Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Hiện trạng quan chức địa phương giàu nhanh

Phạm Quý Thọ, RFA, 22/05/2022

"Tài sản khủng" nhìn từ khía cạnh thể chế

Chính sách phân quyền cho địa phương là thiết yếu cho chuyển đổi thị trường, nhưng thiếu cơ chế phù hợp và hiệu quả kiểm soát lạm quyền đã dẫn đến hiện trạng quan chức địa phương giàu nhanh, "tài sản khủng" bất chính.

quantham1

Ông Phạm Hồng Hà - Chủ tịch Thành phố Hạ Long - Báo Quảng Ninh, AFP, RFA edi

Việc ông Phạm Hồng Hà - nguyên Chủ tịch thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh bị Cơ quan Công An khởi tố bắt giam hôm 14/5 khiến dư luận ‘xôn xao’ không chỉ vì lý do về tội 'lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ' theo Điều 356 Bộ Luật Hình sự, mà còn vì khối tài sản khủng của ông này. Các báo Nhà nước đồng loạt đưa tin rằng ông này có biệt thự sang trọng trên lô đất rộng khoảng 400 m2 mặt đường bao biển Hạ Long và, nếu ước tính theo thị trường hiện tại, thì nhà và đất ở đó có giá không dưới 170 tỷ. Ngoài ra, ông còn có bốn chiếc xe hạng sang có trị giá hàng chục tỷ đồng, là tài sản ‘bề nổi’ cũng bị thu giữ để phục vụ công tác điều tra…

Đây không còn là các hiện tượng đơn lẻ khi báo chí đưa tin ngày càng nhiều, công khai, mô tả đích danh những biệt thự, xe sang - bề nổi tài sản ‘khủng’ của các ông chủ là các quan chức, thường là sau khi đã ‘hạ cánh an toàn’ nghỉ hưu hay đã và đang có vấn đề liên quan đến vi phạm pháp luật. Báo chí Nhà nước đã được "bật đèn xanh" để tham gia, mà trước hết là tạo sức ép từ công luận. Các bài viết đặt vấn đề "Dàn xe tiền tỉ của nguyên Chủ tịch Thành phố Hạ Long khiến nhiều người bàn tán" (Báo Vietnamnet.vn, 18/5/2022). Rõ ràng rằng việc một quan chức hành chính cấp thành phố trực thuộc tỉnh, tương đương cấp huyện, nhưng có khối tài sản ‘khủng’ như vậy là "chuyện động trời". Con số 170 tỷ mới chỉ là ước tính giá trị "của nổi", nhưng đã lớn hơn với mức thu nội địa vào ngân sách của huyện Đầm Hà (127 tỷ), một huyện ven biển thuộc tỉnh Quảng Ninh có số dân gần 48 nghìn người!

taisan1

Biệt phủ của đại gia xăng dầu Ngô Văn Phát tại đường Lê Hồng Phong, Thành phố Hải Phòng.

Thời gian đầu khi Đảng thừa nhận tham nhũng trầm trọng và đề ra chính sách phòng chống tham nhũng, đặc biệt sau khi thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương phòng chống tham nhũng năm 2013, các nỗ lực dường như tập trung trừng phạt những những quan chức, đối thủ suy thoái tư tưởng, "tự diễn biến, tự chuyển hoá" ra khỏi tổ chức, nhất là ở trung ương. Các tài sản ‘khủng’ bề nổi của quan chức chỉ được biết ‘mập mờ’ trên các trang mạng ngoài lề, không chính thức, nhưng những thông tin chi tiết về vị trí các biệt thự, xe sang mà gia đình họ sở hữu, con cái họ học ở nước ngoài nào… khiến dư luận nghĩ về mức độ giàu có của quan chức. Nay, chiến dịch phòng chống tham nhũng mở rộng xuống các địa phương cấp tỉnh, những vị cựu quan chức cấp tỉnh bị kỷ luật đảng và truy tố pháp luật nhiều hơn kèm theo đó là thúc đẩy việc thu hồi tài sản tham nhũng.

taisan3

Biệt phủ dát vàng 9999 kiểu hoàng gia của đại gia khoáng sản ở Thái Nguyên

Nguyên nhân nào khiến quan chức cấp tỉnh giàu nhanh và có tài sản ‘khủng’ ? Đảng nhận định sự suy thoái tư tưởng đạo đức để phục vụ cho chính sách phòng chống tham nhũng, nhưng đây là nguyên nhân chủ quan. Cũng không thể đổ lỗi cho thị trường được vì nó vận hành theo những quy luật khách quan, là động lực cho tăng trưởng kinh tế nhưng đồng thời có tác động tiêu cực từ những mặt trái của nó. Bởi vậy, đây là "lỗi hệ thống", cụ thể là cơ chế phân cấp phân quyền cho quan chức địa phương nhưng thiếu kiểm soát tha hóa quyền lực hiệu quả thông qua cơ chế công khai minh bạch và giải trình trách nhiệm.

Trước hết, quá trình Trung ương phân cấp, phân quyền cho địa phương, về bản chất là ‘tản quyền hay phi tập trung quyền lực khi công cụ điều hành và giám sát bằng kế hoạch hóa tập trung không còn phù hợp, nhưng bị che phủ bởi bề ngoài là sự ủy quyền quản lý bởi Chính quyền trung ương, nhằm mục đích đáp ứng chuyển đổi thị trường. Tuy không được độc lập nhưng chính quyền tỉnh, thành đã được tự chủ tương đối để điều hành kinh tế xã hội ở địa phương.

Quá trình này được thực hiện, khởi đầu "từ trên xuống dưới" và, nay những đòi hỏi quyền lớn hơn "từ dưới lên", ngày càng nhiều địa phương muốn có "cơ chế đặc thù", lúc đầu là "cơ chế thủ đô", cho Hà Nội, thu chi ngân sách cho trung tâm kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, nay Nghệ An, Thanh Hóa cũng ‘đòi’ cơ chế riêng cho địa phương mình. Đã trở nên công khai và nhiều hơn những tít bài kiểu như "Thành phố Hồ Chí Minh cần 10 lít xăng, cho 8 lít thì làm sao đi tới nơi" như Báo Tuổi trẻ 17/5/2022 đưa lời phát biểu của một đại biểu quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh và cho rằng Thành phố cần đột phá hơn.

Quyền đi đôi với lợi, muốn có lợi phải có quyền. Mối quan hệ trung ương - địa phương đang thay đổi về nội dung và tính chất, từ đơn thuần hành chính sang thành quyền lợi, sau đó là tính tự chủ về kinh tế và chính trị, từ phục tùng trung ương sang thành đòi hỏi và thoả thuận.

Quá trình ‘tản quyền’ ngày càng nhanh khi nhu cầu chuyển đổi thị trường càng lớn và mang xu hướng tất yếu. Nghĩa là, về cơ bản, không thể dừng lại hay quay lại cơ chế kế hoạch hóa tập trung trước đây. Tuy nhiên, cải cách thể chế đã không theo kịp thực tế chuyển đổi.

Các nhà cải cách, lãnh đạo và điều hành, đã, ‘cố ý hay vô tình’, hiểu ‘sai lệch’ về tính hai mặt của thị trường, khi coi nó chỉ là công cụ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế như một sự đảm bảo duy trì chế độ, và quan niệm rằng thị trường không phải là chủ nghĩa tư bản để ‘bảo vệ’ nền tảng ý thức hệ chủ nghĩa xã hội giáo điều. Từ điểm xuất phát kinh tế thấp khi động lực kinh doanh được kích hoạt bởi thị trường, trước hết đã đánh thức tiềm năng đất đai, tài nguyên và lao động để sản xuất hàng hóa và tích luỹ tư bản để tăng trưởng nhanh chóng, khiến cho căn bệnh duy ý chí của chế độ phát tác rằng Đảng cộng sản có thể lãnh đạo kinh tế thị trường bằng chính sách thực dụng trong bối cảnh toàn cầu hóa tương đối thuận lợi. Tuy nhiên, cùng với thời gian dư địa tăng trưởng kinh tế đã cạn dần, tỷ lệ tăng giảm sút, trồi sụt trong bối cảnh kinh tế không còn thuận lợi như trước, cải cách chính trị không phù hợp, dẫn đến lạm quyền, "lợi dụng chức vụ, quyền hạn" tràn lan, tự chống tham nhũng đòi hỏi chi phí cao, kém hiệu quả.

Các thể chế hiện có như Hội đồng nhân dân các cấp và dân chủ cơ sở không phát huy được vai trò và chức năng giám sát, vẫn mang tính ‘trang trí’, cơ cấu hình thức thay vì thực quyền, khiến biên chế bộ máy "đông nhưng không mạnh". Một số ‘sáng kiến’ cải cách như "lồng thể chế nhốt quyền lực", "minh bạch tài sản quan chức", kiểm soát tài sản là cơ chế hữu hiệu để chống tham nhũng là quan niệm đúng, nhưng đã bế tắc trong môi trường tập trung quyền lực Đảng.

Quan chức giàu lên nhanh chóng, lộ rõ không chỉ ở trung ương mà còn ở địa phương, không thể giải thích được nguồn gốc đang là thực trạng nhức nhối không chỉ trong công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực (phòng chống tham nhũng) mà còn là thách thức đối với cải cách thể chế nói chung. Chính sách phân cấp, phân quyền cho địa phương, cho các đơn vị sự nghiệp công lập là những nội dung lớn, quan trọng của cải cách chính trị. Tuy nhiên, như phân tích ở trên, nếu nó không gắn với việc kiểm soát tha hóa quyền lực phù hợp và hiệu quả thì cải cách thể chế sẽ rơi vào bế tắc. Chống tham nhũng chỉ là giải pháp cấp bách thay vì cơ chế kiểm soát quyền lực bền vững lâu dài, cơ chế công khai minh bạch và giải trình trách nhiệm đối với quan chức hệ thống chính trị.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 22/05/2022

************************

Còn đng còn... giàu

Trân Văn, VOA, 19/05/2022

Tai sao phòng – chng tham nhũng "không có vùng cm, không có ngoi l" mà li t chi xem vic viên chc không th gii trình hp lý v ngun gc tài sn là phm ti "làm giàu bt chính" khi sa Lut Hình s năm 2015.

taisan4

Ông Phm Hng Hà.

Các cơ quan truyn thông chính thc ti Vit Nam đang thi nhau phơi bày s giàu có ca ông Phm Hng Hà, cu Ch tch thành ph H Long kiêm Trưởng Ban qun lý vnh Hà Long t tháng 6 năm 2014 đến tháng 7 năm 2020.

Ông Hà b tm giam hôm 14/5/2022 vì liên quan đến v án "la đo chiếm đot tài sn" và "li dng chc v quyn hn trong khi thi hành công v" xy ra ti Công ty Qun lý đường sông s 3 và Ban qun lý vnh H Long(1).

Trước mt, t kết qu khám xét tư gia đ thc hin lnh tm giam ông Hà, mt s cơ quan truyn thông chính thc ti Vit Nam ước đoán, ch tính riêng giá tr mnh đt mà ông Hà s dng đ xây bit th bn tng đã lên ti 150 t đng. Còn ch tính riêng xe hơi mà gia đình ông Hà s dng thì mt Mercedes, mt Vinfast Lux SA, hai Lexus đã xp x 20 t đng(2). Không có đng, cu ch tch mt đơn v hành chánh cp huyn không th nào th đc khi tài sn mà tng giá tr chc chn còn ln hơn như vy nhiu ln !

taisan5

Còn ch tính riêng xe hơi mà gia đình ông Hà s dng thì mt Mercedes, mt Vinfast Lux SA, hai Lexus đã xp x 20 t đng - Ảnh minh họa dàn xe khủng bị tịch thu

Mun có khi tài sn ch tm tính đã khong vài trăm t y, ông Hà phi mt nhiu năm và tr con cũng biết khi tài sn đó t đâu mà ra, tuy nhiên, ging như nhiu đng chí khác, ông Hà không ngn ngi phô bày s "tháo vát" ca chính ông.

Mun biết "chnh đn đng" hiu qu thế nào, thc cht và trin vng cacông cuc phòng – chng tham nhũng "không có vùng cm, không có ngoi l" ra sao c nhìn vào tư gia, vt dng, phc sc, sinh hot t cá nhân đến gia đình ca các viên chc đã cũng như đang phc v h thng chính tr, h thng công quyn. Ông Hà ch là ví d mi nht. Đến bây gi ông Hà mi b tng giam đ điu tra v mt sai phm xy ra cách nay vài năm chc chn không phi vì nghiêm minh !

***

Nhân chuyn ông Hà, có l c tri Vit Nam nên cht vn nhng cá nhân va là thành viên B Chính tr, Ban Bí thư, y viên Ban Chp hành trung ương đng, va sm vai đi biu cho dân chúng khu vc nào đó trong Quc hi Vit Nam, rng ti saophòng – chng tham nhũng "không có vùng cm, không có ngoi l" nhưng lãnh đo h thng chính tr, h thng công quyn vn cương quyết không đáp ng đ ngh ca nhiu người thuc nhiu gii, trong nhiu năm va qua :Công b các t khai tài sn ?

T chi công b t khai tài sn ca nhng viên chc trong din buc phi kê khai tài sn có khác gì s dân chúng thc thi quyn giám sát và khiếu ni, t cáo, s các viên chc trong h thng chính tr, h thng công quyn cũng như thân nhân ca h không vui, không hãnh din bi không còn cơ hi khoe sang, khoe giàu, khoe s sành điu trong chuyn hưởng lc thú cuc đi nh biết cách vươn lên trong vic theo đng dn dt quc gia, dân tc xây dng chủ nghĩa xã hội, xây dng "xã hi công bng, dân ch, văn minh" ?

Tai sao phòng – chng tham nhũng "không có vùng cm, không có ngoi l" mà li t chi xem vic viên chc không th gii trình hp lý v ngun gc tài sn là phm ti "làm giàu bt chính" khi sa Lut Hình s năm 2015(3). Đến năm 2018 li tiếp tc t chi các đ ngh: Hoc hình s hóa hành vi ‘làm giàu bt chính.Hoc giao cho Tòa án quyết đnh, hoc tch thu sung công, hoc đnh giá ri buc np thuế theo t l 45% tính trên tng giá trkhi sa Lut Phòng, chng tham nhũng (4) ?

***

Không th đếm xu s ln ông Nguyn Phú Trng và các đng chí đng đng vi ông th tht, ha hn s kiên quyết phòng chng tham nhũng, tiêu cc tt c các cp. Cũng không th đếm xu s ln ông Nguyn Phú Trng và các đng chí đng đng vi ông than th rng công cuc phòng chng tham nhũng, tiêu cc tt c các cp "va khó khăn, va phc tp". Thi nào cũng thế và đâu cũng vy, phòng chng tham nhũng, tiêu cc chưa bao gi là công vic đơn gin.

Tuy nhiên Vit Nam, thay vì hc thiên h, trước nay, ông Nguyn Phú Trng và các đng chí đng đng vi ông ch th ri than. Làm sao "phòng – chng tham nhũng, tiêu cc" có th hu hiu khi thng tay gt b toàn b các bin pháp răn đe lúc saLut Hình s, Lut Phòng, chng tham nhũng,khăng khăng t chi vic công b các t khai tài sn cho dân chúng xem xét, đi chiếu vi lý do "rt nhy cm" (5) đ áp dng nhng "sáng kiến" kiu như Ngh đnh 130/2020/NĐ.CP (tháng 10/2020) : Hướng dnkim soát tài sn, thu nhp ca người có chc v quyn hn trong cơ quan, t chc, đơn v bng cácht chc bc thăm, la chn ngu nhiên xem ai thuc trường hp phi xác minh kim tra mc đ chính xác, trung thc khi kê khai tài sn, thu nhp.

Nếu h thng chính tr, h thng công quyn ti Vit Nam thiếu s tôn trng yếu t "rt nhy cm" liên quan đến "quyn đi tư và bí mt cá nhân" đó, s còn bao nhiêu người trung thành vi s nghip xây dng chủ nghĩa xã hội ti Vit Nam như ông Phm Hng Hà ?

Trân Văn

Nguồn : VOA, 19/05/2022

Chú thích

(1) https://tuoitre.vn/vi-sao-ong-pham-hong-ha-cuu-chu-tich-ubnd-tp-ha-long-bi-bat-20220514202724593.htm

(2) https://thanhnien.vn/can-canh-biet-thu-khung-dan-xe-lien-quan-vu-cuu-chu-tich-tp-ha-long-bi-bat-post1458876.html

(3) https://dantri.com.vn/phap-luat/giau-bat-thuong-co-the-bi-tich-thu-tai-san-1386181152.htm

(4) https://thuvienphapluat.vn/tintuc/vn/thoi-su-phap-luat/chinh-sach-moi/21990/quoc-hoi-thong-qua-luat-phong-chong-tham-nhung-sua-doi

(5) https://www.tienphong.vn/xa-hoi/tong-bi-thu-ke-khai-tai-san-can-bo-la-van-de-rat-kho-nhay-cam-1286576.tpo

Additional Info

  • Author Phạm Quý Thọ, Trân Văn
Published in Diễn đàn