Thông Luận

Mỹ có sàn chứng khoán điện tử Nasdaq, thì nay Trung Quốc cũng vừa khai trương thị trường STAR Market dành riêng cho ngành công nghệ cao. Huy động vốn đầu tư của tư nhân nhằm phục vụ chương trình phát triển công nghệ mới nằm trong kế hoạch "Made In China 2025" của ông Tập Cận Bình. Đây cũng là một mặt trận mới trong cuộc đọ sức với Hoa Kỳ.

Ảnh chụp trước khi diễn ra lễ niêm yết giá của loạt công ty đầu trên thị trường STAR Market, Thượng Hải, ngày 22/07/2019. Reuters/Stringer

Ngày 22/07/2019, Trung Quốc trọng thể khai mạc một sàn chứng khoán mới ở Thượng Hải mang tên STAR Market. Trị giá cổ phiếu 25 công ty tham gia thị trường mới trong ngày đầu tiên hoạt động lập tức được nhân lên gấp từ 3 đến 5 lần. Đến cuối phiên giao dịch ngày hôm đó, STAR Market huy động được 5,4 tỉ đô la Mỹ, cao hơn 20 % so với mong đợi.

Trong số 25 công ty niêm yết giá tại thị trường mới này, có công ty bán dẫn Anji Microelectronics Technology, Suzhou Harmontronics Automation Technology chuyên sản xuất đủ loại máy xử dụng trong ngành xây dựng, khai thác quặng mỏ, công nghiệp hay tập đoàn đường sắt China Rail Signal &Communication ... Bên cạnh những cái tên đã khá quen thuộc với giới trong ngành, STAR Market còn là nơi để một số công ty khởi nghiệp huy động vốn, dù vẫn trong giai đoạn làm ăn thua lỗ.

Nhìn rộng ra hơn, STAR Market là sân chơi của các hãng trong giới IT (Information Techonology), thông minh nhân tạo, công nghệ hàng không không gian, năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học ...

Một sự lập lại của ChiNext ?

Thoạt tiên giới quan sát có thể ngạc nhiên về quyết định của Trung Quốc cho ra đời một sàn chứng khoán mới và đặt địa bàn ở Thượng Hải. Bởi từ 2009, Trung Quốc đã có một thị trường chứng khoán mới, cũng hoạt động theo mô hình của Nasdaq tại Hoa Kỳ dành cho công nghệ cao và tin học. Thị trường đó sử dụng chỉ số ChiNext, trụ sở được đặt tại Thâm Quyến, nơi được xem là "cái nôi" tin học và high tech Trung Quốc, là điểm khởi nghiệp của những con chim đầu đàn như Foxconn hay Hoa Vi.

10 năm trước, 28 trong số 200 công ty xin đăng ký đã được phép tham gia sàn chứng khoán ở Thâm Quyến, trong ngày khai trương, cổ phiếu cũng tăng đến mức chóng mặt như tại Thượng Hải hôm tuần trước. Đấy cũng là những hãng hoạt động trong ngành công nghệ cao và có tiềm năng phát triển mạnh. Đúng ngày khai trương, 30/10/2009, thị trường ChiNext đã nhiều lần phải tạm ngưng hoạt động, tránh để xảy ra hiện tượng đầu cơ.

Mục tiêu của chính quyền Bắc Kinh khi đó cũng nhằm tạo điều kiện cho các công ty nhỏ có vốn để phát triển. Thế nhưng khi "lên sàn" tìm vốn đầu tư, các đại gia Trung Quốc từ Alibaba đến Baidu hay Tencent, Xiaomi ... đã không yết giá tại Thâm Quyến, mà đều đã chọn New York hoặc Hồng Kông làm bãi đáp. New York là điểm hẹn của tất cả các tập đoàn công nghệ cao của Mỹ - từ Google đến Amazon, còn Hồng Kông mới là "điểm hẹn" tại Châu Á của giới tư bản thế giới.

Câu hỏi đặt ra : đâu là mục tiêu chính quyền Trung Quốc nhắm tới khi chọn Thượng Hải là địa bàn hoạt động cho một sàn chứng khoán mới ? Trả lời hệ thống truyền thanh và truyền hình Thụy Sĩ RTS, chuyên gia kinh tế Mathilde Lemoine, ngân hàng Pháp Rothschild, phân tích :

"Trước hết chính quyền Bắc Kinh và ông Tập Cận Bình muốn các hãng công nghệ lớn của Trung Quốc quay về nước để tham gia sàn chứng khoán Thượng Hải này. Điều mới của thị trường STAR là nhắm tới các tập đoàn lớn và cả những công ty khởi nghiệp. Thậm chí những hãng đang làm ăn thua lỗ cũng có thể huy động vốn.

Tuy nhiên, theo tôi, chúng ta quá vội vã khi so sánh thị trường mới này của Trung Quốc với Nasdaq của Mỹ. Lý do : Nasdaq là sàn giao dịch chứng khoán dành cho các công ty điện tử và công nghệ của Mỹ cũng như các công ty ngoại quốc. START Market thì không. Đó là một khác biệt rất lớn giữa hai thị trường Mỹ và Trung Quốc trong cùng một lĩnh vực và điều đó thể hiện rõ đường lối mang tính dân tộc chủ nghĩa từ quyết định cho ra đời một sàn chứng khoán mới. Đồng thời chúng ta càng thấy rõ quyết tâm của ông Tập Cận Bình muốn rằng Trung Quốc cũng phải có những thị trường tài chính quan trọng vào bậc nhất. Mục tiêu mà Bắc Kinh theo đuổi là trong tương lai, thị trường đó phải mở rộng ảnh hưởng đến toàn Châu Á và cho phép Trung Quốc cạnh tranh trực tiếp với Hoa Kỳ ngay cả trên phương diện tài chính".

STAR Market của Trung Quốc phải mất một thời gian dài mới hy vọng bắt kịp Hồng Kông hay New York. ChiNext tại Thâm Quyến, cho đến năm 2016 mới chỉ có hơn 300 công ty niêm yết giá. Còn Nasdaq bắt đầu hoạt động năm 1971 và tới nay quy tụ hơn 3.200 công ty điện tử, công nghệ cao.

Mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc ra Châu Á

Thực ra, từ tháng 11/2018 ông Tập Cận Bình đã tiết lộ kế hoạch biến Thượng Hải thành "một trung tâm tài chính quốc tế và là bàn đạp cho các phát minh khoa học, công nghệ mới". Do vậy, trong bối cảnh đọ sức Mỹ –Trung đã mở rộng ra nhiều mặt trận ngoài lĩnh vực thương mại, ồn ào khai trương sàn chứng khoán mới STAR Market càng khẳng định thêm vai trò của Nhà nước Trung Quốc, của Đảng Cộng Sản Trung Quốc, trong các lĩnh vực công nghệ mới. Mathilde Lemoine, ngân hàng Rothschild, giải thích :

"Hiện thời, 25 công ty Trung Quốc tham gia sàn chứng khoán mới này và mục tiêu là trong một vài tháng nữa sẽ có khoảng 50 hãng niêm yết trên thị trường này. Nhìn chung, tới nay các hãng đầu tiên huy động vốn trên STAR Market hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, công nghệ sinh học hay môi trường... Trung Quốc muốn phát triển những mảng công nghệ mới từng được đề cập đến trong kế hoạch mang tên "Made in China 2025". Nói cách khác, chủ đích của START Market là tài trợ trực tiếp cho chương trình phát triển mà Tập Cận Bình đã đề xuất, đồng thời mở rộng vài trò quốc tế của đồng nhân dân tệ".

Tuy nhiên, sự ra đời của STAR Market được tất cả các nhà phân tích xem như một bước ngoặt quan trọng bởi thứ nhất, Bắc Kinh đã nới rộng các điều khoản để các hãng nhỏ dễ huy động vốn, qua đó tạo đà phát triển nhanh. Thứ hai là cỗ máy kinh tế của Trung Quốc đang chuyển trọng tâm sang high tech và đấy mới là cột trụ trong tương lai như ghi nhận của một chuyên gia thuộc quỹ đầu tư First Sea Fund Management, trụ sở tại Thâm Quyến.

Điểm đáng chú ý thứ ba theo chuyên gia kinh tế Mathilde Lemoine, STAR Market thể hiện tham vọng rất cao của ông Tập Cận Bình để thống lĩnh thế giới trong thế kỷ 21.

"Cho đến hiện tại, kinh tế Trung Quốc phát triển được là nhờ có các ngân hàng - với không ít những mờ ám ở bên trong và đó chính là điều mà người ta thường chỉ trích Bắc Kinh. Một nền kinh tế hiện đại phải trực tiếp tìm kiếm vốn trên các thị trường tài chính. Ông Tập Cận Bình muốn phát huy mảng này, để cho phép các doanh nghiệp - bất luận lớn hay nhỏ - đều có thể huy động vốn của tư nhân.

Hiện tại các hãng Trung Quốc không thể huy động vốn của quốc tế để phát triển, nên Bắc Kinh muốn chấm dứt tình trạng này. Đừng quên rằng Trung Quốc đang hướng tới mục tiêu trở thành một siêu cường kinh tế hàng đầu vào năm 2050. Thành thử Bắc Kinh muốn cạnh tranh với Mỹ ngay cả về mặt tài chính, một lĩnh vực mà tới nay Hoa Kỳ còn đang dẫn dầu khá xa".

Nhưng có lẽ yếu tố Donald Trump và căng thẳng Mỹ-Trung kéo dài từ mùa xuân 2018 là động lực thúc đẩy Bắc Kinh tăng tốc việc hiện đại hóa cơ cấu kinh tế, mà chặng đầu tiên là phải có những phương tiện xứng tầm. Kinh tế gia Mathilde Lemoine, ngân hàng Rothschild, ghi nhận :

"Căng thẳng Mỹ-Trung vốn đã có và việc mở thêm một mặt trận mới càng cho thấy rõ thêm điều này. Chiến lược của Tập Cận Bình là phát triển Trung Quốc và mở rộng ảnh hưởng của Bắc Kinh lên Châu Á. Trung Quốc đang thực hiện mục tiêu "khu vực hóa đó", nhất là nước này đang bảo đảm gần 1/3 tăng trưởng toàn cầu và gần một nửa tại Châu Á. Đương nhiên Bắc Kinh muốn có một công cụ tài chính xứng tầm.

Từ trước tới nay, Mỹ luôn đòi Trung Quốc mở cửa thị trường tài chính, Bắc Kinh có hứa hẹn, nhưng không đưa ra bất kỳ một giải pháp cụ thể nào. Lần này, chúng ta càng thấy rõ là Trung Quốc và Hoa Kỳ không chỉ lao vào một cuộc chiến thương mại, mà cuộc đọ sức đó đã lan ra cả mặt trận tài chính, liên quan đến các dịch vụ tài chính và chính sách tài trợ cho các doanh nghiệp".

Nếu đúng như vừa nói, STAR Market là công cụ để Bắc Kinh thực hiện kế hoạch Made in China 2025 và thỏa mãn tham vọng kinh tế của Trung Quốc, thì phải nhìn nhận là chiến lược phát triển của ông khổng lồ Châu Á này là rất lợi hại.

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 30/07/2019

***************

Thương mại : Trung Quốc và Mỹ nối lại đàm phán (RFI, 30/07/2019)

Đoàn đàm phán của Mỹ và Trung Quốc hôm nay 30/07/2019 gặp nhau tại Thượng Hải để nối lại đàm phán về thương mại, sau 3 tháng bị gián đoạn.

Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc gặp bộ trưởng Tài Chính Mnuchin và đại diện thương mại Mỹ Lighthizer tại Washington ngày 10/05/2019. Reuters/Clodagh Kilcoyne

Theo AFP, dẫn đầu phái đoàn Mỹ là đại diện Thương Mại Robert Lighthizer và bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin. Phụ trách phái đoàn Trung Quốc là phó thủ tướng Lưu Hạc (Liu He) và bộ trưởng Thương Mại Chung Sơn (Zhong Shan). Cả hai bên đều tỏ thái độ lạc quan, nhưng thận trọng về các cơ hội đạt được thỏa thuận song phương.

Bất đồng Mỹ - Trung đặc biệt đã lan rộng sang lĩnh vực công nghệ : hồi tháng 05/2019, Washington đã đưa tập đoàn Hoa Vi của Trung Quốc vào danh sách đen vì lý do an ninh.

Cuộc đàm phán Mỹ - Trung diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đang phải đối mặt với thách thức từ phong trào biểu tình đòi dân chủ kéo dài nhiều tuần qua tại Hồng Kông. Đồng thời, Trung Quốc bị Hoa Kỳ chỉ trích mạnh mẽ về thương mại. Chủ nhân Nhà Trắng Donald Trump mới đây thúc giục tổ chức Thương Mại Thế Giới (WTO) không công nhận Trung Quốc là quốc gia đang phát triển, vì cho rằng quy định của WTO đang mang lại lợi thế cho Trung Quốc.

Tân Hoa Xã hôm nay bình luận quan hệ Mỹ - Trung đang "căng thẳng" và kêu gọi Washington đối xử với Bắc Kinh với "tất cả sự tôn trọng cần thiết" nếu Mỹ muốn đạt được một thỏa thuận.

Thùy Dương

Nhân viên một ngân hàng ở Sài Gòn kiểm tiền, 10/01/2017. REUTERS/Kham

Theo chuyên gia Vũ Quang Việt, nguyên là chuyên gia về thống kê của Liên Hiệp Quốc, đối với Việt Nam : "Tạo ổn định kinh tế trong thời gian sắp tới khó khăn hơn nhiều, vì đồng đô la tăng giá, vì lãi suất ngân hàng trên thế giới và cả ở Việt Nam gia tăng, lạm phát ở Việt Nam cũng sẽ cao hơn so với năm vừa qua".

Giữa tháng 12/2016, đô la Mỹ tăng giá ở mức cao nhất kể từ năm 2004. Sau khi Donald Trump đắc cử tổng thống vào tháng 11/2016, ngoại tệ được ưa chuộng nhất thế giới tăng giá thêm 3 %. Cục Dự Trữ Liên Bang Mỹ đã tăng lãi suất chỉ đạo vào những tuần lễ cuối năm 2016 và dự trù siết chặt thêm chính sách tiền tệ qua ba đợt khác nhau trong tài khóa 2017. Thêm vào đó, theo các dự báo, tăng trưởng của Hoa Kỳ trong năm nay sẽ vững mạnh. Tất cả những yếu tố trên đây cho thấy, đồng đô la Mỹ có khuynh hướng tăng giá từ 5 tới 7 % so với năm 2016.

Riêng trên thị trường Việt Nam, cuối năm 2016 đô Mỹ tăng giá 4 % so với 12 tháng trước đó.

Đô la mạnh chỉ là một yếu tố

Nợ công theo định nghĩa của Việt Nam - gồm nợ của chính phủ và nợ do chính phủ bảo lãnh - đến cuối năm 2016 lên tới 115 tỉ đô la, tăng gấp đôi so với năm 2011. Theo báo cáo của bộ Tài Chính Việt Nam được công bố ngày 06/01/2017, cho đến cuối 2016, tổng nợ công của chính phủ tương đương với hơn 53% tổng sản phẩm nội địa và nếu tính luôn cả nợ do chính phủ đi vay và bảo lãnh, tỉ lệ này lên tới gần sát trần 65 % như quy định của Quốc Hội cho kế hoạch 2016-2020 đã được thông qua vào tháng 11/2016.

Hiện tượng đô la tăng giá có lợi cho xuất khẩu Việt Nam vì hàng Việt tính bằng đô la sẽ rẻ hơn trên thị trường, nhưng hóa đơn thanh toán bằng đô la cho các nhà cung cấp sẽ "nặng hơn" với các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên theo chuyên gia kinh tế Vũ Quang Việt, nhìn chung, cán cân thương mại của Việt Nam không bị thiệt hại nhiều vì những giao động của đồng đô la trong năm. Đáng quan ngại hơn là nợ của Việt Nam được tính bằng đô la.

Nợ của Việt Nam tính bằng đô la

Cụ thể là khi đồng tiền Mỹ tăng giá, Việt Nam – hay bất kỳ một quốc gia nào đi vay bằng đô la đều phải huy động thêm nội tệ để trả nợ. Trả lời ban Việt ngữ RFI, ông Vũ Quang Việt, nguyên là chuyên gia thống kê của Liên Hiệp Quốc, không chỉ quan ngại trước hiện tượng này mà ông còn đặc biệt chú ý đến áp lực của lạm phát, đẩy lãi suất ngân hàng lên ít nhất là 2 điểm, khiến gánh nặng nợ nần của Việt Nam càng đáng lo ngại : 

"Đồng đô la trên thế giới nói chung tăng giá, lãi suất cũng vậy. Ở Việt Nam ảnh hưởng còn mạnh hơn vì nhu cầu phải đi vay tín dụng và trả nợ. Nhìn vào thống kê, năm 2016 đô la tăng giá 4 % ở Việt Nam. Bên cạnh chuyện đô la tăng giá, còn phải chú ý tới lãi suất. Trước đây, lãi suất ở Việt Nam rất cao vì lạm phát. Hai năm trở lại đây, khi lạm phát giảm xuống thì một số ngân hàng vẫn còn giữ lãi suất ở mức 5 hay 6 % để kiếm lời. Nhưng khi vật giá leo thang lên trở lại, ngân hàng buộc phải tiếp tục đẩy lãi suất lên thêm khoảng 2 điểm nữa, tức là khoảng từ 7 đến 8 % trong năm ...".

Nhưng 115 tỉ đô la là chỉ thu hẹp ở phạm trù nợ công, tức là nợ nhà nước đi vay và nợ do chính phủ bảo lãnh, bên cạnh đó còn có khoản nợ của các doanh nghiệp tư nhân và quốc doanh. Tính luôn cả khối nợ của các doanh nghiệp, chuyên gia về thống kê Vũ Quang Việt nêu ra con số nợ hơn 300 tỉ đô la của Việt Nam, lớn hơn với cả tổng sản phẩm nội địa. Điều đáng báo động là tổng số nợ so với vốn là gấp hai lần. Một số các tập đoàn doanh nghiệp nhà nước thậm chí vẫn có thể vay được tín dụng lớn gấp ba lần so với vốn. Từ đó dẫn tới tình trạng "nợ dây chuyền".

Cuối cùng, theo ông Vũ Quang Việt, vấn đề nằm ở chỗ, chi tiêu trong ngân sách của Việt Nam đã tương đương với 34 % GDP, một tỉ lệ cao hơn nhiều so với các nước Đông Nam Á chung quanh. Không làm chủ được lạm phát thì sẽ đẩy lãi suất ngân hàng lên cao, giải quyết nợ càng trở nên một thách thức đối với chính phủ Việt Nam, với nhiều rủi ro đi kèm, nhất là khi 60 % nợ của chính phủ Việt Nam là do đi vay từ tư nhân ở trong nước và đó là những khoản nợ ngắn hạn.

Thanh Hà

Nguồn : RFI tiếng Việt, 10/01/2017