Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Trước nhng hành đng ngày càng qu quyết ca Trung Quc đ cng c v thế trên Bin Đông, Hoa K cn phi hành đng mnh m hơn na đ bo v trt t quc tế da trên pháp lut, bt đu vi vic chuyn t thế trung lp trong các tranh chp sang chng đi đòi hi ch quyn thái quá ca Bc Kinh, theo kiến ngh ca các quan chc M cũng như các nhà nghiên cu.

bd1

Tàu sân bay USS Carl Vinson ca M cp cng Tiên Sa, Đà Nng, hôm 5/3 năm 2018

Đ xut được đưa ra ti Hi tho thường niên ln th 8 v Bin Đông do Trung tâm Nghiên cu Chiến lược Quc tế (CSIS) có tr s Washington t chc vào cui tháng By năm 2018.

Lâu nay lp trường chính thc ca M v các tranh chp ch quyn Bin Đông được tóm gn trong tuyên b ni tiếng ca cu Ngoi trưởng Hillary Clinton Hà Ni hi cui năm 2010 là M không đng v bt c bên nào trong tranh chp nhưng s hành đng đ bo v lut pháp quc tế và duy trì t do hàng hi vùng bin chiến lược này.

Tuy nhiên, k t đó đến nay, Bc Kinh ngày càng m rng nh hưởng trên Bin Đông mà đnh đim là vic h bi đp và quân s hóa các thc th mà h kim soát qun đo Trường Sa.

Hin nay, hin trng trên Bin Đông đã thay đi theo chiu hướng ngày càng có li cho Trung Quc. Đô đc Phil Davidson, tư lnh mi ca B ch huy M Thái Bình Dương, đã tng nói trước Thượng vin M hi tháng Tư năm nay rng Trung Quc hin đã kim soát trên thc tế Bin Đông trong mi kch bn ngoi tr xung đt quân s vi M.

Tình hình đó đòi hi M phi thay đi cách tiếp cn : chuyn hướng t s kết hp gia can d và cnh tranh sang ‘đi đu, dân biu Ted Yoho, ch tch ca tiu bang châu Á-Thái Bình Dương ca y ban Đi ngoi H vin M, đ xut trong bài din văn ch đ ca ông ti hi tho ca CSIS.

“Hoa Kỳ đang đng trước mt thi khc quan trng khi chúng ta phi quyết đnh liu ưu tiên ca chúng ta vn là kim soát quan h (vi Trung Quc) hay nhng đe da v hành đng thù đch ca Trung Quc có đ mnh đ chúng ta phi chng đi quyết lit hay không, ông Yoho nói.

“Quan h Hoa K-Cng hòa Nhân dân Trung Hoa đang tiến sang giai đon mi là đi t cnh tranh sang đi đu, ngay c khi vic đi đu này có nguy cơ làm gián đon mt s ni dung ca quan h hai nước, ông nói và khng đnh rng nhng li ích ca Ch tch Trung Quc Tp Cn Bình ‘đang ngày càng lc điu vi nhng chun mc quc tế và đi nghch vi li ích ca M.

“Tôi cho rng cách hành x ca Trung Quc trên Bin Đông cho thy ti sao quan h gia M vi Trung Quc gi đây cn phi được đnh hình bng đi đu, ông nói.

Ông nói mc dù lâu nay M vn duy trì tương đi đu đn các hot đng tun tra đ bo v t do hàng hi (FONOP) trên Bin Đông và giúp các quc gia nh cũng có tranh chp vùng bin này tăng cường năng lc hi quân, nhưng ông tha nhn rng nếu thc lòng đánh giá thì nhng chiến lược này là không đ thi đim này.

“Ngày nay không có gì mà M làm có th làm chm, ngăn chn hay đo ngược được nhng hành đng ca Trung Quc trên Bin Đông, ông nói và cho biết li ích ca M cũng như các đi tác ca M vùng bin này ‘đang trong tình trng xu hơn so vi thi đim mt năm rưỡi trước (tc thi đim Tng thng Donald Trump lên nm quyn) vi vic cán cân quân s đang nghiêng v phía Trung Quc và các hòn đo nhân to ca h đang ngày càng được quân s hóa nhiu hơn trong thi gian qua trong khi Trung Quc không h chu hu qu gì sau khi đã pht l phán quyết ca tòa án quc tế bác b yêu sách đường chin đon ca h.

“Do đó, các quc gia có tranh chp khác tr nên nhút nhát hơn và không có không gian đ lên tiếng, dân biu Yoho nói.

V dân biu này tha nhn rng nguyên nhân ca s tht bi trong chính sách ca M là M luôn tp trung vào quá trình gii quyết tranh chp vi mong mun các tranh chp được gii quyết mt cách hòa bình tuân theo lut pháp quc tế. Điu này có nghĩa là M không bao gi thách thc đòi hi ch quyn thái quá ca Trung Quc hay xác đnh luôn là nhng vùng bin tranh chp đó thuc ch quyn ca ai. Nói cách khác, v kết qu tranh chp thì Washington gi thái đ trung lp.

“Chính quyn Trump nên kiên quyết phn đi yêu sách lãnh th quá mc ca Trung Quc trên Bin Đông và xem xét nhng la chn kh dĩ đ chng li yêu sách bt hp pháp này, ông nói và cho biết M không nên tp trung vào mi vn đ t do hàng hi na. Chúng ta s không th nào thúc đy li ích ca mình và ca các nước đi tác cho đến khi chúng ta thách thc yêu sách gi mo ca Trung Quc.

Ông cũng tha nhn rng các chiến dch FONOP mà lâu nay M vn thc hin không giúp ích gì trong vic thách thc trc tiếp ch quyn ca Trung Quc.

Nhng gii pháp v dân biu này đưa ra đ chng li yêu sách ch quyn ca Trung Quc bao gm khiến cho Bc Kinh nhn lãnh hu qu cho nhng vic h làm ; thay đi biến s trong tính toán li hi ca ông Tp khi ông quyết đnh có hành đng trên Bin Đông chng hn như tăng cường mnh m s hin din quân s ca M trong khu vc nếu Bc Kinh tiếp tc quân s hóa ; trng pht kinh tế đi vi bt c cá nhân nào có liên quan đến vic xây đp đo nhân to ; bt Bc Kinh phi gánh chu cái giá v ngoi giao chng hn như không mi Trung Quc tp trn RIMPAC mà thay vào đó mi Đài Loan tham gia ; s dng chính cách làm ca Bc Kinh như khi h làm vi Hàn Quc trong v trin khai h thng phòng th tên la THAAD là trng pht v thương mi, ty chay du lch, hàng hóa.

“Không có lý do gì đ ông Tp thay đi tính toán nếu như ông đt được nhng li ích chiến lược vi mt cái giá cc k thp là không có gì ngoài hình nh tiêu cc trên báo chí và s lên án ca quc tế, ông Yoho lp lun.

Tuy nhiên, ông nhn mnh rng vic chng li yêu sách ch quyn ca Trung Quc không ch là công vic ca riêng nước M mà M cn s phi hp ca các nước đng minh trên thế gii.

“Khi chúng ta có phán quyết ca tòa trng tài đ gii quyết tranh chp, chúng ta cn các cường quc ln phi hp cùng vi nhau đ đưa ra lp trường rng : đây chính là chun mc k t nay tr v sau, ông nói và đ cp đến vai trò ca ASEAN và các nước như Nht, Pháp, n, Úc, Canada vn đã có các tiếng nói và hành đng đ bo đm t do lưu thông trên Bin Đông.

Ông cũng đ xut M nên ‘đáp tr mnh m và tc thi trước chiến thut vùng xám, hay lát ct t t ca Trung Quc tc là có nhng hành đng ln tuyến nhưng vn được gi dưới ngưỡng khiến đi th có th đáp tr mnh m, mt chiến thut mà lâu nay Trung Quc đã vn dng mt cách thành công đ bành trướng trên Bin Đông.

“Nếu chúng ta không làm ngay, thì năm năm na hãy nghĩ chúng ta s đâu ? ông nói và so sánh hành đng ca Trung Quc trên Bin Đông vi hành đng ca Nga dùng vũ lc sáp nhp Crimea. Ông gi đó là hình thc chiến tranh mi ca các cường quc chuyên chế và xét li (trt t cũ) đ tn công vào t do, dân ch và biến thế gii thành mt nơi mà k yếu b k mnh c hiếp.

Ông nói rng ông đã nghe thy nhng li phàn nàn t nhng quc gia trong khu vc rng M đang đâu ? hay ‘M có còn cam kết vi khu vc không ?

“Tôi đng đây đ nói vi quý v t quan đim ca Tiu ban Châu Á-Thái Bình Dương ca H vin rng chúng tôi vn cam kết hin din khu vc và chúng tôi mun tiếp tc duy trì nn hòa bình đã được kiến to t sau Đ nh Thế chiến, ông phát biu.

Ông Bill Hayton, chuyên viên nghiên cu cao cp ti Vin Chatham House, Anh Quc, và là người theo dõi tình hình Bin Đông lâu năm, cũng đng ý vi phân tích ca dân biu Yoho là cách làm ca M tp trung FONOP không có tác dng đi vi Trung Quc.

“FONOP cũng có cái lý ca nó là vch ra ln ranh trên bin v vic vi phm UNCLOS (Công ước Quc tế v Lut Bin), ông Hayton gii thích. Nhưng đây không phi là chiến lược (đ đu li Trung Quc). Trung Quc có th vy tay khi nhng tàu chiến ca M đi qua và sau đó h vn tiếp tc làm nhng gì h đang làm.

Ông Hayton dn chng là vic tàu sân bay USS Carl Vinson ca M cp cng Đà Nng hi đu tháng Ba không h nh hưởng gì’ vi s qu quyết ca Trung Quc vi Vit Nam. Chưa đy mt tun sau khi tàu USS Carl Vinson ra khi Bin Đông thì đến lượt hàng không mu hm Liêu Ninh ca Trung Quc tiến vào theo đúng con đường mà tàu M đã đi ra và sau đó công ty Repsol phi hy b vic thăm dò du khí vi Vit Nam.

“Tôi cho rng điu mà các quc gia đông nam Á mun Hoa K là tăng cường bo v trt t da trên lut pháp xét trên vic tiếp cn các tài nguyên trên bin như du khí và tôm cá (tc là quyn li ca các nước nh được khai thác tài nguyên mà h cho là ca h). Điu đó s giúp hình nh ca M tr nên hết sc tt đp khu vc thay vì ch là mt cường quc cho tàu chiến đi vào vùng bin này, ông phân tích.

Ông Hayton nói ông đng ý vi quan đim ca dân biu Yoho rng M nên tiến xa hơn là ch gi lp trường trung lp trên Bin Đông và nên xem xét, thách thc các đòi hi ch quyn đ xem đòi hi nào là hp pháp còn đòi hi nào là phi pháp.

“Vic phn công gi đây nên tp trung vào vic xác đnh vùng đc quyn kinh tế (EEZ) hp pháp (ca tng quc gia tranh chp) và M nên giúp tăng cường kh năng kháng c ca nhng nước đông nam Á trước các v xâm nhp vào EEZ ca h, ông Hayton đ xut.

Trao đi thêm vi VOA bên l hi tho v các chiến dch FONOP ca M, ông Hayton cho rng vic chính quyn M da vào s ln FONOP nhiu hơn chính ph tin nhim đ chng t mình có lp trường cng rn hơi vi Trung Quc trên Bin Đông thc ra không có tác dng gì vi Trung Quc.

Ông cho rng FONOP không gii quyết được vn đ thc s trên Bin Đông là Trung Quc đang xâm phm quyn và li ích ca các nước nh và M và các cường quc nên đi xa hơn FONOP đ bo v quyn li các nước trong khuôn kh UNCLOS.

Tr li câu hi ca VOA rng có phi chính quyn ca Tng thng Donald Trump lơ là vi tình hình trên Bin Đông hơn chính ph tin nhim, ông Hayton nói : “Cũng công bng khi nói chính quyn Trump quan tâm nht đến thương mi, sau đó là vn đ ht nhân ca Bc Triu Tiên trong khi Bin Đông xếp dưới hơn na trong nhng vn đ mà ông Trump quan tâm nhưng tôi chưa thy du hiu nào cho thy chính quyn Trump yêu cu hi quân dng các hot đng tun tra trên Bin Đông. Ông y không th nào gii quyết mi h sơ cùng mt lúc.

V phn mình, bà Collin Willet, người đng đu b phn nghiên cu v châu Á ca Quc hi M, nói rng vic M t b lp trường trung lp ca mình là mt vic rt khó’ do phi xác đnh ranh gii ch quyn hp pháp ca tng bên tranh chp trên Bin Đông và đi chiếu vi các thc th mà h chiếm gi.

“Khi chúng ta nói rng đường chín đon ca Trung Quc không có cơ s pháp lý thì cũng được, bà Willet phân tích, Nhưng sau đó thì nước nào mi s hu không gian đó đ thế gii có cái gì đó làm cơ s đ phn ng ?

Ngược li vi quan đim cho rng các chiến dch FONOP không có tác dng răn đe Trung Quc, t góc đ ca Trung Quc, Tiến s Trương Phong, chuyên gia nghiên cu ca Khoa Quan h Quc tế ca Đi hc Quc gia Úc Canberra, nói rng Bc Kinh có cái nhìn hoàn toàn khác vi M v các chiến dch FONOP mà ông cho là ‘đe da đến an ninh ca Trung Quc.

Theo ông Trương, trong khi Washington coi FONOP là đ gi thông đip pháp lý’ đến Bc Kinh v t do hàng hi theo lut quc tế thì Bc Kinh nhìn nhn FONOP dưới góc đ an ninh.

“Cho đến nay Trung Quc đã phn ng li FONOP và nhng hành đng trin khai quân s khác ca M trên Bin Đông mt cách tương đi có chng mc, ông Trương cho biết, Nhưng nếu M c tình tiến quá sát đến các hòn đo (mà Trung Quc hin đang nm gi) thì đó có th xem là hành đng khiêu khích quân s đi quá xa so vi vic gi thông đip pháp lý.

“Bc Kinh s cm thy b đe da, h có th s phn công và xung đt s xy ra, ông nói và nói thêm rng vn đ hin nay là quân đi Gii phóng nhân dân Trung Quc PLA có th chu đng s tăng cường sc ép này ca M thêm bao lâu na nếu như các chiến dch FONOP din ra thường xuyên hơn và mang tính khiêu khích nhiu hơn.

Theo ông Trương thì bc tranh chiến lược trên Bin Đông hin ‘đang lâm vào thế bế tc mà theo đó M không th nào bng Trung Quc khi các hòn đo mà không phi dùng đến vũ lc vn không có kh năng xy ra, trong khi Trung Quc cũng không th tác đng đến chính sách quân s ca M bao gm FONOP và đy M ra khi các vùng bin gn vi các hòn đo ca h mà không có đi đu quân s - vn cũng không có kh năng xy ra.

Ông Trương cho rng vic M trin khai lc lượng đến Bin Đông s khiến Trung Quc càng cng c v trí ca mình. Trong mt ca Trung Quc nếu M càng t ra khiêu khích thì Trung Quc s càng xây dng s hin din quân s ca mình quyết lit hơn, ông nói.

V quan đim cho rng Trung Quc đang gi quyn kim soát thc tế trên Bin Đông, Tiến s Trương Phong cho rng cn phi xác đnh rõ là Bc Kinh có mc tiêu tr thành cường quc chi phi v quân s vùng bin này hay h ch đang mun nâng cao năng lc phòng v và răn đe đ bo v v trí hin ti ca h.

“Trung Quc đang c gng làm cho Bin Đông bt là ao nhà ca M, nhưng liu h có th biến nó thành ao nhà ca Trung Quc hay không ? ông nói. Tôi không cho rng h s làm được.

“Làm sao Trung Quc có th ngăn cho quân đi M hot đng trong khu vc mà không tránh khi xung đt ? Làm sao Trung Quc có th đy quân đi M ra khi Bin Đông. Ngay c gi đây quân đi M vn t do hot đng bt c đâu và bt c cách nào h mun.

Tr li câu hi ca VOA v vic Trung Quc bi đp đo và quân s hóa trên Bin Đông có đi ngược lp trường ca Trung Quc là gii quyết hòa bình các tranh chp và làm xu đi hình nh ca Trung Quc như là mt cường quc có trách nhim và ‘đang tri dy hòa bình hay không, ông Trương Phong nói quan đim ca Bc Kinh là vic bi đp đo không vi phm bt c điu lut quc tế nào trước khi có phán quyết ca Tòa trng tài Thường trc vào năm 2016.

Ngọc Lễ

Nguồn : VOA, 02/08/2018

Published in Diễn đàn