Thông Luận

Một nghịch lý kinh khủng đã, đang và sẽ còn hiện hình trong ‘nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa’ và trong ‘chính phủ kiến tạo’ ở Việt Nam : trong tài khóa năm 2020, chính phủ của thủ tướng ‘Cờ Lờ Mờ Vờ’ Nguyễn Xuân Phúc dự kiến phải vay đến 460.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 20 tỷ USD để ‘bù đắp ngân sách’, bất chấp chính phủ này vẫn tung ra các báo cáo đầy lạc quan về tốc độ tăng trưởng GDP lên đến 7% và giống hệt chỉ số thành tích GDP của ‘đảng anh’ Trung Quốc, gấp đôi mức tăng trưởng của Hoa Kỳ và gấp gần 3 lần mức tăng trưởng của Liên minh châu Âu (EU).

Nghịch lý ‘tăng trưởng 7%’ nhưng vẫn phải vay nợ 20 tỷ USD/năm

Vì sao lại nghịch lý ?

Từ ‘GDP ma’ đến ‘vay đảo nợ’

Nếu quả thực kinh tế Việt Nam tăng trưởng đến 7% GDP thì trừ đi khoảng hơn 4% trượt giá (đây là tỷ lệ lạm phát ‘ma’ do chính phủ ‘kiến tạo’ chứ hoàn toàn không phải là lạm phát thực), vẫn còn lại đến 3% tích lũy cho ngân sách, tương đương 6 - 7 tỷ USD.

Nhưng trong thực tế, một số chuyên gia phản biện độc lập đã tính lại rằng GDP thực của Việt Nam chỉ đạt khoảng 2 - 2,5% - căn cứ theo số liệu của Tổng cục Thống kê. Nhưng vì số liệu của Tổng cục Thống kê lại thường không đáng tin cậy do quá thiên về chủ nghĩa thành tích và động cơ chính trị ‘đại hội 13’ mà do đó thường vống hoặc khống, người ta cần có những số liệu thực tế hơn nhiều để tính lại GDP. Theo đó, không loại trừ khả năng GDP của Việt Nam chỉ tăng khoảng một vài phần trăm, thậm chí là âm, phù hợp với tình trạng số doanh nghiệp bị giải thể và phá sản ngày càng nhiều, cùng tốc độ đẩy tín dụng ra thị trường bị suy yếu, cho thấy sức khỏe nền kinh tế khá ốm yếu và mang nhiều triệu chứng suy thoái trong những năm gần đây.

Hơn nữa, chỉ trong trường hợp GDP tăng trưởng thấp, nền kinh tế và ngân sách quốc gia mới ít hoặc không có tích lũy, và do đó mới cần phải vay nợ lớn từ trong nước và từ nước ngoài. Người ta có thể tự hỏi vì sao trong rất nhiều năm qua, năm nào chính phủ cũng phải vay nợ từ 15 - 20 tỷ USD, trong đó có một phần là dạng ‘vay đảo nợ’.

Trước đây, ‘vay đảo nợ’ là cụm từ bị chính quyền xem là ‘nhạy cảm chính trị’ và cấm báo chí nói về nó. Nhưng về sau này khi mạng xã hội phát triển và quá nhiều thông tin nhạy cảm được đăng tải trên mạng xã hội, khái niệm ‘vay đảo nợ’ đã không còn bị xem là cấm kỵ.

Còn bây giờ thì đành phải huỵch toẹt ra : ‘vay đảo nợ’ tức vay nợ mới để trả nợ cũ.

Trong nhiều năm qua, thực tế đã được chính giới chuyên gia tài chính nhà nước xác nhận là ngân sách Việt Nam không còn kết dư, cũng chẳng còn nguồn dự phòng để trả cho vô số các khoản nợ trong nước và nước ngoài, mà phải cắm đầu vay mượn : ở nước ngoài vay từ Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á châu, Nhật Bản và một số nước khác, với phần lớn số tiền vay được dùng để trả nợ cho nợ gốc và lãi cho chính những chủ nợ này ; còn trong nước vay từ các ngân hàng thương mại cổ phần, từ quỹ Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế, và đổi lại là phát hành ‘trái phiếu chính phủ’ để trả nợ, nhưng thực chất trái phiếu này mất giá nhanh theo thời gian và chẳng có gì bảo đảm là sẽ bù đắp vốn gốc cho những chủ nợ.

Không phải bỗng dưng mà trong những năm gần đây, báo chí và dư luận xã hội lo lắng về hai quỹ Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế phải chịu nguy cơ vỡ quỹ. Hai quỹ này được tích góp từ tiền của ngưới lao động và dân chúng, bị chính phủ ‘vay bắt buộc’ nhưng chẳng có gì bảo đảm là sẽ hoàn trả nguyên trạng và nguyên giá trị tiền cho người dân.

Hiện thời, nợ nước ngoài của chính phủ - được công bố chính thức - đã vượt quá 100 tỷ USD. Còn nợ nước ngoài của khối doanh nghiệp, trong đó chủ yếu là doanh nghiệp nhà nước, cũng hơn 100 tỷ USD. Nếu tính cả phần nợ vay trong nước, tổng nợ công vào thời điểm năm 2019 có thể xấp xỉ 500 tỷ USD, tức gấp hơn hai lần GDP mỗi năm của Việt Nam (gần 500 tỷ USD bao gồm nợ công Việt Nam đã được xác định là 431 tỷ USD vào năm 2016, cộng với nợ tăng thêm mỗi năm khoảng 20 tỷ USD từ năm 2017 đến nay).

Thời ‘phá chưa từng có’ chưa hề dừng lại

Sau đời thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bị xem là ‘ăn ốc’ và ‘phá chưa từng có’, chính phủ ‘đổ vỏ’ Nguyễn Xuân Phúc vừa phải cắm mặt trả nợ cho đời chính phủ trước, nhưng cũng không quên ‘kiến tạo’ những chiêu thức mới để vay nợ thêm nhằm làm giàu cho các nhóm lợi ích giao thông, khiến núi nợ công ngày càng chồng chất lên bờ vai dân tộc chỉ còn giơ xương.

Một trong những thủ đoạn như thế đã lộ diện : vào năm 2018 và 2019, Nguyễn Xuân Phúc đã trực tiếp chỉ đạo Tổng cục Thống kê ‘tính lại GDP’ và từ đó ‘lòi’ thêm đến 76.000 doanh nghiệp, do đó đã làm cho mỗi đầu người dân Việt bỗng nhiên có thêm 400 USD, còn GDP được tăng đến 30%.

Theo Luật về Nợ công, tỷ lệ nợ công quốc gia được tính theo công thức : nợ công/GDP. Mẫu số GDP càng lớn thì tỷ lệ nợ công càng nhỏ và do đó càng làm cho tình trạng vay nợ (vay trong nước và vay nước ngoài) của Chính phủ lẫn các doanh nghiệp "an toàn" hơn, đồng thời có thêm lý do để Chính phủ báo cáo và công bố về thành tích "bảo đảm an toàn nợ công" của mình.

Thủ pháp kinh tế - chính trị quá sức đơn giản là chỉ cần làm vài phép tính, cộng thêm 30% phần kinh tế phi chính thức vào GDP thì ngay lập tức tỷ lệ nợ công sẽ giảm đến 15%, tức chỉ còn khoảng 50% GDP, trở thành một con số còn bóng lộn hơn cả báo cáo nợ công "chỉ có 55% GDP" thời Nguyễn Tấn Dũng.

Khi đó, các tập đoàn và doanh nghiệp nhà nước cùng Chính phủ sẽ tha hồ vay được ít ra 15% GDP nữa, tương đương khoảng 30 tỷ USD, chẳng hạn "phục vụ dự án trọng điểm sân bay Long Thành và đường bộ cao tốc Bắc Nam". Hai dự án này lần lượt chiếm vốn đầu tư là 16 tỷ USD và hơn 15 tỷ USD, cộng lại xấp xỉ với "quota" 30 tỷ USD mà Chính phủ có thể vay trực tiếp hoặc bảo lãnh vay nếu thành công trong việc "tính lại GDP". Đó là chưa kể đến dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam mà Bộ GTVT đã ‘vẽ’ đến 58 tỷ USD… Cơ hội để các nhóm lợi ích "ăn tàn phá hại" vốn ODA và những nguồn vốn vay khác sẽ lại mở ra không khác gì thời Nguyễn Tấn Dũng.

Nếu kịch bản "tính lại GDP" thành công theo "yêu cầu đặc biệt" của Thủ tướng Phúc, gần 100 triệu dân Việt sẽ càng có cơ hội đội thêm gánh nặng nợ nần ngập đầu cho hiện tại và cho rất nhiều đời con cháu mai sau.

Nhưng còn quỹ dự trữ ngoại hối quốc gia - vẫn thường được chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tự hào lên đến hơn 70 tỷ USD ? Tại sao chính phủ không dùng quỹ này để trả nợ nước ngoài ?

Núi nợ đang lao đến kỳ đáo hạn

Ngay cả kho dự trữ ngoại hối quốc gia hơn bảy chục tỷ USD cũng chỉ là một khái niệm tạm bợ về mặt an toàn ngoại thương, vì chỉ đáp ứng cho tiêu chí tối thiểu ba tháng nhập khẩu, trong khi còn phải chi trả nợ nước ngoài và chi dùng cho đội ngũ gần 3 triệu công chức viên chức hành chính với ít ra 30% trong số đó là ăn không ngồi rồi và ‘hành là chính’.

Nhưng lại chẳng có gì chắc chắn và minh chứng cho báo cáo tô hồng của chính phủ về con số trên 70 tỷ USD trên, bởi cho tới nay, Ngân hàng Nhà nước trước sau vẫn chỉ thông tin duy nhất con số này mà không minh bạch bất kỳ chi tiết nào về cơ cấu của quỹ dự trữ ngoại hối (bao nhiêu phần trăm là USD, vàng và ngoại tệ chuyển đổi được (SDR)). Cũng bởi thế, con số hơn 70 tỷ USD của quỹ này vẫn bị nghi ngờ rất lớn là ‘số ma’, còn thực tế ngoại tệ trong quỹ thấp hơn nhiều.

Về thực chất, ngân sách Việt Nam đang thiếu tiền nghiêm trọng, đặc biệt là thiếu tiền để trả các khoản nợ gốc và lãi nước ngoài lên đến hàng chục tỷ USD mỗi năm, và nhiều khoản nợ đang lao đến kỳ đáo hạn vào những năm 2020 và 2021, bất chấp Nhà máy In tiền quốc gia thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rất thường báo lãi lớn trong hơn một thập kỷ và qua do… in tiền ồ ạt.

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 31/10/2019

Nhà cầm quyền Việt Nam thiếu tiền lắm rồi. Cùng quẫn lắm rồi. Nợ nần ngập cổ. Ngay từ tháng 10/2016 báo VnEconomy đã có bài viết : "Mỗi năm Việt Nam trả nợ vay ODA khoảng 1 tỷ USD", và cảnh báo : "Tháng 7/2017, Việt Nam có thể không còn được vay theo điều kiện ODA và lãi đã vay tăng gấp đôi lên 2-3,5%...". 

Việt Nam hiện nay giống như một kẻ vác rá đi vay, đi xin ăn khắp thế giới, vay vừa để ăn vửa để trả lãi, lấy nợ sau trả lãi/nợ trước vừa chia nhau xài

Cứ thỉnh thoảng chúng ta lại đọc/nghe thấy báo chí truyền thông báo động về tình trạng nơ công : "Bộ Tài chính vừa đưa ra dự báo năm 2017 – 2018 sẽ là đỉnh của nợ công Việt Nam với mức nợ có thể tiến sát ngưỡng 65% GDP" ("Nợ công Việt Nam dự báo có thể đạt đỉnh năm nay", CaféF), với con số cụ thể là 2,5 triệu tỷ VND ("Gánh nặng nợ công : Đường nào thoát thế hiểm ?", VietnamNet)...

Việt Nam hiện nay giống như một kẻ vác rá đi vay, đi xin ăn khắp thế giới, vay vừa để ăn vửa để trả lãi, lấy nợ sau trả lãi/nợ trước vừa chia nhau xài. Còn số tiền làm ra thì không đủ. Mà càng ngày vác mặt đi vay đi xin càng khó hơn. Thì cũng giống như một kẻ đi vay đi xin quá nhiều, ai mà giúp cho nữa. Đất nước hòa bình đã bao nhiêu năm rồi đâu có nại lý do gì để mà xin được vay ưu đãi, trong khi trên thế giới còn có bao nhiêu quốc gia, bao nhiêu khu vực khác đang chiến tranh, khủng bố, nghèo đói… cần được ưu tiên hơn.

Tình hình thế giới bây giờ cũng đã khác. Mỹ dưới thời Donald Trump còn bao nhiêu chuyện nội bộ phải giải quyết, hơi đâu quan tâm đến Việt Nam, Mỹ cũng gần như để mặc Biển Đông cho Trung Quốc rồi. Đã thế nhà cầm quyền Việt Nam, mà đứng đầu là ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, lại mới chơi một trò vỗ mặt chọc giận Đức, cường quốc đứng đầu khối EU với vụ "bắt cóc" Trịnh Xuân Thanh… Thế là con đường làm ăn, xin xỏ sự giúp đỡ, viện trợ của Đức và khối EU cũng trở nên gay go hơn nhiều.

Thêm vào đó niềm hy vọng vào Hiệp định thương mại tự do giữa Liên minh Châu Âu và Việt Nam (EVFTA) chính thức ký kết vào ngày 2/12/2015 và đang chờ các nước trong khối Liên minh Châu Âu thông qua để bắt đầu có hiệu lực từ đầu năm 2018, thay cho sự đổ vỡ của Hiệp định thương mại TPP vào đầu năm 2017, cũng có khả năng bị đình lại.

Thiếu tiền, các ông lãnh đạo Việt Nam làm gì ? Như chúng ta thấy, một mặt ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và cấp dưới tiếp tục vác mặt đi vay, đi năn nỉ các nước đầu tư ở Việt Nam, mặt khác họ tiếp tục đè đầu dân ra mà bóp nặn, mà tăng thuế, tăng giá xăng dầu, điện, nước… đủ thứ tăng. Rồi nghĩ ra đủ cách để bán, để cầm cố. Còn cái gì để cầm để bán nữa, chỉ còn có lãnh thổ này do ông bà tổ tiên để lại.

"Ngày 2/8, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì cuộc họp Thường trực Chính phủ cho ý kiến về dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt (gọi tắt là đặc khu)…". Rồi "yêu cầu chỉnh lý dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt theo hướng tăng thời hạn giao đất, cho thuê đất, sử dụng đất, cho phép người nước ngoài sở hữu nhà ở tại các dự án đầu tư xây dựng nhà đến 99 năm". ("Người nước ngoài có thể sở hữu nhà tới 99 năm", Cafe F, "Đặc khu kinh tế có thể cho thuê đất tới 99 năm", Một thế giới)

Xây dựng các đặc khu hành chính-kinh tế, nâng mức cho phép giao đất, cho thuê đất tối đa 70 năm đối với đất trong khu kinh tế lên 99 năm, tức là bán nước công khai chứ còn gì nữa dù từ lâu nay ai cũng biết đảng cộng sản bán nước.

Ngày xưa nhà Thanh chuyển nhượng Hong Kong cho Anh quốc thì cũng với thời hạn 99 năm (lúc đầu là nhượng lại vĩnh viễn theo Điều ước Nam Kinh tháng 8/1942 (1842 Treaty of Nanking), sau đó là Công ước Bắc Kinh 1860 (the Convention of Beijing in 1860) nhưng đến 1898, Hiệp định về Mở rộng chỉ giới Hồng Kông (the Convention for the Extension of Hong Kong Territory) nước Anh thu được quyền thuê đảo Lantau và các vùng đất lân cận ở phía bắc trong vòng 99 năm, các khu vực này được gọi chung với tên gọi "Tân Giới")

Thế nhưng ai cũng thấy rằng từ một hòn đảo nghèo của dân chài với số dân là 7.400 người, Hongkong sau 99 năm là thuộc địa của Anh quốc đã trở thành một trong những trung tâm thương mại, tài chính quan trọng nhất thế giới, một nền kinh tế tự do phát triển với nhiều tòa nhà chọc trời nhất trên thế giới, một xã hội được điều hành quản lý bởi luật pháp và có một nền giáo dục đẳng cấp đồng thời luôn luôn có xếp hạng Chỉ số Phát triển Con người rất cao v.v…Bắc Kinh đã quá "hời" khi lấy lại Hong Kong vào năm 1997 từ tay Anh quốc.

Ngược lại nếu các đặc khu kinh tế của Việt Nam mà rơi vào tay Tàu (mà khả năng này là rất cao) thì sau 99 năm, hoặc khu đất đó hoàn toàn biến thành lãnh thổ của Tàu từ ngôn ngữ, văn hóa, tiền tệ, cung cách ăn ở, sinh hoạt, cho tới tư tưởng chính trị, giáo dục bị Tàu "tẩy não", hoặc bị khai thác, tàn phá cùng kiệt, ô nhiễm môi trường nặng nề không sao hồi phục nổi.

Viễn cảnh đáng sợ đó đang rất gần và hoàn toàn có thể trở thành sự thật. Với nhà cầm quyền, thật ra họ vẫn có thể có những lựa chọn khác, nếu họ biết nghĩ cho nước cho dân dù chỉ một chút, dù chỉ một lần trong đời họ.

Ngay cả khi nếu vẫn cố sống cố chết bám giữ quyền lực thì thay vì nghĩ đến chuyện tìm cách bán rẻ từng phần đất nước dưới chiêu bài cho thuê đất dài hạn, hoặc tìm cách cướp 500 tấn vàng trong dân như các ông vẫn loay hoay lâu nay, hãy đẩy mạnh phong trào đánh cướp lẫn nhau trong đám vua quan các ông dưới chiêu bài chống tham nhũng. Mỗi một kẻ tham nhũng trong các ông tài sản bằng hàng triệu triệu dân cộng lại đấy, diệt hết đám tham nhũng trong nước, lùng ra bọn nào tẩu tán tài sản ra bên ngoài mua nhà cửa bất động sản để lấy lại, là đủ để trả cả một phần nợ nước ngoài rồi.

Bên cạnh đó, dẹp tất cả các hội đoàn ăn bám, các tổ chức quần chúng công bao gồm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và 5 tổ chức chính trị - xã hội, còn gọi là đoàn thể (Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Công đoàn, và Hội Cựu chiến binh), cùng 28 hội đặc thù, mỗi năm tiêu tốn một đống tiền ("Các hội, đoàn thể tiêu tốn hơn 45.000 tỷ đồng mỗi năm", báo Dân Trí). Riêng cái Liên hội văn nghệ nô tài (Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật) vừa rồi ông Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội đã đòi 90 tỷ VND một năm để hoạt động, còn đòi cả xe hơi để đi lại !

Tiến đến dẹp tất cả các doanh nghiệp nhà nước ăn tàn phá hại, chuyển sang tư nhân ai làm người nấy chịu, nhà nước chỉ có thu thuế thay vì cứ nhảy vào ôm đồm rồi gánh cái nợ do các công ty, doanh nghiệp nhà nước làm ăn lỗ lã và bắt dân trả. Tình trạng làm ăn thiếu hiệu quả hoặc thất thoát, thua lỗ, cộng thêm tham nhũng nặng nề ở các công ty, tập đoàn doanh nghiệp nhà nước từ nhiều năm nay chả ai còn lạ gì, với những con số hàng vạn vạn tỷ đồng làm trầm trọng thêm nợ xấu ngân hàng và nợ công quốc gia, gây phẫn nộ trong nhân dân…Những cái tên đình đám về nợ nần thua lỗ hoặc thất thoát, tham nhũng như Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem), Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam, một số nhà máy của ngành Công thương, Công ty in, thương mại, dịch vụ Agribank ; Tổng Công ty xây dựng đường thủy Việt Nam ; Công ty TNHH MTV vận tải Viễn Dương Vinashin...v.v…

Dẹp được những "lực cản", đám phá hoại này là đỡ được một phần đáng kể cho cái ngân sách còm cõi đang trong thời kỳ chạy vắt giò lên cổ hàng năm để trả lãi, trả nợ !

Nhưng đó chỉ là bước đi thứ nhất, cho dù có làm cho người dân đỡ oán hận hơn là cướp của dân hay tìm cách bán nước, để lại vết nhơ muôn đời mà sau này con cháu sẽ truy tới cùng để hỏi tội, nhưng cũng chỉ là những biện pháp trước mắt.

Tốt đẹp hơn nữa cho chính các ông mà cũng là cho cả dân tộc này, đất nước này, đó là tuyên bố từ bỏ điều 4 trong Hiến pháp bảo vệ quyền độc tôn lãnh đạo của đảng cộng sản, thay đổi theo con đường tự do dân chủ, cho bầu cử tư do dưới sự giám sát của quốc tế, cùng nhân dân từng bước vạch ra lộ trình dân chủ hóa tiến tới xây dựng một quốc gia tự do, dân chủ, đa đảng pháp trị, tam quyền phân lập v.v… Làm như vậy các ông vừa tránh được một sự thay đổi bằng "bạo lực cách mạng" và một kết cục đẫm máu cho chính mình nếu một ngày nào đó dân chúng bị dồn đến đường cùng nổi khùng lên ; các ông vẫn bảo toàn được tính mệnh và nếu có tài thì vẫn có thể ứng cử ra phục vụ trong chế độ mới.

Thêm một cái lợi, khi một quốc gia độc tài thành tâm chuyển đổi theo con đường dân chủ hóa thì thế giới sẽ xem xét xóa nợ một phần lớn, như đã từng xảy ra với bao nhiêu trường hợp khác, mà mới nhất là Myanmar cũng được quốc tế xóa nợ một phần khi quyết định thay đổi.

Đó là chưa nói đến cái hạnh phúc lớn nhất là không bị Tàu o ép, bắt nạt đủ kiểu, tiến tới nuốt trọn luôn đất nước này, dân tộc này.

Nhưng người viết bài này không tin rằng đó sẽ là con đường mà Đảng cộng sản Việt Nam sẽ lựa chọn. Thay vào đó họ sẽ bám giữ quyền lực đến cùng và thần phục Bắc Kinh, chấp nhận "mất nước còn hơn mất đảng".

Và do vậy, con đường thoát khỏi cái viễn ảnh đen tối bị xóa sổ vào tay Tàu, chỉ còn tùy thuộc vào người dân Việt Nam.

Song Chi

Nguồn : RFA, 06/08/2017 (songchi's blog)