giấc" và thoát kiếp nạn nhân ?".
Cho tới thời điểm này, Donald Trump là vị tổng thống Mỹ duy nhất bị Hạ viện tiến hành thủ tục luận tội hai lần, và trong lần thứ hai này, khả năng Thượng viện cũng có thể thông qua trong phiên họp khởi đầu vào tháng 2-2021. Khác với lần đầu vào năm ngoái, trong dịp này, đã có 10 nghị sĩ Cộng hòa đã bỏ phiếu cùng phía Dân chủ trong phiên "luận tội" (impeachment - đàn hạch) của Hạ viện trước khi Trump mãn hạn.
Không ai trong Quốc hội bênh vực cho hành động kêu gọi nổi loạn của Trump ngày 6-1, làm tạm ngừng trái tim dân chủ của nước Mỹ trong nhiều giờ. Hai cảnh sát, 4 người ủng hộ Trump thiệt mạng, vài trăm người nổi loạn đã bị FBI điều tra, nước Mỹ rúng động. Đây tất nhiên là một con số rất nhỏ so với hơn 400.000 ca tử vong vì dịch bệnh Covid-19 nhưng họ là biểu tượng của những nạn nhân cho hậu quả của Trumpism.
Trong suốt cuộc đời mình, Donald Trump luôn tìm cách đẩy người khác ra lãnh đạn cho ông. Nhiều thuộc hạ của ông đã bị đi tù hay mất danh tiếng, nghề nghiệp, chỉ vì ủng hộ ông. Điển hình nhất là luật sư Michael Cohen, cánh tay phải của Trump từng tuyên bố sẵn sàng chết về ông. Ông Cohen đã thay mặt Trump hối lộ 130.000 USD cho cô Stormy Daniels để ém miệng cô về quan hệ tình dục giữa cô và ông Trump.
Rốt cục, Cohen phải đi tù thay Trump vì tội che giấu hành động của Trump. Gần đây nhất, cuộc nổi loạn tấn công Tòa nhà Quốc hội Mỹ do ông khích động bằng những lời lẽ bạo lực khiến hàng trăm người cổ vũ ông bị bắt và có thể phải đối mặt với hình phạt nặng nề. Nhưng rồi vì sợ tội, Trump phản bội lại họ, chính thức lên án họ, dù trước đó, ông nói là ông yêu họ. Ngay cả ân xá ông cũng không thực hiện cho họ.
Tổng thống mãn nhiệm đủ khôn để chỉ mém đùa giỡn với pháp luật, để những đom đóm thiêu thân xông vào giành quyền lợi cho bản thân ông. Trump nói ông sẽ đồng hành với người ủng hộ tới Điện Capitol, nhưng thực tế ông về trú ở Nhà Trắng cho an toàn, theo dõi cảnh người ủng hộ nổi loạn tấn công vào Quốc hội một cách thỏa mãn. Sau cuộc nổi loạn, ông tuyên bố là những người nổi loạn sẽ bị xử nghiêm theo pháp luật.
Đó là khi cuộc tấn công bị thất bại và bị toàn quốc lên án, và những lời lẽ của Trump chỉ có ý nghĩa hòng chạy tội cho chính ông, để mặc người khác đã vì ông phải gánh hậu quả. Trước đó, ông đã từng kêu gọi "giải phóng Michigan", cho những dân quân có vũ trang tấn công Tòa nhà Quốc hội Tiểu bang tại Michigan, và âm mưu bắt cóc bà Thống đốc ở đó. Dân quân âm mưu lật đổ bị bắt, nhưng ông vẫn làm tổng thống.
Hàng triệu người Việt nhờ xã hội dân chủ Mỹ để có được một cộng đồng lớn mạnh. Xã hội Mỹ vận hành dân chủ và nghiêm minh nhờ bộ máy chính phủ, an ninh, đến tòa án hiện hữu từ lúc dựng nước. Nhưng tất cả bộ máy đã từng giúp họ, chỉ vì đi ngược lại quyền lợi của cá nhân Trump, đối với nhiều người Việt ủng hộ Trump một cách cuồng tín, trong mắt họ lại trở thành "chính phủ ngầm", "phản bội đất nước".
Những quan chức Cộng hòa chân chính trở thành RINO (từ ngữ nhục mạ ám chỉ người mang bộ mặt Cộng hòa không phải Cộng hòa). Rồi, từ những quan tòa do chính Trump chỉ định, kể cả các thẩm phán Tối cao Pháp viện, đến cựu Bộ trưởng Tư pháp William Barr, đồng minh thân cận của ông, sau cùng đến Phó Tổng thống Mike Pence phải bắt buộc tuân theo Hiến pháp, bị nhiều người "phò" Trump sỉ vả hết lời.
Thuyết âm mưu tràn ngập tiếp cho họ cái phao bám víu vào hy vọng vô căn cứ. Họ tin quân đội Mỹ tấn công "máy chủ gian lận" ở Frankfurt (Đức), hay Trump nắm ván bài cuối cùng để lật ngược vào phút cuối. Ngay đến bây giờ, nhiều người vẫn còn tin Trump sẽ "trở lại", báo chí "thổ tả" nói sai sự thật, "fake news", mặc dù bản thân cộng đồng người Việt tại Mỹ đã thoát ách độc tài và không còn bị cấm tự do báo chí.
Những con người ấy tuyệt đối không nhìn lại một mẫu số chung, là tin tức trên các phương tiện truyền thông uy tín và nghiêm túc mà họ gọi một cách miệt thị "thổ tả" hầu hết đã được chứng minh là đúng đắn, còn các thuyết âm mưu mà họ bám vào theo ngày tháng đã không thành sự thật. Suốt quãng thời gian trong phần đời của họ ở Mỹ, qua nhiều đời tổng thống, với họ, đây là lúc nước Mỹ trở nên tệ hại nhất.
Nhiều người Việt trong và ngoài nước ủng hộ Trumpism vì họ thấy Donald Trump có vẻ mạnh bạo đánh thẳng vào Trung Quốc. Nhưng lối đánh một mình của anh chàng vai to, thịt bắp Trump hóa ra không làm Trung Quốc suy suyển. Ngược lại, kinh tế của Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ sớm hơn 5 năm so với dự đoán vì lối điều hành xã hội của Trump, lơ là với đại dịch, bảo hộ kinh tế và quân sự để Trung Quốc lấn sân.
Thay vì cùng các đồng minh bao vây Trung Quốc thông qua Hiệp định Kinh tế Xuyên Thái Bình Dương (TPP) mà Trump đã xóa bỏ, nước Mỹ thời Trump đã không làm thế, để bây giờ Trung Quốc nối kết các nước, kể cả Việt Nam, hỗ trợ kinh tế của họ qua Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), bỏ Mỹ ra ngoài. Biển Đông bị Trung Quốc vũ trang hóa và mưu đồ xâm lăng của Trung Quốc không dịu đi.
Với phong cách của một thương gia, bản thân Donald Trump không chú trọng bảo vệ nhân quyền mà chỉ nhằm vào các lợi ích kinh tế. Nên, thấy cái gì có lợi tài chánh trước mắt thì ông làm. Việt Nam đã bị Trump tấn công về kinh tế mà không ngần ngại, cũng như ông tấn công Trung Quốc về kinh tế. Ngược lại, nếu ông thỏa hiệp kinh tế với Trung Quốc rồi thì Việt Nam lập tức ra khỏi trọng tâm và chỉ còn nằm ngoài lề.
Donald Trump, trước khi làm tổng thống, đã được biết đến như một người ái kỷ, chỉ biết sống cho bản thân, luồn lách pháp luật với vô số vụ kiện cáo (*). Một khi đã tin vào một người như thế thì chẳng sớm thì muộn, bản thân mình cũng sẽ bị kéo theo vào ngõ tối. Người dân Mỹ đã mở mắt sau vụ nổi loạn này, nhưng bao giờ thì đến lượt người Việt "phò" Trump một cách mê muội sẽ "tỉnh giấc" và thoát kiếp nạn nhân ?
Ngọc Lang, từ Nam California (Hoa Kỳ)
Nguồn : Nhịp cầu tôn giáo online, 24/012021
Bốn năm trước, Donald Trump đã bất ngờ thắng cử, trở thành Tổng thống Mỹ thứ 45, sau khi lần lượt đánh bại các chính khách lão luyện của đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ. Đó là một nghịch lý. Lúc đầu, hầu như chẳng có ai (kể cả Trump) tin rằng ông sẽ thắng cử. Nhưng bốn năm sau, Tổng thống đương nhiệm Trump lại bất ngờ thua khi tin rằng mình sẽ thắng Joe Biden mà ông coi thường. Đó cũng là một nghịch lý cần phải lý giải.
Hậu bầu cử năm 2020 : Nghịch lý Trumpism và Bidenism
Tại sao Trump thua năm 2020
Bốn năm trước, Trump đã thắng cử vì cưỡi trên ngọn sóng Trumpism, một phong trào không phải do ông kiến tạo, nhưng đã nắm bắt được cơ hội với trực giác nhạy bén của một doanh nhân, để đầu tư vào như một dự án lớn có lời. Trump đã trở thành thủ lĩnh của Trumpism với các khẩu hiệu dân túy và thực dụng có hiệu quả. Trumpism đại diện cho khối cử tri gồm tầng lớp lao động thiếu bằng cấp, bị thiệt thòi và bất bình do hệ quả của toàn cầu hóa.
Bốn năm sau, Trumpism không chỉ tồn tại mà còn mạnh hơn, với 71 triệu cử tri bầu cho Trump, và hệ quả đại dịch Corona làm kinh tế Mỹ suy thoái và đời sống khó khăn hơn. Nếu Trump xử lý tốt đại dịch, chắc ông đã thắng lớn (landslide). Nhưng mấy năm qua, Trump bộc lộ các điểm yếu gây tranh cãi về nhập cư và chống dịch làm lu mờ bức tranh kinh tế, và gây bất hòa với các đồng minh làm hạn chế tầm nhìn Ấn Độ dương-Thái Bình Dương.
Tuy bức tranh kinh tế khả quan và lập trường cứng rắn chống Trung Quốc là điểm sáng tạo ra "đồng thuận quốc gia mới" (new national consensus), nhưng Trump đã điều hành quá dở cuộc chiến chống đại dịch Corona, làm hơn 11 triệu người Mỹ bị lây nhiễm và hơn 250 ngàn người chết (tính đến giữa tháng 11), và nay đang tăng lên chóng mặt. Đây là một biến số (game changer) làm Trump mất uy tín và mất điểm trong năm tranh cử 2020.
Theo Cục An ninh mạng và hạ tầng (Cybersecurity and Infrastructure Security Agency) của Bộ An ninh Nội địa (the Department of Homeland Security), không có chứng cớ bất thường nào về gian lận trong bầu cử, và cuộc bầu cử vừa qua là "an toàn nhất trong lịch sử nước Mỹ" (the most secure in American history). Sau khi đếm hết phiếu tại các bang Arizona và Pennsylvania, Joe Biden được 306 phiếu và Donald Trump được 232 phiếu (cử tri đoàn).
Tuy kết quả bầu cử năm 2020 gần giống kết quả bầu cử năm 2016, nhưng người thắng cử năm nay là Joe Biden. Dù Trump có muốn thừa nhận thất bại hay không, kết quả đã rõ và không thể đảo ngược. Trong bối cảnh nước Mỹ bị phân cực và chia rẽ sâu sắc, dư luận trong nước Mỹ và quốc tế muốn Trump và Biden hòa giải và đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, để cùng nhau đối phó với các hiểm họa chung như đại dịch Corona và biến đổi khí hậu.
Theo các tổ chức thăm dò dư luận (pollsters), đại dịch Corona làm nhiều người ủng hộ đảng Dân chủ không dám đi bầu vào ngày bầu cử (3/11), mà họ hưởng ứng lời kêu gọi của đảng Dân chủ là bầu bằng thư qua đường bưu điện. Trong khi các cử chi của đảng Dân chủ tự cách ly tại gia làm cho họ buồn chán, thì họ đã bị kích động bởi các phát biểu gây sốc của Trump, và kết quả thăm dò dư luận làm số cử tri bỏ phiếu năm nay tăng lên mức kỷ lục.
Không ai tin rằng sẽ không cần thăm dò dư luận, vì điều đó rất quan trọng cho nền dân chủ. Nó giúp các chính khách hoạch định chiến lược tranh cử và lựa chọn chính sách. Tuy thăm dò dư luận không chính xác, nhưng chưa có phương pháp nào tốt hơn để phân tích bầu cử. Tuy bốn năm qua, thăm dò dư luận đã giúp người Mỹ hiểu bức tranh chính trị, nhưng không nên quá tin vào nó, mà phải thừa nhận thăm dò dư luận có thể nhầm (1).
Trumpism và Bidenism
Theo Richard Haass (Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại), không phải Trump sai về mọi mặt. Ông đã đúng khi "trừng phạt Trung Quốc về thương mại, cung cấp vũ khí cho Ukraine, đàm phán lại hiệp định thương mại với Canada và Mexico, giúp bình thường hóa quan hệ giữa Israel và một số nước Arab". Nhưng Robin Niblett (Giám đốc Chatham House) nói "Hầu hết các nước thấy thoải mái với Biden hơn là với Trump". Tính cách thất thường khó đoán của Trump dựa vào quan hệ song phương để dễ bắt nạt, làm nhiều người phản ứng.
Cách thức chính quyền Trump đối phó với đại dịch Corona, biến đổi khí hậu, và nhập cư, đã gây nhiều tranh cãi. Trump không cải thiện được hình ảnh nước Mỹ, mà còn làm cho nó tồi tệ hơn. Theo Pew Research, tại 13 quốc gia, chỉ có 15% số người được hỏi cho rằng Mỹ đã phản ứng phù hợp với đại dịch Corona. Chỉ 6 tháng sau khi nhậm chức, Trump đã khiến giới khoa học thất vọng khi rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu.
Năm 2019, số người nhập cư bị bắt ở biên giới Mỹ-Mexico đã đạt mức cao nhất trong vòng 12 năm qua, trong khi số người tị nạn được Mỹ tiếp nhận giảm mạnh trong 4 năm dưới thời Trump. Nếu năm 2016 có 85.000 người tị nạn được Mỹ tiếp nhận cho tái định cư, thì đến năm 2017 chỉ có 54.000 người. Năm 2021, Mỹ dự kiến sẽ chỉ tiếp nhận 15.000 người tị nạn. Đây là mức thấp nhất kể từ khi chương trình này được khởi động vào năm 1980.
Kurt Campbell (cựu trợ lý ngoại trưởng và chủ tịch Asia Group) nói, "Tại các hành lang quyền lực và trong các cuộc họp của lãnh đạo trên thế giới, câu chuyện mà người ta lặng lẽ trao đổi là có phải nước Mỹ đang đánh mất vai trò trên chính trường quốc tế". Theo đô đốc về hưu James Stavridis (cựu tư lệnh tối cao của NATO), "Nếu Trump tiếp tục cách chức giám đốc CIA và giám đốc FBI, thì không biết chuyện gì sẽ xảy ra cho an ninh quốc gia".
Theo tạp chí Foreign Policy (20/11/2020) hơn 70 cựu quan chức an ninh và thành viên quốc hội Mỹ trong các chính quyền trước đây của đảng Cộng hòa, đã lên tiếng cảnh báo rằng nếu Trump làm tổng thống thêm nhiệm kỳ hai sẽ là tai họa cho nước Mỹ và Châu Á vì ông thiếu nhân cách và năng lực để lãnh đạo đất nước. Họ khuyến nghị nên bầu cho Joe Biden làm Tổng thống Mỹ tiếp theo (2).
Theo các chuyên gia, chính sách đối ngoại của Biden dựa trên 7 trụ cột. Một là củng cố liên minh Tây Âu (27 nước EU). Hai là hàn gắn quan hệ với NATO để đối phó với các đe dọa chung. Ba là trở lại với các cơ chế và hiệp ước quốc tế. Bốn là quan tâm đến nhân quyền. Năm là cứng rắn với các chế độ độc tài. Sáu là tôn trọng các nước nhỏ yếu thiếu tài nguyên. Bảy là quan điểm toàn cầu để đối phó với đại dịch, phục hồi kinh tế, chống khủng bố (3).
Tại sao người Việt thích Trump ? Một là lập trường cứng rắn chống Trung Quốc của Trump hợp với tâm trạng bất bình chống Trung Quốc của họ. Hai là truyền thống Nho giáo ở Việt Nam đã hằn sâu vào tư duy của người Việt, làm họ dễ bị mê hoặc bởi các nhân vật có quyền lực như Trump. Ba là tâm lý hoài nghi chính trị trong xã hội Việt Nam như một thói quen, làm họ dễ ngộ nhận coi hành động khó lường của Trump là anh hùng. Bốn là vai trò thông dụng của Facebook (có 45 triệu người dùng ở Việt Nam) là mạng xã hội làm hàng vạn người Việt cả tin vào khẩu hiệu dân túy của Trump hay các tin đồn thất thiệt và thuyết âm mưu.
Thay lời kết
Dù ai thắng cử thì Mỹ vẫn phải xây dựng lòng tin với các đồng minh và đối tác khu vực. Vấn đề không chỉ do tính cách thất thường của Trump mà còn do tâm trạng bất an của các nước khu vực mỗi khi Mỹ điều chỉnh ưu tiên chiến lược. Nếu Trump muốn đạt "một thỏa thuận thế kỷ" (về thương mại) với Trung Quốc, liệu ông có coi Bắc Kinh quan trọng hơn các đồng minh và đối tác khu vực ? Nếu Biden muốn giành được sự ủng hộ của Trung Quốc cho "một thỏa thuận thế kỷ" (về biến đổi khí hậu), liệu ông có coi Bắc Kinh quan trọng hơn ?
Bầu cử Mỹ năm 2020 là chủ đề nóng làm phân hóa không chỉ người Mỹ mà cả người Việt ở Mỹ cũng như Việt Nam, làm lu mờ Hội nghị Cấp cao ASEAN 37 và Hội nghị Cấp cao Đông Á 15 (Hà Nội,12-15/11/2020). Lần thứ ba, Tổng thống/phó Tổng thống Mỹ lại vắng mặt, làm các nước khu vực thất vọng. Trong khi 10 nước ASEAN và 5 đối tác (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Tân Tây Lan) ký Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) thì Mỹ đứng ngoài cơ chế hợp tác khu vực (4).
Các chuyên gia về an ninh khu vực lo ngại nếu Mỹ đứng ngoài cơ chế hợp tác kinh tế hay an ninh khu vực (regional economic or security architecture) thì RCEP "lợi bất cập hại" vì Trung Quốc là "ngư ông đắc lợi". RCEP (và BRI) sẽ cho Trung Quốc "cái thòng lọng để thắt cổ" các nước láng giềng. Trong khi Mỹ muốn "đối đầu" (rivalry) và "ly hôn" (decoupling) Trung Quốc, thì các cuộc tập trận tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương không đủ răn đe và ngăn chặn Trung Quốc thao túng Đông Nam Á và kiểm soát Biển Đông như cái ao của họ.
Nguyễn Quang Dy
Nguồn : Viet-studies, 16/11/2020
(1) Nate Cohn, "What Went Wrong With Polling ? Some Early Theories", New York Times, November 10, 2020
(2) Michael Green, Victo Cha, "Why We Joined Over 70 Former Republican National Security Officials to Support Biden", Foreign Policy, August 20, 2020
(3) Robin Wright, "The Seven Pillars of Bidens Foreign Policy", New Yorker, November 11, 2020
(4) Keith Bradsher and Ana Swanson, "China-Led Trade Pact Is Signed, in Challenge to U.S.", New York Times, November 15, 2020
