Thông Luận

Helmut Kohl, công dân Châu Âu vĩ đại

Trong bài xã luận mang tựa đề "Bài học Châu Âu của ông Helmut Kohl", cựu thủ tướng Đức vừa qua đời vào cuối tuần trước, Le Monde nhận xét, cái chết đôi khi mang lại công lý cho một vĩ nhân.

Tổng thống Mikhail Gorbachev (Nga), Tổng thống George Bush cha (Mỹ) và Thủ tướng Helmut Kohl (Đức) họp mặt ngày 31/10/2009 tài Berlin nhân dịp kỷ niệm ngày Bức tường Bá Linh sụp đổ- Fabrizio Bensch / Reuters

Trong những năm cuối đời, ông Helmut Kohl chỉ còn là cái bóng của chính mình. Người Đức đã có thói quen nhìn thấy nơi ông Kohl một ông già sức khỏe sa sút, ngồi xe lăn, và báo chí chỉ nhắc đến cùng với vụ kiện tụng nhà báo đã giúp ông viết hồi ký. Cựu thủ tướng cáo buộc nhà báo này đã công bố các cuộc đối thoại mà ông muốn giữ bí mật, về các cuộc đấu đá với nhiều nhân vật trong đó có bà Angela Merkel.

Sự kiện ông từ trần hôm thứ Sáu 16/6 ở tuổi 87, đã đặt lại mọi việc vào đúng chỗ của nó. Đã hẳn là Helmut Kohl rời chính trường Đức một cách không mấy vinh quang, sau khi thất bại trong cuộc bầu cử Quốc hội năm 1998 và vài tháng sau thì uy tín bị sút giảm trong vụ quỹ đen của đảng Liên minh Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU) mà ông lãnh đạo suốt 25 năm. Nhưng lịch sử đã lưu lại hình ảnh một Helmut Kohl khác.

Chính khách lớn của nước Đức, công dân Châu Âu

Khi người tiền nhiệm qua đời, bà Angela Merkel đã vinh danh "một người Đức vĩ đại và là một người Châu Âu vĩ đại". Câu này có vẻ công thức, nhưng mang nặng ý nghĩa.

"Một người Đức vĩ đại".Ông Helmut Kohl đúng là một chính khách lớn, một người công giáo bảo thủ của bang Rheinland-Pfanz, không hề nghĩ rằng định mệnh sẽ khiến ông lãnh đạo việc thống nhất một quốc gia đã bị chia đôi, sau khi thất trận trong Đệ nhị Thế chiến. Việc thống nhất nước Đức ngày nay tỏ ra logic, tuy nhiên vào thời đó lại đầy rủi ro chính trị, và cái giá phải trả về kinh tế quy mô đến nỗi chỉ có một vị nguyên thủ mang tầm vóc lớn mới có thể lãnh đạo được.

Khi lao vào công cuộc thống nhất Đức quốc, ông Helmut Kohl có thể quay lưng lại với Châu Âu. Bây giờ thì người ta đã quên, nhưng vào thời điểm đó nhiều người lo sợ chủ nghĩa dân tộc Đức lại trỗi dậy. Tuy nhiên thủ tướng Helmut Kohl - khi công nhận sự bất khả xâm phạm của đường biên giới Oder-Neiße với Ba Lan, được ấn định bởi hiệp ước "2+4" sau Đệ nhị Thế chiến (1990), và áp đặt lên người dân Đức việc từ bỏ đồng Deutsche Mark, thay vào đó là đồng Euro thông qua hiệp ước Maastricht (1992) - đã đi vào lịch sử khi thực hiện thành tích : làm nên một nước Đức thống nhất mà không khiến Châu Âu tan rã.

Nhận định rằng có thể bảo vệ tầm vóc của nước Đức mà vẫn tôn trọng lợi ích Châu Âu, và cả hai mục tiêu này chỉ có thể đạt được qua quan hệ đặt trọn lòng tin với Pháp : chính niềm tin ấy của Helmut Kohl đã mang lại âm hưởng đặc biệt khi ông từ trần.

Vào lúc mà các cuộc thương lượng Brexit đang tiến hành, nước Pháp vừa bầu lên một tổng thống hứa hẹn gầy dựng lại Châu Âu, và thủ tướng Merkel cổ vũ cựu lục địa "tự nắm lấy định mệnh của mình" - vì không thể trông cậy vào một nước Mỹ dưới quyền lãnh đạo của ông Donald Trump, Le Monde cho rằng sự qua đời của Helmut Kohl đã đưa chúng ta quay lại một thời kỳ mà ta cần rút tỉa các bài học. Một thời kỳ mà những biến đổi to lớn về địa chính trị, đồng thời có thể là những cơ hội lịch sử cho tương lai Châu Âu.

Cha đẻ của nước Đức thống nhất

Trong bài "Helmut Kohl, người thống nhất nước Đức", Les Echos nhắc lại, người giữ kỷ lục làm thủ tướng Đức lâu nhất sau thế chiến, cũng là người có viễn kiến về một nước Đức thống nhất và gắn bó với Liên Hiệp Châu Âu.

Cuộc hẹn hò với lịch sử diễn ra vào ngày 09/11/1989, khi "Bức tường ô nhục" chia cắt thành phố Berlin, nước Đức và Châu Âu suốt 28 năm trời đã sụp đổ. Helmut Kohl chủ động nắm lấy tiến trình, mạnh tay áp đặt một liên minh tiền tệ và chính trị mà sau này chính ông thú nhận : "Chúng tôi phiêu lưu vào một miền đất lạ".

Bất chấp những ý kiến phản đối trong Quốc hội, Helmut Kohl có quyết định nổi tiếng "một đổi một" - một đồng mác Đông Đức được đổi ngang với đồng Deutsche Mark hùng mạnh của Tây Đức. Và buộc được điện Kremlin chấp nhận nước Đức thống nhất là thành viên của NATO.

Ngày 01/10/1990, vừa 330 ngày sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, một đám đông khổng lồ tập trung trước Reichstag (Quốc hội liên bang), mừng sự khai sinh một cường quốc 80 triệu dân. Một quốc gia thống nhất đã nhìn nhận trách nhiệm trong việc diệt chủng người Do Thái, và tìm lại thủ đô lịch sử là Berlin.

Ái quốc, nhưng không dân tộc chủ nghĩa

Helmut Kohl bước lên đỉnh vinh quang – tờ Vanity Fair gọi ông là "King Kohl", "nhân vật đã đóng vai trò quan trọng nhất trong việc thành lập một hệ thống chính trị mới và đưa đến thành công".

Tiến trình hội nhập năm bang Đông Đức, một công trình to lớn, liên hệ chặt chẽ với việc xây dựng Châu Âu. Theo thủ tướng Đức, đây chỉ là "hai mặt của cùng một tấm mề-đay". Helmut Kohl là người ái quốc, nhưng không dân tộc chủ nghĩa. Ông đóng góp rất nhiều vào việc dựng lên "ngôi nhà Châu Âu", với thị trường chung và hiệp ước Maastricht. Theo ông : "Châu Âu là vấn đề chiến tranh và hòa bình trong thế kỷ 20. Chúng ta, những người Đức, còn cần đến Châu Âu hơn hẳn những nước khác, để không lại bị rơi vào một định mệnh khắc nghiệt".

Vị thủ tướng hiểu rõ những gì mình nói. Một người cậu của Helmut Kohl tử trận trong Đệ nhất Thế chiến, còn người anh của ông ngã xuống trong Đệ nhị Thế chiến. Bản thân ông bị buộc phải thề trung thành với chế độ quốc xã ở tuổi 15, rồi sau đó phải lang thang trong một đất nước bị tàn phá vì bom đạn để tìm lại cha mẹ. Trải nghiệm về "cái chết và sự hủy diệt"đã thúc đẩy ông gắn bó với cựu thù là nước Pháp, làm nên cặp đôi cột trụ của Châu lục.

"Sự nghiệp độc đáo, vinh danh đặc biệt". Le Figaro cho biết, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker đã đề nghị vinh danh cố thủ tướng Đức ở cấp độ Châu Âu chứ không chỉ trong phạm vi nước Đức vì sinh thời ông đã là công dân danh dự Châu Âu. Từ tối thứ Sáu, những lá cờ được treo rủ tại các công sở Đức, và cả tại Quốc hội Châu Âu ở Strasbourg - đây là lần đầu tiên.

"Làn sóng Macron" từ Dinh Tổng thống tràn sang Quốc hội

Chiến thắng đã được báo trước trong vòng hai cuộc bầu cử Quốc hội Pháp của đảng Cộng Hòa Tiến Bước (LREM), do tân tổng thống Emmanuel Macron thành lập chỉ mới một năm, chiếm trang nhất của tất cả các báo Paris ra hôm nay.

Nhật báo cánh hữu Le Figaro chạy tựa : "Sau điện Elysée lại đến Quốc hội". Trang bìa tờ Libération thiên tả là một hình bán nguyệt với tỉ lệ ghế của các đảng trong Quốc hội, trong đó màu vàng của LREM áp đảo, chơi chữ "L’Emprise du Milieu" (tạm dịch "Dấu ấn cánh trung", gợi nhớ đến "L’Empire du Milieu", cụm từ thường dùng để chỉ Trung Quốc). Cũng với biểu đồ này, Les Echos đánh giá Macron đã "Thắng được thử thách", còn theo La Croix thì đây là một "Thành công bị tỉ lệ vắng mặt làm mờ nhòa". Le Monde ra từ cuối tuần nói về những gì đang chờ đợi tại một Quốc hội mà đa số thuộc phe tổng thống.

Libération tóm lược kết quả cuộc bầu cử Quốc hội : Với 310 ghế, ông Emmanuel Macron có được đa số tuyệt đối. Đảng Những Người Cộng Hòa (LR) giữ được thể diện, trong khi đảng Xã Hội (PS) đếm trên đầu ngón tay số người sống sót. Và với không đầy chục dân biểu, đảng Mặt Trận Quốc Gia (FN) chuẩn bị đối đầu với một cuộc nội chiến.

Libération nhận định, cách đây một năm, Emmanuel Macron hầu như chẳng có gì trong tay, bây giờ ông có tất cả. Quyền lực tập trung ? Độc tài cánh trung ? Tờ báo cho rằng cần tỉnh táo : Hiến Pháp vẫn nguyên vẹn, các quyền tự do được tôn trọng, đối lập vẫn giữ được các thành phố lớn và các vùng, một sự hiện diện khiêm tốn nhưng có thực tại Quốc hội. Điều đáng lo là phe đối lập thiếu cân bằng trong Quốc hội mới.

Cánh hữu bị giảm sút, nhưng cánh tả thì chỉ còn hiện diện tối thiểu. Phe Macron có xu hướng hữu khuynh để vô hiệu hóa các đối lập chủ chốt, bằng chứng là ba hồ sơ tình trạng khẩn cấp, luật lao động và giáo dục. Việc này có nguy cơ làm cho tân chính phủ tách rời khỏi cử tri cánh tả. Từ khẩu hiệu "không tả không hữu" trong vận động tranh cử, chính phủ của ông Macron có thể chuyển thành "phi cánh tả" - một sự bội ước.

Đa số tuyệt đối, trách nhiệm tối đa

Trong bài xã luận mang tựa đề "Đa số tuyệt đối, trách nhiệm tối đa", Le Figaro nhận định cuộc cách mạng "Tiến Bước" ào đến như một trận sóng thần. Cánh tả, cánh hữu, cực tả, cực hữu, tất cả những đảng truyền thống trong đời sống chính trị nước Pháp, nếu không bị chìm ngập thì cũng bị rung chuyển. Trên đống gạch vụn của "thế giới cũ xưa" này, một thế hệ mới đã nổi lên nắm lấy quyền lực của ngành lập pháp hôm nay, như đã nắm được chính quyền hôm qua. Đây là sự kiện chưa từng thấy từ năm 1958 đến nay. Tuy đã từng có tình trạng đa số tuyệt đối trong Quốc hội, nhưng đó là nhờ sự liên minh của các đảng chính trị, chứ một đảng nắm độc quyền thì chưa có tiền lệ.

Tổng thống Emmanuel Macron nay chẳng cần đến ai khác để lập đa số, kể cả đảng cánh trung MoDem đang liên kết. Đảng LREM chưa hề hiện hữu trước đó, và các dân biểu của đảng này được bầu lên nhờ gắn với tên ông. Chưa bao giờ một tổng thống được toàn quyền hành động như thế.

Tuy nhiên Le Figaro nhắc nhở, với tỉ lệ cử tri vắng mặt cao trong kỳ bầu cử tổng thống lẫn Quốc hội, chưa bao giờ một tổng thống có quyền lực như thế lại dựa trên một cơ sở bó hẹp đến vậy. Nếu một nước Pháp hầu hết là thị dân, có thu nhập khá sẵn sàng ủng hộ những cải cách của ông Macron, thì còn có một nước Pháp khác là dân ngoại ô có cuộc sống khiêm tốn, (66% công nhân và 61% nhân viên không đi bầu vòng một Quốc hội), đứng bên ngoài sự hồ hởi của giới tinh hoa.

Họ không chống đối ông, nhưng thất vọng với cả cánh tả lẫn cánh hữu, họ chờ đợi. Và các cử tri này sẵn sàng nhảy sang khuynh hướng cực đoan, một khi không có dịp bày tỏ chính kiến bằng lá phiếu (hai năm nữa mới có kỳ bầu cử mới), họ có thể sử dụng những hình thức chống đối khó kiểm soát hơn.

Nhắc lại những kết thúc đáng buồn của các đa số tuyệt đối từ thời vua Louis 18 cho đến Jacques Chirac năm 1987, tờ báo cho rằng Emmanuel Macron đang trên đà thắng lợi, khó thể lắng nghe những lời cảnh báo. Nhưng từ nay ông cần biết rằng việc nắm trọn quyền hành có cái giá của nó.

Donald Trump thu nhập 600 triệu đô la trong năm qua

Nhìn sang nước Mỹ, Le Figaro cho biết "Việc làm ăn của tổng thống Trump rất khấm khá". Nhà tỉ phú đã thu được ít nhất 600 triệu đô la trong khoảng năm 2016 đến tháng Tư 2017, qua nhiều hoạt động kinh doanh khác nhau.

Theo một tài liệu 98 trang được cơ quan phụ trách về mặt đạo đức chính phủ công bố hôm thứ Sáu, ông Trump có thu nhập ít nhất 594 triệu đô la. Số tài sản này thực ra còn lớn hơn trên thực tế. Chỉ riêng câu lạc bộ Mar-a-Lago tại Florida, mà phí đăng ký đã được tăng gấp đôi, ông Trump đã thu được 37 triệu đô la với "Nhà Trắng mùa đông" này. Sân gôn ở Scotland thu nhập trên 50 triệu đô la, cuốn sách "The Art of the Deal" (Nghệ thuật thương lượng) mang về 5 triệu đô la, và cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ giúp ông bỏ túi 11 triệu đô la. Tuy nhiên làm ăn lớn thì nợ lớn, Donald Trump có số nợ gần 316 triệu đô la.

Thụy My

 

Helmut Kohl : "Người bạn chân chính của tự do" (RFI, 17/06/2017)

Cựu thủ tướng Helmut Kohl, người được cựu tổng thống Mỹ George W. Bush đánh giá là nhà lãnh đạo lớn nhất của Châu Âu hậu bán thế kỷ 20, đã từ trần hôm qua, 16/6/2017, tại tư gia ở bang Rheinland-Pfalz, hưởng thọ 87 tuổi.

Cố thủ tướng Đức, Helmut Kohl (P) cùng các đồng nghiệp Pháp, Jacques Chirac (G) và Mỹ, Bill Clinton tại lễ ký thỏa thuận hòa bình Bosnia, điện Elysée, Paris, ngày 14/12/1995. REUTERS/Charles Platiau

16 năm trên ghế thủ tướng Đức, nhiều hơn ai hết kể từ thời Otto von Bismarck, sự nghiệp chính trị của Helmut Kohl trải dài từ thời Chiến tranh lạnh, qua những biến cố dân chủ ở Đông Âu thời 1989 tới ngày tái thống nhất nước Đức năm 1990.

Là một chính khách lớn, Helmut Kohl cùng người đồng sự, ngoại trưởng Hans-Dietrich Genscher (1927-2016) là những kiến trúc sư chính của Tây Đức trong quá trình hòa dịu, tái thống nhất đất nước, và tạo dựng mái nhà chung Châu Âu.

Trước sự ra đi của Helmut Kohl, thủ tướng Đức Angela Merkel nói rằng ông đã đi vào lịch sử, và "còn phải mất một thời gian để chúng ta thực sự biết rằng, chúng ta đã đánh mất một con người như thế nào khi ông từ giã cõi trần".

Tổng thống Nga Putin thì cho rằng, Helmut Kohl có vai trò then chốt trong việc chấm dứt Chiến tranh lạnh và tái thống nhất nước Đức, còn cựu tổng thống Mỹ George W. Bush ca ngợi ông là "người bạn chân chính của nền tự do".

Tuổi thơ khó nhọc và gian khổ

Helmut Kohl chào đời ngày 30/4/1930 tại Ludwigshafen, một thành phố nhỏ bên bờ sông Rhein, khi đó thuộc vùng Bavaria (hay thuộc Rheinland-Pfalz), và là người con thứ ba trong một gia đình Cơ-đốc giáo La Mã theo hướng bảo thủ. Cha mẹ ông là những tín đồ của đảng Cơ-đốc giáo Trung tâm dưới thời Cộng hòa Weimar, và Helmut Kohl đã tiếp thu khuynh hướng Dân chủ Cơ-đốc giáo ấy từ chính các vị song thân.

Thân phụ của Helmut Kohl từng tham gia Đệ nhất Thế chiến, và năm 1939 lại buộc phải vào quân đội, giữ chức chỉ huy trong một đơn vị Đức đồn trú tại Ba Lan. Những bức thư gửi về cho thấy, ông bị chấn động và kinh hoàng trước những tội ác của quân đội phát-xít Đức với người dân Ba Lan. Năm 1943, ông xin giải ngũ nhưng chiến tranh đã không tha gia đình ông : người con trai lớn thiệt mạng trong cuộc chiến.

Người em, Helmut Kohl bị gia nhập quân ngũ khi mới 14 tuổi, và được huấn luyện pháo binh, nhưng may mắn là không phải tham gia trận đánh nào. Thành phố quê hương của chàng trai Helmut Kohl gần như bị san bằng trong những trận chiến ác liệt tháng 3/1945, khi quân đội Mỹ phải giành giật từng ngôi nhà với phát-xít Đức. Ký ức khủng khiếp của chiến tranh góp phần tạo dựng chủ nghĩa nhân văn trong vị chính khách lớn sau này.

Sau cuộc chiến, cùng giới trẻ địa phương, Helmut Kohl phải tận tay xây lại ngôi trường để có nơi học hành. Khi đó, nước Đức còn rất đói khát vì hậu quả cuộc chiến, và chàng trai Helmut Kohl thoạt tiên muốn khởi nghiệp nhà nông. Mặc dù về sau từ bỏ ý định đó, suốt đời Helmut Kohl tự hào là ông biết cày bừa, luôn yêu thích đời sống nông dân cùng cách trò chuyện với ngôn từ giản dị, vui vẻ, rảnh rang đậm màu thôn quê.

35 năm kiên trì để lên tới đỉnh cao

Năm 1946, Helmut Kohl gia nhập Liên minh Dân chủ Cơ-đốc giáo, khi đó vừa thành lập, và trên cương vị một thủ lĩnh của chi nhánh thanh niên tại địa phương, từng bước ông tiến thủ trên những nấc thang trong nội bộ đảng. Bên cạnh đó, ông theo học Luật, Lịch sử và Khoa học Chính trị tại Frankfurt am Main và Heidelberg, rồi lấy bằng Tiến sĩ. Năm 1959, Helmut Kohl trở thành lãnh đạo tổ chức đảng tại thành phố quê hương.

Tiếp đó, năm 1963 ông được bầu làm dân biểu Landtag (Nghị viện Bang) và chủ tịch CDU bang Rheinland-Pfalz, và tới 1969 thì giữ cương vị thủ hiến của bang. Sau cuộc khủng hoảng nội các năm 1972, năm 1973, Helmut Kohl lên giữ trọng trách chủ tịch CDU toàn Liên bang, và giữ chức vụ này cho tới năm 1998. Từ khi đó, ông trở thành một ứng viên tiềm năng cho ghế thủ tướng của Tây Đức, trong bầu cử năm 1976 và 1980.

Tuy nhiên, liên minh các đảng theo xu hướng Dân chủ Xã hội - Tự do còn quá mạnh, nên trước mắt Helmut Kohl phải lùi bước trước Helmut Schmidt và Franz Josef Strauss. Vị chính khách được coi là bậc thầy trong cuộc ganh đua giữa các đảng phái này đã kiên nhẫn chờ đợi, và rốt cục, đã chiến thắng trong cuộc bầu cử trước thời hạn năm 1983, trở thành vị thủ tướng đầu tiên của Tây Đức thế hệ hậu chiến.

Sẽ là bất khả khi phải tổng kết lại những gì diễn ra ở nước Đức trong 16 năm mà Helmut Kohl giữ quyền "nhạc trưởng", nhưng có thể nói ngắn gọn rằng, ông đã tạo dựng một xã hội công bằng hơn, dân chủ hơn cho người dân Đức, khi lớp trẻ được nhà nước hỗ trợ lúc vào đời, và người đứng tuổi cũng có cơ hội làm việc bán thời gian, với những khoản trợ cấp và sự giúp đỡ hữu hiệu từ chính quyền.

Công lao cho nền hòa bình Châu Âu và Thế giới

Helmut Kohl được thế giới nhớ đến trước hết vì những công trạng hết sức lớn lao và mang tính lịch sử, cho nước Đức trên trường thế giới, và cho một Châu Âu thống nhất trong một mái nhà chung. Trước hết, từ giữa thập niên 80, ông đã có nhiều động thái quan trọng để khẳng định rằng, nước Đức - khi đó đã là một cường quốc kinh tế - vĩnh viễn xóa bỏ mộng ước bá chủ thế giới của quân phiệt Phổ và phát-xít Đức thời xưa.

Trên cương vị người đứng đầu nội các Tây Đức, ông sẵn sàng thể hiện mong muốn khép lại quá khứ quốc xã đáng hổ thẹn của Đức. Năm 1984, cùng tổng thống Pháp François Mitterrand, ông tới thăm nghĩa trang quân sự tại Verdun để tưởng niệm các binh sĩ thiệt mạng trong hai cuộc Thế chiến, và bức ảnh ghi lại hình ảnh hai vị nguyên thủ siết chặt tay nhau là biểu tượng quan trọng của sự hòa giải Đức - Pháp.

Hình ảnh tổng thống Pháp, François Mitterrand và thủ tướng Đức Helmut Kohl, siết chặt tay nhau là biểu tượng quan trọng của sự hòa giải Đức - Pháp. REUTERS/Stringer

Đầu năm 1984, Helmut Kohl trở thành thủ tướng đầu tiên của nước Đức có phát biểu tại Nghị viện của Israel. Năm 1985, Helmut Kohl đã mời tổng thống Mỹ Ronald Reagan đang tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G6 (6 quốc gia phát triển nhất) tại Bonn, tới thăm trại tập trung Bergen-Belsen, và nghĩa trang quân đội Đức tại Bitburg, nơi chôn cất nhiều thành viên của lực lượng vũ trang SS, như một biểu hiện hòa giải giữa hai cựu thù.

Cần nói thêm là mối quan hệ chính trị thân cận giữa Đức và Pháp trong thời kỳ Helmut Kohl "chấp chính" đã tạo nên những nền tảng cho một Châu Âu thống nhất sau này, như Hiệp ước Maastricht và dự án đồng tiền chung Euro.

Người kiến tạo Châu Âu thống nhất

Thành quả chính trị lớn nhất của Helmut Kohl đương nhiên là việc kiến tạo cho một nhà nước Đức và Châu Âu thống nhất, điều mà ngày nay sau gần ba chục năm hậu thế có thể coi là tất yếu, nhưng vào thời điểm đó, nó hoàn toàn không như vậy, nhất là vì trong suy nghĩ của ban lãnh đạo Liên Xô hay Pháp, sự đối đầu và chấn thương do hai cuộc Thế chiến gây ra vẫn còn rất sống động và đau đớn.

Chính sách "Hướng Đông" (Ostpolitik) của người tiền nhiệm, thủ tướng Willy Brandt, với mục tiêu hòa dịu với Matxcơva và khối xã hội chủ nghĩa thời đó, trong đó có Đông Đức, được Helmut Kohl tiếp tục phát triển. Năm 1987, ông đã tiếp nhà lãnh đạo Đông Đức Erich Honecker, trong chuyến công du đầu tiên của một thủ lĩnh cộng sản CHDC Đức tới phần Tây của nước Đức, mở ra viễn cảnh hòa dịu cho nước Đức.

Không chỉ nối tiếp ý tưởng "cùng nhau chung sống" giữa hai nhà nước Đức của người tiền nhiệm, năm 1989, Helmut Kohl còn nắm bắt một khả năng trong bản Hiến pháp Tây Đức năm 1948 để tích cực vận động các đại cường Châu Âu ủng hộ cho việc thống nhất nước Đức. Để đạt được cái gật đầu của lãnh đạo Pháp và Ý, ông sẵn sàng từ bỏ đồng Mark Đức, biểu tượng của dân tộc Đức, để chấp nhận Euro.

Helmut Kohl cũng khiến các xứ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu được an lòng bằng những biểu hiện ủng hộ họ bằng kinh tế, tài chính, chính trị, và cả trong việc phân định đường biên giới xuất phát từ những hệ lụy trước và trong Thế chiến. Bằng cảm quan chính trị, tư duy nhân văn và kiến văn mở rộng, một cách có ý thức, Helmut Kohl đã đặt nền móng cho một Châu Âu thống nhất ngay cả khi bức tường Berlin chưa sụp đổ.

Kiến trúc sư của quá trình tái thống nhất Đức

Trong những tấm ảnh đáng nhớ thời cuối Chiến tranh lạnh của kỷ nguyên xung đột Quốc - Cộng, tới giờ hậu thế vẫn thường nhắc tới hình ảnh thủ tướng Helmut Kohl đứng sau tổng thống Ronald Reagan và quay lưng về Cổng Brandenburg, khi vị nguyên thủ Hoa Kỳ buông lời kêu gọi nổi tiếng "Ngài Gorbachev, hãy phá vỡ bức tường này !". Đó là vào mùa hạ năm 1987, hơn 2 năm trước ngày bức tường Berlin được mở.

Hai năm sau đó, Helmut Kohl và người đồng sự hơn ông 3 tuổi, ngoại trưởng Hans-Dietrich Genscher đã có những công trạng lớn lao trong quan hệ với Hungary trong quá trình bàn thảo và đàm phán để chính phủ cộng sản nước này mở biên giới cho 60-80 ngàn người Đông Đức sang Phương Tây từ ngả Áo, nhằm "gỡ viên gạch đầu tiên trong bức tường Berlin", như lời vị thủ tướng trong phát biểu Ngày Thống nhất 3/10/1990.

Hồi tưởng lại cuộc hội đàm bí mật giữa chính phủ hai nước về vấn đề này vào mùa thu 1989, ngoại trưởng Hungary Horn Gyula cho hay, ông đã được tiếp xúc với một Helmut Kohl "hết sức sôi nổi", biết trân trọng ý kiến người dưới cấp (ngoại trưởng Genscher) và hai người "bổ sung cho nhau rất tuyệt vời" trong cuộc thảo luận dẫn tới quyết định của phía Hungary, sau này được đánh giá là "sự lựa chọn Châu Âu".

Trong những tháng về sau, Helmut Kohl cũng tận dụng triệt để những thay đổi chính trị xảy ra ở Đông Đức và các nước CS Đông Âu để đề ra và thực hiện một lộ trình cho sự thống nhất nước Đức. Ông đã hoàn tất những cuộc đàm phán với Liên Xô và các bên có liên quan, để quá trình thống nhất nước Đức và mở rộng khối quân sự NATO sang phần Đông Đức diễn ra hết sức hòa bình và trôi chảy.

Khổ đau trong đời tư

Mặc dù được coi là người anh hùng của nước Đức thống nhất, trong đời, Helmut Kohl cũng gặp nhiều khổ đau, khi người vợ đầu của ông tự vẫn vào năm 2001 và theo nhiều nguồn tin, lý do là bà cảm thấy bị chồng không quan tâm và phải tự mình chăm sóc các con. Vợ ông năm 12 tuổi bị lính Nga hãm hiếp và đẩy khỏi cửa sổ căn hộ khiến bà gãy xương sống và bị sang chấn suốt đời về tinh thần.

Năm 2008, Helmut Kohl bị đột quỵ, một phần cơ thể bị liệt và không thể nói được, nên phải chăm sóc y tế đặc biệt và sau đó, ông kết hôn với một phụ nữ kém ông 35 tuổi, nhà báo Maike Richter, người bị kết tội là cách ly ông với gia đình và các đồng sự chính trị. Từ năm 2010, sức khỏe vị cựu thủ tướng kém hẳn và phải trải qua nhiều phẫu thuật lớn nhỏ. Ông qua đời khi sức khỏe đã rất yếu.

18 năm cuối đời, Helmut Kohl cũng bị dằn vặt với một bê bối về tài chính của đảng CDU, khi đảng này bị phát hiện là đã nhận và duy trì các khoản ủng hộ, đóng góp bất hợp pháp lên tới 1,5-2 triệu Mark Đức. Chính trong vụ này, ông đã phải nhận lời chỉ trích hết sức gay gắt từ Angela Merkel, được coi là môn đệ xuất sắc nhất của ông, khiến mối quan hệ giữa hai người ảm đạm trong một thời gian kéo dài.

Tuy nhiên, những thành quả mà Helmut Kohl làm được đã vĩnh viễn đưa ông vào lịch sử như một trong những chính khách xuất chúng nhất của Châu Âu và thế giới hậu bán thế kỷ trước. Ông đã được đề cử Giải Nobel Hòa bình, và tuy không được nhận, cái tên Helmut Kohl vẫn gắn liền với quá trình tái thiết nước Đức và Châu Âu thống nhất trong hòa bình và tinh thần nhân văn, điều mà thế giới hiện vẫn cần hơn bao giờ hết...

Hoàng Nguyễn

**********************

Helmut Kohl, người thống nhất nước Đức, từ trần (RFI, 16/06/2017

Ông Helmut Kohl, người đã thống nhất nước Đức 45 năm sau Đệ nhị Thế chiến, đặt nền móng xây dựng Liên Hiệp Châu Âu và là người giữ chức thủ tướng Đức lâu năm nhất trong thời hậu chiến (1982-1998), đã qua đời hôm qua 16/06/2017 ở tuổi 87. Nhiều lãnh đạo thế giới đã ca ngợi sự nghiệp của chính khách lỗi lạc đã ghi lại dấu ấn trong lịch sử nước Đức và quốc tế.

Ông Helmud Kohl tháng 2/1990 tại Erfut, Đông Đức. Lần đầu tiên Đông Đức bầu cử tự do kể từ khi bức tường Berlin sụp đổ. REUTERS/Michael Urban

Theo AFP, sinh ngày 03/04/1930, ông Helmut Kohl là con thứ ba trong một gia đình Công Giáo ở Ludwidshafen, trung tâm kỹ nghệ hóa chất và là một trong các thành phố bị bom tàn phá nhiều nhất trong Đệ nhị Thế chiến. Khi chiến tranh chấm dứt, vừa mới 15 tuổi, Helmut Kohl đã được huấn luyện quân sự và sau đó theo học ngành luật và lịch sử. Năm 1959, ông được bầu vào ban lãnh đạo bang Rheinland-Pfalz của đảng Liên Minh Dân chủ Thiên Chúa Giáo (CDU) và 10 năm sau trở thành bộ trưởng.

Năm 1973, Helmut Kohl được bầu làm chủ tịch đảng CDU và đến năm 1982 trở thành thủ tướng Đức. Chính khách xuất thân tỉnh lẻ, cao đến 1,93 m, thường bị các đối thủ chỉ trích là thiếu tinh tế so với những người tiền nhiệm Helmut Schmidt và Willy Brandt, nhanh chóng chứng tỏ là một chiến lược gia tài ba.

Ngay trong thời kỳ chiến tranh lạnh, mặc cho các phong trào phản chiến ủng hộ Liên Xô, Helmut Kohl không ngần ngại cho Hoa Kỳ triển khai các hỏa tiễn nguyên tử trên đất Đức.

Giờ phút vinh quang đến với Helmut Kohl vài tháng sau khi Bức tường Berlin sụp đổ ngày 09/11/1989, khi ông thuyết phục được các đồng minh phương Tây chấp nhận việc Đông Đức cộng sản và Tây Đức tư bản trở thành một quốc gia thống nhất.

Thủ tướng Kohl đang ở Vacxava khi nghe tin bất ngờ về Bức tường Berlin, ngay sau đó ông đến thành phố đang tràn ngập hân hoan, và nhanh chóng thảo ra kế hoạch thống nhất được trình cho Quốc hội ngày 28/11. Bài diễn văn do vợ ông là Hannelore đánh máy tại nhà để tránh rò rỉ, đã gây ngạc nhiên cho các nước đồng minh. Châu Âu bực tức vì e sợ sức mạnh tương lai của một nước Đức thống nhất.

Bà Margaret Thatcher giận dữ : "Ông Kohl dám làm tất cả", Mikhail Gorbatchev cũng trách móc với François Mitterand : "Ông bạn Kohl của ông là một kẻ thô lỗ", còn tổng thống Pháp nhẹ nhàng nói : "Tôi yêu mến nước Đức đến nỗi tôi thích có hai nước Đức hơn".

Lời hứa của ông Helmut Kohl là nước Đức thống nhất sẽ gắn bó với Châu Âu, và chấp nhận đường biên giới Oder-Neisse với Ba Lan, được ấn định sau Đệ nhị Thế chiến, khiến Pháp ủng hộ dự án thống nhất. Để thuyết phục ông Mikhail Gorbatchev, Helmut Kohl tài trợ nhiều tỉ mark cho việc rút quân Liên Xô khỏi Đông Đức. Tổng thống Mỹ George Bush sau đó nhìn nhận : "Trong khoảng 1989 đến 1990, ông Helmut Kohl đã chứng tỏ tầm nhìn xa và lòng can đảm hiếm có".

Sự nghiệp của ông bị vụ tai tiếng về tài chính của đảng CDU vào cuối thập niên 90 làm lu mờ, khiến Helmut Kohl đến năm 2000 phải từ chức chủ tịch danh dự của CDU, đảng phái mà ông lãnh đạo suốt 25 năm. Vào những năm tháng cuối đời, ông Kohl hiếm khi phát biểu, sức khỏe suy sụp và phải dùng xe lăn sau vụ ngã năm 2008.

Thế giới thương tiếc nhà kiến tạo Châu Âu

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cho biết "rất đau buồn vì sự ra đi của người bạn" có vai trò lớn trong lịch sử nước Đức và Châu Âu.

Cựu tổng thống Mỹ George H.W. Bush (1989-1993) bày tỏ sự thương tiếc "một người bạn thực sự của tự do", và nhân vật mà ông coi là "một trong những nhà lãnh đạo vĩ đại nhất của Châu Âu thời hậu chiến".

Tại Bruxelles, các lá cờ Châu Âu được treo rủ. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker khẳng định cố thủ tướng Đức là "tinh túy của Châu Âu" và cho biết : "Helmut qua đời khiến tôi đau buồn sâu sắc. Tôi hãnh diện được quen ông, mong rằng Châu Âu tìm lại được sự kiên nhẫn, quyết tâm và lòng can đảm của ông".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron viết trên Twitter : "Là người kiến tạo nên một nước Đức thống nhất và tình hữu nghị Pháp-Đức, cùng với sự ra đi của Helmut Kohl, chúng ta đã mất đi một công dân Châu Âu vĩ đại". Kèm theo là bức ảnh nổi tiếng ông Helmut Kohl và François Mitterrand tay trong tay trước đài tưởng niệm Douaumont, nơi lưu giữ hài cốt 130.000 chiến sĩ trận vong trong Đệ nhất Thế chiến.

Nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô cũ, ông Mikhail Gorbatchev vinh danh "một nhân vật kiệt xuất", "đã để lại dấu ấn trong lịch sử nước Đức, Châu Âu và thế giới".

Thủ tướng Đức Angela Merkel, khẳng định ông Helmut Kohl "đã làm thay đổi hẳn cuộc đời" của bà. Từ một người vô danh, nhà vật lý bản tính nhút nhát ở Đông Đức được ông Kohl mời tham gia chính phủ sau khi Bức tường Berlin sụp đổ. Đến năm 1999 bà Merkel lại chiến thắng ông, lên làm chủ tịch đảng CDU.

Thụy My