Thông Luận

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã ra phán quyết bác bỏ lệnh của Tổng thống Donald Trump về việc hủy bỏ Chương trình bảo vệ trẻ nhập cư lậu (Deferred Action for Childhood Arrivals-DACA).

Người biểu tình bên ngoài Tòa án Tối cao Hoa Kỳ tại Washington DC trước phán quyết hôm thứ Năm

Các thẩm phán giữ nguyên phán quyết của tòa án cấp dưới, cho rằng hành động của ông Trump nhằm hủy bỏ chương trình này là "bất hợp pháp".

Chương trình DACA ra đời nhằm bảo vệ "Những kẻ mộng mơ" - cụm từ thường được dùng để chỉ đối tượng hưởng chính sách này - tương đương khoảng 650.000 người trẻ tuổi nhập cư vào Mỹ mà không có hồ sơ hợp lệ.

Đây là một chính sách thời Obama mà chính quyền Trump đã tìm cách chấm dứt từ năm 2017.

Tòa án Tối cao thụ lý vụ việc sau khi các tòa án cấp dưới phán quyết rằng chính quyền Trump đã không giải thích thỏa đáng lý do tại sao lại kết thúc chương trình này, đồng thời phê phán những lời giải thích "thất thường" của Nhà Trắng.

Hôm thứ Năm, các thẩm phán đã bỏ phiếu với tỷ lệ 5-4 qua đó giữ nguyên các kết luận của tòa án cấp thấp rằng lệnh của chính quyền Trump đã vi phạm Đạo luật Thủ tục Hành chính, trong đó có quy định rằng chính phủ không thể đưa ra chính sách "tùy tiện, thất thường, lạm quyền hoặc không tuân thủ luật pháp" hoặc "không có đủ bằng chứng hỗ trợ".

Các phản ứng sau phán quyết của tòa ?

Ông Trump đã lên án phán quyết bằng một loạt nội dung đăng trên Twitter.

"Các quyết định khủng khiếp và mang động cơ chính trị được đưa ra từ Tòa án Tối cao là những phát súng bắn vào mặt những ai tự hào nhận mình là đảng viên Cộng hòa hoặc Bảo thủ", ông viết.

Ông kêu gọi cử tri bầu lại ông vào tháng 11 để ông có thể đưa các thẩm phán bảo thủ hơn vào tòa án, nếu còn chỗ trống.

Tổng thống Trump cũng gợi ý rằng ông sẽ tái thực hiện các nỗ lực này nhằm kết liễu chính sách trên và "bắt đầu lại quy trình".

"Bạn có cảm thấy rằng Tòa án Tối cao không ưa tôi không ?" ông viết trên Twitter.

Cựu Tổng thống Barack Obama đã ca ngợi phán quyết của tòa và kêu gọi cử tri bầu một Quốc hội và một tổng thống thuộc đảng Dân chủ vào tháng 11 để đảm bảo "một hệ thống thực sự tương xứng với quốc gia nhập cư này một lần và mãi mãi".

Joe Biden, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử năm 2020, cho biết ông sẽ tìm cách biến chương trình này thành có giá trị vĩnh viễn một khi ông đánh bại ông Trump.

Tòa án Tối cao đã làm gì với ông Trump ?

Chánh án John Roberts, người thường được mô tả là bảo thủ, đã đứng về phía bốn thẩm phán cấp tiến tại tòa để ra phán quyết hôm thứ Năm.

Sự kiện này đánh dấu lần thứ hai trong tuần Chánh án Roberts đã ra phán quyết chống lại ông Trump.

Hôm thứ Hai, tòa án phán quyết rằng người lao động đồng tính và chuyển giới được bảo vệ theo luật việc làm liên bang, một chiến thắng lớn cho các nhà vận động LGBT.

Phán quyết trên được viết bởi Thẩm phán Neil Gorsuch, một người do ông Trump bổ nhiệm.

Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Trump còn bổ nhiệm một thẩm phán khác nữa, đó là Brett Kavanaugh. Hội đồng thẩm phán của Tòa án Tối cao hiện được coi là bảo thủ nhất trong lịch sử hiện đại.

Dù vậy hồi năm ngoái, Chánh án Roberts lại đứng về phía các đồng nghiệp cấp tiến trong việc ngăn chính quyền Trump bổ sung một câu hỏi về quyền công dân vào cuộc điều tra dân số năm 2020, một bước đi mà các đối thủ cho rằng nhằm ngăn chặn các phản ứng từ dân nhập cư và cộng đồng thiểu số.

Tuy nhiên, tòa án cũng đã đứng về phía chính quyền Trump trong hai vụ lớn khác.

Một lần tòa bảo vệ lệnh cấm nhập cảnh của Nhà Trắng vốn ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia Hồi giáo, và lần còn lại tòa cho phép thực thi lệnh cấm người chuyển giới trong quân đội của ông Trump.

Thêm một lần nữa, một hành động gây tranh cãi của chính quyền Trump đã bị tòa tối cao phán quyết là bất hợp pháp. Và một lần nữa, trở ngại lớn nhất đối với Nhà Trắng không phải là các quan chức của họ thiếu quyền lực, mà là họ đã thực hiện sai quyền của mình.

Nỗ lực của Bộ Tư pháp nhằm hủy bỏ DACA là "tùy tiện và thất thường" và theo cách mà luật liên bang cấm, tòa án kết luận. Điều này phản chiếu một kết luận hồi năm ngoái khi tòa ngăn chặn những nỗ lực của chính quyền Trump trong việc đưa thêm một câu hỏi về quyền công dân vào cuộc điều tra dân số lâu đời của Hoa Kỳ.

Cả hai ý kiến trong phán quyết đều được chấp bút bởi Chánh án John Roberts, người mà sự tận tâm một cách chi tiết với luật liên bang của ông đang tạo ra trở ngại lớn đối với các mục tiêu chính sách của chính quyền.

Trong khi đội ngũ của Trump từng tiến hành một cuộc chiến pháp lý dai dẳng để yêu cầu loại bỏ chương trình DACA được ủng hộ, phán quyết của tòa có thể tạo ra một vài tiếng thở phào nhẹ nhõm từ chiến dịch của tổng thống. Một chiến thắng của Trump [liên quan đến chương trình DACA] có thể đẩy hàng trăm ngàn người được DACA bảo hộ vào khó khăn kinh tế hoặc bị trục xuất chỉ vài tháng trước cuộc bầu cử tháng 11. Các mục tiêu trong chính sách nhập cư cứng rắn của chính quyền lẽ ra phải mang một khuôn mặt cảm thông hơn.

Thay vào đó, Tòa án Tối cao đã ra phán quyết có tính chất như là một sự hoãn chế tài đối với người thụ hưởng chương trình DACA, khiến số phận cuối cùng của họ vẫn còn lâu mới chắc chắn.

DACA là gì ?

Hầu hết người trẻ tuổi được bảo vệ bởi chương trình DACA đến từ Mexico và các nước Mỹ Latin khác.

Một sắc lệnh hành pháp năm 2012, do cựu Tổng thống Obama ban hành, bảo vệ những người được gọi là "Những kẻ mộng mơ" khỏi bị trục xuất, đồng thời cấp giấy phép làm việc và học tập cho họ.

Ông Obama đã ký sắc lệnh sau các cuộc đàm phán thất bại về cải cách nhập cư tại Quốc hội Mỹ.

Để đủ điều kiện thụ hưởng chương trình DACA, người nộp đơn dưới 30 tuổi phải gửi thông tin cá nhân cho Bộ An ninh Nội địa (DHS), bao gồm địa chỉ và số điện thoại.

Họ phải trải qua kiểm tra lý lịch của FBI và có lý lịch hình sự trong sạch, và đang ở trường, mới tốt nghiệp hoặc đã xuất ngũ.

Đổi lại, chính phủ Hoa Kỳ đồng ý "hoãn" mọi quyết định đối với tình trạng nhập cư của họ trong thời gian hai năm.

Chương trình này chỉ áp dụng đối với các cá nhân cư trú tại Hoa Kỳ từ năm 2007.

Những người thụ hưởng DACA chia sẻ với BBC rằng họ cảm thấy nhẹ nhõm và ngạc nhiên trước phán quyết hôm thứ Năm, và nhiều người nói rằng họ sẽ tiếp tục ủng hộ cải cách nhập cư.

Juana Guzman, 28 tuổi, ở Texas, nói : "Đó là một chiến thắng rất cần thiết và điều này mang lại cho chúng tôi năng lượng cần thiết để tiếp tục tiến lên và đấu tranh cho các thành viên còn lại của gia đình và cho cộng đồng chưa được thụ hưởng DACA".

Metzli Sanchez, 23 tuổi, chia sẻ : "Sau thắng lợi lớn nhường này, chúng tôi sẽ phải tiếp tục chiến đấu cho những người khác, đó là những người có năng lực nhưng chưa nhận được sự hỗ trợ".

"Một ngày không có người Mễ" (A Day Without a Mexican) là tên của một cuốn phim do nhà đạo diễn Sergio Arau thực hiện năm 2004. Đây là một cuốn phim khôi hài - giả tưởng nói lên vai trò của người Mexican trong nền kinh tế của nhiều tiểu bang tại đất nước này.

Ở Mỹ chúng ta tất cả đều là di dân

Và đây cũng là cái tên chúng tôi mượn để nói về những hậu quả khi Tổng thống Donald Trump hủy bỏ văn kiện do bà Janet Napolitano, Bộ trưởng nội an của Hoa Kỳ ban hành ngày 15/6/2012 ấn định chương trình "Thực hiện theo quyết định của Công tố viên đối với những cá nhân đã đến Hoa Kỳ khi còn nhỏ", nay được gọi là "Tạm hoãn thi hành đối với hhững người đến Mỹ khi còn nhỏ" (Deferred Action for Childhood Arrivals - DACA).

Như chúng tôi đã nói nhiều lần, từ ngày nhận chức cho đến nay, Donald Trump chỉ làm có một công việc duy nhất là phá bỏ "di sản của Obama" để trả thù việc Tổng thống Obama và EU đã áp dụng lệnh cấm vận Nga kể từ ngày 12/9/2014 khiến ExxonMobil và Donald Trump phải ngưng các hoạt động kinh doanh ở Nga. Việc hủy bỏ chương trình DACA cũng nằm trong chủ trương trả thù đó. Trong bài "Donald Trump, người cầm đầu phá hoại", báo Le Figaro của Pháp gọi Donald Trump là "thủ lãnh gây rối trong một thời kỳ rối loạn".

Khái lược về chương trình DACA

Vì chương trình DACA do Bộ trưởng nội an Hoa Kỳ ký và ban hành chứ không phải Tổng thống Obama nên khi hủy bỏ Tổng thống Trump cũng đã làm như vậy. Ông quyết định phải hủy bỏ chương trình DACA nhưng giao việc này cho Bộ trưởng tư pháp Jeff Sessions làm.

1. Chọc cho người ta chửi

Ngày 5/9/2017, Bộ trưởng Jeff Sessions họp báo, cho rằng chương trình DACA "vi hiến và khiến việc làm của hàng trăm nghìn người Mỹ rơi vào tay những người nhập cư bất hợp pháp" nên phải kết thúc nó "một cách có trật tự và hợp pháp". Ông nhấn mạnh : "Việc không tuân thủ luật pháp trong quá khứ đã đặt quốc gia của chúng ta vào nguy cơ tội phạm, bạo lực và thậm chí là khủng bố. Chính vì vậy, Bộ Tư pháp không thể bảo vệ vấn đề này quá mức".

Bị dư luận phản đối, Trump đã đưa ra một Tweet nhẹ nhàng hơn : "Quốc hội, hãy sẵn sàng để làm công việc của quý vị - DACA. Không có sự sai lầm, chúng tôi đang đặt quyền lợi của công dân Mỹ trên hết. Những người nam và nữ bị bỏ quên sẽ không còn bị bỏ quên nữa". Ông dành cho Quốc hội sáu tháng để đưa ra luật lệ nhằm thay thế chương trình DACA. Nhưng Thống đốc tiểu bang Washington là Jay Inslee nói : "Tổng thống không thể chỉ biết đặt chuyện này lên vai Quốc hội. Ông phải có trách nhiệm điều chỉnh nó".

Nhiều người tin rằng hành động này của Donald Trump cũng chỉ để chọc cho người ta chửi như những gì ông đa làm trong hơn 8 tháng qua, chớ chẳng đem lại lợi ích gì cho nước Mỹ cũng như cho chính cá nhân ông.

2. Con dường đưa tới DACA

Chúng ta nhớ lại, vào tháng 9 năm 2001, do sáng kiến của hai Thượng nghị sĩ Lorin Hatch (Cộng hòa - Utah) và Richard Durbin (Dân chủ - Illinois), một dự luật được gọi là DREAM Act đã được đệ trình Quốc hội để giải quyết vấn đề pháp lý của một số thiếu niên di dân bất hợp pháp nhưng đang có cuộc sống và những đóng góp như người Mỹ. Chữ DREAM Act là viết tắt của cụm từ "Development, Relief and Education for Alien Minors Act". Ngày 9/12/2010, dự luật này đã được Hạ Viện thông qua, nhưng khi đưa ra thảo luật tại Thượng viện ngày 28/10/2011 thì bị kẹt lại. Bà Janet Napolitano, Bộ trưởng Bộ nội an, nói với các nghị sĩ rằng "thật là vô lý nếu chúng ta cố trục xuất những thanh niên không gây một đe dọa nào cho an ninh xã hội, những người lớn lên trên đất Mỹ và là những người muốn đóng góp cho quốc gia của chúng ta trong quân đội hoặc vào đại học".

Trước tình trạng này, ngày 15/6/2012, bà Bộ trưởng nội an đã ban hành một văn kiện ấn định chương trình DACA. Chương trình đã đưa ra những quy định gì khiến Trump phải ra lệnh hủy bỏ ?

3. Khái lược về chương trình DACA

Chương trình DACA cho phép những người trẻ vị thành niên nhập cư tại Hoa Kỳ từ ngày 15/6/2007 mà không có giấy tờ hợp pháp, có thể được tạm hoãn trục xuất và được cấp giấy phép làm việc tạm thời trong 2 năm. Chương trình này có thể gia hạn sau 2 năm. Đại khái, để được hưởng chương trình DACA, phải hội đủ những điều kiện sau đây :

- Chưa tròn 31 tuổi tính đến ngày 15/6/2012 ;

- Đến Hoa Kỳ trước khi được 16 tuổi ;

- Cư trú tại Hoa Kỳ từ ngày 15/6/2007 cho đến nay.

- Hiện diện thực tế tại Hoa Kỳ vào ngày 15/6/2012, và lúc gởi đơn cho USCIS (Sở di trú) để xin hưỡng chương trình DACA.

- Không có tình trạng di trú hợp pháp, hoặc giấy tờ hết hạn vào ngày 15/6/2012.

- Đang đi học, đã tốt nghiệp hoặc có chứng chỉ hoàn tất trung học, hoặc đã có chứng chỉ hoàn tất chương trình GED ; là một cựu quân nhân danh dự của Quân đội hay Lực lượng Tuần duyên Hoa Kỳ ; và

- Không có các tiền án về các tội đại hình, các tội tiểu hình nghiêm trọng, hoặc 3 hay nhiều lần các tội tiểu hình cộng lại, và không là mối đe dọa đến an ninh quốc gia và an toàn công cộng.

Hiện có khoảng 800.000 người nhập cư đến Mỹ từ khi còn nhỏ, đa số từ Mexico và các quốc gia Mỹ Latin khác, đang được hưởng chương trình DACA. Riêng Mexico đã có 650.000 người. Hơn 200.000 người đang sinh sống ở bang California và 100.000 người ở Texas. Phần còn lại ở các bang New York, Illinois và Florida và một số tiểu bang khác.

Chuyên viên di trú David Bier của Viện Cato cho biết, nếu chính quyền cho phép các đối tượng này ở lại làm việc cho đến khi hết hạn giấy phép thì vẫn có 110.652 người phải đối mặt với nguy cơ bị trục xuất trong năm 2017 ; 404.000 người vào năm 2018 và 275.500 người phải rời Mỹ trong 2 năm sau đó.

Phản ứng của giới luật gia và các tiêu bang

Trong tháng 8 vừa qua, đã có hơn 100 giáo sư và giảng viên luật ở Mỹ viết thư cho Donald Trump khẳng định DACA là hợp pháp. Lá thư viết : 

"Theo quan điểm của chúng tôi, không có nghi ngờ gì về việc DACA 2012 là sự thực hành hợp pháp thẩm quyền hành pháp. Kết luận của chúng tôi dựa trên nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này và nghiên cứu kỹ lưỡng Hiến pháp Hoa Kỳ, luật hành chính, những đạo luật di trú, những quy định của liên bang và án lệ".

Nhận xét này hoàn toàn đúng. Bản văn quy định (memorandum) về chương trình DACA không hề sửa đổi luật pháp về đi trú mà chỉ ấn định thể thức thi hành các luật lệ này mà thôi, đó là quyền được dành cho hành pháp, không thể bị coi là vi hiến được.

Đến nay đã có 20 tiểu bang nộp đơn kiện quyết định hủy bỏ chương trình DACA của chính quyền Trump với những lý do khác nhau : Có bang cho rằng chính quyền Trump đã phân biệt đối xử với người gốc Mexico, có bang cho rằng nền kinh tế của bang nguyên đơn sẽ bị tổn hại nếu trục xuất các cư dân này, v.v.

Bộ trương tư pháp New York Eric T. Schneiderman nói quyết định của Trump cho dừng DACA và buộc quốc hội có quyết định cuối cùng trong 6 tháng, là "tàn nhẫn, thiển cận và vô nhân đạo".

Phản ứng của các tập đoàn công nghiệp lớn

Trong một bài đăng trên Twitter, Sundar Pichai, Giám đốc điều hành của Google đã nói lên quan điểm của Google như sau : "Dreamers là những người hàng xóm của chúng tôi, bạn bè và đồng nghiệp của chúng tôi. Đây là nhà của họ. Quốc hội cần hành động ngay bây giờ để bảo vệ DACA".

Tổng giám đốc của tập đoàn Apple đã gởi một văn thư đến toàn bộ nhân viên của tập đoàn và nói : "Tôi thấy buồn lòng sâu sắc với ý nghĩ về việc 800.000 người Mỹ, trong đó có hơn 250 đồng nghiệp ở Apple, có thể sớm bị đuổi ra khỏi đất nước mà họ chưa từng bao giờ không xem là đất nước của mình".

Tập đoàn Microsoft cũng có 39 trường hợp có thể bị trục xuất khi DACA chấm dứt. Trong một văn thư công bố trên trang blog chính thức của mình, Microsoft viết : "Hợp pháp hóa cho chương trình DACA vừa là yêu cầu thiết yếu cho kinh tế vừa là chuyện cần làm về nhân đạo". Tập đoàn công nghệ này cho rằng đây là "một sự thụt lùi to lớn đối với toàn nước Mỹ".

Mark Zuckerberg - ông chủ của Facebook, nói rằng "đây là một ngày buồn của đất nước chúng ta". Ông cho rằng quyết định của chính quyền Trump "không chỉ tệ hại mà còn độc ác" và ông kêu gọi Quốc hội Mỹ phải hành động nhanh.

Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ phản ứng

Chỉ vài giờ sau khi Bộ trưởng Jeff Sessions tuyên bố chính quyền Trump sẽ chấm dứt chương trình DACA, Hồng y Timothy Dolan thuộc Giáo phận New York đã cùng hợp lực với một liên minh đa dạng gồm các nhà lãnh đạo thành phố New York và các nhà hoạt động, đưa ra một thông điệp đơn giản : "Chúng tôi sẽ bảo vệ các anh chị em".

 Hồng Y Timothy Dolan

Hồng y Dolan đã mô tả quyết định về việc hủy bỏ DACA là một quyết định "bất công" và đồng thời bày tỏ tinh thần liên đới với những người hưởng lợi của chính sách DACA hiện đang sống trong một "cơn ác mộng". Ngài nói : "Là một Mục tử, tôi có thể nói với anh chị em rằng những ‘Dreamers’ này không phải là những kẻ tội phạm, những người ngoài hành tinh… những kẻ xâm phạm… họ chính là chúng ta, họ là những người dân của chúng ta". 

Ngài nhấn mạnh : "Việc khinh thường họ như những mối đe dọa hoặc những kẻ khủng bố hoàn toàn trái ngược với Kinh Thánh, với tinh thần của Hoa Kỳ, New York cũng như sự chính đáng chung".

Trong một tuyên bố chính thức được công bố vào hôm 12/9/2017, Hồng y Dolan nói :

"Chúng ta phải luôn nhớ rằng, như Chúa Giêsu đã dạy chúng ta, lề luật đã được tạo ra để phục vụ con người, chứ con người không phải được đem ra để phục vụ lề luật".

"Người ta không thể giấu đằng sau thuật ngữ ‘tính hợp pháp’ trong việc hủy bỏ DACA. Đó là một sự ruồng bỏ đối với nhân loại, và đồng thời ruồng bỏ những người trẻ tài năng và đầy hy vọng, những người cũng là những công dân Hoa Kỳ như anh chị em cũng như tôi đây".

"Ngày nay, Chính quyền không chỉ đóng cửa biên giới mà họ còn đóng cửa tâm hồn và tâm trí của họ nữa",

Hồng y cho biết thêm : "Có một tinh thần nhiệt huyết, có một sự thống nhất, và các Giám mục cảm thấy chúng ta cần phải trở thành những người tiên phong về vấn đề này".

We are all immigrants !

Cuốn phim "A Day Without a Mexican" của nhà đạo diễn Sergio Arau đang được phổ biến trở lại với mục tiêu dạy cho Donald Trump biết vai trò của người Mỹ Latin di dân bất hợp pháp trong nền kinh tế Mỹ như thế nào và sự vắng mặt của họ sẽ gây thiệt hại cho nước Mỹ ra sao. Họ thường được gọi chung chung là người Hispanic, Latino hay Mexican (Mễ). Cuốn phim mô tả :

"Chúng ta thử tưởng tượng, một buổi sáng thức dậy, 1/3 dân số California, tất cả người Mễ trên tiểu bang này đều biến mất thì sự việc gì xảy ra ? Biến cố này quá trọng đại đến đỗi chính phủ phải ban lệnh California đang ở trong tình trạng khẩn cấp (State of Emergency)...

"Hôm nay, California

– 3/4 hàng quán phải đóng cửa, vì không ai rửa chén bát, nhặt rau, lau bàn ghế, phụ việc ở trong bếp ;

– đường sá đầy rác bẩn, không ai quét dọn ;

– không có xe đổ rác hôm nay ;

– cỏ trong vườn nhà, ngoài công viên không người cắt ;

– cam, nho, dâu trên cánh đồng thối rữa không kịp hái ;

- một số lớp mẫu giáo trẻ em phải nghỉ học vì không có cô giáo ;

– những ngôi nhà đang xây, gạch cát ngổn ngang, những con đường đang sửa bị bỏ dở ;

- ông Thượng Nghị Sĩ tiểu bang hôm nay không còn cô người Mễ giúp việc, người thường ngày đã dọn bữa điểm tâm cho ông, sắp món ăn trưa trong cái lunch-box cho ông mang đến nơi làm việc…".

Những người di dân làm cho nước Mỹ vĩ đại

Nhìn lại lịch sử, chúng ta thấy nhiều phần đất của Mỹ hiện nay là lãnh thổ của Mexico trước đây. Trước tiên Tây Ban Nha chiếm sau đó trả lại cho Mexico. Năm 1845 Hoa Kỳ tuyên bố sáp nhập Texas vào Hoa Kỳ, mặc dầu Mexico phản đối. Năm 1846 Lục Quân Hoa Kỳ chiếm New Mexico. California là một lãnh thổ rộng lớn của Mexico do Đế Quốc Tây Ban Nha chiếm, nó bao gồm cả Nevada, Utah, Arizona, và Wyoming, được gọi là Alta California (Thượng California), về sau Mexico cũng phải nhượng lại cho Mỹ. Hiện nay dân số Hoa Kỳ là 321 triệu, trong đó Mỹ trắng chiếm 73,9%, người Mỹ Latin 14,8%, người gốc Phi Châu 12,4%. Người Việt tuy to tiếng hơn ai hết và một số người tuyên bố sẽ bảo vệ Trump đến giọt máu cuối cùng, nhưng dân số chỉ có 0,5%.

Ngày 16/2/2017 một cuộc biểu lớn được tổ chức tại Houston, Texas, có tên là : "Ngày không có di dân" với những biểu ngữ như "tất cả chúng ta đều là di dân" (We are all immigrants), hay "Những người di dân đã làm cho nước Mỹ vĩ đại (Immigrants make America Great) để phản đối chính sách về di dân của Donald Trump. Cuốn phim "A Day Without a Mexican" đã cho người Mỹ thấy một ngày không có Mễ, tình trạng của nhiều tiểu bang sẽ như thế nào.

Điều may mắm là có nhiều nhà lập pháp, các tổ chức chính trị, tôn giáo, công nghiệp lớn… đã không chấp nhận chủ trương lạc hậu của Donald Trump là "Make Amrrica White Again", nên nước Mỹ vẫn sinh hoạt bình thường và tiếp tục phát triển, không cần biết Trump muốn gì hay làm gì.

Ngày 21/9/2017

Lữ Giang

Chính quyền Tổng thống Donald Trump ngày 5/9 tuyên bố chính thức hủy bỏ Chương trình Hoãn trục xuất những người nhập cảnh Mỹ bất hợp pháp từ khi còn nhỏ, gọi tắt là DACA, vốn có từ năm 2012 dưới thời Tổng thống Barrack Obama. Với quyết định của ông Trump, ít nhất 800.000 di dân không giấy tờ do cha mẹ đưa sang Mỹ bất hợp pháp sẽ bị ảnh hưởng và đứng trước nguy cơ bị trục xuất.

Ảnh tư liệu - Những di dân thuộc diện được chương trình DACA bảo vệ kêu gọi sự ủng hộ tại Washington DC ngày 06/9/2017.

DACA là gì ?

Để hiểu hơn về Chương trình DACA, cần phải quay lại với cuộc tranh cãi trong chính giới Hoa Kỳ trong suốt 15 năm từ thập niên 1990 cho tới giữa những năm 2000. Trong giai đoạn đó một lượng lớn gia đình bao gồm vợ và con của các lao động bất hợp pháp, chủ yếu người Mexico, đã vượt biên giới sang Mỹ để đoàn tụ với người thân của họ. Về cơ bản những người này hoàn toàn không có cơ hội trở thành công dân hợp pháp, thường trú nhân hay thậm chí là có giấy phép lao động hoặc giấy phép lái xe theo luật pháp Hoa Kỳ lúc đó.

Những đứa trẻ trong các gia đình ấy được bố mẹ đem tới Mỹ, trên thực tế, tự chúng hoàn toàn không biết là mình đang cư trú bất hợp pháp và chỉ cho tới khi đến tuổi vị thành niên, khi không thể đăng ký thi bằng lái xe hay nộp hồ sơ xin những khoản tài trợ học phí tại các trường cao đẳng và đại học vì không có số an sinh xã hội, chúng mới nhận ra thực trạng của mình.

Điều gì sẽ xảy ra với những đứa trẻ này, khi từ nhỏ chúng đã được đi học tại các trường học của nước Mỹ, thông thạo tiếng Anh, quen thuộc với cuộc sống và văn hóa như những đứa trẻ bản địa nhưng trong tương lai lại không thể có được một công việc hợp pháp để nuôi sống bản thân và ổn định cuộc sống ? Liệu những đứa trẻ ấy có trở về quốc gia nơi chúng đã được sinh ra nhưng lại hầu như không biết tí gì về cuộc sống ở đó, hay chúng sẽ tiếp tục cuộc sống bất hợp pháp tại Mỹ như bố mẹ của chúng ?

Một cuộc điều tra vào tháng 8 mới đây của chuyên gia chính trị - xã hội Tom Wong thuộc đại học tổng hợp California ở San Diego chỉ ra rằng có tới 25% những người có xuất thân là trẻ di cư bất hợp pháp hiện có con là công dân Mỹ và 73% có một người thân có thể là con cái, vợ chồng hoặc anh chị em ruột là công dân Mỹ.

Dự luật Dream Act

Đứng trước thực tế này, năm 2001, hai thượng nghị sĩ Orrin Hatch và Maria Cantwell giới thiệu dự luật Dream Act, theo đó, những di dân đến Mỹ từ khi còn nhỏ tuổi sẽ được phép nộp đơn xin cư trú hợp pháp với giấy phép lao động và thậm chí trở thành công dân Mỹ. Tuy nhiên, dự luật dự trù sẽ giúp 11 triệu di dân được hợp pháp hóa tình trạng cư trú tại Mỹ, không được đủ 60 phiếu thuận tại Thượng viện để chính thức được trở thành luật để ban hành và áp dụng.

DACA ra đời

Để tìm một giải pháp và cũng là lối thoát cho hàng triệu người nhập cư không giấy tờ tới Mỹ từ nhỏ có cơ hội được ở lại, làm việc hợp pháp, đóng góp chung vào lực lượng lao động của nước Mỹ, tháng 6 năm 2012, Tổng thống Barrack Obama ra sắc lệnh mở ra chương trình DACA, tạm thời bảo vệ những di dân này khỏi bị trục xuất. Những di dân trẻ tuổi không giấy tờ, nếu hội đủ một số điều kiện như tốt nghiệp trung học tại Mỹ, chưa từng vi phạm pháp luật… có thể nộp đơn xin giấy phép lao động trong hai năm để cư trú và làm việc hợp pháp tại Hoa Kỳ và phải xin gia hạn sau mỗi hai năm như thế.

Luật sư di trú Khanh Phạm gần chục năm kinh nghiệm, hiện đang làm việc tại Texas, giải thích thêm về tính chất của sắc lệnh về DACA do cựu Tổng thống Obama ban hành :

"Chương trình bảo vệ chống trục xuất đối với trẻ em nhập cư bất hợp pháp tại Mỹ của ông Obama chỉ là một cái sắc lệnh thôi. Vì thế ông không cần phải thông qua quốc hội và cũng không cần phải đi qua con đường bình thường. Đây là sắc lệnh được quyết định trực tiếp bởi Tổng thống đối với người nhập cư".

Theo số liệu ước tính năm 2014 của Viện nghiên cứu chính sách di dân, trong số gần 400.000 người nhập cư trẻ tuổi được thống kê, do nhiều lý do như sống trong các gia đình có thu nhập thấp và mặc cảm về tình trạng bất hợp pháp của bản thân, rất nhiều người đã bỏ học ở bậc trung học, chỉ khoảng 5% số người này có bằng đại học và khoảng 20% khác đang đăng ký học cao đẳng mà thôi.

Trong khi đó, điều tra của chuyên gia Wong trong tháng 8 vừa qua cho thấy chương trình DACA đã giúp những lao động xuất thân là dân nhập cư bất hợp pháp từ nhỏ tăng thu nhập tới 80% từ khoảng 20.000 lên 36.000 đô la/năm. 65% số lao động được khảo sát sở hữu xe mới và 16% mua được nhà riêng. 5% những người này có cơ sở kinh doanh riêng.

Tới 60% những người thuộc đối tượng của chương trình DACA là trên 25 tuổi, có nghĩa là họ đã gia nhập lực lượng lao động Mỹ từ trước khi DACA ra đời. Với chương trình này, họ có thể tìm được công ăn việc làm phù hợp với trình độ học vấn và các kỹ năng đã được đào tạo. 61% số người tham gia cuộc thăm dò cho biết tìm được công việc phù hợp với chuyên môn và mong muốn của mình.

DACA kết thúc

Việc Tổng thống Donald Trump chấm dứt chương trình DACA được xem là một phần trong nỗ lực thực hiện lời cam kết của ông khi tranh cử về việc cải tổ di trú Hoa Kỳ.

Luật sư di trú Khanh Phạm :

"Cái này là một sự hứa hẹn của ông đối với những người bầu cho ông ý. Bởi trong cuộc chạy đua vào Nhà trắng thì ông ý đã nói ông ý sẽ cắt đứt chương trình này vì ông ý nghĩ những người ở đây bất hợp pháp thì ông muốn trục xuất những người đó. Ông cho rằng những người này thường làm những điều vi phạm, tạo ra sự không an toàn cho xã hội nên ông ý muốn trục xuất. Nhưng theo ý kiến của tôi thì hầu hết họ đều là những người lao động, lao động tích cực và cực khổ, đóng thuế và những người vi phạm pháp luật (trong số họ) thì rất ít. Ông Trump làm là để ông ý giữ lời hứa với mong muốn tạo uy tín trong nhiệm kỳ 4 năm tiếp theo sau này thôi".

Với DACA bị xóa sổ ngày 5/9/17, giới hữu trách không tiếp nhận các đơn mới nữa. Tuy nhiên, với những người đang được hưởng lợi từ DACA, các giới chức cho biết giấy phép làm việc của họ sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày hết hạn ; các đơn xin DACA đã nộp trước ngày 5/9/17 sẽ được xử lý ; những ai hết hạn diện DACA trước ngày 5/3/18 có một tháng để xin giấy làm việc 2 năm và những giấy xin gia hạn sẽ được xem xét.

Nếu Quốc hội không thông qua được một luật nào bảo vệ những người theo diện DACA thì gần 300 ngàn người sẽ bắt đầu mất tình trạng hợp lệ và đối mặt với nguy cơ trục xuất trong năm 2018 và hơn 320 ngàn người nữa sẽ bị mất tình trạng hợp lệ trước tháng 8 năm 2019.

Nguyễn Lại

Nguồn : VOA, 07/09/2017