Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Trong bối cnh chính ph ca th tướng ‘C L M V’ Nguyn Xuân Phúc vn tiếp ni đà say men thng li vi nhng con s tăng trưởng GDP lên đến 7% nhưng li b nghi ng ln v ‘ma s liu’, còn ‘Tng tch’ Nguyn Phú Trng vn mê man v ‘đt nước ta chưa bao giờ n đnh như thế này !’ và ‘trin vng phát trin còn tt lm’, vào ngày 10/10/2019 hãng đánh giá tín nhim có uy tín ca quc tế là Moody's đã bt ng thông báo đang xem xét h mc tín nhim quc gia Vit Nam xung t mc Ba3 hin ti, đng thi xem xét hạ mc đánh giá 17 ngân hàng Vit Nam, vì mt lý do hiếm khi được công b : Chính ph Vit Nam chm thanh toán mt s khon n ti hn.

vono0

Việt Nam bắt đầu thời kỳ vỡ nợ quốc gia ?

‘Rủi ro tín dng đáng k’ và núi n xu ngân hàng

Thang xếp hng ca Moody's được cu to t Aa đến Caa vi ký hiu các con số 1, 2 và 3 ; con s càng thp thì xếp hng càng cao. Mc t Aa đến Aa3 có cht lượng cao nht và ri ro tín dng thp nht ; t A1 đến A3 có cht lượng trên trung bình và mc ri ro thp ; t Ba1 đến Ba3 có yếu t đu tư, nhưng ri ro tín dng đáng kể ; còn các mc xếp dưới na ln lượt có yếu t đu tư, nhưng ri ro tín dng cao ; và cht lượng thp và ri ro tín dng rt cao.

Hiện thi, mc Ba3 mà Moody's xếp hng tín nhim quc gia Vit Nam là có yếu t đu tư, nhưng ri ro tín dng đáng k.

Mức xếp hạng trên là phù hp vi thc tế v tình trng tăng trưởng nóng v tín dng (đy vn ra th trường) ca h thng ngân hàng Vit Nam trong nhiu năm qua, đc bit vn tín dng được bơm vào hai kênh đu cơ ch yếu là th trường chng khoán và th trường bt động sn.

Hậu qu ca chính sách tăng trưởng tín dng nóng và s dng đòn by cao (margin) t nhng năm 2006, 2007 đến nay là mt núi n xu ngân hàng, trong đó n không th đòi (nhng khon vay mt kh năng thanh toán) có th chiếm đến 50% tng n xu.

Tổng n xu trong h thng ngân hàng Vit Nam hin nay vn cao ngt, có th lên đến 900.000 - 1 triu t đng hoc hơn, bt chp vic Ngân hàng Nhà nước và chính ph vn luôn công b là đã ‘khuôn’ n xu dưới mc 3%. Cho ti nay và sau 5 năm Công ty qun lý tài sản các t chc tín dng (VAMC) ra đi, hot đng ‘x lý n xu’ vn ch ch yếu… trên giy.

Và núi nợ nước ngoài

Từ trước ti nay chính ph và B Tài chính Vit Nam vn luôn công b rng h luôn tr n nước ngoài đy đ và kp thi. Tuy nhiên, h li chưa bao gi công b chi tiết v các khon n nước ngoài, bao gm n ca chính ph, n do chính ph bo lãnh, và n t vay t tr ca các doanh nghip Vit Nam.

Nhưng đng thái xem xét h mc tín nhim Vit Nam ca Moody's đã cho thy tình trng chm thanh toán nợ ti hn đang mc báo đng, điu mà có th dn ti tình trng mt kh năng thanh toán và do đó dn ti hu qu cui cùng là v n quc gia. Khi đưa ra nhng đánh giá v mc xếp hng như thế, điu hin nhiên là Moody's đã phi có trong tay nhng s thông tin tài chính và kinh tế chc chn, thu thp t chính các ch n ca ln nht chính ph Vit Nam như Ngân hàng Thế gii (WB), Qu Tin t quc tế (IMF), Ngân hàng Phát trin Á Châu (ADB), Nht Bn…

Cho tới nay, con s chung nht được chính ph Việt Nam công b là chính ph này n nước ngoài hơn 100 t USD.

Nhưng ngoài con s trên, còn có hơn 100 t USD khác là n nước ngoài ca các doanh nghip Vit Nam, đ cng chung li s n nước ngoài ca Vit Nam hin thi là hơn 200 t USD, gn bng toàn b GDP mt năm ca đt nước này.

Nhưng đó mi ch là n nước ngoài, chưa k mt núi n khác - n trong nước bng tin đng Vit Nam, tương đương hơn 200 t USD n ca chính ph và ca các doanh nghip.

Đáng chú ý, số n nước ngoài hơn 200 t USD ch là n được thng kê chính thc, trong khi vn có th phát sinh nhng khon n nước ngoài ln t các doanh nghip. Vào tháng 9 năm 2019, Tng cc Thng kê Vit Nam thình lình công b phát hin thêm 76.000 doanh nghip mà trước đó không nm trong s sách ca cơ quan này - mà động cơ phía sau công b này là nhm ‘hô biến’ GDP tăng thêm đ ly ‘thành tích đi hi 13’ cho Th tướng Phúc. Nhưng cũng chính công b phát sinh này - chiếm đến hơn 10% tng s doanh nghip hot đng Vit Nam - chc chn s kéo theo nhiu khoản vay nước ngoài mà trước đây không được thng kê bi B Tài chính.

"Doanh nghiệp nhà nước vay nước ngoài tăng vt, ai s tr n ?"- gii chuyên gia, báo chí và c quan chc cùng ht hong kêu lên. "Nếu các doanh nghip này là doanh nghip nhà nước, doanh nghiệp nhà nước chiếm c phn chi phi không có kh năng tr n thì n này ai tr, bi đây đu là các doanh nghip nhà nước ?".

Thực tế trong nhiu năm qua cho thy nhiu tp đoàn và doanh nghip nhà nước vay n tràn lan, vi tâm lý vay là cc kỳ vô trách nhiệm. Thm chí mt s doanh nghip còn có sn sàng "xù n" khi làm ăn l lã.

Có đến ít nht 30% s tp đoàn và doanh nghip nhà nước đã rơi vào vòng l lã, và đi mt vi nguy cơ phá sn k t năm 2008, khi kinh tế Vit Nam bt đu rơi vào giai đon suy thoái.

Vào năm 2015, thủ tướng lúc đó là Nguyn Tn Dũng cho biết Vit Nam phi tr n đến 20 t USD. Đến năm 2016, người "may mn" thế ch cho ông Dũng là Nguyn Xuân Phúc cho biết Vit Nam phi tr 12 t USD. Nhng năm gn đây, n nước ngoài phi tr cũng có thể lên đến hàng chc t USD mi năm.

Bắt đu thi kỳ v n quc gia ?

Công bằng mà xét, Nguyn Xuân Phúc là đi th tướng "cc hình" nht trong lch s tn ti ca đng Cng sn Vit Nam. Tr n nhiu nht, kinh tế be bét nht, xã hi hn tp nht, chính trị "tan nát" nht…

Vào năm 2017, chính phủ ca th tướng ‘đ v’ Nguyn Xuân Phúc đã phi đ ra hn ngch bo lãnh cho vay ch 1 t USD - con s thp nht trong nhiu năm gn đây. Mc bo lãnh ch có 1 t USD như thế đã phi gim mnh so vi nhng năm trước đó (năm 2015 là 2,5 t USD và 2016 là 1,5 t USD), và gim rt mnh so vi mc 6,6 t USD ca năm 2014.

Sang năm 2018 và 2019, hạn ngch bo lãnh này thm chí còn ít i hơn na, hoc gn như không còn tn ti.

Nợ nhiu đến mc vào năm 2017, chính ph phi tuyên b thng thng s không đưa n vay nước ngoài ca các tp đoàn và doanh nghip nhà nước vào khái nim n công, nm trong Lut v N công (sa đi). Điu này đng nghĩa vi vic chính ph t chi tr thay nợ vay nước ngoài cho doanh nghip, và hn s có nhiu doanh nghip nhà nước phi phá sn.

Trong bối cnh git gu vá vai như thế, vào năm 2018 Ngân hàng thế gii đã đưa ra mt cnh báo git mình : trong 3 năm ti, có đến 50% n trong nước ca Chính ph s đáo hạn, tc chính ph này phi đi mt vi nguy cơ rt ln là không biết ly đâu ra tin đ tr n, tr vic… in tin t.

Còn đến gi đã gn hết năm 2019, lt thm vào giai đon ‘50% n trong nước ca Chính ph s đáo hn’, tương ng vi đánh giá ca Moody's về vic Chính ph Vit Nam chm thanh toán mt s khon n ti hn và đng thi xem xét h mc đánh giá 17 ngân hàng Vit Nam. Nếu đng thái này được Moody's hoàn tt, s có đến 50% trong s các ngân hàng Vit Nam rơi vào tình trng b h bc tín nhim - nhiu nht t trước ti nay.

50% lại là ước tính ca gii chuyên gia tài chính v kh năng có đến phân na s ngân hàng đang tn ti phi b sáp nhp, hoc cho phá sn do t l n xu quá cao và không bo đm kh năng thanh toán cho khách hàng. Tuy nhiên mối nguy him thường trc này vn b bưng bít bi Ngân hàng Nhà nước trong nhng năm gn đây. Ch là con đê b trám bít loang l y s bc v vào mt thi đim nào đó mà thôi - có th gi là thi đim ‘Minsky’, tc hoàn toàn mt kh năng thanh toán các khoản vay n.

Phá sản ngân hàng đang tr thành tương lai hu như chc chn, đ cng hưởng vi tình trng mt kh năng tr n nước ngoài ca chính ph và doanh nghip, nn tài chính Vit Nam s rơi gn c hai chân vào h sâu khng hong.

Còn ngay vào lúc này khi hiện ra công b h tín nhim ca Moody's, phi chăng Vit Nam đã bt đu thi kỳ v n quc gia ?

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 21/10/2019

Published in Diễn đàn