Thông Luận

Khủng hoảng Algeria : Bouteflika từ chức để triệt tướng Salah ?

Nhật Bản chào mừng niên đại Lệnh Hòa, Algeria không lối thoát, những con "lạc đà người" ở Venezuela, khủng hoảng tài chính thế giới sắp quay trở lại, hai khuôn mặt nữ giới bất khuất tại Châu Âu… là một số chủ đề thời sự trên các tạp chí cuối tuần.

Tổng thống Algeria Abdelaziz Bouteflika và tướng Ahmed Gaed Salah nhân buổi lễ tại trường võ bị Cherchell. Ảnh 27/06/2012. Reuters/Ramzi Boudina

Algeria : Đấu đá bè phái

Tuần báo Courrier International ghi nhận : Tổng thống Abdelaziz Bouteflika từ chức không có nghĩa là khủng hoảng chính trị chấm dứt. Trái lại, sự kiện này thể hiện một cuộc leo thang chiến tranh bè phái cực kỳ nguy hiểm từ khi tổng tham mưu trưởng quân đội Salah nhập trận. Nhân vật 79 tuổi này ước mơ làm tổng thống trọn đời như tướng Sissi ở Ai Cập.

Theo phân tích của nhà báo Abdou Semnar từ Alger, những động tác của tổng tham mưu trưởng quân đội Algeria trong các tuần qua chỉ có một mục tiêu duy nhất : ép tổng thống Bouteflika ra đi để chiếm chính quyền và đánh bóng uy tín với đường phố để yên vị trong chức vụ mới. Tuy nhiên, âm mưu đảo chính của kẻ tự xưng là trung thành với tổng thống, mượn điều 102 Hiến Pháp, chưa thực hiện được vì Hội Đồng Bảo Hiến không bật đèn xanh, thì Bouteflika thông báo sẽ từ chức vào ngày hết nhiệm kỳ, 28/04. Việc tổng thống Algeria cần thêm một tháng và hứa sẽ lấy nhiều quyết định quan trọng mang ý nghĩa gì ? Thông cáo của Phủ tổng thống rất rõ : một trong những quyết định đó là thay thế tướng Salah.

Tác giả bài báo "Bouteflika là người thứ nhất"… đoan chắc người thứ hai ra đi là tướng Salah. Không ngờ tướng Salah cạn tàu ráo máng ép được Bouteflika từ chức ngay. Bouteflika ra đi, tướng Salah, ngoài nhiệm vụ bảo vệ đất nước, không còn hy vọng đóng một vai trò chính trị nào cả. Vấn đề là phe Salah có thể ương ngạnh cố bám đặc quyền đặc lợi hay không ? Hai đài truyền hình Echourouk và El Bilad của phe Salah khẳng định là trong trường hợp bị cách chức, Salah sẽ không tuân thủ. Thái độ của tổng tham mưu trưởng rất nguy hiểm, bởi vì ông xem thường sự ổn định của quốc gia. Thứ Sáu 06/04/2019, người dân Algeria (sẽ) cho thấy phản ứng bởi vì họ muốn thay đổi triệt để thể chế, chứ không chỉ một mình tổng thống Bouteflika. Không đe dọa nào làm dân lo sợ, tướng Sala đã được cảnh báo.

Thổ Nhĩ Kỳ : Đảng cầm quyền mất nhiều thành phố biểu tượng.

Tổng thống Erdogan thua ngược, nhưng vẫn còn khả năng bám trụ. Courrier International phân tích nguyên nhân :

Lần đầu tiên trong suốt 17 năm cầm quyển, tổng thống Erdogan và đảng AKP thua đậm. Đương nhiên, trong chế độ độc đoán, kẻ phải nhận trách nhiệm không phải là tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cho dù ông Erdogan trực tiếp thượng đài vận động cử tri. Do vậy, người ta thẩy đảng cầm quyền "phản đối kết quả kiểm phiếu" và trong những ngày tới, sẽ thấy rạn nứt giữa phe ôn hòa và phe cực đoan trong đảng.

Trên thực tế, giới phân tích tại Ankara cho là chính hình thức vận động tranh cử với luận điểm hận thù, cáo buộc đối lập đủ mọi tội ác để hù dọa cử tri, đã làm cho phe chính quyền mất tín nhiệm và bị cử tri tẩy chay. Trong khi đó, như ở Istanbul, đại diện đối lập Ekrem Imamoglu đóng vai ứng cử viên đối đầu với chế độ Erdogan một cách "tuyệt vời" : vui tính, hòa nhã, hòa hợp, đoàn kết, thông hiểu người đối diện, không rơi vào bẫy tranh cãi lôi thôi. Một phóng viên của đài truyền hình T24 nhận định : Ekrem Imamoglu làm thị trưởng có nghĩa là các dự án "điên rồ, hoang tưởng" của đảng cầm quyền sẽ ngưng lại. Và rất có thể, tân thị trưởng sẽ làm cho thành phố cổ kính và xinh đẹp này bảo vệ được nét tự nhiên chống lại "làn sóng xâm lăng" của các đề án bê-tông hóa và xây nhà chọc trời.

Còn đối với tổng thống Erdogan, đặt cược uy tín của mình vào cuộc bầu cử địa phương, thì đúng là thất bại thê thảm. Tuy nhiên, cũng cần phải tương đối hóa vấn đề : Erdogan chưa hết thời đâu, bởi vì đảng AKP vẫn giành được 44,3% phiếu, đồng minh MHP 6,3%. Không có cuộc bầu cử nào từ nay đến 2023.

Caputova : Hy vọng hồi sinh tại Slovakia

Đó là bình luận của nhật báo Hospodarske Noviny từ Praha. Trong bối cảnh phong trào dân túy cực hữu lên điểm tại Châu Âu, cử tri Slovakia bầu nữ luật sư Zuzana Caputova vào ghế tổng thống. Chiến thắng rõ nét của nhà hoạt động bảo vệ môi trường và chống tham nhũng tại một nước bị tham ô đục khoét cho phép Slovakia tin tưởng vào tương lai.

Một kết quả bầu cử khác cũng thu hút nhiều lời khen : lần đầu tiên Slovakia có nữ tổng thống, Zuzana Caputova 45 tuổi, trẻ và đẹp. Nhưng đó không phải là lý do duy nhất. Zuzana Caputova được xem là chính trị gia cấp tiến, theo nghĩa bà không chống lại nguyện vọng của các cặp đồng tính muốn có con nuôi hay chuyện phá thai, những chủ đề xã hội gây tranh cãi dữ dội trong công luận bảo thủ tại Slovakia cũng như trong giới tự do ở Tiệp. Tuy là tín đồ Công giáo và được nhiều vị linh mục ủng hộ, Zuzana Caputova nhiều lần trấn an : "Tôi muốn là tổng thống của tất cả công dân. Cử tri bảo thủ cũng có thể yên tâm là tôi tôn trọng mọi thang giá trị xã hội".

Xuất thân là luật sư, tổng thống Slovakia mới đắc cử đã sớm chọn con đường tranh đấu bảo vệ môi trường trước khi lao vào chính trị. Chiến trường đầu tiên của bà là ngay thành phố quê hương Pezinok, 22 ngàn dân. Cùng với tổ chức phi chính phủ Via Iuris, bà chống lại một dự án mở rộng bãi rác đe dọa sức khỏe dân chúng. Giải thưởng môi trường Goldman là phần thưởng ghi dấu tột đỉnh quá trình chống ô nhiễm.

Bước kế tiếp là chống tham ô, góp phần hủy bỏ các lệnh ân xá của thủ tướng Vladimir Meciar, tha thứ những kẻ phạm tội giết người hay tham nhũng trong thập niên 1990. Công luận không thể không thấy công lao của Zuzana Caputova trong vụ bãi rác ở Pezinok, một trong những doanh nhân muốn mở rộng bãi rác là Marian Kocner, vừa bị truy tố về tội thuê sát thủ thủ tiêu phóng viên Jan Kuciak và vị hôn thê hồi tháng Hai 2018. Để kết thúc bài báo dài như một bản tuyên dương, nhà báo Tiệp Martin Ehl mượn một câu tuyên bố của Zuzana Caputova : Trong chính giới Tiệp Khắc, vị tổng thống chung của hai nước Czech và Slovakia, (nhà ly khai thời chế độ cộng sản) Vaclav Havel, là người nêu gương sáng mà tôi ngưỡng mộ nhất.

Zineb El Rhazoui : Ác mộng của Hồi giáo cực đoan

Trong khi đó, với tựa "Người phụ nữ làm Hồi giáo cực đoan lo sợ" Le Point, dành gần 8 trang cho nữ phóng viên Zineb El Rhazoui, được mệnh danh là "phụ nữ bất trị". Mang hai dòng máu Pháp và Maroc, 37 tuổi, Zineb El Rhazoui không tôn giáo, hoạt động nữ quyền và ủng hộ các giá trị phổ quát, từng cộng tác với tuần báo trào phúng Charlie Hebdo, đang là đối tượng hàng chục lệnh truy sát. Từ khi tuần báo bị khủng bố, tác giả quyển sách "Tiêu diệt phát-xít Hồi giáo" được an ninh Pháp bảo vệ chặt chẽ. Gần đây, vì lời tuyên bố "Hồi giáo cũng phải chấp nhận phê bình", cô phóng viên trẻ này nhận thêm một loạt đe dọa tính mạng.

Như để làm rõ thêm mối nguy hiểm của Hồi giáo chính trị, Le Point đăng một bài điều tra về "phương cách Qatar tài trợ cho thành viên Hồi giáo hoạt động tại Pháp".

Venezuela : Chúng tôi biến thành lạc đà

Venezuela chìm sâu vào khủng hoảng, dân chúng kiệt quệ. Courrier International đưa độc giả đến tận những khu phố nghèo để nghe tiếng than thở của người dân giữa thiếu thốn và đàn áp, tổng hợp thông tin từ 5 nhật báo Venezuela.

Trong bối cảnh cúp điện, cúp nước, hàng trăm người đang xếp hàng xách thùng không chờ xe chở nước, một phụ nữ la to : chúng tôi hết còn là con người, chúng tôi là những con lạc đà. Mệt mỏi vì thiếu ăn, thiếu điện, thiếu nước, người dân Venezuela dù ở xóm nghèo hay ở trung tâm thành phố còn là nạn nhân của lực lượng dân phòng, do chế độ Maduro tuyển mộ để đàn áp. Điều đáng lo là lẽ ra các dân phòng không được võ trang, nhưng bắt đầu xuất hiện những kẻ bịt mặt, đi mô tô cầm súng.

Theo nhà xã hội học Alexander Campos, cố tổng thống Hugo Chavez đã lập ra một loạt cơ chế xã hội để hỗ trợ người nghèo, nhưng tất cả hầu như rệu rã . Do khủng hoảng kinh tế, từng chương trình xã hội lần lượt bị người kế nhiệm hủy bỏ hết. Dân chúng Venezuela nếu có ủng hộ chế độ thì cũng vì có cảm tình với Hugo Chavez, chứ không vì lý tưởng chủ nghĩa xã hội.

Nay Chavez đã chết, trợ cấp xã hội không còn, dân càng ngày càng chống chế độ và chính quyền đàn áp lại cũng rất tàn bạo. Đối với dân chúng Venezuela, niềm hy vọng nhỏ nhoi là trong tuần tới, nếu chính quyền không cản trở, chiến dịch cứu trợ do Hồng Thập Tự Quốc tế và Giáo hội Công giáo tổ chức, sẽ được thực hiện với hàng ngàn tấn hàng hóa, thuốc men đang chờ ở biên giới Colombia.

Nhật Bản : Lệnh Hòa

Nhật Bản bước qua triều vua mới với niên hiệu Lệnh Hòa, cơ hội để nhìn lại khái niệm thời gian. Nhật báo cánh tả Asahi Shinbun nhận thấy, vì lý do thực dụng, người Nhật từ từ ít quan tâm đến niên hiệu của Thiên Hoàng.

Có 40% người được hỏi tỏ ý muốn duy trì truyền thống niên đại trong sinh hoạt hàng ngày thí dụ như Bình Thành năm cuối, Lệnh Hòa năm thứ nhất. Trái lại, 50% người Nhật thích dùng dương lịch hơn. Tỉ số người tin rằng tân vương sẽ giúp cho không khí xã hội thay đổi là 37% trong khi 57% có ý kiến trái lại.

L’Obs, tuần báo thiên tả Pháp, cũng chia vui cùng dân Nhật với tựa "Trật tự và hài hòa" với tấm ảnh đám đông vỗ tay chào mừng tên niên đại mới vừa được chính phủ loan báo.

Cơn thổn thức của loài heo

Heo là loài súc vật đi vào văn hóa với Trư Bát Giới, với Trại súc vật, với Babe, chú heo con muốn chăn cừu làm xúc động bao thế hệ trẻ thơ. Lợn thông minh hơn chó đến ba lần, thế mà bị người ta giết để ăn thịt. Trước một lò mổ lợn ở Los Angeles, mỗi ngày có hàng chục nhà hoạt động bảo vệ súc vật đến "canh thức".

Những người xúc động và muốn làm một cử chỉ nào đó để giúp cho các con lợn sắp bị đưa vào lò mổ bớt được phần nào bi thảm cho biết "không thể cứu sinh vật thì cố cho nó sống thêm vài phút cuối cùng được cho uống nước, được vuốt ve". Cảnh sát Los Angeles mỗi ngày bảo vệ trật tự trước lò heo cũng xúc động theo và không ít người chọn ăn chay, theo chia sẻ của cảnh sát trưởng.

Sáng kiến hoạt động này do một phụ nữ tên Amy Jean Davis, sáng lập viên hội bảo vệ súc vật Los Angeles L.A Animal Save. Một nhà tâm lý trị liệu tham gia đều đặn "ngày canh thức" giải thích : chúng tôi không cứu được một con lợn nào, nhưng ít ra cho chúng nó vài phút giây an ủi trước khi từ giã cõi đời. Một cô gái trẻ lần đầu tiên theo mẹ tắm nước mát cho heo tuyên bố : hãy nhớ miếng jambon cúa chúng ta ăn nó khủng khiếp như thế nào, theo tường thuật của Los Angeles Times.

Nguy cơ tsunami tài chính

Thời sự Pháp, Gilets Jaunes, chiến lược thảo luận toàn quốc kết thúc, công luận hoài nghi tổng thống Macron có chiếc đũa thần…. được tập trung phân tích tỉ mỉ trên L’Express và L’Obs. Tuần báo thiên tả L’Obs còn dành số đặc biệt điều tra về tình trạng người Do Thái thường bị tấn công ở Pháp. L’Obs cũng bi quan cho tương lai Liên Minh Bắc Đại Tây Dương nếu Donald Trump tiếp tục làm tổng thống và nếu Châu Âu không biết tự cường. Trong khi đó, L’Express cảnh báo thế giới khó tránh một cuộc khủng hoảng tài chính mới :

Bản tống kết tình hình nợ trên thế giới khá bi quan : Nhà nước nợ 62.000 tỉ đô la. Hộ gia đình nợ 45.000 tỉ. Doanh nghiệp 71.000 tỉ. Châu Phi, trong vòng 4 năm, nợ quá tải đe dọa từ 5 nước lên 11 nước. Ở Trung Quốc, hàng chục triệu thanh niên vay nợ trên mạng với tiền lời cắt cổ.

Ngân hàng Mỹ tiếp tục cho vay để guồng máy tài chính tiếp tục vận hành. Ngân hàng Châu Âu cho biết không siết chặt chính sách tiền tệ trong năm 2019 nhưng không đủ tiền mặt để chịu đựng một cú "sốc". Một cơn sóng thần đang chờ ngoài khơi sau khủng hoảng 2008.

Tú Anh