 | Tổng quan: | 3708023 |
Trọng tâm của cuộc đàn áp Trọng – Dũng là vấn đề làm thế nào để xử lý các doanh nghiệp nhà nước. Đó là một câu hỏi vẫn rất quan trọng.
Chống tham nhũng - củng cố quyền lực
Nguyễn Phú Trọng, người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam dường như đang học sách lược của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Giống như Tập, Trọng đang sử dụng một chiến dịch chống tham nhũng tích cực để tấn công kẻ thù chính trị và thúc đẩy chương trình nghị sự.
Vinamilk cung cấp cho chính phủ hơn 100 triệu USD cổ tức.
Một mục tiêu quan trọng là Đinh La Thăng, tcựu thành viên của Bộ Chính trị đầy quyền lực và cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, một trong những doanh nghiệp nhà nước lớn nhất. Ông Thăng, đã bị kết án 13 năm tù vì "quản lý kém kinh tế" vào tháng Giêng, hiện đang phải đối mặt với những cáo buộc hình sự về cáo buộc cáo buộc hành vi sai trái của công ty dầu mỏ trong một phiên tòa bắt đầu vào ngày 19 tháng 3.
"Bị cáo Đinh La Thăng là người đứng đầu PetroVietnam chịu trách nhiệm cao nhất trong việc quản lý và bảo vệ đầu tư của PetroVietnam", bản cáo trạng cho biết, theo thông báo của Cơ quan Thông tấn xã Việt Nam và báo cáo của The Associated Press. Việc truy tố cáo buộc ông Thắng cố ý vi phạm các quy định quản lý kinh tế bằng cách đầu tư 35 triệu USD tiền của PetroVietnam để mua 20% cổ phần của OceanBank mà không có sự chấp thuận của hội đồng quản trị.
Việc kết án của ông Thăng vào tháng Giêng đã khiến ông Thăng trở thành cựu thành viên Bộ Chính trị đầu tiên bị tống giam trong nhiều thập kỷ. Điều này mang ý nghĩa chính trị rất lớn, vì ông là trợ lý thân cận của cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người đã thua cuộc đấu tranh cay đắng với Trọng.
Trước đại hội đảng vào năm 2016, ông Dũng được kỳ vọng sẽ thay thế ông Trọng làm tổng bí thư. Thay vào đó, Thủ tướng bị miễn nhiệm Bộ Chính trị và buộc phải nghỉ hưu khỏi chính trường, trong khi ông Trọng lại được bầu lại. Sau khi tăng cường sự kiểm soát của mình, ông Trọng đã tăng cường chiến dịch chống tham nhũng, chủ yếu nhắm vào các đồng minh của ông Dũng, nhiều người trong số họ hiện nay và cựu giám đốc điều hành của PetroVietnam và các công ty con.
Trọng tâm của cuộc đàn áp Trọng – Dũng là vấn đề làm thế nào để xử lý các doanh nghiệp nhà nước. Đó là một câu hỏi vẫn rất quan trọng.
Vào những năm 1980, Việt Nam đã tiến hành cải tổ kinh tế dựa trên chính sách "cải cách và mở cửa" của Trung Quốc. Khái niệm tự do hoá - được gọi là Đổi mới - bao gồm chuyển các doanh nghiệp nhà nước không hiệu quả sang các doanh nghiệp do các cổ đông sở hữu. Chính phủ đã bán cổ phần trong các doanh nghiệp này thông qua việc chào bán công khai nhằm mục đích thu hút nguồn vốn tư nhân trong và ngoài nước và chuyên gia quản lý.
Sau khi trở thành Thủ tướng năm 2006, ông Dũng đã đề ra các chính sách nhằm thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển cơ sở hạ tầng. Đối với doanh nghiệp nhà nước, ông đã cố gắng nâng cao khả năng cạnh tranh bằng cách đa dạng hóa hoạt động và tạo ra các công ty con và chi nhánh trong các lĩnh vực như dịch vụ tài chính và bất động sản.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã làm rung chuyển cả những ngành này và các ngành khác ở Việt Nam.
Giao thông đông đúc ở Hà Nội : Các kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng của Việt Nam phụ thuộc vào việc chào bán (cổ phần hóa) các doanh nghiệp nhà nước.
Tập đoàn Vinashin, một doanh nghiệp đóng tàu gặp khó khăn mà ông Dũng đã cố gắng cứu lấy, đã thất bại năm 2010. Đến năm 2012, những lời chỉ trích về cách tiếp cận kinh tế của ông Dung tiếp tục gia tăng bên trong nội bộ đảng.
Ông Dũng không có được sự ủng hộ vì là người miền Nam. Theo chuyên gia Yuta Tsukada, một nhà kinh tế học tại Viện nghiên cứu Nhật Bản, những người miền Nam là bộ phận thiểu số trong đảng, và điều này có thể góp phần vào sự sụp đổ của ông Dũng.
Trọng, người thích tạo dựng sự đồng thuận và không bao giờ đồng thuận với Dũng, bây giờ là đang triệt hạ lần lượt từng thân hữu của Dũng.
Các mục tiêu khác bao gồm Nguyễn Xuân Sơn, cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, cũng từng là giám đốc điều hành của OceanBank và ông Hà Văn Thắm, nguyên chủ tịch của ngân hàng. Tòa án Nhân dân Hà Nội vào tháng 9 năm ngoái đã kết án tử hình ông Sơn và Thắm, một trong những ông trùm nổi tiếng nhất nước, lãnh án tù chung thân.
Trọng dường như đang thắt siết chặt ốc nhiều chiều khác nhau
Ngày 13/3, các phương tiện truyền thông Việt Nam đã thông báo rằng nhà khai thác mạng không dây của nhà nước MobiFone đã mua lại công ty Audio Visual Global, một công ty truyền hình thâu phí trị giá 9 nghìn tỷ đồng (395 triệu USD). Chính phủ đã cho là giá quá cao ; Ban giám đốc của MobiFone là các cộng sự của Dũng.
Trong tiếp tục xây đắp nền móng quyền lực của mình. Bộ Chính trị vào ngày 2 tháng 3 đã bổ nhiệm Trần Quốc Vượng, Trưởng ban Kiểm soát trung ương Đảng làm Thư ký của Ban thư ký trung ương, thay thế Đinh Thế Huỳnh đang nghỉ ốm. Điều này làm cho Vượng - được cho là đồng minh chặt chẽ của Trọng - trở thành quan chức hạng thứ 5 trong hệ thống phân cấp đảng.
Nhưng ngay cả với Trọng đang ở vị trí cầm lái, lợi ích cá nhân đang cản trở quá trình cải cách doanh nghiệp nhà nước.
Cái gọi là TPP 11, được ký kết tại Chile vào ngày 08/03, dự kiến sẽ giúp Việt Nam thúc đẩy cải cách kinh tế.
Vào ngày 9 tháng 3, chính phủ đã bán toàn bộ 29,51% cổ phần Nhựa Bình Minh thông qua một quá trình đấu thầu. Nawaplastic Industries, một nhà sản xuất nguyên liệu của Thái Lan đang nắm giữ phần lớn của Nhựa Bình Minh, đã mua lại gần như toàn bộ cổ phần, nâng tỷ lệ nắm giữ lên khoảng 49%.
Chỉ có Nawaplastic và một nhà đầu tư cá nhân đã tham gia đấu giá. Sự thiếu vắng các công ty tham gia đấu thầu được cho là do giá thầu tối thiểu cao của chính phủ. Đây không phải là lần đầu tiên.
Đối với Công ty Cổ phần Nước giải khát Bia Sài Gòn, hay Sabeco, một công ty môi giới khuyên chính phủ quy định mức tối thiểu là 184.000 đồng / cổ phiếu. Tuy nhiên, Bộ Công thương, đơn vị giám sát nhà máy bia, đặt ra mức giá 320.000 đồng, gần mức cao nhất.
Công ty Nước giải khát Việt Nam, một chi nhánh của Công ty Nước giải khát Thái Lan, đã thắng cuộc đấu giá 53,59% cổ phần. Đó là nhà đấu thầu chính duy nhất. Các công ty nước giải khát của Bỉ và Nhật Bản đã tỏ sự quan tâm đến nhà máy bia, kiểm soát 40% thị trường Việt Nam, nhưng đã thất bại vì giá tối thiểu.
Một nhà sản xuất nước giải khát Nhật Bản đã cân nhắc tham gia đấu thầu Sabeco. Doanh nghiệp nhà nước này tạo ra doanh thu cổ tức đáng kể cho các bộ giám sát doanh nghiệp. Giám đốc điều hành cho biết các bộ đã quyết định để đưa ra mức giá cao nhất có thể.
Hãy xem xét Công ty Sữa Việt Nam, hoặc Vinamilk. Công ty thuộc quyền kiểm soát của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn Nhà nước do Bộ Tài chính quản lý và đem lại hơn 100 triệu đô la cho cổ tức hàng năm cho chính phủ.
Về cơ bản, cổ tức do Bộ Tài chính kiểm soát. Bộ nào nắm quyền kiểm soát càng nhiều ngân sách, thì bộ đó càng trở nên mạnh hơn về mặt chính trị.
Chính phủ vẫn sở hữu 36% của cả Sabeco và Vinamilk - chỉ vượt qua ngưỡng 35% cho quyền phủ quyết. Hai công ty này nằm trong số 11 doanh nghiệp nhà nước dự định sẽ được bán hết vào năm 2019, nhưng triển vọng cho kế hoạch này thật âm u.
Tiến trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước lớn tại Việt Nam
"Các phe phái bảo thủ trong hàng ngũ lãnh đạo đảng luôn luôn không thoải mái với chương trình nghị sự này, đặc biệt là các cuộc cải cách có thể làm giảm vai trò của nhà nước dưới bất kỳ hình thức nào, ngay cả khi họ nhận thấy sự cần thiết phải cải cách các doanh nghiệp nhà nước", ông Phương, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington tuyên bố.
Động lực cải cách là rất quan trọng đối với tài chính ngắn hạn của chính phủ, cũng như nền kinh tế lành mạnh lâu dài.
Việt Nam đang bị thâm hụt tài chính mãn tính. Một chính trị gia Việt Nam đã so sánh nhà nước với một hộ gia đình bị mắc kẹt trong tình trạng phá sản.
Đất nước này chưa bao giờ thặng dư ngân sách kể từ khi bắt đầu công bố dữ liệu kinh tế vào những năm 2000. Việt nam tài trợ cơ sở hạ tầng và các dự án công cộng khác chủ yếu bằng cách phát hành trái phiếu và vay vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế. Kết quả là nợ công đã tăng lên gần với mức giới hạn là 65% tổng sản phẩm quốc nội.
Cuộc khủng hoảng đã buộc Việt Nam phải huỷ bỏ một kế hoạch xây nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dự án lớn đang trong quá trình triển khai bao gồm tuyến đường cao tốc Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh và Sân bay Quốc tế Long Thành. Không còn có thể vay nợ nhiều, chính phủ hy vọng sẽ tài trợ cho các dự án bằng cách bán cổ phần.
Theo Tổng cục Thống kê, Việt Nam vẫn có hơn 2.700 doanh nghiệp nhà nước tính đến ngày 1 tháng 1 năm 2017. Con số này đã giảm gần 20% so với năm 2012, nhưng các doanh nghiệp này vẫn chiếm khoảng 30% GDP…
Nền kinh tế tăng trưởng 6,81% trong thực tế năm 2017, mức tăng trưởng nhanh nhất trong sáu quốc gia Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này phần lớn nhờ các công ty nước ngoài như Samsung Electronics, đang điều hành một hoạt động lắp ráp điện thoại thông minh lớn. Để duy trì sự tăng trưởng nhanh, Việt Nam cần phải nuôi dưỡng các doanh nghiệp tư nhân, các nhà sản xuất tư nhân, ông Tsukada của Viện Nghiên cứu Nhật Bản nhận định.
Cái bóng của Trung Quốc cũng là động cơ thúc đẩy
Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, khi tiếp Tập Cận Bình vào tháng 11 năm ngoái, Chủ tịch nước Trần Đại Quang cho biết Việt nam sẵn sàng mở rộng hợp tác kinh tế với Trung Quốc. Các nhà lãnh đạo có thể sẽ thảo luận về vai trò của Việt Nam trong Sáng kiến Một con đường Một vành đai của Bắc Kinh ở khu vực Âu Á.
Đầu tư của Trung Quốc cũng là một mối lợi, nhưng Việt Nam đang thận trọng khi dựa vào hàng xóm của mình đến mức phá hoại chủ quyền của chính mình.
Trong chiến tranh Việt Nam, Trung Quốc cung cấp vũ khí cho miền Bắc, vốn có học theo sách lược của Đảng cộng sản Trung quốc về sự độc quyền . Tuy nhiên các quốc gia này đã bị kẹt trong cuộc tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.
Việt Nam đang đặt các mối liên hệ ngoại giao ở nhiều nơi khác nhau. Ngày 5 tháng 3, Hàng không Mẫu hạm của Hải quân Hoa Kỳ đã cập cảng Việt Nam lần đầu tiên kể từ cuộc chiến kết thúc năm 1975. Ngày 15 tháng 3, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, người kế nhiệm ông Dũng với sự thừa nhận của Trọng, đã ký kết quan hệ đối tác chiến lược với Australia.
Nợ công Việt nam theo tỷ lệ GDP
Một nền kinh tế mạnh hơn sẽ giúp Việt Nam xác định vận mệnh của mình. Mục tiêu trước mắt là trở thành nước có thu nhập trung bình vào năm 2035, năm kỷ niệm 60 năm thống nhất đất nước Bắc-Nam. Báo cáo năm 2016 của Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới đặt mục tiêu tăng thu nhập trung bình lên trên 7.000 đô la vào năm 2035, so với mức 2.052 đô la vào năm 2014. Điều này đòi hỏi mức tăng trưởng trung bình hàng năm ít nhất là 7% trong 20 năm.
Một mấu chốt của thách đố này có thể là Chiến lược Hợp tác xuyên Thái Bình Dương được tái thiết. ngày 8 tháng 3 ông Phúc đã ký kết hiệp định thương mại với 10 quốc gia khác, sau khi Donald Trump cho Hoa kỳ rút ra làm cho hiệp định TPP đầu tiên bị đưa vào tình trạng lấp lửng.
Mai Fujita, giám đốc của Viện Kinh tế đang Phát triển Nhật Bản, nhấn mạnh tầm quan trọng của cái gọi là TPP 11 đối với Việt Nam và gần 100 triệu người tiêu dùng. "Khi TPP 11 có hiệu lực, thậm chí nhiều công ty nước ngoài sẽ tìm cách mở rộng vào thị trường Việt Nam", Fujita nói.
Thâm hụt ngân sách của Việt Nam theo tỷ lệ GDP
Theo quan điểm của bà, các nhà lãnh đạo Việt Nam ý thức rõ nhu cầu mở cửa thị trường của mình. "Để nền kinh tế Việt Nam đạt được tăng trưởng bền vững", bà nói, "Trọng và Phúc phải tận dụng áp lực bên ngoài từ TPP 11 để loại trừ các nhóm lợi ích vốn có thể bóp méo chính sách của quốc gia một cách có hiệu quả"..
Phúc biết rõ điều này hơn bất cứ ai. Trong một cuộc phỏng vấn với Nikkei hôm thứ Hai, ông nhấn mạnh đến lợi ích của TPP 11. Sự tham gia của Việt Nam trong thương mại "sẽ tạo cơ hội cho những thay đổi tích cực trong nước".
Atsushi Tomiyama
Phương thảo dịch
Nguồn : VNTB, 29/03/2018
