 | Tổng quan: | 3055233 |
Phần thứ nhất
Cách mạng Nga thành công vào tháng 10 năm 1917. Khi cuộc cách mạng này bùng phát, cả thế giới vào thời gian đó hoàn toàn bị bất ngờ. Không ai có thể tưởng tượng được rằng một đế chế kéo dài suốt 300 năm lại có thể sụp đổ nhanh chóng như vậy.
Lenin, lãnh tụ đảng Bolshevik, tiền thân của đảng cộng sản Nga
Một nhân vật đã gắn liền tên tuổi với cuộc cách mạng, giành được quyền lực và là biểu tượng cách mạng hằn nét lịch sử thế kỷ 20 : đó là Lenin, lãnh tụ đảng Bolshevik, tiền thân của đảng cộng sản Nga.
Một nhân vật đã gắn liền tên tuổi với cuộc cách mạng, giành được quyền lực và là biểu tượng cách mạng hằn nét lịch sử thế kỷ 20 : đó là Lenin, lãnh tụ đảng Bolshevik, tiền thân của đảng cộng sản Nga - Ảnh được vẽ lại với nhiều thêm thắt để tôn vinh Lenin nhx một lãnh tụ vĩ đại
Lenin tên thật là Vladimir lljitsj Uljanov. Ông sinh năm 1870 tại Simbirsk, một thành phố nằm dọc theo sông Volga. Ông có 6 anh em. Cha ông làm thanh tra học đường, được Sa hoàng quý trọng và mẹ ông là người đàn bà luôn yêu thương con cái. Năm 1887 tại St.Petersburg, Alexander Uljanov, người anh của ông, bị án tử hình vì đã âm mưu giết Alexandr 3 bằng chất nổ. Uljanov nhận tội và bị treo cổ. Lúc ấy Lenin mới 16 tuổi. Từ đó ông căm thù Sa hoàng, giới quý tộc và tất cả những ai có liên quan đến cái chết của anh mình.
Nhưng tại sao lại là Lenin mà không phải là một người khác trong các tổ chức chính trị tại Nga thời đó ? Và Lenin có phải là nhà chiến lược có tầm nhìn toàn trí như nhiều người nghĩ sau này hay những sự tình cờ đã mở đường cho ông trở thành người lãnh đạo cách mạng ? Câu trả lời nằm trong chính nội tình của cuộc cách mạng : các biến động dồn dập xảy ra, xô đẩy nhau như lớp sóng thủy triều, tạo thành cơn hồng thủy lật ngược mọi thế cờ.
Năm 1895 Lenin bị bắt vì in tờ rơi tuyên truyền ủng hộ các cuộc đình công của công nhân. Từ khi đó ông đã cộng tác với nhóm trí thức mác xít. Trong chủ nghĩa mác xít, ông tìm thấy ý nghĩa cho sự phản kháng của mình. Marx nói rằng đấu tranh giai cấp sẽ chấm dứt chủ nghĩa tư bản. Ông và người vợ sắp cưới, Nadezika Krupskaja, bị án lưu đày 3 năm tại Siberia. Sau khi được tha, họ đi lưu vong. Với sự tài trợ của gia đình, Lenin có cuộc sống thoải mái, lãnh đạo nhóm cách mạng Nga lưu vong, lập đảng chính trị dân chủ xã hội rồi sau này tách thành 2 nhóm : Bolshevik và menshevik. Lenin thuộc nhóm thứ nhất.
Sa hoàng Nicholas 2 vốn là người bất tài cả trong lãnh vực quân sự và các lãnh vực khác. Tuy vậy ông lại là một hoàng đế chuyên chế trong một quốc gia có diện tích rộng lớn nhất thế giới. Nước Nga đang lao vào cuộc chiến tranh chống Đức và Austria-Hungary trong thế chiến thứ nhất và các quốc gia này đã tiến sâu vào lãnh thổ Nga 1000 km. Nông dân là những người được đưa ra mặt trận để chống lại kẻ thù. Thiệt hại nhân mạng ở tiền tuyến vô cùng lớn. Hậu phương cũng chẳng khá gì hơn. Bộ máy quản lý nhà nước hầu như bất lực trong việc cung cấp tất cả những thứ cần thiết cho mặt trận. Tuy vậy vẫn không có dấu hiệu nào cho thấy quyền lực của nhà nước bị lung lay hay suy giảm.
Cuộc chiến đã thúc đẩy mạnh tinh thần yêu nước của người Nga. Chỉ một thiểu số rất ít không đồng tình, trong đó có Lenin. Từ Zurich, trong cuộc sống lưu vong, ông lãnh đạo đảng Bolchevik. Ông viết bài cho tờ báo ngoài luồng Pravda (Sự Thật), tổ chức các buổi họp mặt thảo luận về chính trị. Ông không những "dị ứng" với chủ nghĩa yêu nước mà còn mong nước Nga sẽ thua trận, bằng cách nhân danh cuộc cách mạng xã hội suýt thành công vào năm 1905. Khởi đầu là sự thất bại quân sự của Nga trong cuộc chiến tranh Nga-Nhật.
Sự thất trận đã làm người Nga sửng sốt và hủy hoại uy tín của nhà cầm quyền. Chủ Nhật ngày 09/01/1905, tại thành phố St. Petersburg, một cuộc biểu tình bùng nổ. Công nhân đứng lên đòi hỏi mức sống tốt hơn, sự công bình và sự che chở của luật pháp. Nhà cầm quyền thẳng tay đàn áp. Kết thúc là 200 xác người, trong đó có cả phụ nữ và trẻ em. Công nhân khắp thế giới đã phản ứng dữ dội trước việc đàn áp này. Họ đã cùng các nhà hoạt động chính trị thành lập các tổ chức khác nhau, tiếng Nga gọi là Sô Viết. Bắt đầu là tổ chức đình công và chẳng bao lâu trở thành các tổ chức cách mạng. Những nông dân nghèo khổ chờ cơ hội để vùng lên. Họ sử dụng bạo lực chiếm giữ đất đai và thiêu hủy hàng ngàn bất động sản. Nhà cầm quyền bị lung lay. Giới tư sản sô viết yêu cầu phải thành lập chế độ quân chủ nghị viện.
Dưới sức ép, Sa hoàng hứa sẽ cho bầu cử quốc hội (Duma). Nhưng đây chỉ là màn kịch giả vờ. Nhà cầm quyền bắt đầu đàn áp tàn bạo : 5.000 người bị kết án tử hình và 15.000 nông dân bị vệ binh Cossacks của Sa hoàng thảm sát. Cosscaks sống riêng biệt trong các khu nông nghiệp đã quân sự hóa, có vai trò cảnh sát và kỵ binh. Giới tư sản rồi cũng được thành lập Quốc hội (Duma) nhưng trong thực tế Duma chi có vai trò cố vấn. Nicholas 2 không từ bỏ quyền uy tối thượng của mình.
Lenin xem sự thất bại của cuộc cách mạng năm 1905 như thất bại riêng của cá nhân ông. Sợ bị giết, ông đi lưu vong. Ông hy vọng sự thất trận sẽ dẫn đến việc bùng phát một cuộc cách mạng mới. Nhưng ông cũng không dám tin là chuyện này có thể xảy ra. Tháng Giêng năm 1917 tại Zurich ông nói : "Không thể không nghi ngờ là một cuộc cách mạng không thể xảy ra trong cuộc đời này của chúng ta".
Petrograd là phần chính của câu chuyện này
Sau khi cuộc chiến bùng nổ, St. Petersburg được đặt tên mới. Cái tên cũ bị cho là "quá Đức". Vào thời gian đó, Petrograd là một thành phố lớn với 2 triệu dân. Thành phố này không chỉ có giới tư sản. Phía Bắc là quận thành Vyborgski, một vùng đất rộng lớn, được xem như một thành phố trong một thành phố. 400.000 người sinh sống và làm việc ở đó. Các nhà máy chiến lược quan trọng nhất đều tập trung tại đây. Và ở khu trung tâm là những nhà máy chế tạo vũ khí. Từ khi chiến tranh xảy ra, lạm phát đã ảnh hưởng đến mức sống của công nhân. Các đợt đình công tăng vọt.
Thứ Tư ngày 15 tháng Hai năm 1917, theo lịch Julian, tướng Khabalov, tư lệnh quân đội Petrograd, được báo cáo cho biết số lượng bột mì dự trữ chỉ còn đủ cho 10 ngày. Ông đưa ra biện pháp phân chia lương thực theo khẩu phần. Ngày hôm sau, trước các cửa hàng đã trống trơn thực phẩm là những đoàn người chen chúc nối đuôi nhau xếp hàng dài. Cướp bóc là chuyện thường xuyên xảy ra tại Nga trong giai đoạn này. Tình trạng hỗn loạn kéo dài 4 ngày.
Ngày 23 tháng Hai, tức là ngày 8 tháng Ba theo lịch Gregorian, cũng là ngày Quốc tế phụ nữ, trong bầu không khí buốt giá của mùa lạnh, các nữ công nhân kéo nhau xuống đường bày tỏ sự bất mãn đối với cách phân phối lương thực. Họ đòi hỏi các gia đình có người thân ra mặt trận phải được chia phần nhiều hơn. Lúc đó không ai lường được cuộc biểu tình sẽ gây ra thêm những vấn đề gì. Ngay cả các tổ chức chính trị cũng không tin nó sẽ trở thành cuộc cách mạng.
Petrograd được thành hình do việc kết hợp các hòn đảo lại với nhau đồng thời cũng bị chia cách bởi những con sông cùng đổ ra sông Neva. Các hòn đảo này nối kết với nhau bằng những chiếc cầu. Từ Vyborgski đến khu trung tâm người ta phải qua cầu Alexandrovski và đi bộ 6 km. Các nữ công nhân muốn tập trung biểu tình tại đường phố đi bộ Nevsky Prospekt. Họ hoàn toàn ngạc nhiên khi đi đến nơi mà không bị cảnh sát hay những người Cossacks ngăn cản. Từ chuyện chỉ đòi hỏi thực phẩm lúc ban đầu lần sang đòi quyền đầu phiếu của phụ nữ do sự tham gia của giới phụ nữ trung lưu. Giới phụ nữ này đã lên tiếng đòi quyền đầu phiếu từ 12 ngày trước. Nhà cầm quyền không làm gì khác ngoài việc đóng cửa các công sở và các cửa hàng vì theo họ việc này quan trọng hơn là ngăn cản vào thời điểm đó. Đây là động thái khích lệ những người biểu tình. Họ tụ họp tiếp vào ngày hôm sau. Tại Zurich, Lenin không hề hay biết biến động này.
Được gợi hứng bằng cuộc biểu tình của phái nữ ngày hôm trước, các nam công nhân liên kết với phụ nữ tiến hành biểu tình vào ngày hôm sau. Những người đàn ông cầm theo tất cả những gì có thể dùng làm vũ khí. Một số người dự định đánh phá, cướp các cửa hàng trên đường đi. Nhưng lần này cảnh sát bố trí chận cầu Alexandrovski. Đoàn người đã đi bộ vượt sông Neva – mặt sông đã đóng băng đá cứng vì trời lạnh – sang bên kia bờ. 150.000 người tràn về khu trung tâm Petrograd, hát vang bài ca cách mạng Marseillaise, tập trung ở đường Nevsky Prospekt. Bây giờ không chỉ còn là chuyện đòi bánh mì mà lại tràn ngập vang dội những tiếng hò hét đòi dẹp bỏ chế độ quân chủ.
Các nhà hoạt động thuộc các tổ chức chính trị "ngầm", trong đó có cả thiểu số ít ỏi những người Bolshevik ở Petrograd, chỉ biết đứng nhìn, lạc loài bất lực, mất hút trong đám đông. Khác với thái độ lịch sự, hòa hoãn thụ động của những người Cossacks, cảnh sát quyết định can thiệp. Rồi đám đông tự giải tán và cảnh sát để họ thong thả ra về. Người ta hiểu rằng cảnh sát đã mất sự kiểm soát và công khai tuyên bố sẽ tiếp tục tụ tập biểu tình vào ngày mai. Ngoại trừ Alexander Kerensky, một đại biểu có khuynh hướng xã hội trong quốc hội Duma, các nhà hoạt động chính trị "ngầm" khác vẫn không tin một cuộc cách mạng đang bắt đầu.
Trong đêm hôm đó, tướng Khabalov, cho in thông báo dán khắp thành phố : "Tôi cấm mọi sự tụ tập trên đường phố… Lực lượng cảnh sát sẽ sử dụng vũ khí nếu an ninh và trật tự tại thủ đô không được tôn trọng". Hôm sau, một không khí đặc biệt căng thẳng phủ lên thành phố. Không ai làm việc. Và rồi từng đoàn người từ Viborgski và các quận thành đổ vào thành phố. Những dòng thác người ! Toán cảnh sát gác cầu Alexandrovski bỏ chạy trốn. Viên cảnh sát trưởng bị giết. Tướng Khabalov giờ đây chỉ còn cách điều động quân đội : 200.000 quân đang đóng tại Petrograd.
Tin tức giờ đã bay đến tận Thụy Sĩ nhưng Lenin vẫn không nhận ra thực tế những gì đã xảy ra.
Trở lại Petrograd. Đêm hôm đó, cảnh sát bố ráp bắt những phần tử phản động thuộc các nhóm chính trị "ngầm". Quân đội được huy động để dẹp loạn. Ngày 26, lúc 12 giờ, công nhân tiến về hướng trung tâm thành phố. Dân tư sản cũng đổ ra đường. Quân đội được lệnh khai hỏa bắn chết 150 người biểu tình. Nhưng không gì ngăn được lớp sóng người. Cuộc thảm sát thường dân bị giới quân sự lên án vì nhiều người cũng có thân nhân trong đám biểu tình. Rồi những người lính đã nổi loạn. Trong cơn giận dữ họ đã cướp bóc ở trung tâm thành phố, mở kho vũ khí phân phát 40.000 khẩu súng cho dân chúng. Hỗn loạn và giết chóc bắt đầu. Cảnh sát, sĩ quan, các giới chức làm việc cho sa hoàng bị truy đuổi sát hại. Tòa án bị đốt cháy. Nhà lao bị phá, gần 100 người hoạt động chính trị và 6.000 tội phạm khác được trả tự do. Trong căm thù, cả một trung đoàn tiến về Cung Điện Mùa Đông (Winter Palace), dinh thự của Sa hoàng. Cuối cùng… lá cờ hoàng gia bị hạ xuống và lá cờ đỏ được kéo lên.
Trong khi đó hỗn loạn cũng dồn dập xảy ra tại Điện Tauride (Tauride Palace), trụ sở của quốc hội. Sa hoàng đã ra lệnh giải thể quốc hội nhưng một số thành viên không chấp thuận. Đó là những người đại diện cho giới tư sản. Họ đã mong chờ ngày này từ năm 1905. Cầm đầu là Pavel Miljukov. Họ quyết định thành lập hội đồng Duma lâm thời. Đây là một tham vọng lớn vì đoàn biểu tình đang tiến về phía họ. Nỗi lo lắng sợ hãi hiện rõ trên mặt mọi người. 20.000 người lính và công nhân trang bị vũ khí đã tập trung trước tòa nhà. Alexander Kerensky là người đầu tiên chạy ra đón chào đoàn biểu tình. Ông hô hào bắt giữ các bộ trưởng, chiếm bưu điện, công ty điện thoại, điện tín, ga xe lửa. Hội đồng muốn lập một ủy ban sô viết như năm 1905. Họ chiếm giữ Điện Tauride. 250 người đại diện cho quân đội và công nhân mở cuộc họp và thành lập ban chấp hành gồm những người sau đây :
- Nicholai Tsjkheidze, lãnh đạo nhóm cách mạng xã hội
- Nicholai Sukhanov, một người menshevik
- Một người theo chủ nghĩa vô chính phủ và 2 người bolchevik.
Tất cả các nhóm cách mạng đều được mời tham dự. Nhưng một sự kiện bất ngờ xảy ra. Không ai muốn nắm giữ quyền lực. Theo Marx, cần phải trải qua thời kỳ quá độ tư sản trước khi tiến lên chủ nghĩa xã hội. Người ta vẫn sợ Nga hoàng và muốn được một chính phủ tư sản bảo vệ.
Cách đó vài mét là hội đồng Duma lâm thời cùng sự có mặt của Mikhail Miljukov. Họ sẵn sàng nắm quyền lực. Nhưng quân đội và nhóm sô viết đang kiểm soát tình hình nên họ phải tìm cách giải quyết. Nicholai Sukhanov đi bước trước, đến gặp Miljukov để giải hòa. Sau cuộc thảo luận với Mikhai Rodzianko, chủ tịch Duma, Miljukov tuyên bố nắm quyền lực. Theo đó, một chính phủ lâm thời sẽ do giới tư sản thành lập. Một hội đồng quốc gia sẽ được bầu cử sớm và sẽ chọn một thể chế chính trị cho đất nước. Trái ngược với các đồng chí xã hội của mình, Kerensky quyết định tham gia chính phủ mới. Ông là cầu nối giữa những người sô viết và chính phủ tư sản.
Nga hoàng Nicolas II (Nikolaï Aleksandrovitch Romanov) lúc còn đương vị - Ảnh minh họa
Sa hoàng đã phong tướng Ivanov lên làm "nhà độc tài của Petrograd". Nhưng việc ổn định tình hình cũng chẳng dễ dàng gì. Hầu hết đội tiền quân của ông đã bỏ hàng ngũ gia nhập đoàn biểu tình. Chuyến xe lửa chở "nhà độc tài" và đoàn tùy tùng bị công nhân đường sắt cho chạy sai hướng đến 6 lần. Tại Siberia, một trong những toa xe lửa bị hư chờ sửa chữa. Mỗi giờ qua đi, cuộc cách mạng càng mạnh hơn. Lượng người khổng lồ tụ tập quanh Điện Tauride càng lúc càng đông. Họ cho người canh gác, kiểm soát lối ra vào. Bên trong là những giờ phút định mệnh. Người ta đang nỗ lực thuyết phục hội đồng tướng lãnh quay lưng chống lại Nicholas 2. Mọi hình thức ngoại giao bị loại bỏ khi họ gặp các tướng lãnh của Sa hoàng. Nhưng quân đội và tầng lớp công nhân chỉ công nhận một cấp lãnh đạo : đó là Petrograd sô viết. Từ nay người lính có quyền tham gia hoạt động chính trị. Điều này chôn vùi uy quyền của các tướng lãnh. Họ bị lâm vào tình trạng khó xử, không thể tự quyết định. Họ điện đàm liên tục với nhau.
Thân phận của tướng Ivanov, lúc đó đang ở Siberia, cho thấy việc trở về giải cứu Petrograd không thể thực hiện được nữa. Trong ngày hôm sau, binh lính ngoài tiền tuyến nhận được sắc lệnh đầu tiên (order n°1) do Petrograd sô viết soạn thảo với sự đồng lòng của các tướng lãnh.
Không còn sự hậu thuẫn của hội đồng tướng lãnh, ngày 02/03/1917, Nicholas 2 thoái vị nhường ngôi cho người em là đại công tước Mikhail. Nhưng rồi ông này cũng từ chức vì Duma không thể bảo đảm mạng sống của ông.
Sau 300 năm trị vì, đế chế Romanov sụp đổ chỉ trong vòng một tuần lễ. Nền quân chủ chấm dứt tại Nga.
****************
Phần thứ hai
Lần trước vào năm 1905, lần này vào năm 1917. Hai cuộc cách mạng. Lenin rất bực bội trước tình huống lần này. Ông đã không nhận thấy những gì đang xảy ra trước khi ông biết tin Sa hoàng đã thoái vị. Bây giờ ông không thể để cuộc cách mạng tuột khỏi tay.
Lenin phát biểu trước những người Bolschevik - Ảnh được vẽ lại với nhiều thêm thắt để tôn vinh Lenin như một mãnh tụ vĩ đại
Để có thể về Nga nhanh, ông phải điều đình với chính quyền Đức. Người Đức cũng muốn chấm dứt chiến tranh với Nga càng sớm càng tốt nên giúp những nhà hoạt động chính trị trở về Nga để tái lập hòa bình.
Điện tín Lenin gửi về Petrograd cho các người Bolshevik có nội dung như sau : "Chiến thuật của chúng ta là : không tin và không ủng hộ chính quyền mới. Phải đề phòng Kerensky. Bảo đảm duy nhất cho chúng ta là lực lượng vũ trang vô sản. Không hợp tác với các đảng phái khác". Như vậy, theo ông, cuộc cách mạng xã hội vẫn chưa xảy ra. Vì thế các người Bolshevik phải sẵn sàng lật đổ chính phủ lâm thời bằng vũ lực và tiến hành cuộc cách mạng vô sản.
Cuộc cách mạng mùa xuân 1917 đã tạo niềm hy vọng cho dân tộc Nga. Người Nga muốn có cuộc sống tươi đẹp hơn, không phải làm việc quần quật như kẻ nô lệ và mơ ước hòa bình. Sô viết là biểu tượng cách mạng, đầy chính danh trong lòng người dân. Nhưng cách mạng xã hội phải tiến từng bước. Rất nhiều việc cần giải quyết trước như chấm dứt chiến tranh, tạo điều kiện làm việc tốt hơn cho công nhân và nông dân, tạo dựng nước Nga thành một quốc gia dân chủ xã hội. Chính phủ lâm thời muốn hiện đại hóa đất nước bằng những cải cách xã hội theo khuôn mẫu Tây Phương - nhưng không quá Tây, tha các tù nhân chính trị, cho phép những người hoạt động chính trị lưu vong trở về nước. Cuộc cách mạng đã vang dội ra tận ngoài mật trận cùng với Sắc luật số 1 (Order n°1) của Petrograd sô viết. Các sĩ quan được giữ nguyên chức vụ sau khi tuyên thệ trung thành với một nước Nga mới. Những người lính mong muốn hòa bình nhưng không quên chuyện đất nước bị xâm lăng. Họ không chấp nhận những vùng đất quê hương bị mất vào tay người Đức. Sô viết yêu cầu chính phủ lâm thời thảo luận một hiệp ước đình chiến nhưng không mất đất. Đồng thời các thành phần còn lại trong xã hội vẫn tiếp tục "phá vòng xiềng xích". Ngày 19 tháng Ba, phụ nữ tập trung xuống đường đòi quyền đầu phiếu. Nguyện vọng của họ được đáp ứng ngay trong đêm hôm đó.
Những người Bolshevik như Stalin và Kamenev từ Siberia trở về Petrograd như về đến một hành tinh khác. Lenin ra lệnh cho những người Bolshevik nổi dậy như không hề biết sô viết và các đảng phái chính trị khác đã có mặt ở đó từ trước. Ông đòi có thêm một cuộc cách mạng nữa ! Kamenev chỉ trích Lenin trên Pravda. Tờ báo "bỏ quên" những đề tài trọng yếu trong các bài viết của Lenin.
Những người Bolshevik làm ngược lại những gì Lenin yêu cầu. Họ hợp tác với sô viết, mở rộng vòng tay đón chào ban chấp hành, hòa giải với những người menshevik. "Rồi khi trở về, Lenin sẽ hiểu", họ nói với nhau như vậy.
Lenin và 30 nhà hoạt động chính trị lưu vong khác được phép đi xuyên nước Đức. Người đàn ông này gấp rút trở về. Ông đã sống lưu vong phần lớn quãng đời tuổi trẻ. Ông lo về không kịp để tổ chức cuộc nổi loạn. Lenin tự xem mình là nhà cách mạng "ngầm", lo là sẽ bị bắt khi về đến Petrograd.
Đoàn xe về đến Nga ngày 3 tháng Tư 1917. Lenin giận điên người khi đọc tờ Pravda do Kamenev đưa trên chuyến xe lửa ở biên giới. Kamenev như bị tạt thùng nước lạnh vào mặt nhưng không chịu nhịn : "Vladimir llitsj, ông chẳng biết tình hình ở Petrograd như thế nào cả".
Chuyến tàu đến Petrograd khoảng nửa đêm. Lenin được trân trọng chào đón. Chủ tịch ủy ban sô viết chúc mừng và mời ông tham dự buổi họp mặt của tất cả các nhà cách mạng. Nhưng, tay cầm bó hoa lớn, Lenin quay về hướng hàng chào danh dự và nói to : "Hỡi các đồng chí ! Cuộc chiến chống chủ nghĩa đế quốc bóc lột đã gây ra cuộc nội chiến ở Âu Châu. Chẳng bao lâu nữa vũ khí sẽ được sử dụng để chống chủ nghĩa tư bản. Cách mạng xã hội vạn tuế !". Mọi người đều chưng hửng. Nadezida Krupskaja ít năm sau thú nhận là lúc đó bà nghĩ Lenin bị bệnh tâm thần.
Hôm sau trong buổi họp chung với những người Bolshevik và menshevik, Lenin đã gây chấn động hội trường. Ông chỉ nói đến việc tổ chức vũ trang để nổi loạn mà không hề nhắc đến việc hội thảo hiến pháp. Ông bị tẩy chay với tỷ lệ 13 chống trên 2 thuận. 2 phiếu thuận là của chính ông và Aleksandra Kollontaj, một đồng chí cũng đã từng sống lưu vong như ông.
Sau khi đặt chân về Nga, ông đã mất quyền lực và ảnh hưởng của mình ngay trong đảng Bolshevik, một tổ chức không kỷ luật và kiên định như ông nghĩ. Điều làm cho kế hoạch của ông trở nên ngớ ngẩn là tinh thần hợp tác giữa những người cách mạng và linh hồn của cuộc cách mạng mùa xuân, được đánh dấu bằng cuộc biểu tình lớn vào ngày 18 tháng Tư.
Đối với sô viết và các người biểu tình ôn hòa, hy vọng đạt được hòa bình mà quốc gia không bị mất một tấc đất nào là điều khả thi. Họ tin chắc rằng cuộc cách mạng Nga sẽ vực dậy tinh thần cách mạng khắp Âu Châu. Những nhà cách mạng xã hội sẽ áp lực các chính phủ sở tại chấm dứt chiến tranh.
Trong khi đó, Miljukov, bộ trưởng bộ ngoại giao trong chính phủ lâm thời, phải trấn an 2 đồng minh Anh và Pháp. 2 quốc gia này dọa sẽ không tiếp viện vũ khí nữa. Ông buộc lòng phải xem như cuộc cách mạng chưa từng xảy ra, gửi một lá thư cho ủy ban sô viết giải thích lý do tại sao nước Nga không thể bỏ rơi đồng minh và cuộc chiến phải tiếp tục đến thắng lợi cuối cùng. Hôm sau, lá thư của ông được phổ biến rộng rãi khắp Petrograd. Đường phố chật kín người. 250.000 binh lính giận dữ tiến vào thành phố. Công nhân có vũ trang gia nhập với đoàn quân. Đả đảo Miljukov ! Đả đảo chính phủ lâm thời và các bộ trưởng tư sản !
Lenin không bỏ qua tình thế này. Ông kêu gọi người Bolshevik ủng hộ những gì có thể dẫn đến cuộc nổi loạn. Hôm sau chính phủ lâm thời nói chuyện với đồng bào : Cuộc chiến phải tiếp tục đến khi thắng lợi. Họ kết tội cuộc nổi loạn là phản quốc. Một số đông người biểu tình có vũ khí ra mặt bảo vệ Miljukov. Chạm trán xảy ra. Nhiều người mất mạng. Nhà cầm quyền đã đánh giá sai tình hình và Kornilov, tư lệnh quân đội mới của Petrograd, quyết định dùng sức mạnh để đàn áp biểu tình dù không được phép. Nhưng những người lính đòi phải có lệnh bằng văn bản của ủy ban sô viết. Đây là bằng chứng cho thấy việc đàn áp không dễ dàng gì. Ủy ban sô viết tìm cách xoa dịu đám đông. Ủy ban không đồng quan điểm với Miljukov và lập lại ý muốn có một hòa bình mà không nhượng bộ đất đai. Giờ đây, Lenin hiểu rằng ông không thể thách đố quyền lực của sô viết.
Trên tờ Pravda, Lenin kết án Petrograd sô viết đã ủng hộ những cuộc biểu tình có vũ khí. Nhưng bây giờ tất cả đang đối mặt với hoàn cảnh mới. Sự đồng thuận bị gẫy đổ vì không cùng quan điểm trong cách giải quyết cuộc chiến. Đột nhiên một lối thoát đã mở rộng cho những người bolchevik. Nhiều binh lính và công nhân căm tức chính quyền.
Lenin lợi dụng ngay tình hình bằng cách áp đặt chương trình hành động của mình vào chính sách của đảng. Ông đưa ra khẩu hiệu " Hòa bình ngay lập tức !". Điều này có nghĩa là nhượng đất cho người Đức. "Mọi quyền lực cho sô viết !", một khẩu hiệu đã được dùng trong các cuộc biểu tình tự phát vào tháng Tư ."Đất đai cho nông dân !", nhắm vào 85% dân số Nga và là khẩu hiệu ông mượn từ những nhà cách mạng xã hội.
Bây giờ Lenin và những người Bolshevik lao vào việc tranh giành quyền lực. Khoảng đầu tháng Năm, do sức ép của sô viết, Miljukov từ chức. Nhiều bộ trưởng cũng rời khỏi chức vụ. Giới lãnh đạo sô viết thành lập một chính phủ liên minh với những đại diện giới tư sản. Kerensky trở thành bộ trưởng bộ quốc phòng. Ông rất được ưa chuộng. Giờ đây ông có trách nhiệm điều hành cuộc chiến. Cánh hữu và quân đội thành lập lực lượng "liên minh ái quốc". Họ quyết định tiếp tục cuộc chiến cho đến ngày chiến thắng.
Qua tháng Năm, bạo động trong các cuộc biểu tình càng lúc càng dữ dội. Những phong trào sô viết mới bùng phát khắp nước Nga. Họ đông đến mức phải được mời tham gia vào hội nghị dân chủ. So với số lượng các nhà cách mạng xã hội và những người menshevik, người Bolshevik chỉ là thiểu số.
Nhưng thường dân Nga không quan tâm nhiều đến chuyện nghị trường. Họ cần kết quả cụ thể. Kết quả không có. Tình hình càng lúc càng tồi tệ. Nông dân nhận thấy đã quá đủ nên dùng vũ lực chiếm hữu đất đai. Tình trạng vô chính phủ bắt đầu. Thực phẩm cung cấp cho thành phố càng lúc càng hiếm. Quân đội bị khủng hoảng trầm trọng. Tình trạng trốn lính ngày càng nhiều. Hàng chục ngàn người đào ngũ. Một số lập băng đảng cướp bóc ở các vùng quê.
Lev Trotsky
Trong giới hoạt động cách mạng, Lev Trotsky là một huyền thoại. Trong đêm 7 sáng 8 tháng 11 1917, Trotsky dẫn quân vào chiếm Cung Điện Mùa Đông - Ảnh minh họa
Giữa cơn biến động, một nhà cách mạng trở về từ Mỹ : đó là Lev Trotsky. Thời gian lưu vong ở New York, ông đã thật sự bất ngờ trước tin về cuộc cách mạng. Trên đường về Nga, ông bị người Anh giữ lại tại Canada nhiều tuần. Trong giới hoạt động cách mạng, ông là một huyền thoại. Năm 1905, lúc 26 tuổi, ông là lãnh đạo sô viết.
Lev Trotsky về đến Petrograd ngày 4 tháng Năm 1917. Ông không phải là Bolshevik nhưng hợp với Lenin. Ông được bầu vào ban chấp hành sô viết và dùng mọi cách để giúp người Bolshevik gia tăng ảnh hưởng. Bolshevik thu phục được tầng lớp công nhân. Ảnh hưởng của họ càng lúc càng lớn.
Lenin dần dần trở thành ngôi sao trong sinh hoạt chính trị. Chỉ với 3 nhà hoạt động tích cực, Bolshevik có thể làm chủ một nhà máy. Trong số 400.000 công nhân tại Vyborgski, nội trong tháng Sáu, đảng Bolshevik đã kết nạp được 5.000 thành viên. Những người này muốn lật đổ chính phủ lâm thời yếu kém. Quan điểm này được đa số công nhân thiếu kiên nhẫn chia sẻ. Số vũ khí nhận được vào tháng Hai, họ dùng để tự vệ. Mức ủng hộ Bolshevik tăng lên đáng kể. Lực lượng công nhân vũ trang của đảng gây ấn tượng mạnh mẽ và thu hút bạo lực.
Ngày 4 tháng Sáu, hội nghị sô viết toàn quốc nhóm họp tại Petrograd. Bolshevik có 15% đại biểu. Đây là diễn đàn quan trọng đối với Lenin. Một lãnh đạo menshevik nói rằng không một đảng phái nào đủ mạnh để có thể một mình giải quyết những vấn đề của đất nước. Lenin lên tiếng phản bác. Ông hét lớn : "Đảng chúng tôi sẵn sàng nắm quyền bất cứ lúc nào… Chúng ta phải bắt 100 tên triệu phú giầu nhất nước Nga ngay lập tức". Ông đã mất bình tĩnh. Một bài diễn văn lộn xộn, nội dung chỉ toàn những bắt bớ, giết chóc, đập phá và tranh giành quyền lực. Ông đòi nắm quyền mặc dù đảng Bolshevik chỉ có 105 trong tổng số 777 đại biểu. Bài diễn văn của Lenin không còn được nhắc tới.
Về phần mình, Kerensky phải giải quyết những bất mãn của người dân. Chỗ đứng chính trị của ông rất bấp bênh. Sô viết và cánh hữu theo dõi sát những gì ông làm. Các quốc gia đồng minh tiếp tục gây sức ép bằng cách đe dọa ngưng viện trợ vũ khí. Kerensky đưa ra một kế hoạch gần như vô vọng : ông muốn tái chiếm những vùng đất đã mất về tay người Đức, mặc dù quân đội Nga đã vô cùng mệt mỏi. Ông trổ hết tài hùng biện để thuyết phục sĩ quan và binh lính về những điều không thể. Người ta soạn thảo một kế hoạch quân sự có tên là "chiến dịch phản công Kerensky".
Nhưng những người lính ở Petrograd không muốn ra mặt trận. Họ biểu tình phản đối với súng cầm tay. Lực lượng công nhân vũ trang cũng gia nhập. Theo Lenin đây là cuộc tuyên chiến với chính quyền. Ông cũng không bỏ lỡ cơ hội đứng ủng hộ sau lưng.
Trong khi đó, một tin đồn gây hoảng sợ lan khắp Điện Tauride : người ta nói về kế hoạch bí mật của người Bolshevik, có thể là âm mưu phục hồi đế chế. Các đại diện Bolshevik rất bối rối. Hẳn là họ không biết chuyện này. Các lãnh đạo sô viết báo động quân đội và lên án Lenin. Lenin vội rút lại tuyên bố ủng hộ các cuộc biểu tình. Sô viết đòi giải giới đám công nhân vũ trang Bolshevik nhưng Petrograd sô viết không chấp thuận. Lenin thoát khỏi tai tiếng và cuối cùng được sô viết giúp đỡ.
Sô viết đã làm một việc khá lầm lẫn : họ tập họp dân chúng Petrograd trong buổi biểu dương lực lượng vào ngày 18 tháng Sáu. Quân đội và công nhân chụp lấy thời cơ, biến buổi biểu dương lực lượng thành cuộc biểu tình chống chính phủ. Khẩu hiệu Bolshevik tràn ngập đường phố dẫn đến những xung đột giữa 2 phe chống và ủng hộ chính phủ. Cuộc chiến giành quyền lực trở nên tàn bạo và diễn biến không thể dự đoán.
Việc nổi loạn vì thất vọng của quần chúng nằm ngoài sự kiểm soát của Lenin. Chiến thuật của ông là dựa vào biến động mà không tìm cách điều khiển nó. Ông không có chiến lược toàn diện, tính toán trước. Ông không tiên liệu được một thảm kịch đang chờ người Bolshevik vào ngày 3 tháng Bảy. Một sư đoàn 10.000 người quyết định lật đổ chính phủ khi có lệnh điều họ ra chiến trường. Đây là cuộc nổi loạn có phối hợp của hải và lục quân. Lenin và các lãnh đạo Bolshevik quyết định ủng hộ cuộc nổi loạn. Nhưng căng thẳng và sợ hãi trùm lên trụ sở chính của đảng khi có tin nhiều sư đoàn ủng hộ chính phủ đang tiến về Petrograd. Stalin đã hốt hoảng điện cho sô viết : "Chúng tôi không ủng hộ cuộc nổi loạn !".
Lenin đã không dám tự bước ra balcon vì lo sợ và thiếu quyết đoán. Các đồng chí phải đẩy ông ra. Cuối cùng, trước đám đông, ông nói : "Các đồng chí ! Tôi yêu cầu các đồng chí biểu tình trong ôn hòa"...
Một tấm ảnh thường được in trong các tài liệu về cuộc cách mạng Nga : Lenin, nhà cách mạng, hùng hổ diễn thuyết trước quần chúng nhân dân. Sự thật nằm sau tấm ảnh. Khi đám đông kéo đến tập trung trước trụ sở chính của đảng và bầu Lenin lên làm lãnh tụ, Lenin đã không dám tự bước ra balcon vì lo sợ và thiếu quyết đoán. Các đồng chí phải đẩy ông ra. Cuối cùng, trước đám đông, ông nói : "Các đồng chí ! Tôi yêu cầu các đồng chí biểu tình trong ôn hòa". Lời yêu cầu này cũng chẳng cải thiện được tình hình. Đoàn biểu tình đổ xô ra mọi nẻo đường, tìm giết những người Cossacks trung thành với chính phủ. Quân đội và lực lượng công nhân vũ trang tiến về Điện Tauride, miệng hét to khẩu hiệu "Mọi quyền lực cho sô viết !".
Trong lúc đó, một cuộc thảm sát diễn ra ở ngã tư giữa Nevski Prospekt và đường Sadovaja. Đội quân chính phủ tàn sát những người biểu tình tay không vũ khí. Đồng thời chinh phủ tung ra một tài liệu "nổ tung như một trái bom", theo cách diễn tả của Trotsky. Tài liệu cho thấy Lenin đã từng tiếp xúc với người Đức. Lenin là gián điệp của Đức ? Nghi ngờ dấy lên trong đầu những người nổi loạn. Ho tự nguyện giao trả khí giới, không hề chống cự. "Bây giờ chúng sẽ bắn chết hết bọn mình", Lenin nói với Trotsky như vậy sáng ngày 5 tháng Bảy.
Các lãnh đạo sinh viên chiếm trụ sở chính của đảng Bolshevik và nhà in tờ báo Pravda. Ngoài đường, những người Bolshevik bị truy đuổi, giết chết. Trong khu trung tâm, những ai có bộ dạng như một công nhân đều bị đánh đập, hành hình. Đây là bạo lực giai cấp. Giới tư sản và thương gia đánh phủ đầu giới vô sản. Chính phủ lâm thời bắt giữ 800 người Bolshevik. Công cụ của đảng dùng để nắm chính quyền bị đè bẹp. Trotsky bị tống vào tù vì tuyên bố ủng hộ Lenin. Lần này, ông quyết định gia nhập đảng Bolshevik.
Giới thợ thuyền kết tội đám công nhân nổi loạn và những người Bolshevik đã gây ra cuộc khủng hoảng. Hàng ngàn người lính rời bỏ đảng. Người sô viết cũng bị mất uy tín và thế lực. Nhiều ngày sau, trong buổi tang lễ những người Cossacks bị giết trong ngày 4 tháng Bảy, cánh hữu biểu dương lực lượng trên đường phố. Một cách phô trương răn đe của những người đã trả thù được đám công nhân và bọn cách mạng xã hội.
Stalin giúp Lenin cải trang đeo râu trốn thoát. Nhiều người cho rằng rất có thể Bolshevik được người Đức tài trợ. Người Đức luôn ủng hộ các tổ chức cách mạng Nga. Nhưng chuyện Lenin làm gián điệp cho Đức vẫn là vấn đề cần thảo luận. Tuy nhiên, dù thế nào, bây giờ ông cũng đã mất hết quyền lực, phải trốn trong căn nhà ọp ẹp cách Petrograd 3 dặm, đêm bị muỗi "làm thịt".
Lenin vẫn giữ vững lập trường bạo lực. Trong lá thư gửi cho đảng, ông viết : "Chúng ta phải dồn tất cả sức mạnh cho cuộc cách mạng vũ trang". Ông đã sai khi cho rằng người sô viết đã trở thành kẻ phản cách mạng. Sô viết đã làm mọi cách để bảo vệ Bolshevik nhưng họ đã suy yếu nhiều sau cuộc khủng hoảng tháng Bảy. Kerensky đã đuổi họ ra khỏi Điện Tauride. Trụ sở của họ hiện nay ở Smolnyj, một trường nội trú nữ sinh.
Quyền lực bắt đầu ám ảnh Kerensky. Giờ đây, với tư cách là thủ tướng, ông dọn vào ở trong Cung Điện Mùa Đông và ngủ trên giường của Sa hoàng. Ông tái lập bản án tử hình ngoài mặt trận và luôn muốn tiêu diệt những người sô viết. Ông cho rằng nước Nga cần một Napoleon để chấm dứt hỗn loạn và ông là người đang giữ vai trò đó.
Chiến dịch phản công của ông thất bại. Lực lượng quân sự Nga trên đà tan rã. Một tin đồn rộ lên là hội đồng tướng lãnh muốn người Đức chiếm Petrograd để dẹp các cuộc nổi loạn. Kerensky đề cử Kornilov vào chức vụ tổng tư lệnh quân đội. Kornilov là tướng lãnh muốn đàn áp các cuộc biểu tình trong tháng Tư. Ngày 12 tháng Tám, Kerensky mời tất cả các đảng phái đến tham dự hội nghị tổ chức tại nhà hát Bolsjoj. Ông muốn cứu vãn tinh thế và trở thành người hùng trong ngày hôm đó. Kornilov đột ngột xuất hiện và sáng chói dưới ánh đèn sân khấu. Toàn thể cánh hữu vỗ tay hoan hô chào đón. Cánh tả giữ thái độ im lặng. Kerensky đã mất sự hậu thuẫn của cánh hữu. "Thời của tôi đã hết" là lời tâm sự của ông với một cộng sự viên.
Ngày 27 tháng Tám, đảo chánh xảy ra. Kornilov đưa quân vào Petrograd để đập nát cuộc cách mạng. Kerensky lạnh lùng tước quyền chỉ huy của Kornilov. Tại Smolnyj, Petrograd sô viết phải đối phó với tình hình mới. Họ vùng dậy từ đống tro tàn, phối hợp với các nhóm cách mạng khác, hỗ trợ đám công nhân vốn là một bộ phận của Bolshevik. 40.000 khẩu súng được phân phát cho dân cư ở Vyborgski. Công nhân đường sắt phá trục lộ hỏa xa nhằm ngăn cản cuộc tiến công của quân đội. Các đại diện sô viết thành công trong việc thuyết phục nhiều người lính gia nhập vào cuộc cách mạng và sự thành công phần nhiều nhờ những người Bolshevik. Đa số các nhà hoạt động trong số 800 người bị bắt trong tháng Bảy được trả tự do. "Họ phải khùng mới thả chúng tôi vào lúc này", Kybenko, một lính hải quân và cũng là người Bolshevik nói như vậy. Ông đã nói đúng. Quân đội và cánh hữu bị loại khỏi cuộc chiến. Kerensky và chính phủ mất hết quyền lực.
Người Bolshevik thắng và đảo ngược thế cờ. Lenin rời khỏi nơi trú ẩn và đi tỵ nạn ở Helsinki. Ông nhắc lại yếu tố cần thiết cho cuộc nổi loạn : đó là sự cực đoan. "Đám đông cực đoan hơn chúng ta". Ông hoàn toàn có lý. Tình hình ngoài mặt trận rất thê thảm. Ở thôn quê cướp bóc hoành hành. Gia súc và con người bị tàn sát. "Hòa bình, đất đai, bánh mì. Phải có ngay !". Đề tài Lenin đặt ra trước kia trở nên nóng bỏng và khẩn cấp.
Bolshevik hứa sẽ bầu ra một hội đồng lập hiến nhưng bị phần lớn các cử tri tẩy chay. Họ cũng chẳng thiết tha đến việc bầu người đại diện tham gia vào sô viết. Quân đội và công nhân ào ạt bỏ phiếu. Bolshevik, với sự cầm đầu của Trotsky, chiếm đa số trong Petrograd sô viết. Trotsky tuyên bố không thay thế Nicholaj Tsjkheidze. Như vậy, vai trò lãnh đạo của Tsjkheidze được hợp thức hóa ngay từ đầu. Tự dưng, tính hợp pháp của chính phủ Kerensky không còn khi những người sô viết thực thi quyền lực của mình.
Khẩu hiệu "Mọi quyền lực cho người sô viết" vang vọng khắp nước. Mọi người trông chờ quốc hội sẽ hạ bệ chính phủ và nắm lấy chính quyền. Từ Helsinki, Lenin cũng có cùng yêu cầu trong lá thư ông gửi cho ban chấp hành trung ương : cuộc cách mạng sô viết phải tiến hành ngay. Ông từ giã cuộc sống lưu vong, trở về Petrograd vì sốt ruột. Ngày 10 tháng Mười, ông triệu tập cuộc họp ban chấp hành trung ương đảng Bolschevik tại căn hộ số 32 đường Karpovka. Chủ nhân căn hộ là Sukhanov. Sukhanov là menshevik nhưng nhiệt tình giúp đỡ người Bolshevik. Trotsky, Stalin, Kamenev, Kollontaj lần lượt đến. Lenin đến rất muộn, đầu trùm bộ tóc giả. Ông trông giống như một cha xứ. Suốt đêm Lenin cố thuyết phục các đồng chí chấp thuận tiến hành một cuộc nổi loạn. Buổi họp kết thúc với tỷ lệ 10 thuận 2 chống. Chỉ Kamenev và Zinovjev bỏ phiếu chống. Cuối cùng Lenin cũng được toại nguyện.
Nhưng ngày tiến hành cuộc nổi loạn vẫn bỏ ngỏ vì các lãnh đạo Bolshevik còn lại trong buổi họp vẫn không đồng ý với Lenin ở một điểm : Lenin muốn đảng Bolshevik một mình lãnh đạo cuộc nổi loạn. Đối với họ, sô viết là tổ chức có chính danh duy nhất cho một cuộc nổi dậy. Đồng thời họ cũng muốn có sự tham gia của các đảng phái khác. Điều này có nghĩa là quyền lực sẽ được chia sẻ. Lenin không bằng lòng. 10 ngày nữa sẽ đến đợt bầu cử ở quốc hội sô viết. Câu hỏi được đặt ra là cuộc cách mạng sẽ tiến hành trước hay sau bầu cử. Số phận của nước Nga như mành treo chuông. Vài ngày sau, Smolnyj trở thành một căn cứ quân sự. Mục đích là để bảo vệ quốc hội sô viết trước mối đe dọa của Kerensky và bọn phản cách mạng. Có tin đồn bọn này sẽ ngăn cản đợt bầu cử. Bolshevik sẵn sàng với 20.000 người. Dẫn đầu là hải quân. Hội đồng quân nhân cách mạng kết hợp phòng vệ Petrograd. Trotsky, Antonov, Ovsejenko và Dybenko cầm đầu một tổ chức hoạt động bí mật.
Trong lúc hội đồng vũ trang cách mạng chuẩn bị, Lenin đòi tiến hành ngay cuộc nổi loạn. Nhưng ông không biết là các lãnh đạo Bolshevik không muốn làm việc này. Sự chuẩn bị chỉ nhằm bảo vệ quốc hội sô viết. Ý định của Lenin bị Kamenev và Zinovjev cho báo chí biết. Kerensky nghĩ là người Bolshevik muốn đảo chánh nên quyết định đập tan. Ông liên lạc với đội quân trung thành có mặt ở ngoại thành. Nhưng các tướng lãnh lại giao các kế hoạch của ông cho hội đồng vũ trang cách mạng.
3.000 người lính và một tiểu đoàn thiếu nữ trẻ tuổi, đầu cạo trọc, từ các gia đình tư sản được huy động đến bảo vệ Cung Điện Mùa Đông. Họ thề sẽ chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Cho đến ngày 24 tháng Mười, Lenin vẫn chưa nắm được quyền lực. Ngày hôm sau, quốc hội mở cửa. Kerensky ra lệnh dở tất cả những chiếc cầu trên sông Neva lên để ngăn làn sóng người nổi loạn và bố ráp các tòa soạn báo chí của Bolshevik. Lực lượng sô viết phản ứng ngay. Họ chiếm bưu điện, nha viễn thông, ga xe lửa rất nhanh. Cuộc nổi loạn bùng nổ dù chưa có lệnh.
Tình hình ở Petrograd yên tĩnh trở lại. Cung Điện Mùa Đông không bị tấn công. Mọi người chờ lệnh của quốc hội sô viết. Lenin băng đầu, đóng vai một người bị thương. Ông chỉ còn vài giờ ngắn ngủi để thuyết phục đảng Bolshevik chụp lấy cơ hội bằng vàng này. Những người nổi loạn đã chiếm được thành Peter Paulus, một cứ điểm chiến lược quan trọng với các khẩu pháo chỉa thẳng về Cung Điện Mùa Đông.
Lenin đến Smolnyj cùng với toán hộ vệ. Không khí ở Petrograd giờ thật lạ lùng. Thợ thuyền nằm nhà. Cửa hàng ăn uống, nhà hát và rạp chiếu bóng mở cửa. Sau những cánh cửa đóng kín ở Smolnyj, Lenin tập họp ban chấp hành trung ương đảng Bolshevik. Đây là lần đầu tiên Lenin thông qua được quan điểm của mình. "Dẹp quốc hội sô viết đi. Chúng đã dâng cho ta cơ hội nắm quyền !". Ông thuyết phục các đồng chí tiến hành ngay cuộc bạo động, không cần chờ lệnh của quốc hội sô viết. Lenin thảo nháp một bản công bố cách chức chính phủ lâm thời.
Cuối cùng quyền lực trong tầm tay Lenin. Ông bảo đảm việc chiếm Cung Điện Mùa Đông sẽ hoàn tất trước 12 giờ ngày hôm sau. Ngày 25 tháng Mười, trước 10 giờ, Lenin đưa ra bản công bố : "Chính phủ lâm thời bị cách chức. Quyền lực thuộc về hội đồng vũ trang cách mạng. Giai cấp công nhân và quân đội muôn năm !".
Trước 12 giờ, các đại biểu nhóm họp tại quốc hội sô viết. Người ta bàn cãi về sự thay đổi quyền lực. Nhưng chính phủ lâm thời vẫn có mặt tại Cung Điện Mùa Đông. Mọi người cảm thấy thất bại cận kề vì đoàn quân tiền phong vẫn chưa đến. Toán lính hải quân của Dybenko đổ bộ lúc 12 giờ 30’ và việc mở cửa quốc hội phải hoãn lại. Trong khi đó chiến hạm Aurora bỏ neo trước Cung Điện Mùa Đông nhằm tạo áp lực với chính phủ. Trong cung điện giờ chỉ còn 300 lính. Những người khác đã bỏ vị trí vì suốt đêm hôm qua họ chẳng được ăn gì. Lúc 16 gio 30’, người nổi loạn cho đối phương 20 phút để đầu hàng. Tối hậu thư bị bác bỏ. Lenin đòi bắn những người có trách nhiệm nếu họ không ra lệnh tấn công ngay.
Theo kế hoạch, một cái đèn lồng đỏ sẽ kéo lên trên đỉnh pháo đài. Nhưng chẳng ai nhớ đem theo cái đèn. Người ta lục lọi khắp nội thành và cuối cùng tìm được một cái đèn lồng trắng. Nhưng không có cách nào treo nó vào cột cờ. Binh lính còn phát giác là các khẩu phảo đã quá cũ, không bắn được, chỉ dùng chưng bày làm kiểu. Họ phải tìm những khẩu pháo mới và tìm cách chuyển lên pháo đài. Đến 18 giờ, chiến hạm Aurora vẫn phải chờ tín hiệu.
Trong lúc đó, cơn giận dữ bùng lên ở Smolnyj. Người ta đòi quốc hội phải mở cửa. Đến 21 giờ, vẫn không có gì mới. Lenin điên tiết gọi điện cho Antonov Ovsvjenko, người cầm đầu cuộc nối loạn. Ông này yêu cầu Lenin câm mồm rồi gác máy. Đến 22 giờ 40’, căng thẳng ở Smolnyj đã đến mức nghẹt thở. Giờ thì người ta phải tiến hành bầu cử.
Cuối cùng Aurora tự quyết định khai hỏa và cuộc tấn công bắt đầu. Toàn cảnh cuộc tấn công diễn ra như một vụ bố ráp của cảnh sát, nhưng được thổi phồng thành cuộc chiến đấu dũng cảm của những người dân anh hùng trong cuộc cách mạng tháng Mười huyền thoại. Những kẻ tấn công đi lạc lung tung trong cung điện rộng lớn. Kerensky trốn thoát và sau đó đi lưu vong. Các bộ trưởng trong chính phủ lâm thời bị bắt giữ.
Ở Smolnyj, Trotsky nói với các đối thủ chính trị : "Nhân dân đã theo chúng tôi và chúng tôi đã thắng. Các ông đã thất bại"… "Các ông hãy cút về những nơi thuộc về các ông, nơi có những đống rác lịch sử". Các đại biểu sửng sốt và quyết định rời quốc hội. Sau đó, quốc hội biểu quyết trao tất cả quyền lực cho sô viết. Nhưng đây chỉ là mặt nổi. Thực ra lực lượng dân chủ sô viết đã bị một đảng phái khác chiếm đoạt. Lenin đã thành công. Một cuộc đảo chánh cướp chính quyền ngoạn mục. Sô viết đã dọn cỗ cho Lenin xơi.
Ngày 26 tháng Mười, nước Nga thức dậy với một chính phủ mới : chính phủ Bolshevik. Việc thanh toán những kẻ chống đối trên đường phố Moksva kéo dài thêm 3 tuần lễ. Không ai tin rằng Lenin có thể nắm vững quyền lực. Hội đồng lập hiến sẽ được bầu vào tháng Mười Hai 1917. Lenin muốn hủy bỏ cuộc bầu cử nhưng không được chấp thuận.
Sau cuộc bầu cử, Bolshevik vẫn là thiểu số. Hội đồng lập hiến nhóm họp ngày 18 tháng Giêng 1918. Hôm sau hội đồng bị giải thể. Một đảng độc tài được gấp rút thành lập. Các đảng phái cánh hữu bị giải tán. Vài tháng sau các đảng phái cánh tả cùng chung số phận. Nước Nga bị cầm tù trong vòng xoáy nghiệt ngã. Đất nước lâm vào cuộc nội chiến. Cảnh nồi da xáo thịt dẫn đến thảm họa chết đói ở thôn quê. Mặc dù gặp rất nhiều chống đối, Lenin vẫn duy trì được quyền lực.
Quốc tế cộng sản thành lập ở Moskva. Lenin tận hưởng hào quang chiến thắng qua sự thừa nhận của quốc tế. Sự có mặt của ông, ở bất cứ nơi nào, là niềm hy vọng cho công nhân và giới trí thức. Một ảo tưởng mà dân tộc Nga và nhiều dân tộc khác phải trả giá bằng máu và nước mắt sau này. Ông góp phần làm đảo lộn thế giới. Ngày 1 tháng Năm 1922, ông bị tai biến mạch máu não nên phải rút khỏi chính trường. Một con người suốt đời gây sóng gió bằng cách thao túng, chia rẽ, chi phối, chế ngự kẻ khác, giờ đây đang lo lắng vì những xung đột quyền lực giữa Trotsky và Stalin. Ông đã mất mọi ảnh hưởng.
Lenin chết năm 1924 nhưng huyền thoại về con người này được tô vẽ không ngừng. Xác ông được ướp ngoài ý muốn của bà quả phụ Nadezjda. Nhà hoạt động chính trị vũ trang Lenin được thần thoại hóa và được tôn thờ như một vị thánh. Lịch sử về những gì đã xảy ra năm 1917 bị kiểm duyệt, viết lại, biên tập sửa chữa với mục đích biến ông thành nhà cách mạng vĩ đại, độc nhất vô nhị trong lịch sử và là chỗ tựa vững chắc cho cái "chính danh" của chủ nghĩa cộng sản.
Hoàng Thủy Ngữ
(05/11/2018)
Tham khảo :
- History.com
- Nicholai Sukhanov : Russian revolution of 1917
- En.wikipedia.org
- ARTE France – AGAT film & Cie
- Britannica.com
- Bbc.co.uk
Nga hờ hững với di sản Cách mạng 1917
Cách nay 100 năm, ngày 23 tháng Hai 1917, tại nước Nga đã nổ ra cuộc cách mạng tư sản, tiền đề dẫn tới Cách mạng tháng 10. Sự kiện lịch sử này giờ đây đang là một di sản cồng kềnh, khó xử đối với chính quyền Nga hiện nay.
Đóng giả Lenin và Stalin phục vụ du khách tại Quảng trường Đỏ. Ảnh : Getty
Trang quốc tế báo Libération hôm nay cố gắng giải thích làm sao mà chính quyền Moskva hiện nay xử lý khó khăn cái di sản đó, qua bài trao đổi với nhà sử học Pháp Nicolas Werth, một chuyên gia về Liên Xô.
Dưới tiêu đề : "Moskva không biết phải làm gì với các cuộc cách mạng của năm 1917", bài báo viết : "Ngày 23 tháng Hai 1917, nước Nga bị đẩy vào thế kỷ 20". Cuộc cách mạng chấm dứt chế độ quân chủ tồn tại hàng trăm năm, nhưng đã mở đường đi tới cuộc cách mạng lập nên chính quyền Xô Viết, chế độ từng làm nên sự vĩ đại cùng nỗi kinh hoàng với Liên Bang Xô Viết trong suốt 70 năm. Giờ đây nước Nga của ông Vladimir Putin đang rất khó ăn khó nói với cái dịp kỷ niệm lửng lơ này.
Trả lời câu hỏi : Chính quyền Nga hiện nay nhìn nhận thế nào về năm 1917 ? Nhà sử học Nicolas Werth nhận định đây là một chủ đề khó xử của Kremlin. Cuộc cách mạng đang gây rất nhiều phiền toái cho ý thức hệ đang được định hình ở đất nước này. Trong khi mà hệ tư tưởng chính thức hiện dựa trên cơ sở hợp nhất không phải giữa Đảng với nhân dân, như thời Xô viết mà là giữa Nhà nước và nhân dân. Ở Nga bây giờ, người ta chỉ đặt trọng tâm vào sự kiện duy nhất là cuộc "chiến tranh ái quốc vĩ đại" và chủ yếu kỷ niệm những sự kiện ghi lại công lao của Stalin đã mang lại sự hùng mạnh cho Liên Xô trong thập niên 1930. Kỷ niệm Cách mạng tháng 10 năm 1917 trong suốt nhiều thập kỷ vẫn luôn là kỷ niệm lớn ở Liên Xô, không còn là ngày lễ của quốc gia nữa. Từ giữa những năm 1990, nó đã được thay thế bằng hàng loạt những ngày hội mang màu sắc đoàn kết dân tộc.
Theo chuyên gia Werth, ông Putin không thích đề cao Lenin nhưng lại tôn vinh Stalin, người kế thừa tư tưởng của Lenin. Giờ đây Stalin là hiện thân cho sự vĩ đại quốc gia. Lenin là hiện thân cho cách mạng thế giới còn Stalin phù hợp hơn với chủ nghĩa yêu nước hiện nay. Lenin dù vẫn đang nằm trong lăng giữa Quảng Trường Đỏ nhưng không được nhắc đến nhiều. Chính quyền Moskvan giờ đây thích kỷ niệm các sự kiện trước và sau Cách mạng tháng 10 hơn. Chẳng hạn như năm 2013, họ kỷ niệm rầm rộ 300 năm vương triều nhà Romanov, bởi sự kiện gợi lại sự vĩ đại của một đế chế Nga. Nhiều giai đoạn lịch sử quan trọng khác của Nga trong thế kỷ 20 cũng bị bỏ trống như trại tập trung Goulag hay các cuộc đàn áp lớn…
Libération đặt câu hỏi Cách mạng tháng 10 năm 1917 là một cuộc đảo chính hay cách mạng ?
Theo nhà sử học Nicolas Werth, với những người theo trường phái tự do thì Cách mạng tháng 10 là một cú đảo chính. Còn với những người Bolsevic thì đó là một cuộc cách mạng nhân dân do tầng lớp vô sản và nông dân nghèo tiến hành.
Vladimir Putin chuẩn bị để tiếp tục nắm giữ quyền lực
Vẫn liên quan đến nước Nga ngày nay, cụ thể là với quyền lực của ông Vladimir Putin. Nhật báo Le Figaro có bài : "Kremlin chuẩn bị cho Putin tái đắc cử".
Le Figaro khẳng định chắc chắn : "Năm 2018, Vladimir Putin sẽ phải tái đắc cử nhiệm kỳ thứ 4 lãnh đạo nước Nga với một kết quả và số lượng cử tri tham gia bỏ phiếu cao nhất có thể". Theo các thông tin đã được báo chí Nga tung ra ngày hôm qua (21/02) thì các cố vấn của tổng thống Nga đang xây dựng kế hoạch chuẩn bị kéo dài quyền lực của tổng thống Putin. "Cuộc bầu cử tổng thống thống Nga dự trù tổ chức vào tháng 3 năm 2018, đến giờ không có gì nghi ngờ ông Putin sẽ ra ứng cử lần nữa vào vị trí lãnh đạo tối cao cho đến năm 2024. Như vậy, lúc đó ông Putin sẽ 72 tuổi và có 24 năm cầm quyền liên tục", Le Figaro nhận xét.
Mặc dù phát ngôn viên tổng thống, ông Dmitri Peskov, vẫn lập lờ không khẳng định, nhưng người ta đã thấy những dấu hiệu dọn sân bãi cho cuộc bầu cử tới đây. Từ đầu năm đến nay, ông Putin đã thải hồi 5 thống đốc vùng, thay thế bằng một loạt gương mặt thuộc giới kỹ trị trẻ. Các phe đối lập chính trị cũng đang bị dập tắt dần…
Theo Le Figaro, Kremlin đã vẽ ra kịch bản của chiến thắng bằng công thức 70-70, tức Putin sẽ giành 70% phiếu bầu và tỷ lệ cử tri tham gia cũng phải là 70%.
Trung Quốc : Kiểm soát người dân bằng hệ thống chấm điểm
Nhìn sang Châu Á , Le Figaro có bài : "Bắc Kinh xây dựng hệ thống chấm điểm công dân".
Theo tờ báo, chính quyền Bắc Kinh đang xây dựng một hệ thống tin học rộng rãi, tập hợp tất cả các thông tin về tài chính hay đời sống xã hội của các công dân. Qua các thông tin như vậy, công dân Trung Quốc sẽ được chấm điểm tùy theo việc chi trả các hóa đơn thanh toán, mức độ tuân thủ chính sách gia đình hay hành vi thái độ của họ trên internet.
Những người nào có các hành vi xấu như đi lậu vé tàu điện ngầm chẳng hạn sẽ bị hạ điểm. Nếu tích nhiều điểm xấu, họ có thể bị phạt trong các hoạt động như vay tiền, tuyển dụng công chức, xin học cho con vào các trường tư hay thậm chí cả việc đặt phòng khách sạn sang.
Theo Le Figaro, giai đoạn đầu của dự án được triển khai từ nay đến năm 2020, nhưng đã có ngay kết quả : "Theo thông báo mới đây của Tòa Án Tối Cao Trung Quốc, trong 4 năm qua, chính phủ đã cấm 6,7 triệu người sử dụng máy bay hay tầu cao tốc. Lý do chỉ vì những người đó là những con nợ xấu. Họ bị xếp vào một danh sách đen, lưu vào dữ liệu chứng minh thư. Mỗi khi mua bán phải trình căn cước, tín hiệu báo động sẽ được phát ra".
Cơ quan tư pháp Trung Quốc khẳng định đã ký thỏa thuận với 44 cơ quan chính phủ để hạn chế hoạt động của những người "điểm xấu" trong nhiều lĩnh vực. Các cơ quan chính ký thỏa thuận gồm những ngân hàng lớn, bộ Công An, bộ Viễn Thông. Những người nói dối tư pháp hay cất giấu tài sản cũng bị liệt vào "danh sách đen".
Tòa Án Tối Cao Trung Quốc giải thích hệ thống chấm điểm trên là tối cần thiết trong cuộc đấu tranh chống nguy cơ vỡ nợ đang bùng nổ trong dân. Nhưng trên thực tế, hệ thống này chủ yếu nhằm trang bị cho chính quyền một công cụ giám sát dân có hiệu lực hơn.
Le Figaro nhận xét, một dự án như vậy có vẻ phù hợp với chủ ý thắt chặt quản lý xã hội hơn nữa của chủ tịch Tập Cận Bình. Ông đã từng kêu gọi cải tiến lĩnh vực quản lý xã hội để "tăng cường khả năng dự báo, đề phòng mọi nguy cơ".
Pháp muốn loại hẳn các công dân đi thánh chiến
Trở lại với các vấn đề thời sự liên quan đến Pháp. Nhiều báo quan tâm đến chủ đề các chiến binh thánh chiến, những mầm mống của các vụ tấn công khủng bố đó đang là nỗi lo chính của nước Pháp.
Câu hỏi được đặt ra là : Các chiến binh thánh chiến Pháp có thể hội nhập trở lại được không ? Câu trả lời có vẻ là Không đối với chính quyền Pháp.
Nhật báo Le Monde đã tiến hành một điều tra và rút ra kết luận rõ ràng quan hàng tựa trên trang nhất : "Paris không muốn đưa về nước những chiến binh thánh chiến người Pháp bị bắt ở Syria và Iraq".
Theo tờ báo, "ngày càng có nhiều chiến binh thánh chiến Pháp tham gia tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo bị bắt làm tù binh, nhất là khi Daesh đang bị đẩy lùi dần trên các mặt trận ở Syria và Iraq. Vậy nước Pháp phải làm gì với những kiều dân được coi là kẻ thù đó ?"
Theo Le Monde, "tổng thống Pháp có lẽ đã chấp nhận chủ trương rõ ràng là : làm sao để không có tù binh, hay ít nhất có thể…"
Theo đánh giá của các chuyên gia, có khoảng 680 người Pháp đã tham gia thánh chiến ở Iraq và Syria, trong đó có 275 là phụ nữ ; 230 đối tượng đã bị tiêu diệt.
Đây là một vấn đề rất nhạy cảm và chắc chắn sẽ gây tranh cãi nhiều.
Pháp : Mây đen tin tặc phủ bóng mùa bầu cử tổng thống
Một chủ đề đang nổi lên thu hút sự quan tâm của dư luận Pháp lúc này là khả năng tin tặc phá hoại cuộc bầu cử tổng thống Pháp sắp tới.
Đây là chủ đề chính của báo công giáo La Croix. Trang nhất của tờ báo chạy tựa : Chiến tranh mạng đe dọa nền dân chủ và cho biết, từ nhiều tháng nay các cơ quan tình báo phương Tây đã cảnh báo về một cuộc chiến tranh thông tin, có thể do Nga tiến hành. La Croix đặt câu hỏi : Có nên sợ sự can thiệp của nước ngoài trong cuộc bầu cử tổng thống ? Nỗi lo là có thật, vì thế trong bài viết "Trước các cuộc tấn công tin học, các ứng viên tự phòng thân", La Croix khẳng định : "Để ngăn chặn các cuộc tấn công thực và tiềm tàng, ê-kip của các ứng viên tổng thống Pháp đã triển khai hàng loạt các biện pháp an toàn nhưng nguy cơ vẫn còn đó".
Anh Vũ
